4. I d z i k o w s k i A. - Pierwiastki chemiczne to-warzyszące cechsztyńskim osadom miedzionoś nym Dolnego Sląska. Arch. Pol. Wrocł., 1976.
5. Kas z y r c e w a M. F. Ekspierimientalnyj~ dannyje po sorbcji miedi razlicznymi minieral-nyroi i erganiczeskimi sorbientami. Sow. Gieoł.,
1959, no. 5.
6. Ros l er H. J., L a n g e H.- Geochemische Ta-bellen. VEB Verlag, Leipzig, 1965.
7. R y d z e w s k i A. - PE'trografia łupków miedzio-nośnych cechsztynu na monoklinie przedsude-ckiej. Biul. Inst. Geol., 1969, nr 217.
8. S c h n e i d er h
o
h n H. - Chalkographische Un-tersuchung des Mansfelder Kupferschiefers. Neu-es Jhr. Min., 1923, H. 47.SUMMARY
The contents of Cu, Pb, Zn, Co, Mo, V, and Ag
in Lower Zechstein deposits of the Fore-Sudetic Mo-nocline were analysed. The geochernical studies sho-wed that the distribution of the above mentioned ele-ments is nonuniform and depends on litology of de-posits forming borehole profiles of the top parts of the Weissliegendes horizon, lower horizon of Werra· limestones, horizon of copper-bearing shales, and ba-sal parts of upper horizon of Werra limestones and dolomites. The changes recorded seems related to minerał composition of deposits and physico-chemical characteristics of their sedimentary_ environment. In the W eissliegendes sandstones forming bas al part o f the Werra series, the studied elements occur in tra-ce amounts and their distribution is irregular. A mar-ked trend to spatial ordering of the majority of the-se elements, depending on the-sedimentary facies, is
fo-. und in deposits of the copper-bearing shale horizon. Rocks of this horizon are character.ized by increased concentrations of Cu, Zn, Pb, Ni, Co, Mo, V, and Ag in the whole studied zone, with trend to increase towards the north along with increase in depts of the sedimentary basin. Accumulation of these ele-ments in the copper-bearing shale horizon took pla-ce with active and passive contribution of biophase and processes of sorption on clay minerał particles. The Werra carbonate horizon is characterized by increase in eontent of the studied elements in marły dolomite deposits directly overlying copper-bearing shale horizon. The deposits display a large concentra-tion of Pb and Zn, with clearly marked vertical and horizontal zonation.
9. Turekian K. K., Wedepohl K. M. - Di-stribution of the elements in some major units
of the Earth's crusl. Bull. Geol. Soc. Amer.,
1961, no. 72.
10. Waż n y H. - Pierwiastki śladowe w cechszty-· nie Folski zachodniej. Biul. Inst. Geol.,, 1967, t.
3, nr 213.
11. W a ż n y H. - Charakterystyka geochemiczna u-tworów cechsztynu północno-zachodniej Polski. Ibidem, 1970, t. 6, nr 238.
12. W i n ogra d o w A. P. - Sriednyje sodierżani · ja chiroiczeskich elernientow w gławnych tipach izwierżennych gornych porod ziemnoj kory.
Gie-ochimija, 1962, no. 7.
PE310ME
B OTJIOJKeHHHX HH:lKHero ~exwTe~Ha pa~oHa npe~ cy~eTCKO~ MOHOKJIHHaJIJ-( 6biJI npOBe~eH aHaJIJ.f3 CO-~epJKaHJ.f& Cu, Pb Zn, Ni, Co, Mo, V, Ag. reoXJ.fMH-'teCKHe. J.fCCJie~OBaHHH OXB8TbJBaJIM: KPOBJIIO neC'łaHH
KOBOrO rOpH30HTa 6eJIOrO JieJKHH, !iM::IKHJUi rOpH30HT J.f3BeCTHHKa Beppbl, rOpH30HT Me~HOpy~HOrO CJiaH~a
J.f nO~OWBY BepxHero rOpH30HTa J.f3BeCTHHKa M ~OJIO
MMTa Beppbi. J.1CCJie~oBaHHHMJ.f BbiKa3aHO, 'ł'l'O onpe~e JIHeMble 3JieMeHTbi pacnpocTpaHeHbl HeO~HOpo~HO, B 3aBHCMMOCTM OT JIJ.fTOJIOrH'łeCKOrO xapaKTepa
OTJI02Ke-H~ o6Hapy:lKeHHbJX B 6ypoBbrx· cKBaJKHHax.
