Współpraca przedsiębiorstwa górniczego z lokalnymi społecznościami na przykładzie KGHM Polska Miedź S.A.

nr 4 (81) 2016, s. 85-95

___________________________________________________________________________

Współpraca przedsiębiorstwa górniczego

z lokalnymi społecznościami na przykładzie

KGHM Polska Miedź S.A.

1)

KGHM CUPRUM sp. z o.o., Centrum Badawczo-Rozwojowe, Wrocław wmizera@cuprum.wroc.pl, gkrajewski@cuprum.wroc.pl

Streszczenie

W artykule przedstawiono praktyczne zastosowanie standardów CSR (Corporate Social Re-sponsibility) przez największego producenta miedzi w Europie środkowo-wschodniej, KGHM „Polska Miedź S.A.”, który prowadzi wydobycie ze złóż w kopalniach podziemnych, przeróbkę rud w zakładach przeróbczych i hutnictwo metali nieżelaznych w hutach. Złoże eksploatowa-nych rud miedzi znajduje się w południowo-zachodniej Polsce, na Dolnym Śląsku i zajmuje powierzchnię ok. 470 km2, co czyni je unikatowym w skali świata. Ze względu na jego rozle-głość przestrzenną duża liczba mieszkańców jest potencjalnie narażona na oddziaływanie działalności przemysłowej (górniczej, hutniczej i innych pobocznych jak zagospodarowanie odpadów). Kluczowym aspektem funkcjonowania przedsiębiorstwa, obok ochrony środowi-ska, jest zatem współpraca z lokalnymi społecznościami. Dobry jej przebieg, satysfakcjonują-cy obie strony, umożliwia firmie uzyskanie mandatu społecznego na prowadzenie swojej działalności w regionie. Polityka współpracy KGHM ze społecznościami lokalnymi polega na prowadzeniu własnych programów CSR, których celem jest ograniczenie wpływu na środowi-sko, wspieranie rozwoju społecznego, promowanie zdrowia, kultury i sportu. Są to programy „Miedziane Serce”, „EKO-Zdrowie” czy „Strefa Innowacji”. Spółka zapewnia miejsca pracy dla mieszkańców, wspierając zatrudnianie nowych pokoleń pracowników. Wspierana jest profilak-tyka zdrowotna. Spółka zapewnia wsparcie finansowe dla lokalnych inicjatyw m.in. poprzez działalność np. Fundacji „KGHM Polska Miedź”. W celu zachowania przejrzystości działań społeczeństwo jest o nich informowane za pomocą stron internetowych KGHM i Fundacji, lokalnych mediów, wydawnictw przygotowywanych przez Spółkę, a także podczas bezpo-średnich spotkań z mieszkańcami. Konkretny przykład prowadzenia działalności informacyj-nej dotyczy Obiektu Unieszkodliwiania Odpadów Wydobywczych (OUOW) „Żelazny Most”, będącego największym tego typu składowiskiem w Europie. Potencjalnie, zbiornik może być w odbiorze społecznym uznany za wyjątkowo niekorzystne sąsiedztwo. Aby temu przeciw-działać KGHM informuje miejscowe społeczności o szczegółach funkcjonowania obiektu, jego stanie technicznym, o wynikach monitoringu środowiska prowadzonego w jego otoczeniu i planowanych przedsięwzięciach. Dodatkowo odbywają się spotkania, podczas których Spół-ka poSpół-kazuje mieszSpół-kańcom zasady postępowania na wypadek awarii zapór zbiorniSpół-ka i wycieku odpadów, czy występowania zjawiska nadmiernego pylenia z powierzchni. W ramach jego rozbudowy prowadzony jest stały dialog społeczny z trzema gminami, na których zlokalizo-wany jest zbiornik, poprzez m.in. spotkania informacyjne z mieszkańcami oraz porozumienia socjalne i finansowe. Obecnie negocjowane jest kolejne Porozumienie na lata 2017-2020. W ramach działalności pomocowych Spółka finansuje szereg lokalnych inwestycji infrastruk-turalnych i oświatowych. Realizuje profilaktyczne badania środowiska przy udziale społe-czeństwa, obejmujące badania zdrowotne ludzi, zwierząt i żywności oraz terenów upraw rolniczych.

Innym przykładem jest odpowiedź Spółki na postulaty mieszkańców, których sąsiedztwem jest jeden z szybów wydechowych kopalni rud miedzi. Pomimo spełniania norm środowisko-wych przez instalację szybu, w ocenie mieszkańców sąsiadującej miejscowości postrzegany był on jako zagrażający zdrowiu i jakości upraw rolnych. Dzięki prowadzonej na bieżąco akcji informującej o wynikach stałego monitoringu środowiska w rejonie szybu, inwestycjom

zmniejszającym jego oddziaływanie, jak również działaniom dla ogólnie pojętego dobra lokal-nej społeczności, odbiór społeczny szybu ulega poprawie.

KGHM „Polska Miedź S.A.” jako nowoczesnej firmie o międzynarodowym zasięgu zależy na właściwym podejściu do relacji z interesariuszami. Polityka dialogu wpisuje się w realizację misji i wizji firmy. Fundamentem definicji dialogu społecznego prowadzonego przez Spółkę były również wytyczne uznanych i powszechnie stosowanych międzynarodowych standardów zarządzania społeczną odpowiedzialnością biznesu:

 Norma Dotycząca Społecznej Odpowiedzialności ISO 26000,

 Zasady Odpowiedzialności (AccountAbility Principles Standard - AA1000APS),  Standard Zaangażowania Interesariuszy (AccountAbility Stakeholder Engagement

Standard - AA1000SES),

 Standard Raportowania Zrównoważonego Rozwoju organizacji GRI – Global Repor-ting Initiative (GRI G4 Sustainability ReporRepor-ting Guidelines).

