Seventy Years of

(113-114) Rok XII

NARODOWA

syczeń-luy

₂₀₀₁

[JJOSPODARKA

—„;

70 lat „Gospodarki Narodowej”

Od Redakcji

Tymnumeremnaszego pisma wkraczamywrok jubileuszowy.

Siedemdzie-siąt lat temu, z inicjatywykilku silnie zaangażowanych w sprawy publiczne

osób, zaczęła ukazywaćsię „Gospodarka Narodowa”. Postanowiliśmy uczcić

ten jubileusz przybliżając naszym Czytelnikom charakter pisma sprzed

kilku-dziesięciu lat. Interesujące wydało nam się przede wszystkim przypomnienie

motywów,jakimi kierowali się założyciele „niezależnego dwutygodnika

gospo-darczego” wprowadzając na rynek noweczasopismo. O motywach tych

bez-pośrednio mówizamieszczony w pierwszym numerze manifest Redakcji.

Po-Średnio mówi o tym natomiast spis treści rocznika 1931, a przede wszystkim

zamieszczane wpiśmie artykuły. Czytając spis treści przeżywasię swoiste dejć

vu— tak wiele bowiem branych wówczas na warsztat tematówwydaje się

po-chodzić rzeczywistości gospodarczej ostatnich kilku lat. Lektura samych

tek-stów pozwala natomiast przekonaćsię, jak inny był jednak kontekst

historycz-ny, wktórym występowały nurtujące ekonomistówzjawiska i procesy oraz jak

zmienił się język i sposób argumentacji. Ciekawy wydał nam

z jakim ze stronyśrodowiska ckonomistów spotkały się pierwsze numery

no-wegopisma. Dlatego przytaczamy dwa komentarze redaktorów pismana ten

temat oraz skierowane do Redakcji listy dwóch wybitnych ekonomistów—

prof. Edwarda Lipińskiego i prof. Witolda Krzyżanowskiego. Niezależnie od

wyboru artykułówz rocznika 1931, które zamieszczamy w tym i w następnym

numerze naszego pisma, zamierzamy również opublikować specjalnie

zamó-wionyna okoliczność Jubileuszu tekst, w którym przedstawione zostanie

hi-storyczne tło pierwszychlat „Gospodarki Narodowej”. Mamy nadzieję, że ta

GOSPODARKA NARODOWA Nr 1-2/2001

GOSPODARKA

NARODOWA

NIEZALEŻNY DWUTYGODNIK GOSPODARCZY

CZESŁAW BOBROWSKI redakier. ALEKSANDER IYANKA. TADEUSZ

KOMITET REDAKCYJNY:zycwowski, JÓZEF POWIATOWSKI, KAZIMIERZ SOKOŁOWSKI

Name piamo,

rlrymomasąjkkażde nęai ndęrałeanghłą ce na Tedakcja zamierza usp

_{zdana e pHak}

mkrtna

_Janipg

makeAApraECi

lamaietm > przytępiła

Fonie nonewlec gn l tame poczta para, jeśli nie „eredo” gru_{órone ytyczne,}

mychkrytej!

zy,kra dą mok niego_{a Się ona zamiar ro” zoęm m}foo każdym rare Podęrke, Nale daE, zaden ychzdańjako palą myli zaa raiykę fe_{RA rZzeji Kasię!ja pasze04opole. Kojotapadrczja asc}

mapa

ePp zda:

RZ

pIRMA

zzeczę mości = kranietylko |

izzzaani

WRA so m fiata zdanepoklieo tycaupodreea,(bob=

pory”ATE

SEAOI

aż

aS

=

sw

męczę BEI dranót hs

gee aj pei nai

_A

adarkaEGLE AREAAPKEE

żejękdh czeaprozzalejmyk gałcemie

Medowo_{SZERRZEZI innychraj wię}mie, cyc opory fi

a myslę ydkih ty sporześei m teaniapnei:

sekleży jedyna rolaetoa polskiejgospodarkinarodowej.

GOSPODARKA NARODOWA

NIEZALEŻNY DWUTYGODNIK GOSPODARCZY

WIET

REDAKCYJNY, ZES:BOBROWSKI o ALEKSANDER NANKŃ TADEUSZ

KO: ED __ LYCHOWSKI, JÓZEF PONIATOWSKI, KAZIMIERZ SOKOŁOWSKI

Nowe pismo gospodarcze — jak każde nowe pismo, pojawiającesię na

pol-skim rynku wydawniczym, wymaga kilku słów wstępnych, któremiredakcja

zamierza usprawiedliwić powstanie tego nowego tworu i wyznaczyć mu od

razu „miejsce pod słońcem”. Mnogość istniejących pism i wydawnictw - obok

mnogościideologij przez nie wyznawanych tak przytępiła wrażliwość

społe-czeństwa na tego rodzaju poczynania, iż sygnalizowanie nowego

wydawnic-twa winno od samego początku zawierać, jeśli nie „credo” grupy, którasię

wokół niego skupia, to w każdym razie główne wytyczne, któremi ma się ona

zamiar wswem wydawnictwie kierować.

„Gospodarka Narodowa” ma w obliczu tych zadań, jakie czekają polską

myśli polską politykę gospodarczą wciągu lat najbliższych, kroczyć

obokroz-woju naszego życia gospodarczego. Rejestrując fakty, notując wyniki,

wskazu-jąc na niedomagania, nie ograniczy się jednak nigdy do tak

rozpowszechnio-nej u nas narracyjrozpowszechnio-nej strony zagadnień. Stanowisko, jakie zajmować będzie

wobec każdego przejawu polskiego życia gospodarczego, opierać będzie na

dwóch podstawowychkryteriach:

rzeczowości— która nie tylko nie pozwala podawać do wiadomości

publicz-nej faktów zewnętrznych bez należytego ich skomentowania, ale która

zmusza do doszukiwania się w każdym aktualnym przejawie polskiego

życia gospodarczego (obok omawianych zazwyczaj

przyczyn

konjunktu-ralnych i przypadkowych) także i przyczyn głębiej leżących,

struktural-nych,

niezależności — która wyłącza ujmowanie oceny poszczególnychzjawisk

pod kątem doraźnych interesów jakichkolwiek ośrodkówdyspozycji

go-spodarczej wPolscei zaciemnia naskutektego objektywnysąd o danej

sprawie.

