Gustaw Seta, Sławomir Drzewiecki, Marek Mrówczyński*
Instytut Ochrony Roślin, Oddział Sośnicowice, * Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu
Opłacalność stosowania insektycydów
i ich mieszanin z nawozami do dolistnego
stosowania w zwalczaniu słodyszka rzepakowego
na rzepaku jarym w latach 1998–1999
Rentability of the pollen beetle control in the spring rape by combined
application of insecticides and foliar fertilisers
Słowa kluczowe: rzepak jary, ochrona, nawożenie dolistne, słodyszek rzepakowy, Meligethes aeneus F.
Key words: spring oilseed rape, protection, foliar fertilisers, pollen beatle, Meligethes aeneus F. W latach 1998–99 w Oddziałe Instytutu Ochrony
Roślin w Sośnicowicach badano przydatność wybranych insektycydów – Karate 100 CS, Trebon 10 EW, Danacap 450 CS, Karate 025 EC, Decis 2,5 EC, Bulldock 025 EC, Nurelle D 550 EC, Fury 100 EW i Mospilan 20 SP w zwalczaniu słodyszka rzepakowego (Meligethes aeneus F.). Insektycydy stosowano samodzielnie i w mieszaninach z określonymi nawozami do dolistnego dokarmiania rzepaku. Nawozami tymi były: Basfoliar 36 Extra, Basfoliar 12-4-6, Wuxal TOP N i Solubor DF w roku 1998 oraz Insol B, Insol PK + mocznik i stosowane tylko z insektycydem Mospilan 20 SP – Basfoliar 12-4-6, Basfoliar 36 Extra, Basfoliar 34 w roku 1999. Przeprowadzone badania wskazują na ekonomiczną opłacalność ochrony rzepaku jarego przed słodyszkiem rzepakowym oraz w niektórych przypadkach dokarmiania rzepaku określonymi nawozami do dolistnego stoso-wania w zabiegu łączonym podczas wykony-wania zabiegu ochroniarskiego.
In 1998–1999 the possibility of application of some insecticides to control pollen beetle (Meligethes aeneus F.) were investigate, at the Plant Protection Institute in Poznań and its Sośnicowice Department. The examined insecticides: Karate 100 CS, Trebon 10 EW, Danacap 450 CS, Karate 025 EC, Decis 2,5 EC, Bulldock 025 EC, Nurelle D 550 EC, Fury 100 EW and Mospilan 20 SP were used separately or as a mixture with fertilisers Basfoliar 36 Extra, Basfoliar 12-4-6, Wuxal TOP N and Solubor DF in 1998 and Insol B, Insol PK + urea, Basfoliar 12-4-6, Basfoliar 36 Extra and Basfoliar 34 in 1999. These investigations shown that application of new insecticides to control the pollen beetle increased the seed yield of spring rape. In some cases, application of insecticides with particular foliar fertilisers in one spraying operation appreciably reduced the production cost of spring rape.
Wstęp i cel badań
W okolicy Sośnicowic (Górny Śląsk) — gdzie prowadzono badania, kwitnienie rzepaku jarego przypada na początku czerwca, który to okres charakteryzuje się znacznie wyższymi temperaturami powietrza niż w okresie kwitnienia rzepaku ozimego. Jest to przyczyną znacznie silniejszego atakowania tej rośliny przez słodyszka rzepakowego.
Liczebność słodyszka na pojedynczej roślinie w okresie pąkowania — 50–57 wg Muśnickiego (Muśnicki 1995), w dniu wykonywania zabiegu opryskiwania poletek doświadczalnych wynosiła od 0,8 do 3,16 szt. w roku 1998 i 4,26 do 6,99 w roku 1999. Sylven i Svenson (1976) stwierdzili istotne obniżenie plonów rzepaku ozimego przy zagęszczeniu od 2 do 5 chrząszczy na roślinę. Badania własne z roku 1997 (Seta i in. 1998) wykazały, że każdy zastosowany insektycyd do zwalczania tego szkodnika na rzepaku jarym wpływał istotnie na zwiększenie się plonu nasion z jednostki powierzchni, przy czym każdy zabieg był ekonomicznie opłacalny.