Mierzalnym efektem prezentowanej polityki CSR jest szerokie spektrum działań wśród lokal-nych społeczności poprzez działalność prospołeczną, charytatywną i sponsoringową. Pod-sumowując, sąsiedztwo obiektów przedsiębiorstwa górniczego może być także postrzegane jako szansa dla rozwoju społeczności lokalnych (dostępność miejsc pracy, środki na różnego typu inwestycje), a nie być tylko odbierane jako uciążliwość.

Słowa kluczowe: OUOW, gwarancje finansowe, ocena ryzyka

Cooperation of large mining company with local communities

based on KGHM Polish Copper example

Abstract

This paper presents practical usage of CSR standards on the example of the biggest in eastern Europe copper producer KGHM Polish Copper. The company has been exploiting copper ore in underground mines along with processing in concentrators and smelting realized on the surface. The deposit is located in western Poland spreading out on area of 470 km2, what makes it unique in World’s scale. As a result numerous group of people is potentially exposed on the effects of mining and industrial activity. Therefore a key factor in the company’s functioning, next to environmental protection is a cooperation with local communities. It’s proper realization, satisfying for both sides, gives the company a social mandate for operating. KGHM’s policy of cooperation with local communities is based on starting up of own CSR programmes, aiming at limitation of the environmental impact and fostering society development, promotion of good health standards, culture and all kinds of fitness activity. To sustain a company’s actions fully transparent, local communities are being widely informed in the form of periodic magazines, direct dialogue during meetings and other events. The company supports their workers also by helping families financially, encouraging specialists to pass their experience and knowledge on next generations. Spe-cial courses for students across whole country are being organized, where for those most skilled and talented positions in the company are being offered. Preventive healthcare is being supported likewise extensive contribution and assistance for local initiatives by run-ning foundations. As a key example of this cooperation one can mention a ZELAZNY MOST tailings management facility (TMF) the biggest A category industrial object in Eu-rope. That is why the company, over the 30 years of ZELAZY MOST functioning, has been realizing a zero accident policy, next to full transparency. Society has been informed (using different means) about all issues related with TMF’s functioning not excluding its technical state, monitoring results and future investments within its boundaries. Full support has been offered on each level of local community functioning. Local infrastructure has been revamped and where needed build from scratch. This includes: schools, gyms, road and ICT infrastructure. Part of informational process is also training of local communities in the event of catastrophic failure of the dams. Preventive periodic examination of the elements is being realized along with health state of local population assessment, stock and food

___________________________________________________________________________ cleanness, as well as farms and crop standards. Among others examples of the company’s extensive cooperation, one can mention focus on potential hot spots, for instance exhaling ventilation shafts for underground mining. Therefore, next to multiple investments reducing the environmental footprint, large informational actions have been undertaken, providing monitoring results, to improve the reception of industrial activity. Measurable effect of the efficiency of KGHM’s CSR policy worth mentioning is basically lack of large scale conflicts. A general message to local communities is that vicinity of mine isn’t always a threat but also a chance for development and better future.

Key words: TMF, financial guarantee, risk assessment

Wstęp

KGHM „Polska Miedź S.A.”, od 1961 r., prowadzi działalność wydobywczą, przerób-czą i hutniprzerób-czą metali nieżelaznych. Złoże eksploatowanych rud miedzi znajduje się w południowo-zachodniej Polsce, na Dolnym Śląsku, na obszarze Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego (LGOM), zwanego także „Zagłębiem Miedzio-wym”. Zajmuje ono powierzchnię ok. 470 km2 i tym samym stanowi największe tego typu wystąpienie w skali świata. Ze względu na podziemny typ eksploatacji na po-wierzchni terenu znajduje się naziemna infrastruktura górnicza o charakterze punk-towym, natomiast oddziaływania związane z eksploatacją mają charakter obszaro-wy. Aktualnie eksploatowane są podkłady do głębokości 1400 m, przy wydobyciu rocznym powyżej 30 mln ton rudy. Wydobywana w trzech podziemnych kopalniach ruda, o zawartości miedzi ok. 1,6 %, jest przerabiana w trzech zakładach wzboga-cania rudy na koncentrat zawierający około 24 % miedzi. Koncentrat miedzi jest następnie przetapiany w dwóch hutach i rafinowany do postaci miedzi elektrolitycz-nej. Produkcji miedzi towarzyszy produkcja srebra oraz odzysk metali szlachetnych i innych metali nieżelaznych. Technologia wybierania złoża w kopalniach oparta jest na systemie komorowo–filarowym z wykorzystaniem techniki strzałowej do urabiania złoża. Urobek transportowany jest na powierzchnię górniczymi wyciągami szybo-wymi skiposzybo-wymi. Obiektami prowadzonymi przez Spółkę, związanymi z jej działal-nością górniczą, budzącymi żywe zainteresowanie lokalnych społeczności są dwa obiekty OUOW, szyby wydechowe kopalni podziemnych oraz w mniejszym stopniu same kopalnie.