Ha6JIIO-~aeMbie J.f3MeHeHHH CBH3aHbi BepoHTHO C MHHepaJibHbiM COCTaBOM OCa~OB J.f cPH3HKO-XJ.fMJ.f'łeCKJ.fMJ.f YCJIOBHHMJ.f ce~J.fMeHTa~HOHHO~ cpe~bi. B HM::IKHeił traCTH oca~KOB BeppbJ - nec'łaHHKax 6eJioro Jie:lKHH 3TH 3JieMeHTbJ
HaXO~HTCH B O'łeHb MaJIOM KOJIH'łeCTBe J.f n ueynopH-~O'łeHHO~ cPOpMe. .
B OCa~Kax rOpH30HTa Me~HOpy~HOro CJiaH~a Ha-6JIIO~aiOTCH TeH~eH~"'"' npocTpaiłCTBeHHOro ynopn~o treHHH 6oJibWHHCTBa M3 HHX B 3aBHCI<IMOCTH oT <Pa-~HaJihHbJX yCJIOBJ.f~ ce~JłMeHTaqHJ.L 3TH OCa~KJ.f XapaKTepH3J.fPYIOTCH yBeJIJ.f'łeHJłeM KOH~eHTpaqJłJł
Me-~Jł, ~JłHKa, CBKH~a, HHKeJIH, K06aJibTa MOJIJ.f6AeHa, BaHa~a Jł cepe6pa BO BCe~ JłCCJie~OBaHHO~ 30He, C no-BbJWeHHeM KOH~eHTPa~HJł BMeCTe . C yrJiy6JieHJłeM ce~J.fMeHTa~HOHHOro 6acce~H!l. - K ceBepy.
KyMyJIH-~HH 3THX 3JieMeHTOB B rOpH30HTe Me~HOPY~HOrO CJiaH~a npOHCXOAHT npH aKTMBHOM H naCCJłBHOM y<taC-TJłJł 6HOcPa3bl, a TaK:lKe npo~eCCOB cop6~11Jł Ha 'łaCTJł
~ax rJIHHHCTbiX MMHepaJIOB.
Kap6oHaTHbi~ rop:H30HT BeppbJ xapaKTepM3yeTCH
yBeJIJ.f'łeHHbiM COAepJKaH:HeM aHaJIH3JłP<>BaHHbiX 3Jie-MeHTOB B OCaAKaX MepreJIHCTblX AOJIOMHTOB JieJKa~X
B KpOBJie ropJł30HTa MeAHOPYAHbJX cnaHqeB. B 3THX OTJIOJKeHHHX Ha6JIIOAaeTCH 3Ha'łHTeJibHaH KOHUeHTpa-~HH CBJ.fH~a Jł ~KHKa C treTKO OTMe'łeHHOjł
Bepor:HKaJib-HO~ J.f ropJł30HTaJibHOjł 30HaJibHOCTbiO.
MIROSŁAWA CIEMNIEWSKA
Instytut Geologiczny
NOWE DANE O OSADACH SYLURU OKOLIC
MRZYGŁODU-ZAWIERCIA
Wykonane na zlecenie Instytutu Geologicznego w ostatnich kilku latach wiercenia w rejonie Mrzygło du - Zawiercia dosterczyły wielu nowych danych dotyczących budowy geologicznej, wykształcenia osa-dów memzoicznych i paleozoicznych. Badany obszar stanowi mały fragment NE obrzeżenia Górnośląskie go Zagłębia Węglowego, którego budowę geOlogiczną omówiono w pracach wielu autorów (1, 2). Należy nadmienić, że w żadnym otworze wiertniczym nie przewiercono pełnego profilu osadów syluru. Roz-poznany interwal miąższości waha się w granicach
480
UKD 551.733.3.022.2:552.521 + 552.527 + 552.512/.513 + 552.3/.4].08(438 -13 Mrzygłód - · ZaWiercle) · od 15,0 do 142;7 m. Osady te nie są udokumentowa-ne faunistycznie, a za ich zaliczeniem do syluru skło niły badaczy tego rejonu przesłanki paleogeograficz-ne, pozycja geologiczna oraz duże podobieństwo do warstw z Lobograptus Scanicus (2). Na badanym ob-szarze, osady syluru odznaczają się dość dużą zmien-nością wykształcenia litologicznego. Wyróżniono tu: łupki ilaste, mułowce, piaskowce (szarogłazowe, ar-kozowe, polimiktyczne) i zlepieńce. Poprzecinane są one dajkami subwt!lkanicznych skał magmowych (ry· olitów, bostonitów, dacytów, diabazów).