„Gospodarka Narodowa” jest organem luźnej grupy ludzi, których

życio-wym celem jest rozwój gospodarczy Polski poprzez niezbędny dla celu tego

rozwój polskiej myśli gospodarczej. We właściwej ocenie zewnętrznych

prze-jawównaszego życia gospodarczego, w szukaniu stosownych analogij

zagra-nicą, w dociekaniu cech specyficznych gospodarstwa narodowego Polski, ró;

niących ją od innych krajów, a wreszcie w syntezie wszystkich tych spostrzeżeń

wjeden nieunikniony wniosekleży jedyna właściwa droga polskiej

gospodar-ki narodowej

GOSPODARKA NARODOWANr 1-2/2001

ZER

GOSPODARKA

ROK 1931

'..-ZAGADNIENIA USTROJOWE.

jęima dzień powszedni

LK lotnika

_{me niebo nie wyjaśnia siębz}

dary

4. eyde

Koniec Łapitigmi © J. Poniatowski

S$piraine drogi (wa tygodnie

W sprawie kośca kapitalizmu —

Z Szemliaki

Iizawajcy bryzy— 2 i

JFlściastno af:kryzys kapiaiema

ZAGADNIENIA KONJUNKTURY_{1 KRSZYSU.}

Śperyficzac cechy kryzysu rolniczego

w].Ponietopaki ».

Problemy sruktaralnei komjnnitaralne_{LK loanka}

Polieyka gospodarcza a przesilenie rolni-_{ae — |]. Poniatowski}

Pia erpnędacza wee koajuskiu-

_{Pfęnialaniki}

₀

Peltjka „pręducentś”; polityka „kon:_{sume” — m. m.}

Broblem knjunktizy (Dra tygodnie) Walka z kryzysem. a promjezbożowe —

JB; Łączkowski

Wspdeżnś£ pacta konjenktwy tot

* Polsce i zagranicą,MI Drybi Warunki ; metody wycia: ze. wsp_{czesnego, kryzysu iatowego —}

Do"Nora 101

Jee o opółalęzoci. przebiegu KomanwPole i Zagranicą Damalt "2 kryzy». śwaiowy_{— Dr. W. Zotjewiki}

Drogiwskaz kryzy— Dr.S. Racz

Zagadnienia polityki konjgnktaralnej_{Se dobie obecnej — R Łączkowski}

ZAGADNIENIA STRUKTURY GOS-_{PODARCZEj POLSKI.}

Prsblemy strektarlneś konjanktaralne_{ST: Joanie}

"isa gospodarcza (Droa tygodnie)_lece

e) 16 wt zt 106 15

Uwagii refleksje o strukturze gospodar-_{czej Polski Z. Szemplnieki 195 174 —}

Rogjonaliem gospodarczy — 2 18 29 ORGANTZACJAŻYCIA GOSPODAR-_{CZEGO W POLSCE.}

Debaty karilizacyjne —_{kalek ryz o x}

kwie

red dema Pracy

Przedaibiarstwa prywatne udzie_{„Pastwa — Brodnieki >}

Na manorocach_„patryzene”. gospo._darczego

astyńić Gospodarczy — 1

Gentleman: agremieni — p. e

_{Sprawa księgoych — nk.}

Pó jakprzezękea

_{anieaeje Zospodaręze ©”,}

ie aa" Pani

_{etcze o lzbach Bróey — W. Landau}

Kortelescja w ekeparee rolnym 3,1

W przedadnia dyskwji

zetregemiacią ">m

Simesrody. lok

_reyszłość

_{samorządu gospodarczego}

KBrodnieki =

=

Dubeanie — z,

1

Postityłu Spro Spłoznych

E. Brodnicki

0, 1ait5- 191

Karaopadyie KIE

alonopole —/. p. 17 28

Monopole imporku — n. w._{Gospodarcza służba zagraniczna — til 19 285}18. 262 ZAGADNIENIA SPOŁECZNE.

VW spracie polityki abeiężeń społecz

zek ik

sę

pei

:

OBAmean

paniaa |=

"i, "BE Włeiekica

WARĘENK wia mia

2 a

U

wIEŻSCIE zw

_{RE W Landau}

_se

waREE

EZ, aaa

wasacima

18

GOSPODARKA NARODOWA

ROK 1931

ZAGADNIENIA USTROJOWE Program od święta i na dzień powszedni

AL. ranka 7 103

"Tak chmurne niebo nie wyjaśnia się bez.

burzy — A. Heydel 8 122

Koniec kapiializmu - J.Poniatowski 16 227 Spiralne drogi (Dwa tygodnie) 17 241 W sprawie końca kapializmu

-Z. Szempliński 17 242

Winowajcykryzysu — z 17 254 Włościaństwo a t.zw. kryzys kapitalizmu 18 262 ZAGADNIENIA KONIUNKTURY| KRYZYSU Specyficzne cechy kryzysu rolniczego

-J. Poniatowski 1 s

Problemy strukturalne i konjunkturalne

- AK. Isanka 2 18

Polityka gospodarcza a przesilenie

rolnicze - J. Poniatowski 3 3 Polityka gospodarcza wobec konjunktury

-J. Poniatowski 6 85

Polityka „producenia” i polityka

„konsumenia” - m. m. s 2 Problem konjunktury (Dwa wygodnie) 7 97 Walka z kryzysem a premje zbożowe

— B. Łączkowski 9 13

Współzależność przebiegu konjunktury w Polce i zagranicą - MI.

