Ziemniak Polski 2005 nr 1
18
Agrotechnika i mechanizacja
WPŁYW SPOSOBU STOSOWANIA AZOTU
NA PLONOWANIE ZIEMNIAKA
dr Cezary Trawczyński
IHAR Oddział Jadwisin, 05-140 Serock e-mail: jadwisin@ihar.edu.pl
zot w zasadniczy sposób wpływa na poziom uzyskiwanych plonów. Straty azotu zastosowanego w nawożeniu mogą wynosić od 30 do 50%. Mogą być one spo-wodowane immobilizacją składnika (czyli włączeniem go w glebową materię orga-niczną, a co za tym idzie wykorzystywaniem dopiero w 2. i 3. roku po zastosowaniu), wy-mywaniem w formie azotanów lub ulatnia-niem się amoniaku i denitryfikacją.
Zastosowanie azotu w formie nawozów mineralnych we właściwym terminie i w określonej ilości decyduje o jego wykorzy-staniu przez rośliny. Obok ustalenia terminu i dawki nawozu ważna jest też technika sto-sowania. Nawet przy bardzo równomiernym rzutowym wysiewie nawozów pod ziemniaki część nawozów może znaleźć się wewnątrz redlin tworzonych przez obsypniki sadzarek, a część na ich powierzchni, co sprawia, że w większym lub mniejszym stopniu mogą stać się niedostępnedla roślin.
Jak wykazały badania, bardziej efektyw-nym sposobem nawożenia mineralnego pod ziemniaki jest rzędowy wysiew nawozów bezpośrednio do redliny. Zastosowanie w technologii produkcji ziemniaków agregatów sadząco-nawożących umożliwia umieszcze-nie nawozu w redliumieszcze-nie obok sadzeniaka. Za tego rodzaju nawożeniem przemawiają na-stępujące korzyści:
- ograniczenie liczby przejazdów na upra-wianym polu,
- oszczędności wynikające z mniejszego zużycia paliwa,
- równomierny wysiew nawozu do redliny, - umieszczenie składnika w niewielkiej
odległości od sadzeniaka,
- wcześniejsze i lepsze przyswajanie składnika przez korzenie,
- równomierny wzrost i rozwój roślin w okresie wegetacji,
- oszczędność w stosowaniu nawozu, - zmniejszenie strat z powodu wymywania
składnika,
- zmniejszenie ujemnego działania skład-nika nawozowego na środowisko.
W efekcie rzędowego stosowania mocz-nika uzyskano plon bulw wyższy średnio o 1,5 t z ha, co stanowiło 4,8% w stosunku do rzutowego wysiewu tego nawozu (tab. 1). Lepsze wykorzystanie azotu przy rzędo-wym stosowaniu mocznika (szczególnie przy niższym poziomie) zwiększa efektywność nawożenia, co pozwala na zaoszczędzenie części nawozu. Przy dawce 30 kg/ha N w moczniku zastosowanym rzędowo uzyskano plon bulw na poziomie podobnym jak przy dawce 60 kg/ha N zastosowanej rzutowo przed sadzeniem. Nie stwierdzono w bada-niach wpływu sposobu wysiewu mocznika na zróżnicowanie procentowej zawartości skrobi w bulwach. Dzięki rzędowemu nawożeniu mocznikiem uzyskano natomiast wyższy plon frakcji handlowej bulw – średnio o 3%. Sposób wysiewu nawozu nie wpłynął na zmianę barwy miąższu bulw ocenianych po ugotowaniu.
Azot można zastosować w jednej dawce do redliny podczas sadzenia sadzarką, jeżeli poziom nawożenia azotem nie przekracza 100-120 kg/ha. Jeżeli zaplanowana dawka N pod ziemniaki przekracza 100-120 kg/ha, to należy ją podzielić i część dawki zastosować przed sadzeniem lub podczas sadzenia sa-dzarką, a pozostałą część – bezpośrednio przed wschodami ziemniaków rzutowo do
Ziemniak Polski 2005 nr 1 19 gleby lub dolistnie w okresie od zwarcia
mię-dzyrzędzi do fazy formowania jagód, najle-piej łącząc z zabiegami ochronnymi przeciw-ko stonce czy zarazie ziemniaka. Stosując azot dolistnie, uzyskuje się wyższą o 30-50% efektywność wykorzystania azotu. Należy
przy tym podkreślić, że udział azotu wno-szonego dolistnie nie powinien przekraczać 20% całości zaplanowanej dawki, co po-twierdziły badania przeprowadzone na gle-bach lekkich (tab. 2).