Obydwa obiekty, tj. nieczynny zbiornik „Gilów” i aktualnie eksploatowany OUOW „Żelazny Most”, są obiektami nadpoziomowymi, tylko częściowo wykorzystującymi naturalne ukształtowanie terenu. Ponieważ rejon ich lokalizacji jest stosunkowo płaski, konieczne było zastosowanie na większości ich obwodu zapór o konstrukcji ziemnej. Dodatkowo są to obiekty o bardzo rozległych gabarytach (odpowiednio 9 i 16 km2), posiadające poza gromadzeniem odpadów także inne funkcje, jak w przy-padku „Żelaznego Mostu” retencji znaczących ilości wód technologicznych. Zatem jako obiekt hydrotechniczny OUOW „Żelazny Most” może budzić obawy o bezpie-czeństwo i stateczność jego zapór i to nie tylko wśród ludności mieszkającej w bez-pośrednim jego sąsiedztwie. W historii górnictwa na świecie nie brakuje katastrof tego typu obiektów, jak choćby ostatnie: zbiornik odpadów kopalni rud miedzi „Mo-unt Polley” w Kanadzie i zapory zbiornika odpadów kopalni rudy żelaza „Bento Rod-rigues” w Brazylii.

Z kolei szyby wydechowe kopalni mogą być postrzegane przez lokalne społecz-ności jako zagrożenie dla zdrowia mieszkańców i jakości płodów rolnych, głównie ze względu na emisję zanieczyszczeń do powietrza.

Ponadto działalność kopalń KGHM powoduje występowanie wstrząsów sej-smicznych i jest przyczyną występowania szkód górniczych, w tym także uszkodzeń budynków mieszkalnych.

1.1. Polityka współpracy ze społecznościami

Współpraca ze społecznościami lokalnymi i innymi interesariuszami spółki była pro-wadzona przez KGHM „Polska Miedź S.A.” od początku swojej działalności. Wraz z rosnącą świadomością ekologiczną rozpoczęto również realizację działań na rzecz ochrony środowiska. W 2009 r., jednym z filarów przyjętej strategii biznesowej przedsiębiorstwa na lata 2009÷2018, było także wsparcie finansowe regionu. Idea dobrego sąsiada zyskała szczególnie na znaczeniu w 2010 r., kiedy to rozpo-częto działania mające na celu przedłużenie, na następne 50 lat, koncesji wydobyw-czych KGHM, wygasających w 2013 roku. Prowadzono w tym czasie konsultacje z samorządami 9 gmin górniczych, na terenie których położone są eksploatowane złoża miedzi, a dokumenty opracowywane na potrzeby wniosków koncesyjnych były omawiane z władzami samorządowymi. W organizowanych w tym celu seminariach uczestniczyli autorzy dokumentacji i autorytety naukowe. Dzięki tym działaniom wszystkie samorządy zaopiniowały pozytywnie wnioski o uzyskanie koncesji. Pod koniec 2012 r. Spółka otrzymała decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia polegającego na wydobywaniu rud miedzi i następnie, w 2013 r., koncesje na wydobywanie.

W latach 2010-2011 KGHM „Polska Miedź S.A.” uczestniczył w „Forum Zagłębia Miedziowego”, inicjatywie mającej na celu współpracę najważniejszych podmiotów i samorządów w rozwoju regionu. Spółka bierze również udział w pracach Woje-wódzkiej Rady Dialogu Społecznego działającej przy marszałku województwa, gdzie zainicjowała powstanie Zespołu ds. „Zagłębia Miedziowego”, koncentrującego się na kwestiach zrównoważonego rozwoju regionu.

W celu połączenia i usystematyzowania działań w 2011 r. rozpoczęto prace nad wdrożeniem strategii społecznej odpowiedzialności biznesu, jako formalnej struktu-ry, wchodzącej w zakres działalności przedsiębiorstwa KGHM. Została ona połączo-na z filarami strategii biznesowej firmy i wymaganiami międzypołączo-narodowej normy ISO

26000 dotyczącej społecznej odpowiedzialności (Guidance on social responsibility). We wrześniu 2011 roku powołano Departament do spraw CSR i Zrównoważonego

Rozwoju, odpowiedzialny w Spółce za koordynację prac w zakresie społecznej od-powiedzialności biznesu, zrównoważonego rozwoju oraz nadzór nad realizacją stra-tegii CSR. W 2012 r. KGHM, jako pierwsza spółka w Polsce w branży wydobywczej, wydała raport społecznej odpowiedzialności biznesu za lata 2010-2011. Dokument ten i raporty w następnych latach, zostały opracowane zgodnie z metodologią Glo-bal Reporting Initiative (GRI). Od 2013 r. raporty te mają charakter zintegrowany, uwzględniając potrzeby interesariuszy. Raport roczny CSR za 2014 rok został wy-różniony jako najlepszy w Polsce. W 2013 r. przedsiębiorstwo uznano za najbardziej atrakcyjnego pracodawcę w Polsce w organizowanym przez "Randstad Award” międzynarodowym badaniu, o czym zadecydowała stabilność finansowa firmy, bez-pieczeństwo zatrudnienia oraz atrakcyjne wynagrodzenia i świadczenia pracowni-cze. Tytuł ten firma uzyskała także w 2015 i 2016 roku. Spółka jest członkiem kilku polskich organizacji propagujących ideę społecznej odpowiedzialności biznesu. Obecnie obowiązująca w KGHM „Strategia Społecznej Odpowiedzialności Biznesu (CSR) KGHM na lata 2015÷2020” obejmuje: globalizację obszaru CSR (standaryzacja

___________________________________________________________________________ na skalę międzynarodową), doskonalenie współpracy ze społecznościami lokalnymi, ugruntowanie pozycji zaufanego i stabilnego partnera biznesowego, wypracowanie i utrzymanie pozycji odpowiedzialnego pracodawcy oraz budowę wizerunku spółki przyjaznej środowisku.