Drybói-ski 10M 149

Warunki i metody wyjścia ze współ czesnego kryzysu światowego

-Dr. H. Nowak 10 152

Jeszcze 0 współzależności przebiegu konjunktury w Polsce i zagranicą

— B. Łączkowski 1213 176 Banki centralne a kryzys światowy

- Dr. W, Zbijwski 14 201 Drogi wyjścia z kryzysu- Dr. S,

Bucz-kowski 15 211

Zagadnienia polityki konjunkturalnej

wdobie obecnej - B. Łączkowski 19 277 ZAGADNIENIA STRUKTURY GOSPODARCZEJ

POLSKI

Problemy strukturalne i konjunkturalne

- AK. Iranka 2 18

Cisza gospodarcza (Dwa tygodnie) 6 si Homo oeconamicus w Polsce

-AK. anka s s2

Majątek Państwa Polskiego - 7 106 Jolska rolnicza czy przemysłowa

- 1. Poniatowski 5 15

Uwagi i refeksje o strukturze gospo-darczej Polski — Z. Szempliński Regionalizm gospodarczy — z i

ORGANIZACJA ŻYCIA GOSPODARCZEGO W POLSCE

123 174 18 269

Debaty karelzacyjne — p. g. 1 16 Kantele a kryzys nn. 3 85 Samodzielność czy opieka państwa? -n.n. 3 46 Polska Akademia Pracy - b. 3 0

Wzywa się - 348

Przedsiębiorstwaprywatne 2 udziałem

Państwa — K. Brodnicki 4 s1 „Na manowcach „patrotyznu” gospodar.

czego 4 58

Instytut Gospodarczy l EE) Gentlemants agreement — p. g. 5 m Sprawa księgowych — n. k. UE Państwo jako przedsiębiorca

- K. Brodnicki 7

Organizacje gospodarcze — c. k. 7 105 Izby Pracy —J. Pawlik 7 108 Jeszcze o Izbach Pracy - W Landan 9 140 Kartlizacja w eksporcie rolnym zl. 9 142 Wprzededniu dyskusji 1011 154 Przed reorganizacją — r. m. 101 164 Samorząd gospodarczy - A.K, fanka 12/13 171 Przyszłość samorządugospodarczego

— K. Brodnicki 1213 172

Dublowanie — zi 1213. 190 Powstanie Instytutu Spraw Społecz.

nych — w. 1. 1243 191

Karel ekspedztorów c 15 221

Monopole — f. p. 17 248

Monepole importu — n. w. 18 262 Gospodarcza służba zagraniczna - 1. 19 283

ZAGADNIENIA SPOŁECZNE Wsprawie politykiobciążeń społecznych

-H. Niewski 1 e

Place — e 1 1 9

Likwidacja resziek pańszczyzny wPolsce

-j.p. 1 16

O reformę ubezpieczeń spolecznych

— B. Wścieklica 2 a

sprawie polityki obciążeń społecznych

-.B. 2 23

W sprawie reformy ubezpieczeń społecz.

nych - W Landau 3 2

Ubezpieczenia społeczne a kapitalizacja

- W M. 4 59

Wrażenia z dyskusji - H. Niewski 4 59 40-10 godzinnytydzień pracy - w. l. 7 107

6 GOSPODARKA NARODOWANr 1-2/2001 Ra

bacaw «i jdusikkkE

ke

BS

niska

ieezośi

zi

7. Szempliśski

=

AE O

_{BUDŻET 1 PODATKI.} ROLNICTWO. Sy 1 (Dre tygodnie) SĄ

3. Spocby maki >. deficytem budito

o RE 2

15. O oszczędność bszczędnej i nieoszczęde 36

s kj

SB rozEP, s

114 Terminy pltności i zaleglości

podatko-CZNIE_{ie prz m —ip} wot₁₀₁

10 areaafamypodnknej

> Pos

9. 155. TPAzlotych (Dma tygodnie) 5

5 i Dokola nowelizacji usta podatkowych

J. Poniatooski R:

=

>

>

Jeseze w sprawie polityki zbóżowój — W spramie nowelizacji podatku

docho-ODERmae © UB I$ boimalz nikim m mam 7

Pozzbęzezla —J. Poniaooski M3 adaj ę

zm

PIENIĄDZ | KREDYT.

Haute Sleie — mer -Balique (Dra tygodnie,

Koszi aty pożyczki kolejowej "(Dra tygodnie)_{bezpiecze spoleczne» kapitalizacja}

.

Pożyczkakrajów

nie wafiaków

©

*ynku franenskiego — 2: Gruięmski 3

Oapiym małudemi . aska Pol

_i

s$

„Kurs banknotów dolaromwych— 3. r. "Ubezpieczenia, społeczne jaka żeódło_{kredytu dlugoterainowegoKo}

Ubezpieczenia spoleczne jako źródło kredytu długoterminowego — J.

Kamar-nieki

s 123

a mrgineie niektórych pomysłów— s k 9-159

walcze bezobocia (Dwa godnej 1203. 169

W zprawi równowagi budżetowej

_{Fonduszu Bezrobocie P: Dzitrzyński 17 250}

Społeczne znaczenie bezrobocia —E b.

18 264

Remioło > mieckanizacja — bezrobocie

_{-E Aralar}

_{19 282}

Bezrobocie a wrój pospodarczy

_{-B Dzrzyśski}

_{19. 285}

ZAGADNIENIA LUDNOŚCIOWE

114931 — wb

2 35

Problem rodziny w poliye gospodarczej

_{— 1 Re}

_{101) 158}

©

Przkudnenie; bezrobocie a poliyka

_{restkej udnośiowej — Ś. Ryehlisti 15. 217}

przeludnienie i adprodukcja

_{Z. Szmypliiski}

_{16 30}

Przeadnieie przyrost naturalny

_{> 8: Ryehiski}

_{17 244}

ROLNICTWO

Spezyficzne cechykryzys rolniczego

_{>]. Fonietowski}

_1a

Bodnżzenie cl zbożowych - i

13

ParEuropa i byczbożowy

1.

15

Polkyka gospodarcza a przesleni rolnicze

_{-—J. Poniatowski}

_{3 36}

Polka a międzynarodowa akcja w sprawach

_{zalieych —J. Rniatowski}

_ss

Program hodzudi trzodychlewnej - m.p. 5 14

Teka handlowe a wywóz hodowlany

_{- mp}

_{s 5}

Hodowlaa przemysł mięary- mp.

6.05

dorozumienie śnie (Dwa godnej

_{U progu nowego roku w peliyce}

8 14

zbożowe — |. Wojna

3 120

waka 2 kryzysem a preme zbożowe

_{-B. Łączkzwski}

_{9 13}

0 zasady poli zbożowej

_{2. otatowski}

_{ONI 146}

Jeszcze w sprawie polykizbożowej

_{= ML Pogorzelski}

_{12/3 183}

wybór celu —J. Poniatowski

123 185

Bolemika p

15 22

wyka coinieporomomienia-i.p.

