Andrzej Bartczak,Janusz Tomala
Pilica, woj. katowickie. Stanowisko 2
Informator Archeologiczny : badania 20, 227-228
227 -F -F P ra c o w n ie K o n s e r w a c ji Xabytköw O d d z i a ł K o n s e r w a c j i A r c h i t e k t u r y M o n u m e n ta ln e j P r a c o w n ia Badań F o r t y f i k a c j i Nowożytnych w W arsz aw ie
B a d a n ia p r o w a d z ili M a r la Kam ińska 1 mgr Z d z is ła w S k r o k . F in a n s o w a ł W ojskowy Rejonow y S a r sąd Kwa terunkowo-Bod ow ia n y w W a rs z a w ie . P ie r w s z y sezon badań* T w ie rd z a nowo ż y t n a .
C e l e b adań b y ło r ospo z n a n ie o b ie k t u i d o s t a r c z e n ie d an ych do o p ra co w a n ia p r o je k t u adap t a c j i d z l a ł o b i t n i na f i l i ę Muzeum W o js k a P o ls k ie g o w W a rs z a w ie . W edług u s t a le ń H ,Ł y s ia k a f o r t •ten, b ęd ąc y w ie ż ą na p l a n l s k w a d ra tu , z o s t a ł z a p ro je k to w a n y p rze z samego N ap o leon a i wybudowa ny w l a t a c h 1811-1813* P r a c e w y k o p a lisk o w e prowadzono w ew nątrz b u d o w li, w f o s i e 1 na t e r e n i e p r z y le g ły m do n i e j * W i c h w y n ik u dokonano n a s tę p u ją c y c h u s t a le ń ;
- w k i l k a m ie js c a c h o d s ło n ię t o a to p y fundam entowe budynku, s tw ie rd z o n o ic h p o sa d o w ie n ie i spo sób budowy / n a o g ó ł n ie d b a ły/ 1 ,
- w y ja ś n io n o k w e s t ię l o k a l i z a c j i p r z y c z ó łk a mostowego będącego o p a rcie m d l a mostu zwodzonego łą c z ą c e g o d ru g ą k o n d y g n a c ję d z i a l o b l t n i z o ta c z a ją c y m terenem ;
- s tw ie r d z o n o , że fo s a o t a c z a j ą c a f o r t b y ł a f o s ą su ch ą;
- wbrew p rzyp u sz cze n io m W . Ł y s i a k a w ye lim in o w an o 'm o ż liw o ść i s t n i e n i a ■ kazam at cwanych k ojców /um ocnień ziem n ych/ s łu ż ą c y c h do obro n y f o s y 1 p r z y z ie m ia . P ie r w o t n ie I s t n i a ł zapewne p la n w ybudow ania te g o r o d z a ju f o r t y f i k a c j i , a l e z am iar te n n i e z o s t a ł z r e a liz o w a n y zapewne z po wodu d z i a ł a ń w o je n n y c h w 1812 r- 1, w y c o f a n ia s i ę w o js k n a p o le o ń s k ic h z te re n ó w K s ię s t w a War s z a w s k ie g o w ro k u następnym ;
- w e w nątrz d z l a ł o b l t n i o d k r y to wymurowany z b io r n ik n a wodą / c y s t e r n ę / , w którym gromadzono i przechowywano wodę d l a p o tr z e b w o js k a s t a c jo n u ją c e g o v f o r c i e * B a d a n ia z o s t a ł y zak o ń cz o n e . P I L I C A w o j. k a t o w ic k ie S ta n o w is k o I P I L IC A P P P r a c o w n ie K o n s e r w a c ji Zabytków w o j* k a t o w ic k ie O d d z ia ł Łód£ S ta n o w is k o 2 P ra c o w n ia A rc h e o lo g ic z n o - K o n s e rw a to r sk a
B a d a n ia p ro w a d z ił mgr A n d rz e j B a r t c z a k / a u t o r spraw ozda n i a / p r z y w s p ó łu d z ia le m g r*Ja n u s z a T o m a li. F in a n s o w a ł HKZ w K a to w ic a c h , p ie r w s z y sezon b ad a ń . R u in y tz w , k o ś c i o ł a marków z xvi-xvii w.