W zakresie współpracy ze społecznościami lokalnymi strategia CSR definiuje następujące cele strategiczne (KGHM, 2014a):

 ustalenie zasad dialogu ze społecznościami lokalnymi i zyskanie społeczne-go pozwolenia na prowadzenie działalności („licencja na działanie”) w opar-ciu o najlepsze praktyki biznesowe,

 tworzenie programów zaangażowania społecznego na rzecz lepszego zro-zumienia oczekiwań interesariuszy i reagowania na ich obawy,

 budowanie pozycji globalnego lidera dbającego o dobro wspólne poprzez transparentny system dotowania i sponsorowania inicjatyw w oparciu o war-tości KGHM,

 wspieranie kluczowych procesów inwestycyjnych na wszystkich etapach ich rozwoju.

Strategia ta zakłada realizację wymienionych celów za pomocą następujących narzędzi i programów:

 wspierania na zasadach partnerskich sportu, sztuki, kultury i edukacji,  wspierania, współorganizowania oraz obejmowania honorowym patronatem

istotnych wydarzeń na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym,  działalności, powołanej w 2003 r., Fundacji „KGHM Polska Miedź”,

wspiera-jącej obszary: nauki i edukacji, zdrowia i bezpieczeństwa, sportu i rekreacji oraz kultury i tradycji,

 działalności Fundacji „Innowacje i Dziedzictwo Kulturowe Revimine” prowa-dzącej m.in. rewitalizację obiektów poprzemysłowych i ochrony dziedzictwa górniczego,

 wolontariatu pracowniczego „Miedziane Serce” wspierającego lokalną spo-łeczność, osoby potrzebujące pomocy oraz promującego przedsięwzięcia proekologiczne,

 programu „Strefa Innowacji” kreującego liderów sprawnego zarządzania spółką i mającego na celu budowę kultury innowacji w KGHM,

 programu „EKO-Zdrowie” promującego zdrowy tryb życia i działania proeko-logiczne.

Strategia CSR definiuje jako Interesariuszy m. in. społeczności lokalne, samo-rządy, organizacje pozarządowe oraz media.

Spółka realizuje swoją politykę CSR w obszarze współpracy ze społecznościami lokalnymi m.in. poprzez następujące działania:

 informowanie społeczeństwa o szczegółach działania przedsiębiorstwa i o swoich planach inwestycyjnych za pomocą lokalnych mediów, strony in-ternetowej oraz podczas bezpośrednich spotkań ze społecznościami,  w ramach programu „EKO-Zdrowie”: prowadzenie w różnych miastach

re-gionu zajęć nauki pływania dla dzieci, zajęć „nordic walking” dla dorosłych, zajęć piłkarskich prowadzonych przez szkoleniowców z klubu piłkarskiego, zajęć fitness organizowanie tzw. „zielonych szkół - pobytów grup dzieci w miejscowościach turystycznych połączonych z lekcjami szkolnymi,

 w ramach realizacji programu „CUltura” (program już nie funkcjonuje): wsparcie finansowe Opery Wrocławskiej, filharmonii w Jeleniej Górze i Wrocławiu, teatrów w Legnicy i Wrocławiu, festiwali kulturalnych, wystaw,

wsparcie Wrocławia w przygotowaniach do „Europejskiej Stolicy Kultury” w roku 2016, a także projekty m.in. Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Naro-dowego oraz Muzeum NaroNaro-dowego w Warszawie, jak również wydawanie kwartalnika „Miedziorysy”, który dokumentował życiorysy ludzi, tradycję i hi-storię Polskiej Miedzi,

 wsparcie finansowe osób fizycznych, różnych organizacji i stowarzyszeń oraz placówek publicznych przez Fundację „KGHM Polska Miedź”, która w latach 2003÷2012 wsparła realizację 1719 projektów dla instytucji kwotą 65,7 mln PLN oraz przekazała osobom fizycznym darowizny o wartości 13,9 mln PLN. W 2014 r., fundacja za swoją działalność uzyskała tytuł „Lide-ra Filantropii”, jako organizacja któ„Lide-ra przeznaczyła na cele społeczne naj-więcej pieniędzy wśród polskich firm. To Fundacja finansuje wypoczynek dla dzieci oraz refundację kosztów rehabilitacji i sprzętu osób z miejscowości wokół zbiornika „Żelazny Most”. Finansuje także m.in. inicjatywy na rzecz ra-towania dziedzictwa kulturowego Dolnego Śląska, w tym rewitalizację za-bytkowych obiektów sakralnych, utworzenie skansenu górniczo-hutniczego,  w ramach programu wolontariackiego „Miedziane Serce”: działalność