_{Śracy na lachy}

1] 252

_{8 209}

PRZEMYSŁI RZEMIOSŁO

apabatowyprenykadrznego

2 30

sawadi(8

Rozbieżności

101! 163

Sprawa bełchatowska

zi

1011 i6ś

Sprawa niska gk

1213 179

ksze zana — niłaczne niski

_{= md}

_{1203. 180}

Lem weta —. p

14 159

Fami węgiel stw

17 249

Cla na surowce włókiennicze z k

18 266

Surowce włókańste a sposó prowadzenia

dyski p

19 287

Rzemiosło — mechanizacja — bezrobocie

- EL Amakker

19 282

HANDEL WEWNĘTRZNY

Zniżka cen (Dwa tygodnie)

EE

Spółdzielezość za parawanem — zi

1

Gielda mięsna w Warszawie jw

116

Jasło niskiej ceny chleba — w.

2 2%

Chicago —

2 31

Handel w Polsce - Z. Wojtyna

3 38

Spółdzielezość a handel prywatny

3 48

Zagadnienie kosztów wymiany. Moja 4 54

Handel prywatnyi handel spółdzielczy

—K. Sokołowski

5 68

Komisje cennikawe — p.

5 z

Niedoceniona dziedzina pracy z

6 55

Sprawa handlu prywatnego

Tm

Joltyka zamkniętego koła . i

3 125

Ankieta współdielcnóei- 2.

OI 165

Jubileusz „Społem — 2 i

17 253

BUDŻET I PODATKI

Zagadnienia budżetowe - W Szu

1 10

(Dwa tygodnie)

2 nm

Sposelsy walki deficytem budżetowym

_kb

2 26

0 oszeżędności oszczędneji nieoszczędne

-p.E

4 56

Szkodliwe przywileje - w

4 6

Joltyka podatkowa

©

Homeopatja podatkowa - i. z.

sz

Kompresja budżetu - 7 Panek

8 118

Różnorodność form tj samej mei - kb

8 124

Oszczędności dobe; konieczne i zle_|.p.

9 138

Teminy plamości zaległości podatkowe

Leb

101 163

Nie przywilej lecz wyrównanie - i p. LN 165

U progu reformy podatkowej

ZAS 178

120.000.00 zlorych (Dwa tygodnie)

15 210

Dolola nowelizacji ustaw podatkowych

-=p

15 214

Wsprawie nowelizacji podatku

dochodowego — Wi.

15 216

Irliminerz budżetowy na r. 1932/83

(Dwa tygodnie)

16 225

PIENIĄDZ | KREDYT

Haute Siesi - mer Balige (Dwa godnie) 3 33

"Kos rzeczywisty pożyczki klejone (Dia

Jygodnie)

4 19

Ubezpieczenia spoleczne a kapitalizacja

WM.

DE)

Pożyczka kolejowa na tle warunków rynku

Śiancuskiego — A. Grużeuski

7%

Odpływ wauć i dowie

z

BankPolkego

-Eh

SEI

Kurs bankietów dolerowych -ś.w.

7 110

Ubezpieczenia spoleczne jak żródło kre.

yt długoierminowego — I. Komaniki 8. 123

.iewyzysizne pozycje bilansu płatniczgo

_-1m

_{101 155}

poą wiatry — P Narzyaki

Rody aja 2 Kzył klowy —

_RANA

al

zazudakc

aplkacji

Pajak "aaa

wifuny Fryzy rata

_{Drei wyjsca y krynymi © Dr 8.}

Ba-Er

Dzień Oszczędności — z.

_{RieaeniEnapa fat kate}

|

kge

piikwgo

oazy1 alfa — b

BOZataową-* Dr. W.Zijwwki

POLITYKA TRAKTATOWA I CELNA.

Uma podana z Niemcami (Dra

Pedmteeie c gotowych

m

Paceda rza ro zakyee

K.K U

Polityka pelnai polityka zagraniczna Ti

Sytuacja obec Niemiec (Dma tygodnie) Traktaty handlomwe'a myroóż:

my — m p.

Rokoroania z Czechosłomacją — m. Nowy projekt tarsfy celnej — 5, Hed

Taenski

Rokowania miedeńskie — m. Projekt taryfy celnej cz. ID)

Rokomania z Czechosłowacją_s Austeją Klauzyła największego uprzyilejotea-niai preference ane 7 Zycho: Część LIL projektu taryfycelaej — „Remizja umerey marszarykiej

— n.

Projekty polinjczno-kandlawe — t.j. Polityka drapi. przyminiętych (Dia_ie)

zotarekji „óhorsski Surersce rlókniete a sposób prowadze:_{nia dyskueji jp.}

HANDEL ZAGRANICZNY. Fundusz Eksportowy — e. k.

Indyroidualne”"premjowanie” eksportu

_e

Bedą kde polske plyki

_{+die — Jye”}

RB

Bang" Sdkdmaki

znane mmo drosna — mb.

_{mopol maporioy}

kosci zospadazczy « Polska —

_{w tychogaki o}

Iymós

daMoriSzoięckej

lepot drzewny z Polski

wid

ja dumpioc

W. Krzyża

Paastyczne

_{Światową —J.Wojna}

gospodarki pólkiej ze

3

ESEJE)

888

3

M BBR au SĘ £Ś ow 8 SB BSBE GOSPODARKA NARODOWANr 1-2/2001

W pramie t.zw.zbędńego przytożi

_:

Porozapiieskojerieó dięgna—b.

7

Bogal predstóz ckm 2

Oskzportna rynktzemonskie be. 1011

A e e © 104

Sandayzacjakarymp. 125

oi a mis

Spada —

izolacje inpaia

5

dolaina miki fade 0

Ame LE

_{Wozy fa w}

₅

Sporo wiemęsandrsnncyią — 1. B

ZAGADNIENIA KOMUNALNE.

Ds main podatki równać |

j

_s8

i5

SPRAWY MIESZKANIOWE

zyka to już byłą

s

Zrmocwyzetudanie 8

fakbadae?

