Kazimierz Grążawski,Marian
Marciniak
Żmijewo, gm. Zbiczno, woj.
toruńskie. Stanowisko 3
Informator Archeologiczny : badania 19, 155-156
155
-W*r0d m iie rla iö w ГОСЬотвусЬ o d k rjto u grodKUlni /w y łą c m le w w jto p e c b o* m b jita n lr/, рога t e r a - “ Ч ч . datow aną ogfOnlc na B£-X » . oa uwagę u a łu g u ją znalezione w o tte k c le n r 6 m a te ria ły krzem len n at frag m en t rd z e n ia <x&nplt£7w tg o , pod tę p ie ć , odłupie retu szo w a n e, odtupld n leretn azo w an e, okruchy o ra z a u ro - w lakl, W roku u tk e ÿ y m w Jam ach za w ie ra ją c y c h m a te ria ły w yłącznie w czeen o tred n lo w ieczn e ta k te odkryto m a te ria ły k rz e m ie n n e , w tym reluazow ane w iary 1 odłtą>kl, fra g m e n ty rd zen i od łupkowych 1 a u r ow lak i. Je et m ało praw dopodobne, by w ezyetkle one były p o z o e ta ło ie ia m l w czefeiiejazega oaaekilctwa 1 do oM ektou w c ie - ooośredniaw le c m y ch d o sta ły s ię przypadkow o.
Badania w skazują o s m ożliw ość w ydzielenia dwn fas w cteanośrefkuow iecznego onafeictw a n a te r e n u grodziska« F a z a 1 w iązałaby s ię s g ro d em , najpew niej dwuczłonowym, którego p o zo stało ścią je s t wał odcin kowy о г м o d kryte w tym roku p o z o sta ło śc i wału okrężnego 1 ro w a . F a z a П to osada o tw a rta , k u k a funkcjo now ała po zn iszczen iu w »low 1 z a s i a n i u rowów. Z Ц fazą w iązałyby s ię odkryte w ro k u ubiegłym jam y pane w wypełnŁsko rowu biegnącego w zdłuż południowej 1 zacb o feiej kraw ędzi gr odcieka, T ru tb o je e t n ato m ia s t w tęj chwili o k re ś lić , r k tó rą la z ą należy łączy ć ja m y 1 budynek /o b ie k t et в / o d kryte w tym roku.
F o s a stanow iskiem n r 1 /g ro d z is k ie m / badaniam i objęto okolice źródełka bijącego u stóp cy p la, na k tó ry m zn ajd u je etę g ro d zi sito. Wyfcfe sondażowy p r z y sam ym źródełku p rz y n ió sł wynik negatywny, K ato- m is s t w o d leg ło śc i około 30 m od ź ró d ełk a, w preśU u wąwozu w yodrębniającego cypel odsłonięto w ycięty w ■kale ro d z a j półki bądź schodka o dłu g o śc i ponad 2 m l w y io k o śd ponad 1, 5 ш , Να dnie owej pólkl skalnej znajdow ała s ię zw ęglona podłoga z bierw ion, na k tó re j U ż a l zgnieciony, le c z za с to wen у w cało ści garnek w cze sn o śred n io w iecz n y o ra z m asyw ny d ra p a c z n a odhipku z k rz e m ie n ia narzutow ego, W ypełnleko obiektu tw orzył d robny r u m o sz sk a ln y p rz e m ie sz a n y z w ęglem drzew nym . Z e w zględu na fra g m en tary czn e o d sło n ię c ie obiektu trudno je s t o k r e ś lić jego funkcję, W g rę wchodzi obiekt m iesz k aln y bąd$ kultowy związany ze ź ró d e łk ie m .
M a te ria ły po opracow aniu z o stan ą złożone w Muzeum Okręgowym w Sandom ierzu, dokum entacja w BEżDZ w T arn o b rzeg u ,
Radl ni a będą kontynuowane.