Bad an y o b i e k t , z lo k a liz o w a n y we w z c h o d n le j c z ę ś c i m ia s t a , s t a n c w ią r u in y k o ś c i o ł a zbu dowanego z łam anego k a m ie n ia w ap ien n eg o s p a ja n e g o zaprawą w a p ie n n ą . Je g o ś c ia n y zachowane są p ra w ie do p e łn e j w y s o k o ś c i, t j * o k o ło 4-5 m, b ra k j e s t n a to m ia s t s k le p ie ń c z y to ż stro p ó w . J e a t to z a ło ż e n ie jednonawowe z p ó ł k o l i ś c i e zam kniętym p r e z b it e r iu m o rie n to w a n e w p r z y b liż e n iu na l i n i i p ó łn o c - p o łu d n ie . Nawa p o s ia d a w ym iary 18 z 11,2 m, zaś p r e z b it e r iu m 10 * 8 ,2 m. Nawę od p r e z b it e r iu m o d d z ie la łu k tę cz o w y w fo r m ie p ó ł k o l i s t e j a r k a d y . Do w s c h o d n ie j Ś c ia n y nawy p r z y le g a k a p l ic a o w y m iara ch 8 ,8 z 5 ,5 m. W z a c h o d n ie j ś c i a n i e p r e z b it e r iu m z n a jd u je s i ę w e j ś c i e do n i e i s t n i e j ą c e j ju ż d z iś z a k r y s t i i . K o ś c ió ł p o s ia d a ł dwa w e j ś c l a i główne z n a jd u ją c a
p a t r z
późna ś r e d n io w ie c z e MODLIN
W O j» w a rs z a w s k ie
226
-s ię w ś c i a n i e -s z c z y to w e j o r a z boczne we w -s c h o d n ie j ś c i a n i e nawy. O tw ory o k ie n n e w y k a z u ją l i c z ne ś la d y годk u ć i przemurowań. D o ty c h c z a s na omawianym o b i e k c i e n i e prowadzono żadnych badaA. " K a t a lo g zab ytków s z t u k i w P o l s c e ” p o d a je , i e k o ś c i ó ł te n zbudowany z o s t a ł praw dopodobnie w X V I w. p rze z bożogrobców , a w l a t a c h 1610-1801 b y ł w p o s ia d a n iu k s ię ż y marków.
Przeprow adzone p r a c e m ls ły c h a r a k t e r w stęp n y i s k ł a d a ł y s i ę z n a s t ę p u ją c y c h etap ó w ; U W ykonanie d o k u m e n ta c ji f o t o g r a f ic z n e j r u in .
21 W y k r e ś le n ie rz u tu p r z y z ie m ia k o ś c i o ł a w s k a l i 1 i5 0 .
31 W yko n anie p la n u sy tu a c y jn o - w y so k o ś cio w e g o w s k a l i 1>1O0 o b e jm u jące g o n a jb li ż s z e o to c z e n ie o b i e k t u .
41 E k s p lo r a c j a 2| n ie w ie lk ic h wykopów sondażow ych.
P o d s ta w ^ ym c e le m a r c h e o lo g ic z n y m b a d a ń s o n d a ż o w y c h b y ł o s p r a w d z e n ie c h r o n o l o g i i k o ś c i o ł a o r a z o g ó ln e r o z p o z n a n ie o b i e k t u .
Wykop 1 o w ym iarach 1,8 x 1,2 m z o s t a ł z lo k a liz o w a n y na z e w n ątrz o b ie k t u w ro g u m iędzy p ó ł nocna ś c ia n a z b u rz o n e j z a k r y s t i i a z a c h o d n ią Ś c ia n ą p r e z b it e r iu m . O d s ło n ię t o tu zew n ętrz n e l i c a fundamentów z a k r y s t i i 1 p r e z b it e r iu m . Oba fund am enty wymurowane z łam anego k a m ie n ia wa p ien n eg o s ą p rz e w ią z a n e . Na g łę b o k o ś c i o k o ło 1 m od o b e c n e j p o w ie r z c h n i p o s ia d a ją w yraźn e od- s a d z k i. Z p rz y c z y n o b ie k ty w n y c h e k s p lo r a c je wykopu p rze rw an o na g łę b o k o ś c i o k o ło 1,6 m n ie o s i ą g a ją c poziomu c a l c a a n i t e ż s to p y fu nd am ento w ej. W arstw y u l e g a j ą c e w g ó r n e j p a r t i i wyko pu i z w iązan e z d e s t r u k c ją o b ie k t u z a w ie r a ły m a t e r i a ł zab ytko w y г X V II I- X X w.
