ROCZN. PZH, 1996, 47, NR 1
A N N LINK
W PŁ Y W D IO K S Y N N A Z D R O W IE : S T O S O W A N IE C H L O R U W W IE L K IE J B R Y T A N II‘)
HEALTH EFFECTS OF DIOXINS: THE LEGACY OF CHLORINE USE IN THE UK Koordynator d/s naukowych Women’s Environmental Network, Londyn
STRESZCZENIE
O rganizacja W o m en ’s E nvironm ental N etw ork bad ała źródła i wpływ dioksyn na zdrow ie od czasów naszej pierwszej kam panii na rzecz produkcji papieru bez użycia chloru w roku 1989. R ów nież w 1989 r. rząd W ielkiej Brytanii opublikow ał ra p o rt zatytułow any „Dioksyny w środow isku”, w którym zw rócono szczególną uwagę na dioksyny znajdujące się w m leku kobiet. Postanowiłyśmy zająć się tą sprawą. W naszym raporcie „C hlorine, Pollution and the P arents of T o m o rro w ” doszłyśmy do w niosku, że źródłem dioksyn w środow isku jest chlor stosowany w przem yśle oraz spalarnie, i że głównym źródłem zagrożenia dla now orodków nie jest m leko m atki, lecz ekspozycja n a dioksyny przed urodzeniem . Oszacowałyśmy wpływ dioksyn n a system nerwowy now orodków i być m oże na zdolność uczenia się dla niewielkiego odsetka populacji.
W większości krajów uprzem ysłowionych występują p o d o b n e stężenia dioksyn w śród ogółu ludności jak w W ielkiej Brytanii. Stężenie w tkance tłuszczowej uzależnione je st od zaw artości dioksyn w spożywanych pokarm ach. A m erykańska A gencja O chrony Środow iska (E P A ) oszacow ała, że w tkance tłuszczowej A m erykanów znajduje się 60 części na bilion (ppt) związków chloroorganicznych, a 9 p p t dla całego ciała. N ie daw no przeprow adzone b ad an ia w W alii (Duarte-Davidson e t al. - 1993) wykazały, że stężenia wynoszą około 60 p p t (nie uwzględniając PCBs), tak więc stężenia te w W iel kiej Brytanii m ogą być naw et wyższe niż w Stanach Z jednoczonych. B adania m leka kobiet przeprow adzone przez Światową O rganizację Z drow ia rów nież sugerują, że brytyjskie stężenia dioksyn należą do najwyższych na świecie; wydaje się, że w Polsce stężenia te są niższe niż w W ielkiej Brytanii. Stężenia sprzed ery przemysłowej zostały oszacow ane na podstaw ie szczątków kobiety eskim oskiej uwięzionej w lodzie przed 100-400 laty (T ong et al. 1990). Również inne badania (Ligon et al. 1989) zdają się wskazywać, że dioksyny są praw ie wyłącznie p roduktem w spółczesnego społeczeństw a przem ysłowego. Z aw artość tych związków w osadach jezior wzrosła gwałtow nie około 1940 r., gdy na wielką skalę rozpoczęto produkcję chem ikaliów zaw ierających chlor (Czuczwa i Hites, 1989).
1 2 2 A. Link N r 1
R a p o rt Е Р А na tem at dioksyn spow odow ał w zrost zaniepokojenia skutkam i zd ro wotnym i spowodowanym i poziom am i dioksyn występujących w tkankach ogółu lud ności. Przygotow anie ra p o rtu trwało trzy lata i pracow ało nad nim p o n ad stu naukow ców. R a p o rt potw ierdza związek pom iędzy dioksynam i, a now otw oram i: o cena E PA dotycząca zdolności wywołania now otworów „pozostała właściwie niezm ieniona od 1985 ro k u ”. W przypadku zaś innych skutków (poza now otw oram i): „ p rzeciętna dzienna ekspozycja bliska jest ekspozycji pow odującej takie skutki w przypadku zw ierząt labo ratoryjnych”. U w aża się, że ludzie są średnio pod atn i na dioksyny w porów naniu z innymi gatunkam i zw ierząt, tak więc nie m a mowy o jakim ś m arginesie bezp ie czeństwa.
E P A przew iduje skutki pozanow otw orow e przy stężeniach około 9 p p t dla całego organizm u. N a przykład en d om etrioza w ystępuje przy stężeniach wynoszących 54 p p t (być m oże i niższych) (R ie r et al. 1993.). Zm niejszenie ją d e r u mężczyzn pojaw ia się przy stężeniach wynoszących 14 ppt. W innych badaniach przy stężeniu 14 p p t pojaw ia się zm iana tolerancji na glukozę, co może sugerow ać zagrożenie cukrzycą. Z w iększona p o d atn o ść na wirusy pojaw ia się u myszy przy stężeniach 7 ppt, co m oże oznaczać, że wszyscy m ożem y stać się m niej odporni na choroby w irusowe już przy obecnych stężeniach dioksyn.
W W ielkiej Brytanii zanieczyszczenie dioksynam i jest znaczne, a na niektórych obszarach jest ono bardzo duże. Jednym z takich miejsc jest otoczenie fabryki p ro dukującej chlorofenole: u rodzin miejscowych rolników pijących m leko stw ierdzono stężenie dioksyn w tkance tłuszczowej wynoszące od 49 do 291 ppt, a u robotników stężenia tych związków przekraczają od 25 do 30 razy stężenia u ogółu ludności. Stw ierdzono rów nież negatywny wpływ poziom u testo stero n u u mężczyzn. Dioksyny m ają stały wpływ na zdrow ie tych ludzi.
O bniżenie poziom u dioksyn w środow isku praw dopodobnie przyczyniłoby się do popraw y zdrow ia i kondycji ogółu ludności.
N ależałoby więc zlikwidować spalarnie odpadów i rozpocząć stopniow ą elim inację chloru jak o surowca, rozpoczynając od procesów przemysłowych, takich jak produkcja PC W i rozpuszczalników . Inne kraje powinny dążyć do uniknięcia tego toksycznego eta p u rozwoju przem ysłow ego i w prow adzić czyste, niskoodpadow e technologie.