Powyższe badania są kontynuacją doświadczeń nad możliwością i celowością stosowania insektycydów i nawozów do dolistnego dokarmiania w jednym — łączonym zabiegu.
Materiał i metody
Doświadczenia prowadzono na rzepaku jarym odmiany Star i każdorazowo stanowiły je poletka wielkości 20 m2, które rozlokowano metodą bloków loso-wanych z czterema powtórzeniami.
Badaniom poddano 5 insektycydów i 4 nawozy do dolistnego dokarmiania w roku 1998 oraz 7 insektycydów i 6 nawozów w roku 1999. Zabieg opryskiwania poletek doświadczalnych wykonano w fazie rozwojowej rzepaku 50–51 (wg Muś-nickiego) — to jest w okresie pąkowania roślin. Insektycydy stosowano samo-dzielnie oraz w mieszaninach z określonymi nawozami. Bezpośrednio przed wykonaniem, jak i w określonych dniach po wykonaniu zabiegu opryskiwania (1, 3, 7 i 14 dzień w 1998 r. i 1, 3, 8 dzień w roku 1999) liczono żywe chrząszcze słodyszka rzepakowego na 25 roślinach idąc po przekątnej każdego poletka. Prowadzono wtedy również obserwacje mające na celu określenie ewentualnego fitotoksycznego oddziaływania poszczególnych mieszanin na rośliny rzepaku.
W okresie dojrzewania roślin (90 wg skali Muśnickiego), pobierano po 25 roślin z każdego poletka dla określenia wpływu zastosowanych mieszanin insektycydów z nawozami na długość roślin oraz ilość wykształconych łuszczyn na pojedynczej roślinie. Plony nasion z poszczególnych poletek przeliczano na t/ha, a następnie wyliczano opłacalność zastosowania poszczególnych insektycydów w stosunku do obiektu kontrolnego oraz mieszaniny insektycydu z nawozem
w stosunku do plonu uzyskanego z obiektu, gdzie stosowano sam insektycyd. Obliczenia opłacalności wykonano odejmując od wartości plonu uratowanego (900 PLN/dt w roku 1998 i 650 PLN/dt w roku 1999) cenę zastosowanego insektycydu i nawozu do dolistnego dokarmiania oraz koszt robocizny (45 PLN/ha w roku 1998 i 60 PLN/ha w roku 1999).
Wyniki badań i dyskusja
Jakkolwiek, w roku badawczym 1998, w przypadku wszystkich badanych insektycydów i ich mieszanin z nawozami obserwowano wysoką skuteczność zwalczania słodyszka rzepakowego (82,02–100,0% w następnym dniu po wykonaniu zabiegu oraz 1,23–27,6% dla niektórych obiektów w czternastym dniu od wykonania zabiegu), to jednak nie w każdym przypadku zastosowanie nawozu w czasie opryskiwania było opłacalne. Tylko nawozy zastosowane w zabiegu łączonym z insektycydem Trebon 10 EW wywołały na tyle wysoką zwyżkę plonów w stosunku do kontroli i samego preparatu, że zabieg okazał się opłacalny. W przypadku pozostałych połączeń insektycydów z nawozami, tylko zastosowanie samego insektycydu – Decis 2,5 EC, Karate 025 EC, Karate 100 CS, Danacap 450 CS, było ekonomicznie opłacalne.
Tabela 1 Agrochemikalia zastosowane w doświadczeniach — Agrochemicals used in the experiments
Preparat — Preparation Składnik aktywny — Active ingredient Procent — Percent Insektycydy — Insecticides
Bulldock 025 EC betacyflutryna 2,5
Danacap 450 CS paration metylu 45,0
Decis 2,5 EC deltametryna 2,5
Fury 100 EW zetacypermetryna 10,0
Karate 100 CS lambda cyhalotryna 10,0
Karate 025 EC lambda cyhalotryna 2,5
Mospilan 20 SP acetapirimid 20,0 Nurelle D 550 EC chloropiryfos cypermetryna 50,0 5,0 Trebon 10 EW etofenprox 10,0
Nawóz dolistny — On-leaf fertiliser
Basfoliar 12-4-6 N – P – K + Mg i mikroelementy Basfoliar 36 Extra N + Mg i mikroelementy Basfoliar 34 N + Mg i mikroelementy
Insol B borowy
Insol PK fosforowo–potasowy
W tabeli 2 zamieszczono insektycydy i te mieszaniny insektycydów z nawo-zami do dolistnego stosowania, w których zastosowanie nawozu w połączeniu z insektycydem w roku 1998 okazało się być zabiegiem rentownym.