Tabela I WYNIKI ANALIZY RENTGENOGRAFICZNEJ SKAŁY
ILASTEJ Z OTW. 47 KM GŁĘB. 29'1,3 m (PRACOWNIA RENTGENOWSKA IG)
d (A)
l
Il
Fazo. 14,3 8 chloryt 10,0 17 illit, hydromuskowit 7,1 32 chloryt, kaolinit 6,4 8 skaleń 4,72 8 chloryt 4,48 !) illit 4,25 20 kwarc 4,04 12 skaleń 3,79 7 skaleń 3,66 13 skaleń, illit 3,55 24 chloryt, kaolinit3,35 pow. 100 illit, kwarc, hydromus·
kowit
3,20 32 skaleń
2,86 8 illit, skaleń
2,56 12 illit, kaolinit, hydromus·
kowit 2,45 9 illit, kwarc 2,40 4 illit 2,38 5 illit 2,28 7 kwarc 2,24 5 illit
2,13 lO illit, kwarc, kaolinit
1,97 7 illit, kwarc 18,2 14 chloryt, kwarc 1,78 7 chloryt 1,54 8 chloryt, kwarc 1,50 6 illit
o
200 400 600 800Ryc. 2. Krzywe termicznej analizy różnicowej łup ków ilastych syluru.
1 - otwór 3 KM, głębokość 174,5 m, 2 - otwór 3 KM, głę bokość 300,3 m, 3 - otwór 17 KM, głębokość 203,5 m, 4
-otwór 47 KM, głębokośłi 29'1,3 m.
Fig. 2. ThermaZ differentiaZ analysis curves · of Silu-rian clay shales.
1 - 3 KM borehole, depth 174.5 m, 2 - 3 KM borehole. depth 300.3 m, 3 - 17 KM borehole, depth 203.5 m, 4
-47 KM borehole, depth 29'1.3 m.
Wśród przebadanych osadów sylurskich dominują
łupki ilaste. Tworzą one jednolity kompleks skalny bądź też w formie wkładek występują wśród mułow
ców i piaskowców. Są to zwięzłe skały barwy szarej,
miejscami popielatoseledynowej, w stropowych częś
ciach profilu brązowowiśniowej z seledynowymi
pla-mami, często laminowane mułowcem. Łupki
poprzeci-nane są cienkimi nieregularnymi żyłkami o różnorod
nej treści ·mineralnej (węglan, kwarc, chloryt,
adu-lar, minerały kruszcowe - ryc. 1). Zbudowane są O!'le
ze spilśnionych, drobnych łusek minerałów ilastych
oraz nieznacznej ilości kwarcu, skaleni, muskowi.tu,
Ryc. 1. Łupek ilasty z żylką chlorytowo-węglanowo -kwarcowo-adularowo-sfalerytową. Otwór 29 KM, głę bokość 142,3 m, nikole skrzyżowane, pow. 80 X. Fig. 1. Clay shale with chZorite-carbonate-quartz--adular-sphalerite veinZet. The 29 KM borehole, depth
142.3 m, crossed nicoZs, X 80.
biotytu cyrkonu, anatazu, chlorytu i minerałów
kru-szcowych. Często, zwłaszcza w stropowych częściach
profilu, występuje pył hematytowy.
W celu zidentyliikowania podstawowego składnika
minerałów ilastych, z wybranych próbek skał
wy-konano analizy termiczno-różnicowe (ryc. 2) i
rent-genograficzne ·(tab. 1). Badania termiczno-różnicowe
przeprowadziła mgr J. Durka-P.rzedmojska z Za-kładu Geologii Złóż Rud· Metali Instytutu Geologicz-nego.
Przebieg krzywych DT A (ryc. 2) analizowanych
próbek skalnych ma charakter zbliżony. Cechują je
reakcje endotermiczne z maksimum w temp.
150--1700 i 590-600°C, świadczące o obecności illitu i
kaolinitu. Ponadto słabo zaznaczona reakcja
endoter-miczna (analiza l) w temp. 940°C świadczy o
za-wartości kalcytu. W analizie nr 2 natomiast zazna-czają się reakcje pirytu (+470°C) lepidokrokitu (-400°, +470°C).