ŻlC JSW C b gm , Z biczno M uzeum R egionalne woj, to ru ń sk ie w Brodm cy Stanow isko 3
Badania p ro w ad ził m gr K a z im ie rz G rążaw ski p rz y w spółpracy m g r, M ariana M arcin iak a, F in an so w ał WKZ w T oruniu o ra z ZG PT T K . P ie rw sz y 1 o sta tn i sezon badań. G rodzisko w c z e sn o śre d niow ieczne У Ш -Х w.
O biekt położony je s t n a w schodnim b rzeg u je z io ra N isk ie Brodno n a cyplowa tym pagórku m orenow ym się g a ją c y m 78 m n ,p , izu o d cięty m od północno-zachodniej 1 południowo-wschotfrilej s i r cny głębokim i na 12- 15 ta jo r a m i dochodzącym i do je z io ra . Dnem ja ru po południow o-w schodniej stro m e płynie bezim ienny ciek wodny, k tó ry w pada do je z io r a . N iegdyś zapew ne p ełn ił on funkcję m o k rej fosy o d cin ającej pohidniowo- w schodnią c z ę ś ć o b sz a ru opisyw anego obiektu. F o s tro n ie północno-w schodniej grodziska euejduje się elip so id aln y ję z y k w yniesienia« o dcięty suchą fosą« gdzie Istn ie n ie dom niem ana osada przygrodow a. Sam obiekt m a k s z ta łt elip so id aln y /g ro d z i? to p ie rś c ie n ic w a tę /. Jego ro z m ia ry , lic z ą c po koronie wołu osiągają ok, 50 x 26 to . W ew nątrz g ro d z isk a znajduje się zag łęb ien ie w k sz ta łc ie kotlinki przyw ałow ej szczególnie z a le g a ją c e w y ra ź n ie w p a r tii pohnkiiow o-z& chodnisj c z ę śc i majdanu. Majdan żaś posiada w c e n tra ln e j c z ę śc i n iezn acz n e kopczykówate* l e c z łagodnie uk ształto w an e wyniesienie* Wał od stro n y północno-w schodniej je s t znacznie p rzew y ższo n y n a ok- 4 -5 m w zględem m ajdanu i c z ę ś c i przyw ałow ych, z a ś w p a rtia c h pozostałych n ieco n iż s z y , m ak sy m a ln ie obniżony w c z ę ś c i południow o-zachodniej - gdzie w spom niana głęboka kotlinka przyw słow o, W c z ę ś c i południow o-w schodniej wału czy teln ie je s t siodło w ate zag łęb ien ie su g e ru ją c e istn ie n ie tam w ejścia /b r a m y / na gród.
Z ałożono Łącznie 12« s w łaściw ie 14 wykopów badawczych /łą c z n ie z sondażam i pom ocniczym i/ z czego 5 wykopów o wym, 5 * 5 m u* g rodzisku o ra z ? wykopów 5 a 5 m o s o sa d zie przygrodow ej« pcmadto 1 wykop o w y m iarach 2i 6n v północno-w schodniej su c h ej fo sie m iędzy g rodem a podgrodziem o ra z rów sondażowy 1*2 x 16 m pom iędzy wykopami 1 1 2 a s g ro d z isk u . P rz e b a d a n o w ytopollskow o zatem łączn ą pow ierzchnię ок. 310 m ,
Stw ierdzono w ystępow anie n astęp u jąceg o układu stra ty g ra fic z n e g o na g rodzisku: 1 - w a rstw ę в tanowi U p ró ch n ica /h u m u s /, 2 - c z a rn a z ie m ia m ią ż sz o śc i 20-80 c m , pod k tó rą w ystąpił żó łty p ia se k / c a l e c / , W wy kopie 1, usytuow anym w m ie jsc u dom niem anej b ram y grodow ej, p rz e c in a ją c y m p ro sto p ad le wał w m iejscu z a k lę ś n ię c ia , odk ry to n a w a rstw ie n ia sp a len izn y 1 sz c z ą tk i p rzep alo n y ch bierw ion drew nianych w bezwładnym ok ład zie /ru m o w i s t o / in te rp re to w a n e Jako r e lik t w jazdu na gród. P ian i g ra fie tegoż rum ow iska wyznacza w p rzy b liżen