Tabela 2 Opłacalność łącznego stosowania insektycydów i ich mieszanin z nawozami dolistnymi w zwalczaniu słodyszka rzepakowego na rzepaku jarym w roku 1998
Rentability of tank – mix applying of insekticides and fertilizers in control of Meligethes aeneus F. on spring rape in 1998
Zwalczanie słodyszka Pollen beetle control Kombinacje
Treatments
Dawka Dose
[l, kg/ha] liczebnośćdensity [szt.] skuteczność effectiveness [%] Plon Yield [dt/ha] Opłacalność Rentability [zł/ha] Trebon 10 EW 0,50 0,05 a 97,19 2,63 a-e 140,00
Trebon 10 EW + Basfoliar 12-4-6 0,5 + 10 0,01 a 99,44 2,69 b-e 165,50 Trebon 10 EW + Basfoliar 36 Extra 0,50 + 10 0,00 a 100,00 2,68 a-e 146,50 Trebon 10 EW + Wuxal TOP N 0,5 + 5,0 0,09 a-c 94,94 2,91 e 371,00 Trebon 10 EW + Solubor DF 0,5 + 1,0 0,04 a 97,75 2,69 b-e 179,50
Karate 025 EC 0,25 0,00 a 100,00 2,59 a-e 130,00 Karate 100 CS 0,08 0,04 a 97,75 2,84 d-e 351,50 Decis 2,5 EC 0,20 0,01 a 99,44 2,69 b-e 219,00 Danacap 450 CS 1,00 0,07 a 96,06 2,89 d-e 394,00 Kontrola – 1,30 b – 2,38 ab – NIR 0,05 0,33 0,36
Podobnie, badane w roku 1999 insektycydy i ich mieszaniny do dolistnego stosowania zamieszczono w tabeli 3. Tak, jak w roku 1998, wszystkie badane insektycydy i ich mieszaniny z nawozami charakteryzowały się bardzo wysoką skutecznością zwalczania słodyszka rzepakowego (81,76–100% po jednym dniu, 45,72–99,11% po trzech dniach oraz 0–88,36% w ósmym dniu od wykonania zabiegu). Dla insektycydu Bulldock 025 EC skuteczność ta wynosi 43% w pierw-szym dniu, lecz wzrasta w dniach następnych. Tylko dla jednego z badanych samodzielnie insektycydów — Mospilan 20 SP — nie otrzymano statystycznie istotnej w stosunku do kontroli zwyżki plonów, chociaż otrzymany zysk w przeli-czeniu na 1 ha wyniósł 85 zł. Natomiast mieszaniny tegoż insektycydu z wszystkimi badanymi nawozami zwiększyły ten zysk nawet do 251 zł/ha (Mospilan 20 SP + Solubor DF).
Badania przeprowadzone w roku 1999 potwierdziły, że zastosowanie niektórych nawozów w łącznym zabiegu z insektycydem było nieopłacalne. I tak np. z obiektów, w których stosowano samodzielnie insektycydy Decis 2,5 EC i Nurelle D 550 EC, otrzymano tak wysokie zwyżki plonów, a tym samym zyski z 1 ha — 368,00 zł i 353,00 zł, że zastosowanie tutaj do zabiegu jakiegokolwiek nawozu już tylko obniżało otrzymany zysk. W wielu przypadkach jednak zastosowanie określonego nawozu do dokarmiania rzepaku jarego jest opłacalne i wskazane, szczególnie w przypadkach, gdy nie dostarczono roślinom odpowied-niej ilości potrzebnych składników pokarmowych w uprawie przedsiewnej lub w nawożeniu pogłównym.