Mulowce tworzą cieukie przewarstwienia w łup
kach ilastych i piaskowcach. Są to skały barwy
sza-rej lub brunatnej, zwięzłe, twarde, poprzecinane
cienkimi żyłkami: węglanowymi, węglanowo-kwar
cowymi i kwarcowo-węglanowo-chlorytowo-kruszco
wymi. Wykazują one struktu~ę aleurytową, teksturę
bezładną, lecz niekiedy kierunkową. Zbudowane są one z materiału okruchowego reprezentowanego
przez: kwarc, skalenie, muskowit, częściowo
schlory-tyzowany biotyt i cyrkon. Stałym składnikiem
mu-łowców są minerały kruszcowe. Spoiwo stanowią tu minerały ilaste, zawierające niekiedy domieszkę węg
lanów.
Piaskowce tworzą zwarte kompleksy skalne oraz
dość liczne przewarstwienia w innego typu skałach
osadowych tego rejonu. Granice pomiędzy
poszczegól-nymi rodzajami skał są zazwyczaj ostre (ryc. 3). Są
to skały barwy szarej z odcieniem zielonym lub
bru-natnym, zwięzłe, masywne, ze sporadycznymi
poje-dynczymi toczeńcami szarych skał ilastych,
poprze-cinane cienkimi żyłkami węglanowymi, kwarcowymi,
chlorytowymi i minerałów kruszcowych. Badania
mi-kroskopowe płytek cienkich ujawniły ich strukturę
psamitową, teksturę nieuporządkowaną oraz
uroz-maicony skład mineralny (tab. II). Punkty
projekcyj-ne slkładu mineralnego skał na trójkącie
klasyfika-cyjnym K. Łydki (5) położone są w polu szarogłazów,
niższego rzędu, a nieliczne w polu arkoz niższego i wyższego rzędu oraz piaskowców polimiktycznych.
Szarogłazy (piaskowce typu szarowaki . litycznej
wg F. J. Pettijohna et al. - 7) są najliczniej
repre-zentowaną odmianą piaskowca. Zbudowane· są one z
kwarcu,-· skaleni, łyszczyków, okruchów skał i z ni
e-. wie1kich ilości minerałów kruszcowych, apatytu, cy~
Ryc. 3. Kontakt drobnoziarnistego piaskowca szaro-glazowego ze skalą ilastą, ·otwór 13 Z, glębokość
268,15 m, nikole skrzyżowane, pow. 33 X.
Fig. 3. Cont(lct of fine-grained greywacke sandstane and clay rock, the 13 Z borehole, depth 268.15 m,
crossed nicols, X 33.
Ryc. 5. Zlepieniec,. otwór 4 KM, glębokość 268,0 m, nikole skrzyżowane, pow. 11 X.
· Fig. 5. Conglomerate, the 4 KM borehole, depth 268,15 m, nikole skrzyżowane, pow. 33 X.
Kwarc występuje w nieregularnych lub owalnych
ziarnach, ze sporadycznymi wrostkami robaczkowego
chlorytu. Niektóre jego osobniki mają
charakterysty-czne zatoki korozyjne. Czasami spotykane są ziarna
o budowie mozaikowej. Niekiedy ziarna jego
wykazu-ją "strzępiaste" żarysy będące efektem aktywności
spoiwa. ·
Skalenie występują w formie tabliczek dó 2,7 mm
długości. Skalenie potasowe (ortoklaz. mikroklin,
mi-kropertyt) są zmętniałe, ezęsto zserycytyzowane i
skarbonatyzowane. Niekiedy są one skorodowane
przez spo~wo. Plag.iiOklazy o skła<:We albitu i
oligo-klazu są zazwyczaj mniej przeobrażone od skaleni
potasowych.
Łyszczyki reprezentowane są przez muskowit i częściowo schlorytyz.owany biotyt.
Charakterystycznym składnikiem szarogłazów · są
okruehy ·(do 2,8 mm długości) skał subwulkanicznyeh
(ryolitów, trachitów, diabazów), osadowych (ilastych,.
mułowców, chalcedonitów) i metamorficznych (łup
ków kwarcowo-chlorytowych, ·
kwarcowo-serycytowo--chlorytowych). Spoiwo skały - ilaste z. niewielkim
udziałem węglanów, krzemionki i chlorytu.