iu d ro g ę wjazdow ą n a gród o sią g a ją c ą sz e ro k o ść ok. 180-200 cm . W wykopie 3 1 ? odkryto sporych ro z m ia ró w rum o w isk o kam iennego licow ania w&hi /w ew nętrznego skłonu / w części północ no· zachodniej. Wy kopy 2 1 6 założone n a g ro d zie n ie d o sta rc z y ły żadnych Śladów sta ły c h elem entów osadniczych, s m a te ria ł c e ra m ic z n y tsm zlokalizow any był luźno ro z p ro sz o n y bądź to w w a rstw ie pró ch n iczo ej* bądź oa stro p ie żw ir* kowatego c a lc a , W wykopie 2 na głębokości 60-80 c m lic z ą c od pow ierzchni wykopu n atrafio n o n* pierw otny hum us - poziom n a tu ra ln y p a g ó rk a m orenow ego - zaadoptowanego do założenia grodowego p rz e z ówczesnych osadników . P ie rw o tn y hum us zdołano uchw ycić tak że w wykopie I / b r a m a / w y raźn ie r y su ją c y się szczególnie w p ro filu północno -w schodntego wykopu. N1« n atrafio n o w o b ręb ie g ro d zisk a żadnych sta ły c h elem ent б»’ г* bu* dev у - Jak ch aty - k tó ry ch śladów spodziew ać s ię n a le ż a ło w p s r tia c h przyw aiow ycb w tzw , kotlince. Rów sondażow y założony pom iędzy w ytopam i 1 i 2 te ż u le w yjaóall kw estii Istn ie n ia s ta łe j zabudowy grodu, s 'e?
* 19» *
obronnego. W ysiępujący w o b rę b ie g r a d A s h n a » j l u f to r o t p r o i i « i ; щ |( в г Ы c m o t i c t o y ogdlnle C^łko mOwl 4 uśytkow snlu obiektu« a J H11 n q M t r j n é tę k w estię w k o U tid ć ł» itlU tJ I b i d p o B jik m c g o z gro d il> ак» kostnego D u te rla b ) zw ierzęceg o , to b aobecnym e ta p ie sn a ils y obiekt ti n r y su je e lę dam tjp o w e
refu g iu m . Z a ło ie a l* to w y k a rija t^ w a a e Ja kid c z a s uległa z a u ^ i m i B - czego śla d ? v y r o in e m o jd u jem y w r e jo n ie b ram y - g d sle napotykam y d a rum ow isko przepalonych tśe rw lc o Ł s p o r e llnścd spalenizny, M a teriały
zlokalizow ane w o b rę b ie grodu aa my keję etę w do ść sz e ro ld m p rz e d z ia le cbrcnoL ogicsiym VHI-X wieko* W ykopaUaka n a o t t d t l « p rzygrodow ej, m im o l e prow adzone w o b rę b ie 1 wykopdw badaw czych o tycz* nej po w ierzch n i 175 m ?fl pozw oliły ад. od k ry cie zaledw ie 1 sta łe g o obiektu o iià ilc s e g D w p o eta cl reliktów pół z iem ian k i / wykop 5 o ra z 1 5 / . Był to obiekt t a b t o f t y b a planie z b llio n y m do czw o ro k ąta o w ym iarach 3 , 5 к S m , zag łęb ian y w p o Ä o ie coax, do 190 cm U cząc od pow ier sc h al wykopu. W arstw a hu m a ou w sp d łc ze- m e g o była d o ić zró tn ic o w a n a 1 w ahała alę« w s tr e f ie uznaw anej aa dom niem aną o sa d ę , od 10-25 c o . W c e n tra ln e j p o r tu z ary au dom ostw a zadokum entow ano rum ow isko kam iennego p a le n is k a 'o d k ry te w kcatek śm e s p o re j U oścl opalem sny« ja k i d n ie j Ilo ś c i fragm entów c e ra m ik i. W c r ę ś d północno-w schodni ej z a ry su r e liktów pdłzłem lonkl odkryto negatyw y po słupach - zapew ne elem en tach konstru k cy jn y ch z a d a sz e n ia . Z e t p â c e ra m ik i w yeksplorow ali? a om aw ianego o tte k tu ogdlnie datow ać m o ta m y n a ok, УЦ*УШ w.