Wnioski
1. Zwalczanie słodyszka rzepakowego na rzepaku jarym badanymi insektycydami było w każdym przypadku zabiegiem opłacalnym — wpływającym w sposób rentowny na zwiększenie się plonów nasion z jednostki powierzchni.
2. Zastosowanie określonego nawozu do dolistnego dokarmiania rzepaku jarego w zabiegu łączonym ze zwalczaniem słodyszka rzepakowego jest opłacalne i wskazane tylko w przypadku mieszanin ze słabiej działającym insektycydem lub niedostatku odpowiednich składników pokarmowych dla roślin rzepaku.
Literatura
Muśnicki Cz. 1995. Rozpoznać stadia rozwojowe. Top Agrar – Profesjonalna uprawa rzepaku: 14-15. Seta G., Drzewiecki S., Mrówczyński M. 1998. Zastosowanie nowych insektycydów w zwalczaniu
słodyszka rzepakowego (Meligethes aeneus F.) na rzepaku jarym i ich wpływ na plonowanie roślin. Rośliny Oleiste, XIX (1): 301-306.
Sylven E., Svenson G. 1976. Effect of yield of damage caused by Meligethes aeneus F. (Col.) to winter rape as indicated by cage experiments. Annales Agriculturae Fenniae, Ser. Animalia Nocentia, 76 (15): 24-33.
on spring rape in 1999
Zwalczanie słodyszka Pollen beetle control Kombinacje Treatments Dawka Dose [l, kg/ha] liczebność density [szt.] skuteczność effectiveness [%] Plon Yield [dt/ha] Opłacalność Rentability [zł/ha] Karate 100 CS 0,06 0,17 a 95,10 2,76 c-h 222,00
Karate 100 CS + Insol B 0,06 + 9,0 0,28 a 92,08 2,85 d-i 253,80
Karate 025 EC 0,25 0,17 a 95,35 2,90 e-i 313,00
Karate 025 EC + Insol B 0,25 + 9,0 0,14 a 96,08 3,05 hi 383,80
Karate 025 EC + Insol PK + mocznik 0,25 + 9,0 + 18,0 0,01 a 100,00 3,22 i 365,30
Bulldock 025 EC 0,25 1,62 b 43,00 2,72 b-h 198,00
Bulldock 025 EC + Insol PK + mocznik 0,25 + 9,0 + 18,0 0,00 100,00 2,97 ghi 204,80
Fury 100 EW 0,10 0,01 a 100,00 2,71 b-h 197,70
Fury 100 EW + Insol B 0,10 + 9,0 0,05 a 98,14 2,96 f-i 333,50
Fury 100 EW + Insol PK + mocznik 0,10 + 9,0 + 18,0 0,05 a 98,08 2,97 ghi 211,00
Sumithion 500 EC 0,80 0,21 a 93,21 2,74 c-h 186,00
Sumithion 500 EC + Insol B 0,80 + 9,0 0,05 a 97,80 2,83 d-i 217,00
Mospilan 20 SP 0,08 0,44 a 82,78 2,72 b-h 85,00
Mospilan 20 SP + Insol B 0,08 + 9,0 0,39 a 87,86 2,73 c-h 155,80
Mospilan 20 SP + Basfoliar 12-4-6 0,08 + 10,0 0,27 a 91,76 2,87 c-i 245,00
Mospilan 20 SP + Basfoliar 36 Extra 0,08 + 10,0 0,29 a 91,00 2,73 c-h 144,00
Mospilan 20 SP + Basfoliar 34 0,08 + 10,0 0,60 a 81,76 2,73 c-h 154,00
Mospilan 20 SP + Solubor DF 0,08 + 2,0 0,46 a 82,92 2,88 c-i 251,00
Decis 2,5 EC 0,20 0,01 a 100,00 2,98 ghi 368,00
Nurelle D 550 EC 0,60 0,00 a 100,00 3,00 ghi 353,00
Kontrola – 3,22 c – 2,30 ab –