Tabela 1 Wpływ sposobu stosowania mocznika oraz zróżnicowanego poziomu
nawożenia azotem na plon bulw, zawartość skrobi i azotanów oraz ciemnienie miąższu po ugotowaniu. Jadwisin 1997-1999 Sposób wysiewu Dawka N (kg/ha) Plon bulw (t z ha) Procent frakcji handlowej Procent skrobi Zawartość azotanów w mg/kg św. masy Ciemnienie miąższu bulw* Rzutowo 30 60 90 120 27,2 29,5 32,2 34,1 83 84 87 88 13,6 13,6 13,6 13,3 74,0 89,3 97,6 132,3 8,9 8,9 8,8 8,8 Średnio 30,7 85 13,5 98,3 8,8 Rzędowo 30 60 90 120 29,4 31,4 33,4 34,5 86 87 88 89 14,0 13,8 13,6 13,4 78,0 79,6 83,3 98,3 8,8 8,8 8,8 8,3 Średnio 32,2 88 13,7 84,8 8,7
* ocena ciemnienia w skali 9-stopniowej: 1 – ciemnienie największe, 9 – brak ciemnienia
Tabela 2 Plon ziemniaków oraz zawartość skrobi i azotanów w bulwach
w zależności od sposobu stosowania azotu. Jadwisin 1995-1998 Sposób stosowania N w dawce 120 kg/ha
100% doglebowo 90% doglebowo + 10% dolistnie 80% doglebowo + 20% dolistnie 70% doglebowo + 30% dolistnie Plon bulw (t/ha)
37,4 41,3 43,0 41,6 Procent skrobi
16,5 15,8 15,9 15,8 Azotany (mg/kg świeżej masy bulw)
67,6 60,6 55,3 58,0
Zmniejszenie doglebowej dawki azotu o 30% na korzyść 3-krotnego nawożenia do-listnego (każdorazowo po 12 kg/ha N) poza wzrostem nakładów nie spowodowało ocze-kiwanej zwyżki plonu, a raczej jego spadek. Natomiast zwyżka plonu bulw w wariancie z dwoma zabiegami dolistnego nawożenia mocznikiem, przy równoczesnym
zmniejsze-niu dawki podstawowej o 20%, wyniosła 13% w stosunku do kontroli.
Pod wpływem zamiany części podstawo-wego nawożenia na dolistne stwierdzono nieznaczne obniżenie procentowej zawarto-ści skrobi w bulwach w stosunku do kontroli. Ale jeśli chodzi o zawartość azotanów, to zmiana sposobu stosowania azotu z
dogle-Ziemniak Polski 2005 nr 1
20
bowego na częściowo dolistny nie spowo-dowała istotnych różnic.
W pewnych warunkach klimatyczno- -glebowych pobieranie azotu zastosowanego doglebowo może być utrudnione, np. przez brak opadów i wysoką temperaturę, niewła-ściwy odczyn gleby, antagonizm pierwiast-kowy. Uzasadnione jest zatem uzupełnianie azotu poprzez dokarmianie dolistne. Najle-piej do tego nadaje się roztwór mocznika,
gdyż zastosowany w odpowiednim stężeniu nie ma działania parzącego na liście. Dla ziemniaków optymalne stężenie mocznika w roztworze wynosi 5-6%, tzn. przy każdora-zowym zużyciu 300 l/ha cieczy stosuje się 15-18 kg mocznika. W warunkach gleby lek-kiej najbardziej efektywne okazało się zasto-sowanie przed sadzeniem azotu w ilości 50 kg/ha łącznie z 4-krotnym zabiegiem dolist-nego dokarmiania roślin mocznikiem (tab. 3).
Tabela 3 Wpływ dolistnego dokarmiania mocznikiem
na plon bulw ziemniaka (t z ha). Jadwisin 1991-1993 Dawka N (kg/ha) Obiekt 0 50 100 Średnia Kontrola 28,2 31,7 30,9 30,2 Mocznik 4 x 15 kg/ha 33,3 37,0 36,5 35,6 Literatura
1. Czuba R. 1993. Efekty dolistnego dokarmiania
roślin uprawnych. Cz. I. Reakcja roślin na dolistne stosowanie azotu. – Rocz. Glebozn. 304: 69-78;
2. Grześkiewicz H., Trawczyński C. 1998. Dolistne
dokarmianie ziemniaka. Instr. wdroż. 1/98. IHAR Oddz. Jadwisin: 16 s.; 3. Trawczyński C., Grześkiewicz H.
2000. Wpływ sposobu stosowania mocznika na plon i jakość bulw ziemniaków. – Biul. IHAR 213: 149-155;
4. Trawczyński C. 2001. Wpływ rzutowego i
rzędowe-go nawożenia mocznikiem na wysokość plonu i niektó-re cechy jakości bulw ziemniaka. – Biul. IHAR 220: 221-226