_rara

_EE

ż

Fakiy drobne inieporomme-—k.b.

| 101t

Mstręą seoą Dz

_ZJkazano!

_w

WYCHOWANIE GOSPODARCZE.

dązawodna — bm.

_{łamęĆC" mutzia: togi —}

8 AAaa * iić

bezpiepróni

25

Zmienition —

_{* Bbomięji}

_p

Robie ekon jp.

5

SPRAWY ZAGRANICZNE.

ata Nieniy

_machina.

a

gospodarczy. « Polska —

eony

s

Bukez zee(betyężiwj

tgbsinie

3

GRZE

żaden Foosra

todnie)

|

(Da

Aach ted Krdewy tm 3

(Ora logo|

5

1o knf Lmdytikj. (Ora

oi

godnie) Ę c e, 1011

(DoŁaR> PORE

i Pr Ó. (Dra. ty- 45

radach

(owa

tatei)

i

Dwa wiatry — R Narzymski

u

Banki ceiralne a kryzys światowy

_{— Dr, M. Zbjewski}

_„

okola zagadnień kapitalizacji w

prze-myśle polskim — KA. Kolanowski

14

Światowy krzys walutowy

15

Drogi wyjścia z kryzysu — Dr. S,

Bucz-kowski 15

Dzień Oszczędności — z. i. 16 Nieporozumienia na temat bilansu

handlowego i płatniczego — M. Smerek 16 Dolary złoto — k. b. 16 Problem walutowy — Dr W Zbijewski 18 POLITYKA TRAKTATOWAI CELNA Umowa gospodarcza z Niemcami (Dwa

tygodnie)

Podwyższenie ceł zbożowych — w. i. Pelnomocnictwa dla rządu w zakresie ceł

1 2

K.NLU.- 3

Polityka celna i polityka zagraniczna — 1. 4 Sytuacja wobec Niemiec (Dwa tygodnie) 5 Traktaty handlowe a wywóz hodowlany

— m. p. 5

Rokowania z Czechosłowacją — m. 5 Nowy projekt taryfy celnej — S. Redłowski 6 "Rokowania wiedeńskie - m. 7 Projekt taryfy celnej(cz. M) - tr 3 Rokowania z Czechosłowacją i Austrą

— p. 11

Klauzula największego uprzywilejowania i preferencje celne — I Łychowski 14

ść III prjektu taryfy celnej -s.r. 14 Rewizja umowy warszawskiej — ni 14 Prjekty polityczno-handlowe — 1. 16 olityka drzwi przymkniętych(Dwa

tygodnie) 18

Cla na surowce włókiennicze -g.k 18 Czy iść ku auarchii? — 7. Łychowski 19 Surowce włókniste a sposób prowadzenia

dyskusji — i. p. 19

HANDELZAGRANICZNY Fiumdusz Eksportowy - c. k 1 Indywidualne premjowanie eksportu — m. d. 1 Bieżące zagadnienia polskiej polityki

handlowej — 7. Łychowski Pan-Europa i kryzys zbożowy — 1 1.

Dumping — K. Sokołowski

Organizowanie wywozudrewna — w. b. „Monopol importowy

„Anschluss gospodarczy a Polska

- T, Łychowski 3

Chłodnia portowa wGdyni 3 Wywóz do Rosji Sowieckiej a a 5 .Elsport drzewny z Polski

Likwidacja dumpingu — W, Krzyżanowski Punkty styczne gospodarki polskiejze

Światową — I Wójtyna 5 257 266 255 287

W sprawie t. zw. zbędnego przywozu - m. 5

Porazanienie eksponerów drewna — b.

7

Eksport przerworów hodowlanych

4 sprawy transportowe m. p

9

0 elsport na rynki zamorskie be.

10

Standaryzacja a organizacja handlu

- np.

101

Standaryzacja i kary — m. p.

1243

|Rymki „interesujące i mieintreujące”

- p i

1213

Spadek wywozi — 1

15

Monopoliaca importu

5

Fade I dport więc fchowe

_-1e

Monopol importu — nw.

18

Spór ustawy standaryzacyjną -|.p.

18

ZAGADNIENIA KOMUNALNE

Na marnepoda rów

|

- zi

Kompresje budżetu — 7. Panek

3

.Druga strona medalu- W Sochacki

15

TRzeia strona medalu — |.

16

Za pięć dwunasta — k

18

SPRAWY MIESZKANIOWE.

Wszystko to uć był,

p

-Zmamowany sezon budowłany - kb.

4

Irakyka budowiana —z i

5

Program budowlany — m. s

6

Fakty drobnei nieposome— Lb.

101

Neszzęsna sprawa mieszkaniowa

M Faczorowski

1

WYCHOWANIE GOSPODARCZE

Soła zawodowa —b w

ś

O reformę w nauczaniu historii

—B. Łącdowski

1011

Niebezpieczeństwo próśni

1zn3

Ziemianin, rolaik, konomita

— W. Dębowiecki 18

Rolnicy i ekonomiści — |. p

19

SPRAWY ZAGRANICZNE

Austria i Niemcy

2

„Anschluss gospodarczy a Polska

— I bychowski

3

Reakcja na „Anschluss” 4

Dyskusja genewska (Dwa tygodnie)

5

7 obradach genewskih — 1.

ć

Oświadezenie Hooera (Dwa tygodnie)

8

„AusaciiZakład Kredytowy s. w

3

(Dns tygodnie)

_{Podstawy gospodarce propozycji Hoovera}

3

—S.Mrciet

s

Po konferencji londyńskiej (Dwa

wygodnie)

101

Sprawy angielskie (Dwa tygodnie)

12A3

(Dwa tygodnie)

1

Światowy kryzys walutowy (Dwa wygodniej 15

Wasingto (Dea tygodnie)

16

Na dnie kryzysu (Dwa tygodnie) 19

Koka kuracja (Dwa tygodniej

19

74 110 141 157 162 181 182 220 222 238 262 z70 118 28 234 266 «1 57 KJ 35 165 246 69 160 190 267 284 25 a 57 65 13 126 129 130 145 170 193 209 226 253 21a

GOSPODARKA NARODOWANr 1-2/2001 10

ROSJA SOWIECKA Rozwój gospodarczy Z. 8. 8.R.