Arkozy (waki arkozowe i szarowaki skaleniowe wg F. J. Pettijohną. et al. - 7), w porównaniu z. szląoj t'ogłazami, zawierają· mniejsze ilości okruchów·
skal-nych a większe skaleni. Zbudowane są one z kwarcu,
skaleni potasowych, plagioklazów, łyszczyków,
okru-chów skalnych i minerałów kruszcowych; spoiwo
Ryc. 4. Piciskoiviec szarogłazowy, otwór 68 KM; głę bokość 613,9 m, .·nikole skrzyżowane, pow. 33 X. Fig. 4. Grey_wacke' sandstone, the 68 KM borehole,
depth 613.9
m
,
crossed nicols, X 33.Ryc. 6. Okruch mulowca i ryolitu z jenokrysztalem skalenia w zlepieńcu, otwór 4 KM, glębQkość 268,0 m Fig. 6. Fragment of siltstone and rhyolite with feld-spar phenocryst in conglomerate, the 4 KM borehole,
depth 268.0 m.
ilaste, czasami z. domieszką węglanów lub
krzemion-ki. Arkozy poprzecinane są żyłkami węglanowymi
\ kwarcowymi z. nieznacznym udziałem minerałów
kruszcowych.
Piaskowce polimiktyczne (waka arkozowa wg F.
J. Pettijohna et al. - 7) nawiercono w otworze 17
KM usytuowanym· w odległości ok. 2,3 km na E od
Mrz.ygłodu . .
w
budowie. skały. ątwierdzono: kw~c,skalenie. muskowit, okr~chy skalne oraz. minerały
i-laste spełniające rólę spoiwa. · ·
Z wybranych· próbek· piaskowców'. wykonano
ana-lizę granulometryczną metodą planimetrycznego po-miaru wielkości ziarn (4), a wyniki niektórych analiz przedstawiono w tabeli III .. Zestawienie to
uwidacz-nia, że piaskowce Żbudowane są z. materiału
okru-chowego o frakcji 0,2-0,4 mm, wartość współczyn
nika wysortowania So waha się w granicach 1,1-1,23,
co wg P. Traska. (4) wskazuje na dobry stopień wy-sortowania .osadów.
Dla dwóch próbek piaskowca z. otworu 4 KM
o-kreślono wg R. Passegi (6) głębokość ich osadzania: starsza z. nich (głęb. 270,8 m) osadzała się na głębo
kości ok .. 40 m, a młodsza płycej - bo na głębokości
ok. 15m.
Zlepleiice, w porównaniu ze skałami poprzednio
ooisanymi, pełnią rolę podrzędną· wśród osadów ·
sy-luru. Występują one w formie różnej miąższości
-Tabela II S.KŁAD MINERALNY PIASKOWCOW W PROCENTAI:;H OBJĘTOSCIOW:YCH
.. .. .
. Szarogłazy .,'\rkozy Pia.skowieo
Składniki . 4 KM
l
4 KM .l
10 KMl
10 KM 17 KMl
13z
polimiktycmy . gł. 220,0 m · . gl. 263,1 ~ gl. 280,3 m · gł. 296,6 m· g!. 188,2 m gł. 256,0 m gł. 17 KM 277,7 m l Kwarc 25,4 18,7 26,1 13,0 43,7 13,4 39,8 Skalenie K 9,2 9,4 9,7 6,5 16,8 10,6 Pla.giokla.zy 3,7 1,6 2,9 3,0 3,9 33,4 0,4· Muskowit .0,9-
--
0,3-
2,3Okruchy skał
magmo-wy ch 19,6 26,2· 24,9 27,0 - - 1,3
Okruchy skał osadowych 2,3 5,3 2,9 0,8 ~ 0,5
-Okruchy skał
meta.mor-ficznych 17,8 18,8 5,8 16,8
-
- 4,4 Minerały kruszcowe 4,6 4;7 3,2 1,7-
4,6 -Spoiwo 15,9 15,3 29,6 .29,5 35,0 48,0 37,9 Kwarc żyłowy-
-
1,5 --
0,1 -W ęgla.ny. żyłowe 0,6 - 1,2 1,7 0,3 - 3,3 Suma 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0. 100,0 Tabelam
SKŁAD GRANVLOMETRYCZNY PIASKOWCOW SYLURSKICH. W PROCENTACH OBJĘTOSCIOWYCH
l
.