„Dru-żyny Szpiku KGHM”, która promuje ideę walki z białaczką i zarejestrowała ponad 1000 potencjalnych dawców szpiku, spośród których trzech oddając szpik uratowało ludzkie życie; udział wolontariuszy w sprzątaniu obiektów przyrodniczych, zaniedbanych obiektów kultury, jak również organizacja charytatywnych imprez w celu zbiórki pieniędzy dla chorych dzieci – biegów, turniejów sportowych, festynów, pikników, imprez kulturalnych i akcji świą-tecznych,

 inwestycje w infrastrukturę lokalną: świetlice wiejskie, place zabaw, szkoły, boiska, infrastrukturę drogową i teleinformatyczną - dobrym przykładem jest np. zmiana funkcji szybu GG-1 na zjazdowo-materiałowy. Zmiana ta będzie miała realny wpływ na najbliższą miejscowość i ruch kołowy. Spółka zapro-ponowała wsparcie finansowe na modernizację drogi przebiegającej przez Kwielice w latach 2016 – 2019,

 dostrzeganie potrzeb lokalnych społeczności i aktywne reagowanie na nie-dogodności. Przykładem jest budowa drogi expressowej S3, która spowo-dowała zamknięcie dwóch pasów drogi krajowej nr 3 w kierunku Polkowic w okolicach szybu kopalni „Polkowice-Sieroszowice” SW-1. Obecnie ruch dwukierunkowy odbywa się jednojezdniową drogą objazdową. W związku z utrudnieniami drogowymi w godzinach szczytu Spółka przekazała środki finansowe Gminie Jerzmanowa na wzmocnienie drogi przebiegającej przez Bądzów, z której mogą korzystać alternatywnie wszyscy użytkownicy ruchu drogowego. Droga została oddana do użytku w listopadzie 2016 roku,  badania stanu środowiska obejmujące także badania w aspekcie

zdrowot-nym zwierząt i płodów rolnych oraz terenów upraw rolniczych,

 w ramach „Programu Promocji Zdrowia”, uruchomionego w 2011 r.: zdro-wotne badania profilaktyczne, które np. w 2014 r. objęły blisko 700 dzieci i 75 osób dorosłych z regionu,

 prowadzenie badań opinii społecznej mieszkańców regionu, pozwalających rozpoznać ich potrzeby i oczekiwania oraz poziom zadowolenia z życia w sąsiedztwie przedsiębiorstwa, które służą następnie do budowania pro-gramów działania i lepszych relacji z lokalnymi społecznościami.

___________________________________________________________________________ KGHM pokrywa koszty związane z naprawą szkód górniczych wyrządzonych wstrząsami sejsmicznymi, wywołanymi działalnością górniczą. W celu minimalizacji szkód Spółka opracowała wytyczne branżowe do projektowania budynków na tere-nach narażonych na wstrząsy, dostosowane do specyfiki regionu LGOM.

Spółka jest także sponsorem klubu piłkarskiego oraz klubów piłki ręcznej, piłki siatkowej oraz koszykówki z najwyższych polskich lig, znanych i cenionych w Polsce.

Od lutego 2014 r. do grudnia 2016 roku ukazywał się miesięcznik „Po sąsiedzku”-, skierowany do mieszkańców 5 miejscowości gminy Polkowice, położonych w bez-pośrednim sąsiedztwie OUOW „Żelazny Most”. Wydawany był przez KGHM na po-trzeby informowania mieszkańców o funkcjonowaniu obiektu „Żelazny Most” i do-starczany bezpłatnie do każdej skrzynki pocztowej w tych 5 miejscowościach. Na łamach czasopisma informowano m.in. o: szczegółach eksploatacji zbiornika i jego planowanej rozbudowie, o sposobach postępowania na wypadek zagrożenia spo-wodowanego awarią zbiornika, o wynikach badań gleb i roślin uprawianych w jego sąsiedztwie, wynikach badań jakości wody w studniach mieszkańców wykonanych na zlecenie KGHM, o wynikach corocznych kontroli stanu technicznego zbiornika prowadzonych przez powołany specjalnie do tego celu „Zespół Ekspertów Między-narodowych”, o wynikach pomiarów emisji zanieczyszczeń z szybu wydechowego kopalni położonego w sąsiedztwie miejscowości Pieszkowice oraz pomiarów imisji zanieczyszczeń i hałasu na jej terenie, a także o wydarzeniach z życia jej mieszkań-ców, akcji i działań planowanych przez gminę oraz historii (KGHM, 2014c, 2015a). Poniżej zaprezentowano przykłady realizacji polityki CSR w zakresie współpracy ze społecznościami lokalnymi. Zostały one umieszczone w internetowej „Bazie Dobrych Praktyk” prowadzonej przez „Związek Gmin Wiejskich RP”, „Związek Miast Polskich” i „Związek Powiatów Polskich” jako przykład dobrych i sprawdzonych rozwiązań z zakresu doskonalenia zarządzania usługami publicznymi i rozwojem jednostek samorządu terytorialnego.

1.2. Współpraca ze społecznościami lokalnymi – studium przypadku

Obiekt Unieszkodliwiania Odpadów Wydobywczych „Żelazny Most”

Uruchomione w 1977 r. składowisko (obecnie OUOW) odpadów wydobywczych „Żelazny Most” należące do KGHM „Polska Miedź S.A.” to obiekt nadpoziomowy, o wysokości zapór osiągającej w najwyższym punkcie 66 m i łącznej ich długości ok. 15 km, w którym rocznie deponuje się ok. 28 mln ton odpadów z wydobycia rud miedzi. Jest największy to tego typu zbiornik w Europie, o powierzchni ponad 1400 ha, w którym do tej pory zdeponowano ok. 660 mln m3 odpadów pochodzących ze wzbogacania rud miedzi. Opady dostarczane są na obiekt przy pomocy hydrotrans-portu, a ich większość jest odzyskiwana do nadbudowy jego zapór. Eksploatacja zbiornika prowadzona jest tak, że na całej długości zapór utrzymywane są plaże o szerokości wg założeń min. 200 m, natomiast szerokość plaży w najwęższym miejscu wynosi obecnie 350 m.