-— Z. Szempliński Dumping sowiecki — .

Ewolucja opinjio Z. SS. R. — z. Sawiety wobec świata kapialitycznego

-ck

Refleksje na tematy sowieckie -Z. Szempliński Odurót Stalina Paradoksy ekonomiczne z s. Łańce opini o Z. S. S. R.- z. s „Arytmetyka - Z. Szempliński Klimat gospodarczy Z. S. S. R. - €. Korolko VARIA Od Redakcji

"Kancesjonowanie przewozów samocho-dowych — m.

Nowe zniżki taryfy kolejowej — b. k Inflacja pomysłów i pomysły inflacji - zi

15 r 1 2 3 si si 101 141 213 EJ m 219 15 E Neoretatyci i formularze Listy do Redakcji (E. Kwiatkowski,

Ś. Starzyński, E. Lipiński) Upadlości — n. k.

Sprawa taryf kolejowych na lnfi Śląsk - morze Bałtyskie (Dwa tygodnie) Die sankcje — 1. P.

Desto anigraji do Ameryki Północnej — LL Niezależność i krytyka

Urzędnicy

List do Redakcji (W. Krzyżanowski) Chińskie ceremonie - p

Poza granicaminańwności - zi 111 Sprostowanie urzędowe 111 Idytla maleńka taka — b. 1 12n3 0 polski komitet wystawowy — m. d. „Racjonalizacja” w warszawskim

przemyśle mięsnym Sprawa „Ekonomisty” - p. g Panotygm a meble - w. d. Statystyka na rozdrożu - i. i.

Nie to mądre, co mądre, ale o się komu „podoba. 32 166 206 239 258 255 zn

12 GOSPODARKA NARODOWANi 1-2/2001

_{Sysyta wine Paz A gy atyowaćka da}

Tatana © ai osa pay ptikęw

pezenskód. Z. jednej stromy polityka przysłaniaćbędzie

moc-TE ata yno"Gd

say

BEDE 7 ży wygbSa ay

_{dry ele Dys owa}

Lady Śp oratych aley nameł m iętwjczayh da yejca, sołectwo więgnć małe w przyakki pomi, doaby, Paliwa maematrowe atena © ee

Wyre akie price ie emalia włna et rza, posiwowych zaęanił_rzktery say rę tma toja zzapolityki a. ia kl aut Dad pożnewe zaj dlonie pltyi fnpodrcwi Z boich e Winaćo sowa Więc rozeicm, te dobre_{Padwa jo te wzpieyctaewów eroda staniecie} ad pioweem pode | po tym kotem wiza czyn kę aty powt, Dla ję się Hakim lac PERO ek 1a powealicm ai fk wodzela m 2

poon Sedan Sezytei

s Folepęka sdn. bór

Z aanoj tęoiedni Topa

Roszak ak Je mar :

Rze

E imi

Jm 1 jeaniejacych. Poieważ zadanie 4 ię je s fygkezę wypłaize caliawii zadowalająco, zee pezci sGorpolanłą Narodową” sa tworem przyaaść_{Ge prac shui} Łe tyczeia Jkwojartij owocnych wycikiw

Pod. piski,

DYSKUSJA

WŁADYSŁAW LANDAU

V SPRAWIE REFORMY UBEZPIECZEŃ

OŁECZNYCH

Ubezpieczenia społeczne domagają się niematpliwie reformy — ale jedynie o kierunku usprawnienia ich działalności. Ten problesa-monci jedymy realny teren dla dyskusji,

ad znak

SIEGE ena AE

SZERNINA Nat

_{Rond an}

LEEws więk

OEw

pukiitaz tre

EpicWon

_{ORA CJ}

SEE ac kryć da ynie!

3a R ofi

_{SĘ ea sej Be dys}

AREi mic

tienią problemów społecznych." poczynają.a-

_TEA

dy

_{az 15 stanach. "a o ubezpieczeniu od bezrobocia}

Ek sz

mówią decydujące czymiki 2 coraz silniejszym na

dwie ani w wyda

Sa eenta ri:

RSS TEBIE

= śmieudnją skonkuroncję z

SE

dana dj

nica

peteciiKOLE Oka

ANIE siny "aja oiSĘ

_{KT SIEMA sma}

ieS

Em. KOSZA ZWEREY:

RĘiamiWRRZZY LI

REttmja naEE ALT

Nie trzeba chyba wyciagać statystyk. by dowieść

SERA TEE Wech

BER Wyuaraą dyway

Pe piers: płace rabotnicze, biorąc wzłotych. <q_{ua piezeietnio niskie. Wole tępos składki, us}

Łaskawie nadesłane mi dwa numery„Gospodarki Narodowej”,

przeczyta-łem z wielkim zainteresowaniem. Czasopismotego rodzaju było już oddawna

niezbędne wpolskiej publicystyce gospodarczej, niema u nas bowiem niemal

zupełnie gospodarczej publicystyki niezależnej. Zagadnienia

ekonomicznetrak-tuje się albo pod kątem widzenia aktualnej polityki, co uniemożliwia

nasta-wienie krytyczne, albo też publicystyka gospodarcza uprawiana jest pod

ką-tem widzenia doraźnych interesówtej lub innej grupy gospodarczej. Publicystyka

niezależna, która nie boi się zasadniczego stawiania kwestyj oraz oświetlania

zagadnień z jedynie trafnego punktu widzenia, to znaczy z punktu widzenia

nauki, wypełni w społeczeństwie naszem funkcje ze wszech miar dodatnie.

Niema dziś ważniejszej polityki niż polityka gospodarcza, wszystkie inne są

funkcją i dodatkiem. Polityczna pozycja Narodu, jego przyszłość — zależy

nie-mal wyłącznie od czynników natury ekonomicznej, dlatego też niezależne

i rzeczowe oświetlanie problemów gospodarczych jest dzisiaj w Polsce

zada-niem jednem z najważniejszych. Ponieważ zadanie to nie jest dotychczas

wy-pełniane całkowicie zadowalająco, przeto przed „Gospodarką Narodową” stoi

otworem przyszłość bogata w pracei skutki.