Zawartość frakcji ·W przedziale ~l
> 1,511,5-1 1,-3-1 1,1-1 0,9-l'
0,7-1 0.5-'1 0,4-j Próbka. Q l M QJ S o - 1,3 - 1,1 -0,9 -0,7 -0,5 . -0,4 -0,2 <0,2 l 4 KM gł. 220,0 m - 1,1 2,3. 0,7 4,1 9,4 14,3. 46,0 22,0 0,56 0,44 0,40 1,18 4 KM gł. 223,9 m - - - 0,3 1,2 3,2 7,4 49,0 38,9 0,45 0,41 0,36 1,10 4 KM gl. 27Q,8 m - - --
6,7· 40,0 53,3 0,45 0,39 0,32 1,18 10 KM gł. 274,2 m 0,9 0,3 0,7 2,2 2,6 15,4 28,6 34,1 15,2 0,66 0,50 0,44 1,22 50 KM gł. 232,1 ~ - - - - . 2,8 11,4-
46,1 39,7 0,64 0,58 0,54 1,10 Tabela IV SKŁAD MINERALNY ZLEPIErq-COW W PROCENTACH OBJĘTOSCIOWYCHSkla.dniki
l
gł. 4 KM 219,3 ml.
gł. 4 238,15 KM m Kwarc 16,7 12,0 Skalenie K 4,6 2,0 Pla.giokla.zy 2,2 1,0 Muskowit 0,2 -Okruchy skał plutonicznych . 4,9 5,4 Okruchy skał subwulka.nicz-nych 31,7 29,8 Okruchy skał ilastych 3;8 10,4 Okruchy mułow-c ów - -Okruchy skał krzemionkowych 1,6 -Okruchy skał meta.morficz-nych 12,4 17,4 Minerały krusz-co we 2,5 0,7 Spoiwo 18,2 21,3 Kwarc żyłowy 1,6 -Suma. 100,0 100,0między zlepieńcami a skałami otaczającymi je -są
stopniowe na przestrzeni stosunkowo małe~o odcinka
rdzenia. Skały te są drobnookruchowe. · si.are,
nie-kiedy brunatne, zwięzłe, twarde, dobrze·
wysortowa-ne, zbudowane z na ogół dość dobrze obtoczonęgo
materiału okruchowego o średnicy od dziesiętnych
części do jednego centymetra, sporadycznie do 3 cm.
Poprzecinane są one żyłkami węglanowymi i
kwarco-l
gł. 4 KM 268,0 ml
gł. 10 KM 282,75 ml
gł. 10 KM 256,9 m 15,5 8,0 20,2 5,5 1,2 8,2 0,9 - 1,4-
-
0,8 --
1,1 32,7 35,8 27,0 9,3 9,5 1,9 0,6 - 4,6-
-
-10,3 21,2 7,2 4,9 0,6 2,7 20,0 23,7 . 22,5-
-
0,5 100,0 100,0 100,0wymi, niekiedy z nieznacznym udziałem minerałów
kruszcowych. W płytkach cienkich wykazują one
stru-kturę psefitową, teksturę nieuporządkowaną.
Oma-wiane zlepieńce zbudowane są z okruchów
mineral-nych i skalmineral-nych (tab. IV, ryc. 5, 6), spojomineral-nych lepisz-:czem . o· charakterze masy wypełniającej, czasami z
nieznaczną domi.eszką węglanów, chlorytu i pyłu
Kwarc występuje przewazme w okruchach (do l mm średnicy) ostrokrawędzistych o prostym, smuży stym i mozaikowym wygaszaniu światła. Niektóre je-go osobniki wykazują · charakterystyczne zatoki koro-zyjne,· będące efektem korozji magmowej.
Okruchy skaleni, o wielkości powyżej 0,8 mm, po-kroju tabliczkowego, są zmętniałe i w nieznacznym stopniu zserycytyzowane. Reprezentowane są one przez ortoklaz, mikroklin, albit szachownicowy i oli
-goklaz. Sporadycznie w skaleniach potasowych obser-wowane są wrostki chlorytu. Detryt muskowitu jest tu nieliczny. Z minerałów akcesorycznych występują pojedyncze ziarna turmalinu, granatu, apatytu i cyr-konu.
Wśród okruchów skalnych stwierdzono fragmen-ty skał: magmowych (plutonicznych i subwulkanicz-nych), osadowych i metamorficznych. Okruchy pluto-nicznych skał magmowych (granity alkaliczne) są nie-liczne, na ogół owalne, zbudowane z kwarcu i skale-ni potasowych z przerostami pasmowymi.
Największy udział w elemencie okruchowym oma-wianego zlepieńca stanowią otoczaki skał subwulka-nicznych, a wśród nich ryolity. Charakteryzują się one budową porfirową i bolokrystalicznym kwarco-wo-skaleniowym tłem skalnym z niewielkim udzia-łem serycytu, węglanów i pyłu hematytowego oraz pojedynczych fenakryształów kwarcu i skaleni. Dość licznie reprezentowane są tu fragmenty przeobrażo nych diabazów rz.budowanych ze skaleni i chlorytu.