Zbiornik zlokalizowany jest w bezpośrednim sąsiedztwie kilku miejscowości, po-łożonych w odległości 0,8÷1,5 km. Mieszkańcy sąsiednich społeczności wyrażają obawy co do ryzyka przerwania zapory, a także zanieczyszczania gruntów rolnych przez wody infiltracyjne z OUOW. Ma to miejsce w formie postulatów zgłaszanych bezpośrednio do KGHM, jak również wywiadów mieszkańców udzielanych mediom lokalnym.

Dla obiektu „Żelazny Most” sporządzono „Zewnętrzny Plan Operacyjno– Ratowniczy”, zatwierdzony przez organy „Państwowej Straży Pożarnej”, którego realizacja na wypadek awarii zbiornika ma zapewnić bezpieczną ewakuację miesz-kańców z zagrożonych terenów. Obiekt wyposażony jest w system alarmowania i ostrzegania ludności, składający się między innymi z lokalnych stacji alarmowania zlokalizowanych w zagrożonych miejscowościach, nadających sygnały alarmowe i komunikaty głosowe na wypadek katastrofy zbiornika. Dokument ten opisuje rów-nież przewidziane działania w ramach usuwania skutków katastrofy: pomoc poszko-dowanym, naprawę uszkodzeń i zniszczeń, usunięcie naniesionych odpadów, rekul-tywację terenu (KGHM, 2015c).

Stan techniczny zbiornika i jego bezpieczeństwo są stale monitorowane za po-mocą geotechnicznego systemu monitorowania zapór, składającego się m.in. z sieci reperów do pomiaru osiadania gruntu pod zaporą, sieci piezometrów otwartych do obserwacji poziomu wody w osadach i w podłożu, sieci piezometrów zamkniętych do pomiaru ciśnienia wody porowej, sieci obserwacyjnej przemieszczeń zapory i obiektów specjalnych, sieci inklinometrów do obserwacji przemieszczeń poziomych zapory, a także sieci akcelerometrów i sejsmometrów do pomiaru drgań gruntu. Otrzymywane dane pomiarowe umożliwiają wielokierunkową analizę stanu zapory i podłoża obiektu.

Unieszkodliwianie odpadów wydobywczych, a ściślej zapewnienie pojemności obiektu „Żelazny Most”, jest kluczowym zagadnieniem dla działalności wydobywczej KGHM „Polska Miedź S.A.”. Ze względu na wdrażanie nowych technologii wydoby-cia na większych głębokośwydoby-ciach, poniżej 1200 m, możliwe będzie wydobywanie rudy miedzi przez dalsze 20÷30 lat. Tymczasem zbiornik „Żelazny Most” został zaprojek-towany z możliwością jego eksploatacji do rzędnej 195 m n.p.m., co pozostawia rezerwy jeszcze na kilka lat niezakłóconego funkcjonowania (przy wykorzystaniu obecnej technologii składowania). Bez możliwości składowania odpadów nie będzie możliwe wydobycie rud miedzi i produkcja miedzi. Spółka KGHM „Polska Miedź S.A.” jest największym pracodawcą w regionie i największym płatnikiem podatków w województwie dolnośląskim. Od jej działalności zależą zatem budżety gminne i los całego regionu „Zagłębia Miedziowego”, zamieszkanego przez ok. 0,5 mln miesz-kańców.

Ze względów społecznych lokalizacja i budowa nowego OUOW jest bardzo trud-na do przeprowadzenia lub mogłaby się okazać wręcz niemożliwa, zatem kluczowe dla przedsiębiorstwa górniczego jest utrzymanie możliwości rozbudowy obecnie eksploatowanego składowiska. W 2012 r. Spółka zawarła porozumienie z władzami gmin: Polkowice, Rudna i Grębocice, dotyczące umożliwienia przedsiębiorstwu bu-dowy nowych i rozbubu-dowy istniejących zakładów, dalszego ograniczania wpływu jej działalności na środowisko oraz zaspokojenia potrzeb w zakresie infrastruktury tych gmin.

W tym celu w latach 2012-2014 podpisano z Gminą Polkowice stosowne umowy o wsparciu budżetu. Wsparcie dotyczyło m.in. bezpieczeństwa mieszkańców, ochrony środowiska, rozwoju kultury fizycznej i sportu, ochrony zdrowia, rozwoju kultury i oświaty oraz ochrony dóbr kultury. Działania „Polskiej Miedzi” w zakresie współpracy z lokalnymi społecznościami pozwoliły otrzymać „społeczną licencję” na dalsze prowadzenie OUOW „Żelazny Most”, dzięki czemu możliwa była jego rozbu-dowa i podwyższanie zapór, bez protestów społecznych.