Łączę życzenia jaknajbardziej owocnych wysiłków

gppeewtktypo A

||

E ie agorawww

a

oainoś otezwcśadsjgakayi lma agsea 1rl

mn outsa pit:orgaróo Se| Spaoem o lą odyamoa osy banaojezeoca

geekok eooe

matkamape Oęecygoć+ baranywonne |rwa: Pie teozacz: peoe imazwą zało. warrenwdoć sanga ledtt kąo seas | ky awękatoo" wpiafo |emr_rląwepenozd

pętajem tamedk)

zrterałanyPo rzepawoni oonowbę eenwa WSIEZ. IFOXvGaU0a 1SN

" > fosa mySE pia

| DzmACNE

nwzsem

effaaojpawą Sługa pea:24 TREOśweposod

REzę

antGr

elopmąaj

1”;ehiypopoca

izasaa

araARJ

ąc=wyMade

ABong

pupa

nagwt

taste+

Ślenidadzą

spa

opiónojgupuśzpścagrz

Elupięontkodiywcd

ohzzy,og

Rple

=jmażetda

eiię

szedł

wetokiwapodij mę|

aptm

GaasnjSĘ:mwyjkmól

w)

|an]

nogą

0ppod

aćPM

asappąedruszy

agadzem

ŚLsgiTea.

ZELpi

makiem

"aim"ooapumz

wow(jatupodEERA

śpziąśaprppówe

SJnitowre

lpf

rslpw

rów

i=

U

w

ai

peyepej|

odam

tmkom

Usejesce

POWERal

I"Hfsrdete

EB

ftp

opsh

protŁom

wódgcany

Semtad

ea

„epowołccą ulnówstset Seajem oApode

Eza

Bop— datmptpsżai ojcz

T00Z/E-11N VWMOGOAYNVNAVGOdSOD +1

Niezależność i krytyka

Tym wszystkim, którzy spodziewali się od „Gospodarki Narodowej” jako od

pi-sma niezależnego, jakiejkolwiek „sensacyjnie” jaskrawej krytyki w stosunku do

pew-nych poczynań rządowych, odpowiadamy: Oczekiwania oparte były na

nieporozu-mieniu, a raczej na pomieszaniu pojęć niezależności i rzeczowości, oraz właściwego

tonu krytyki. W warunkach polskich wytworzyło się przekonanie, że istotą

nicza-leżności jest ton napastliwy i krytyka a liminenieżyczliwa. Tego tonu, ani tego

po-dejścia w naszem piśmie nie będzie. Założyliśmy to w sposób zupełnie wyraźny

od samego początku pracy. Natomiast sądzimy, że nic w Polsce nie stoi na

prze-szkodzie człowiekowi, który zechciałby dowolną tezę i dowolne stanowisko, czy

dowolneposunięcia Rządulub jakiejkolwiek organizacji czy instytucji ocenić w spo-sób rzeczowy,chociaż krytyczny.

Sytuacja jest istotnie paradoksalną. Za niezależnego uważa się w szerokiej opinj

niejednokrotnie dziennikarza, który pobierając wynagrodzenie dajmy na to od

ugru-powania przemysłu, czy od jakiejś partji politycznej atakuje bądź posunięcia Rządu,

bądź jakiegoś innego ugrupowania czy pariji, natomiast kwestjonuje się możność

nie-zależności urzędnika czy publicysty, nie związanego z żadnem ugrupowaniem czy

par-tją, względnie na dany moment zapominającego o tych związkach. Zapominasię

dla-tego, że krytykuje on rzeczowo,że stara się zrozumieć motywy — a nie „rąbie” na

oślep z równymtupetem jak nieznajomością przeszkód.

Urzędnicy

Szereg recenzji o dotychczasowych numerach „Gospodarki Narodowej"

pod-kreślał jako rzecz jakoby szczególnie doniosłą, iż w skład najbliższych

współpra-cowników „Gospodarki Narodowej” wchodzi znaczna ilość urzędników

państwo-wych. W połączeniu ze sztandarowem założeniem naszego pisma - jego

niezależnością wydało się to niektórym prasowym organom paradoksem.

Niejednokrotnie już w Polsce urzędnicy spełniali funkcje społeczne, które w

nor-malnych warunkach ani do państwa,ani do urzędnikównie należą. Spełniali je

raz dobrze, drugi raz źle — pełna ocena możliwa będzie w przyszłości.

Razjeszcze grupa, istotnie w znacznej części urzędnicza, próbuje spełnić

funk-cje społeczne, nie należące w zasadzie do urzędników:stworzyćniezależną

publi-cystykę gospodarczą. Czy poczynanieto uda się tej grupie - stwierdzi przyszłość,

a oceni czytelnik.

LIST DO REDAKCJI

Z radością powitałem ukazaniesię nowego pisma, niezależnego od

jakiejkol-wiek grupy gospodarczej, uznając potrzebę takiej „wolnej trybuny”, której myślą

przewodnią byłoby dobro i potęga gospodarcza Państwa. Do tej pory nie było

u nas organu o charakterze ogólnym,niezależnego od interesów partykularnych,

a poświęconego sprawom aktualnej polityki gospodarczej, wyjąwszy publikacje

oficjalne. Byłoby rzeczą nieocenioną, gdyby nowepismo tę niezależność

zachowa-ło, zezwalając na rzeczowe omawianie zjawisk i posunięć zarówno Państwa, jak

też różnych grup społecznych w myśl interesów Narodu, żyjącego nie lat

dziesiąt-ki, ale stulecia.

„przezbanki. Zańżka cen nie była, jek w N'emczech,

.płączema z koncepcją zniżkipac byłio więcprze

Jas również polityki niwelacyjnej.

_{owa ve osatnio dokmanych i gojaktowanych po-}

Polityka

skar-sumięiach równiż prozę oprzeć się na zad

„sbciążewia zrop mniej dotkniętychkryzysem.

Zagadnienće siopnia nasdenia kryzysu w Polsce. w

orówwnanim » zażramią, nie interomuje z ma te

miejscu i wymogałcby omówienia w innym

zakto-e, chski moi problem czy wepókdziałanie

poliyki 2 temiczynnikami, kóre kryzye w Plec

zamieniają burzę ma posnchę je poieyką celową?