Ponadto w zlepieńcach stwierdzono obecność otocza-ków trachitów, bostonitów i dacytów. Okruchy skał osadowych są zazwyczaj owalne, stanowią je skały ilaste, mułowce i nieliczne, częściowo zrekrystalizo-wane chalcedonity, czasami z nieznaczną zawartoś cią węglanów. Okruchy skał metamorficznych są
podłużne o zaokręglonych narożach, reprezentowane przez łupki kwarcowo-chlorytowe i kwarcowo-skale-niowo-biotytowe oraz kwarcyty.
W opisywanych zlepieńcach obecne są minerały kruszcowe, których zawartość dochodzi do 2,5°/o obj. skały. Zlepieńce omawianego obszaru wykazują duże podobieństwo do ·zlepieńców stwierdzonych w otwo-rze Raciborsko-2, zaliczanyeh potwo-rzez W. Heflika i K.
Koniara (3) do górnego syluru.
WYNIKI BADAR
Przedstawione wyniki badań wykazały duże zróż nicowanie litologiczne osadów syluru, na które skła dają się skały ilaste, mułowce, piaskowce (szarogła zowe, arkozowe, palimiktycznej i zlepieńce. W na-wierconych tu osadach wyróżnić można 2 kompleksy skał: ilasto-mułowcowy z przewarstwieniami pias-kowców i ilasto-piaszczysto-zlepieńcowy z przewagą
piaskoweów (szarogławwych).
Do najstarszych przebadanych sedymentów sylu-ru należy przypuszczalnie kompleks złożony z szarych łupków ilastych i mułowców, za czym przemawia ich duże podobieństwo do wyróżnionego przez F.
Ekierta (2) cyklu sedymentacyjnego ludłowu dolnego. Sedymentacja ich zapewne przebiegała w morzu dość
SUMMAR.Y
In the Mrzygłód - Zawiercie area, Silurian de-posits are represented by clay shales, siltstones, sand-stones (greywacke, arcosic and polymictic sandsand-stones) and conglomerats. Two rocks complexes are differen-tiated here: !ower, clay-siltstone with sandstane in-tercalations (Lower Ludlowian?), and upper, consi-sting of clay-sandy-conglomeratic rocks with predo-minance of sandstones (Upper Ludlow?). Detrital
material of sandstones and congiomerates is highiy diversified, consisting of quartz, potassium feidspars, plagioclases, micas, and fragments of igneous (alka-Iine granites, rhyolites, bestonites, dacites, trachytes
and diabases), sedimentary (siltstones, clay and sili-ceous rocks) and metamorphic (quartz-chlorite and quartz-feldspar-biotlte rocks and quartzites) rocks. · Ore minerais represEmted by suiphides and: oxides o! rrietais are omnipresent components of these rocks. Silurian deposits are cut by dikes and subvolcanic rocks (rhyolites, bestonites, dacites and diabases).
głębokim, spokojnym, przy małej dostawie materia-łu terygenicznego. Okresowy wzrost ilości dostar-czanego materiału okruchowego mógł być spowodo-wany zmianą położenia linii brzegowej zbiornika wod-nego lub też nasilenia erozji obszaru alimentującego.
Drugi kompleks skał natomiast tworzył się przy-puszczalnie w strefie przybrzeżnej, w zmiennych i niespokojnych warunkach sedymentacji, o czym świa dczy ich duże zróżnicowanie litologiczne i zaobserwo-wana zmienność w składzie materialu okruchowego. Czasami zaobserwować tu moi.na pewną cykliczność osadów (otw. 4 KM) wyrażoną naprzemianległym występowaniem warstw klasfycznych (o różnym u-ziarnieniu) oraz ilastych. Być może, iż powstanie tego kompleksu skał związane jest z fazą krakowską oro-genezy kaledońskiej (2). Skład mineralny piaskow-ców i zlepieńców wskazuje, że obszar alimentacyj!'ly zbudowany był z rożnorodnych skał osadowych, me-tamorficznych i magmowych. Dajki skal magmo-wych obecne w utworach prekambryjskich i paleo-zoicznych oraz okruchy tego typu skał w piaskow-cach i zlepieńcach syluru wskazują na to, że mag-matyzm na terenie obrzeżenia Górnośląskiego
Za-głębia Węglowego odbywał się pewnymi etapami (2).