Prowadzenie pogłębionego dialogu społecznego umożliwia dalszą rozbudowę obiektu „Żelazny Most” o dodatkową powierzchnię składowania w nowej „Kwaterze Południowej”, która ma być dobudowana do istniejącego obiektu. Taki wariant

roz-___________________________________________________________________________ budowy zapewnia najwyższy poziom bezpieczeństwa obiektu i pozwala uniknąć dalszego podnoszenia zapór wzwyż. Koncepcja rozbudowy zbiornika o nową kwate-rę opiera się na dokładnych analizach danych z monitoringu geotechnicznego obiek-tu i konsultacjach z „Zespołem Ekspertów Międzynarodowych”, który od 1992 r. prowadzi merytoryczny nadzór nad jego eksploatacją i rozbudową. W skład zespołu wchodzą: prof. Michele Jamiołkowski z Włoch, dr W. David Carrier z USA, prof. Richard J. Chandler z Wielkiej Brytanii, prof. Kaare Hoeg z Norwegii, a także prof. Wojciech Wolski, Krajowy Ekspert Geotechniczny.

Zgodnie z prowadzoną przez KGHM polityką CSR, we wrześniu 2013 r. rozpo-częto kilkumiesięczne rozmowy z samorządem gminy Polkowice, na terenie której planowana jest rozbudowa obiektu i jego infrastruktury. Objęły one także sesje kon-sultacyjne z mieszkańcami 5 miejscowości tej gminy, najbliżej sąsiadujących z pla-nowanym przedsięwzięciem, tj.: Tarnówek, Żelazny Most, Dąbrowa, Pieszkowice i Komorniki. Rozmowy dotyczyły szczegółów planów rozbudowy oraz szczególnie ważnych potrzeb społecznych mieszkańców i gminy, w perspektywie kilkunastu najbliższych lat. Partnerski dialog społeczny prowadzony był przy dużym zaangażo-waniu obu stron i pomocy profesjonalnych moderatorów z firmy doradczej w zakre-sie prowadzenia procesów dialogu społecznego „Goodbrand & Company”. Dialog został skonstruowany w sposób umożliwiający gruntowne zrozumienie potrzeb, oczekiwań, ale i również ograniczeń, obu stron. Moderatorzy spotykali się bezpo-średnio z mieszkańcami, których łącznie jest ok. 1000 osób, zbierając informacje o ich potrzebach, postulatach i bolączkach. Zadaniem moderatorów było wsparcie społeczności w dogłębnym zrozumieniu wpływu inwestycji na ich życie i ich potrze-by, wsparcie w artykulacji oczekiwań i postulatów, przygotowanie obu stron do pro-wadzenia dialogu i wspólnego projektowania rozwiązań, rozpoznanie podobieństw i różnic w nastawieniu społeczności oraz możliwych źródeł konfliktów, uświadomie-nie zespołowi KGHM oczekiwań i potrzeb społeczności, moderowauświadomie-nie procesu dia-logu i współprojektowanie rozwiązań podczas konsultacji, wsparcie uczestników w wypracowywaniu porozumienia i satysfakcjonujących ich rozwiązań oraz osta-tecznie skrócenie czasu trwania negocjacji (Baza Dobrych Praktyk, 2016). Dialog przeprowadzono w 4 krokach:

1. rozpoznanie specyfiki każdej z 5 miejscowości poprzez: zgromadzenie in-formacji socjo-demograficznych i identyfikacja liderów opinii w społeczno-ściach, opracowanie scenariusza przebiegu konsultacji przygotowawczych mieszkańców do dialogu i indywidulane spotkania z przedstawicielami społeczności – sołtysami wsi – w celu dostosowania scenariusza do po-trzeb mieszkańców,

2. konsultacyjne sesje przygotowawcze z mieszkańcami: przeprowadzenie 5 sesji w świetlicach wiejskich każdej z miejscowości, przeprowadzenie warsztatu z zespołem KGHM podsumowującego konsultacje i przekazanie Spółce raportu opracowanego na podstawie danych zebranych podczas sesji konsultacyjnych,

3. sesje konsultacyjne w każdej z miejscowości mające ustalić postulaty do realizacji: przedstawienie konkretnych propozycji Spółki i Gminy dotyczą-cych spełnienia poszczególnych postulatów mieszkańców oraz uzgodnie-nie warunków ich realizacji. W sesjach brały udział wszystkie strony, 4. otwarte spotkania z mieszkańcami w każdej miejscowości:

zaprezentowa-nie mieszkańcom zobowiązań podjętych przez strony (Baza Dobrych Prak-tyk, 2016).

Już w trakcie trwania dialogu KGHM rozpoczął realizację części postulatów spo-łeczności.

Dialog zakończył się sukcesem i zaowocował podpisaniem w lipcu 2014 r. poro-zumienia zadowalającego wszystkie strony. Podpisali je prezes i wiceprezes zarzą-du KGHM „Polska Miedź S.A.”, burmistrz Polkowic oraz sołtysi 5 miejscowości. Ob-owiązuje ono przez dwa lata z możliwością przedłużenia i spotkaniami stron w celu potwierdzania realizacji wzajemnych zobowiązań. Porozumienie obejmowało m.in. organizowanie przez KGHM bezpłatnego 2-tygodniowego wypoczynku dla dzieci, opieki zdrowotnej i badań mieszkańców, w tym tzw. „białych sobót” (darmowe bada-nia i porady lekarskie u lekarzy specjalistów) wraz z darmowym transportem zorga-nizowanym przez Gminę, usprawnienie i ujednolicenie procedur naprawy szkód górniczych, pomoc w rozwoju infrastruktury terenów wiejskich, w tym gazyfikacji wsi, naprawy chodników i dróg, cykliczne informowanie mieszkańców o planie ewakuacji na wypadek awarii zbiornika i przeprowadzenie szkoleń mieszkańców w tym zakre-sie oraz uruchomienie systemu powiadamiania mieszkańców o sytuacjach kryzyso-wych za pośrednictwem wiadomości SMS, jak również współpracę w podnoszeniu wiedzy i umiejętności zawodowych mieszkańców, wykonywanie badań gleby i pło-dów rolniczych, wapnowanie gruntów rolniczych, czy zakup foliowych namiotów do uprawy warzyw.