Wykop I I o w ym iarach 2 x 1,8 m w y ty cz o n o w ew nątrz k o ś c i o ł a t a k , aby o b j ą ł w ew nętrzną krawędź w s ch o d n ie j s t r o n y głów nego w e j ś c i a , к w ykopie tym na g łę b o k o ś c i o k o ło 60 cm p o n iż e j o b e c n e j p o w ie rz c h n i uchwycono poziom w e j ś c i a do k o ś c i o ł a . O k o ło 10 cm n i ż e j z a c h o w a ły s i ę 3 p r o s t o k ą tn e p ł y t k i posadzkowe wykonane « k a m ie n ia w a p ie n n e g o , k t ó r e w y z n a c z a ją o s t a t n i poziom u ż y t kowy w n a w ie . Na g łę b o k o ś c i 75 cm zaobserwowano c ie n k ą w arstw ę z b u tw ia łe g o d rew n a. J e s t to praw dopodobnie p o z o s t a ło ś ć s t a r s z e j p o d ło g i p o p r z e d z a ją c e j kam ienną p o sa d z k ę . L ic z n y m a t e r ia ł zab ytko w y pochodzący z w a rstw z a sy p isk o w yc h nad posadzką d atow an y j e s t na X V I I 1чХХ w* N ie u z y skano z ab ytk ó w , k t ó r e p o z w o liły b y d atow ać d re w n ia n ą p o d ło g ę . P o n iż e j r e l i k t ó w t e j p o d ło g i z a obserwowano s z e r o k o p r z e s tr z e n n y wkop fundam entowy f r o n t o w e j ś c ia n y k o ś c i o ł a . S i ę g a ł on do g ł ę b o k o ś c i o k o ło 2 m p o n iż e j o b e c n e j p o w ie r z c h n i i z a w ie r a ł k i l k a fragm entów n a cz y ń g l in ia n y c h z końca X V I- X V X I w, N w yko p ie tym u d a ło s i ę o s ią g n ą ć z to p ę fundam entową fr o n to w e j ś c ia n y cbiek- t u , k t ó r a w y s tę p u je na g łę b o k o ś c i o k o ło 3,2 a . D o ln ą c z ę ś ć fundam entu wymurowaną z łamanego k a m ie n ia w yplennego wykonano we w k o p ie w ą sk o p rz e strse n n y m . Na p o z io m ie dna wkopu fundam ento* wego z acho w ała s i ę g ru b a w ylew ka zapraw y w a p ie n n e j, w k t ó r e j t k w i ł frag m e n t b u t e l k i z ciem no* z ie lo n e g o s z k ł a ,
W y n ik i przep ro w ad zon ych badań sondażowych n i e p o z w a la ją d atow ać o b ie k t u w c z e ś n ie j n iż na k o n le e X V I- X V II w.
B a d a n ia b ęd ą k o ntynuow ane. ^
F IE R U S Z A , gn.W ołów W ojew ódzki O środek
w o j, w r o c ła w s k ie A r c h e o lo g ic z n o - K o n s e r w a to r s k i we W ro c ła w iu
P r a c e p r o w a d z ili mgr A .D o b r o w o ls k i, T adeusz K a le t y n , Lud* w ik A ,K a m iń s k i. F in a n s o w a ł WOAJt we N r o c ła w lu . P ie r w s z y sezon b adań. Dwór re n e sa n s o w y, g ró d z X IV - X V w. N zw iązku z a r t y ku ima i w p rasie z a g r a n ic z n e j i k r a jo w e j in fo rm u ją c y m i o sch o w aniu p rzez h it le r o w c ó w w p a ła c u w P ie r u s z y c z ę ś c i c e r a m ik i t r o j a ń s k i e j z badań H. S c h lie m a n n a , p o d ję to p r a c e p oszu kiw aw cze. N p ierw szym e t a p ie odgruzowano Ł o cz y sz cz o n o c z t e r y c z ę ś c io w o zachowane p iw n ic e o r a z p r z y z ie m ie w ie ż y d o e ta w io n e j do p ó łn o c n e j fa s a d y d w oru. O d k ry to fundam enty dwo ru renesansow ego p ośw iadczonego w 1530 r . , a posadowionego na ś re d n io w ie c z n y m z a ło ż e n iu o b ro n nym, Na p o w ie r z c h n i p o sa d z k i p iw n ic i w ie ż y , a ta k ż e w n ą m u lie k u zasypaneg o staw u o d k r y to po* nad t y s i ą c f r s g iu n t ó w n a cz y ń s t a r o ż y t n y c h w t ó r n ie z n is z c z o n y c h . D om inują u ła m k i c e r a m ik i г