Następstwem intruzji skał magmowych była równiez działalność pneumatolityczno-hydrotermalna, która zaznaczyła się poprzez przeobrażenie skał magmo
-wych i częściowo ich osłony, a także w formie żyło wej o różnorodnej treści mineralnej, w której oook minerałów płonnych występują minerały kruszcowe.
LITERATURA
l. B u k o w y S. - Budowa podłoża karbonu Górno-śląskiego Zagłębia Węglowego. Pr. Inst. Geol. 1972,
t. 61.
2. E ki e rt F. - Budowa geologiczna podpermskiego podłoża północno-wschodniego obrzeżenia
Górno-śląskiego Zagłębia Węglowego. Ibidem, 1971, t. 64. 3. Heflik W., Konior K. - Zlepieńce górnego syluru z otworu wiertniczego Raciborsko 2 na SW od Wieliczki. Rocz. Pol. Tow. Geol., 1972, t. 42,
z. 4.
4. L a n g i e r - K u ź n i a r o w a A., M a l i s z e
w-s k a A. - Instrukcja do badań petrograficznych skał osadowych z rdzeni otworów wiertniczych.
Instrukcje i metody badań geologicznych, 1972,
z. 18.
5. ŁYd k a K. - Studia petrograficzne permo-kar-bonu okręgu krakowskiego. Biul. Inst. Geol., 1955,
nr 97.
6. P a s s e g a R. - Grain size reprezentation by CM patterns as a geological tool. Journ. Sedim.
Petrol., 1964, vol. 34, no 1.
7. P e t t i john F. J., P o t t er P. E.,
s
i e v er R.- Sand and Sandstone. Berlin, 1972. PE310ME
CHnypcKHe oca,!IK~I oKpecTHOCTetł MJKHrJIO.IIa-3a-aepl.IJI npe,!ICTaBJieHbi l'JIHHHCTb!MH CJiaHl.laMH, aJIOBpO-JIHTaMH, nec'IaP.HKaMH pa3Hb!X THnOB (rpaysaKKOBb!MH, apK030BbiMH, OOJIHMHKTOBb!MH) H KOHl'JIOMepaTaMH.
3,lleCb Bbi,lleJieHbl ,!IBa KOMOJieKca nopo.z~: CTapWHM
l'JIHHHCTO-aJieBpoJIHTOBbiilł C npOCJIOHKaMH neC'IaH~IKOB (HH<KHHilł JIY,!IJIOB?) H MJia,!IWHH (sepX!iHH JIY.IIJIO,B?), CJIO:IKeHHb!H l'JIHHHCTO-nec'IaHHKOBO-KOH l'JIOMepaTOBbi-MH OOpo,!IBl'JIOMepaTOBbi-MH C npeBOCXO,!ICTBOM neC'IBHHKOB. B COCTBB nec•raHHKOB H KOHl'JIOMepa•rOB BX0):111T pa3H006pa3Hb!H 06JIOM0'IHbiJf MaTepHaJI CO):Iep:mall.\HM: KBapl.l, KaJIHe-BbrM OOJieBOJf wnaT, nJiarHOKJia3, CJIIO,lly, 06JIOMK11 OOp<>,ll - MarMaTH'IeCKHX (ll.\eJIO'IHbQC rpaHHTOB, pHO-JIHTOB, 60CTOHHTOB, ,llaQHTOB, TpaxHTOB ,!1Ha6a30B), -OCa,!IO'IHbiX (aJieBpoJIHTOB, l'JIHHHCThiX H KpeM;IHCTb!X
OOp<>,ll), - MeTaMOpqmąeCKHX (KBapQOBO-XJIOpHTOBb!X CJiaHQeB, KBapQOBO-WnaTOB0-6HOTHTOBb!X CJiaHQeB H KBapl.IHTOB). KOMOOHeHTOM 3THX. nOpo,ll JlBJIHIOTCH TBK-:me PY.ziHbre MHHepaJibi npe.ziCTaBJieHHhre cyJibcPH.IIBMH · H OKHCJIMH MeTaJIJIOB. CHJiypCKHe OTJIO:!KeHHH
nepece-'IeHHbie BO MHOl'HX MeCTaX ,llaMKBMH
cy6ByJIKaHH'IeC-KHX MarMaTH'IeCcy6ByJIKaHH'IeC-KHX nopO,ll (pHOJIHTOB, 60CTOHJ1TOB, ABl.IHTOB H .z~JU16a30B).