Mieszkańcy wynegocjowali także, jako szczególnie dla nich ważne pomoc w za-trudnieniu w Spółce. O planowanych działaniach i prowadzonym dialogu społecz-nym KGHM szeroko informował społeczeństwo także za pomocą mediów lokalnych, w tym również telewizji. Akcja informacyjna prowadzona była m.in. poprzez syste-matyczne spotkania z mieszkańcami, bezpłatny Informator gminy Polkowice, stano-wiska komputerowe z dostępem do sieci Internet w świetlicach wiejskich wsi intere-sariuszy, sfinansowane przez KGHM, czy organizowanie „dni otwartych” OUOW „Żelazny Most”, w czasie których mieszkańcy gościli na terenie obiektu.

W maju 2015 r. miało miejsce spotkanie stron porozumienia w celu podsumowa-nia działań dotychczas przeprowadzonych przez KGHM i jak potwierdzili interesa-riusze większość zaplanowanych działań została wykonana. (KGHM, 2015a). Szyb wydechowy R-VIII

Jeden z wydechowych szybów kopalni Zakładu Górniczego „Rudna” zlokalizowany jest w bezpośrednim sąsiedztwie miejscowości Pieszkowice. Szyb jest oddalony od zabudowań wsi o ok. 300 m. Szyb emituje do atmosfery powietrze wydechowe z kopalni, jest również źródłem hałasu do otoczenia.

Mieszkańcy wsi od dawna wyrażali swoje obawy co do swojego zdrowia oraz zdrowia ich zwierząt gospodarskich, a także wpływu sąsiedniego szybu na jakość płodów rolnych.

KGHM w celu ograniczenia emisji hałasu z szybu w kolejnych latach przeprowa-dził szereg działań i inwestycji redukujących emisję hałasu z obiektu. Pomimo to mieszkańcy Pieszkowic nadal zgłaszali swoje postulaty.

Istotna zmiana w komunikacji między przedsiębiorstwem a mieszkańcami są-siedniej społeczności nastąpiła w wyniku rozpoczętego dialogu społecznego, zwią-zanego z planowaną rozbudową obiektu „Żelazny Most” o „Kwaterę Południową”. Mieszkańcy Pieszkowic, wsi położonej w sąsiedztwie składowiska, jako interesariu-sze dialogu mieli możliwość zdefiniowania swoich najbardziej istotnych potrzeb oraz propozycji działań mających je zaspokoić. W wyniku podpisanego porozumienia wokół rozbudowy zbiornika „Żelazny Most”, opisanego powyżej, KGHM zobowiązał się

___________________________________________________________________________ m.in. do: corocznego informowania mieszkańców o wynikach prowadzonego moni-toringu jakości powietrza i pomiarów hałasu w Pieszkowicach oraz wynikach badań emisji zanieczyszczeń z szybu do atmosfery. Informacje te mają być przekazywane bezpośrednio sołtysowi Pieszkowic.

Postulat mieszkańców został spełniony publikacją na temat wyników pomiarów w jednym z numerów czasopisma „Po sąsiedzku” (KGHM, 2015a).

Bibliografia

[1] Baza Dobrych Praktyk, 2016. Dialog społeczny narzędziem partycypacji samorządów, przedsiębiorców i mieszkańców w rozwiązywaniu problemów subregionu przemysło-wego Zagłębia Miedziowego "Żelazny Most", dostęp 27.04.2016 na http://dobrepraktyki.pl.

[2] KGHM, 2012, Raport Społecznej Odpowiedzialności Biznesu 2010–2011, dostęp 27.04.2016 na

http://kghm.com/sites/kghm2014/files/document-attachments/raport_csr_kghm_2010-2011_pl.pdf

[3] KGHM, 2013, Raport Społecznej Odpowiedzialności Biznesu2012,dostęp 27.04.2016 na http://kghm.com/sites/kghm2014/files/documentattachments/raport_csr_2012_kghm1.pdf [4] KGHM, 2014a, Strategia Społecznej Odpowiedzialności Biznesu (CSR) KGHM na lata

2015÷2020, dostęp 27.04.2016 na

http://kghm.com/sites/kghm2014/files/strategia_csr_final_0.pdf.

[5] KGHM, 2014b, Zintegrowany Raport Roczny 2013, dostęp 27.04.2016 na http://kghm.com/sites/kghm2014/files/documentattachments/zintegrowany_raport_roczny _kghm_2013.pdf.

[6] KGHM, 2015b, Raport Zintegrowany KGHM Polska Miedź S.A. za 2014 rok, dostęp 27.04.2016 na

http://kghm.com/sites/kghm2014/files/documentattachments/raport_zintegrowany_kghm_ polska_miedz_sa_2014.pdf.

[7] KGHM, 2014c, „Po sąsiedzku”, 1÷9. [8] KGHM, 2015a, Po sąsiedzku, 10÷14.

[9] KGHM, 2015c, Zewnętrzny Plan Operacyjno–Ratowniczy, dostęp 27.04.2016 na http://www.kwpsp.wroc.pl/zpor/zelazny_most/zpor/ZELAZNY_MOST.pdf.