P onadto dość nikłych ro z m ia ró w Ja m ę - o niezidentyfikow anej f a n k c j zlokattkow ano w wykopie 32, Z a le g a ła ona w p ia s z c z y sty c a le c salodw te n a głębokość 35 cm , p r z y czym je j k o listy z a ry s o sią g a ł śre d n ic ę 150 cm .
W ykopaliska w p o zo stały ch w ykopach: 4, β, lo , 11 m o pozw oliły na uchw ycenie sta ły c h elem entów osad* n ic z y c h - poza luźno ro z p ro s sc n y m m a te ria łe m ce ra m ic z n y m w ystępującym jed n ak w m ew ielto ch Ilo ściach . Ich chronologię w stępnie zam knąć m o l n a w p rz e d z ia le VÜI-DC w. *
P rz e s tr z e n i* pom iędzy eo k o ttn y m l na podgrodziu wykopami badaw czym i, b yły poddane p ro sp ek cji terenow ej p rz y użyciu sz p il m etalow ych, któ ry tn l sondow ano g run n a głębokość 30-40 cm* M iało to n a cehi eweatualnii lo k alizację sk u p isk kam ien i m ogących tw orzyć p o z o sta ło śc i po p o le m ik a c h « to w a rz y sz ą c y c h zazw yczaj s ta łe j zabudow ie m iesz k aln ej n a o sa d z ie . N ie s te ty wynik tej p ro sp e k c ji wypadł negatyw nie, co p ośrednio w skazyw ać m ośe na n ik ły a r a c z e j w ątły c h a ra k te r o sad n ictw a p r z y grodowego. P o stu lo w ać m o in s by n a p rz y sz ło ś ć p r tą > ro w k d io ile w tym re jo n ie sy a te m e ty c m y c h w ie rc e ń p re y zastosow aniu Św idra geolo gicznego - co da p e łn ie jsz y o b ra z użytkow ania tego te re n u we w czesnym ś re d n io w ie c z a .
B ozpoznsnlu s tr a ty g r a fu s tr e f y fo sy g ro d zisk a ud etr<my w schodniej m iało a łu ty ć nałożeni* t a m wyko* pu 9 p rzy jm u ją ceg o w y m iary 2 z 0 en« p óźniej p o s z e rz co e£p> w p a r tu przyw olow cj zew nęm znej g ro d zisk a /w yk. 9 а / o p r z e s tr z e ń 1, 5 z 1*5 m ■ w p ro filu południa wo-wecbc*frilm, E ksp lo ro w an a tam ja m a / 7 / z r u m o w isk ie m kam iennym d o sta rc z y ła sp o ro m a te ria łu c e r a m i c z n e g o , którego chronologię zam knąć by trz e b a w p rz e d z ia le ок. VII-X w.
P odsum ow ując zw ró cić n a le ż y uw agę, z e Je s t to Jeden t w c z e śn ie jsz y c h gr odów w tej c z ę ś c i ziem i c h e łm iń sk ie j, czasow o lokalizow anych ju ż w fa s ie В w czesnego śre d n io w ie c z a . Szczegółow a** in te r p re ta c je co do c s t0u funkcjcmowanla grodu w k o n tek ście o a i h l c r v i otw artego /o z a d a p rz y g ro d o w a / znajttoją m ie jsc e w e s e re z y m opracow aniu stanow iska* g d zie szczegółow o sn a il za c h r o n o lo g ic z n o -p rz e s trz e n ia zespołu p r z y uw zględnieniu an alo g ii podobnych sta n o w isk , pozwoli w znać m y m sto p n ia w y jaśn ić s z e re g o le jo n y c h dotąd k w estii.