Czy rozkłada ryzyka gropodarerczo 2

pozacze-gólnych warsztatów prodakyjnych na całość zs

GOSPODARKA NARODOWANr 1-2/2001

ołezznemi lub

redakcja wtedyKiedy przemawia

Haiby o carskie „ualki kryzys

© za. obawa.aby zalanie się jednego odciaka nie

„pociąga 2 tebą sąsiednich. W. poktyce dej zie_{zdażałaszne, obawę mogłaby, masneać gene”}

małośćproces. Jako procgeneralny. podtrzymy-aniezagrożonychodcinkówktztem mych. zaktó-„sćby musiało jasność obraza gospodarczego i rze sakadzać by mogło natarałnema procesowi same-lecznicawkryzysie.Ozółaej zasady ustal ć niepo. dba. zreszą zamułze takiej należałoby ieć ta w powiedział Fryderyk Ist, mó

ten kto w polityce gospodarczej kierowały się sa-_{Ie zgóry przyjętemizaadami,}

przypomioałbyczlo-wiekaktóry, lecząc ię zle wodo książki Iekar skiej, umarł» powo blędu drokąpskiega. W tym wypadku.więcej jezacze niż w innych, wszystkoza leży ad wyczaca i umiaru. Pdityka. o Której mowa, jest poieyką. konfecznści nieodpartych (dka ja-o. laka wiana być pojniowana stom — w progówrazie, mimosłusznego założenia, dałaby szkoly strukiurelne niemoicjsseod konjnnktwal wych korzyści

ALEKSANDER K.IVANKA

stamień

dzialalności seci. kieruje się zasadą, omodarczo-_{ŚL przy danym alładać pracy za} isć paltoeat mtrjez

t_ materialy stara nę zdóbyćdroza. iteajiejszj Ikntomja "przyteim

przęimaje a

RRuga

czne tę, zazedą nie poradnie śe a

ię homo eo dokładnieświa-

sn:

RZS CEE

ROMA

HOMO OECONOMICUS W POLSCE

Prychika: gospodarcza społeczeństwa. polskiego jest_mezajką x yżoko

-dycjonalietycznego.Komplikuje to, rzecz prosta, przebieg procesówgus.bapialetycznego,oczesto - kapilalstycznego +

tra-.palarczych, Przyśpieszenie przeklalcenia peychiki zolano się stać do

miesa wytyczną.

fest to oczywiście zależnie alatrakcyjne.

teore-$eme, niesie” dla" korairuk

_{W rzęczywieaśi w Życiu lealny}

cje nie imieje, prawdzie każy człowiek wl

_{Sega stępnie Koalą e zandą gopodarca}

ale, eezywici,nie wyłącznie nią Ze, równ 2

jast o Świadom. dobladnie maślarych korzyti.

s poedo biędnie noże wyykrodać xl zweo postę:

Smaterjalncj drae kiernka, Ph "Jolęna

gów gomodarezych, Hem nie mniej Kuba Gpaka._{Kya SEke polega zeopodzrcza, sram}

ALEKSANDERK. IVANKA

HOMO OECONOMICUS W POLSCE

Psychika gospodarcza społeczeństwa polskiego jest mozajką

nastawień: wysoko-kapitalistycznego, wczesno-kapitalistycznego

i tradycjonalistycznego. Komplikuje to,rzecz prosta, przebieg

pro-cesówgospodarczych. Przyśpieszenie przekształcenia psychiki

winnosię stać doniosłą wytyczną.

Ekonomiapolityczna, stosując w dociekaniach swych metodę dedukcyjną, opiera się na teo-retycznym podmiocie gospodarowania „homo occonomicus" człowieku ekonomicznym, który w działalności swej kieruje się zasadą gospodarczości, 1.j. tara się przy danym nakładzie pra-cy osiągnąć jednakowe rezultaty materjalne, względnie dany rezultat matesjalny stara się zdobyć drogą jaknajmniejszego wysiłku. Ekonomja przytem przyjmuje tu dwa założenia:

1) żehomo oeconomicus kieruje się wyłącznie tą zasadą i nie powoduje się żadnemi inne. mi względami,

2) że homo occonomicus jest dokładnie świadom trudów i korzyści każdego

przedsięwzię-tego zamierzenia i przeto jest w stanie dokład: i

Jest to oczywiście założenie abstrakcyjne, teoretyczne, niezbędne dla konstrukcji

teoretycz-nej. W rzeczywistości w życiu idealny homo oeconomicus nie isnieje; wprawdzie każdy

czło-wiek w b. dużym stopniu kieruje się zasadą oczywiście,nie wyłącznie,nie

zawsze również jest on świadom dokładnie możliwych korzyści, a przeto blędnie może

wykre-Ślać cel swego postępowania. o i

Rozwój gospodarstwa społecznego, a przede wszystkim rozwój pieniężnychform tranzakcyj gospodarczych, rozwój kultury materjalnej dąży jednak w kierunku przekształcenia jednostek na „homines oeconomici” przynajmniej w sterze procesów gospodarczych. Tem nie mniej każda poka, każda struktura społeczno-gospodarcza, stwarza swój typ psychiczny człowieka, będący mniejszem lub większem odchyleniem od typu homo oeconomicus, posiadający swe specyficzne cechy, każda epoka stwarza swą „psychikę gospodarczą”, będącą wynikiem struktury gospodar-czej i wypierającą z kolei wpływna przebieg procesów gospodarczych. Polityka gospodarcza zaj-muje się przedewszystkiem problemami materjalnemi i procesami towarowemi i pieniężnemi, i rozpatruje zjawiska tejako wyniki wzajemnego oddziaływania. Tak np. problem cenjest przedew szystkiem problemem stosunku obrotu towarowego do obrotu pieniężnego, zagadnienie produk-cji jest związanez rentownością, będącą zkolei wynikiem ustosunkowania się wielkości zbytu, ceni kosztówprodukcji. Przebiegzjawisk odbywasię na zasadach automatyzmu gospodarcze.

so, problempsychiki gospodarującego pozostaje na uboczu. Tem nie mniej dla zagadnień

struk-turalnych,a w pewnym stopniui konjunkturalnych, kwestja psychiki gospodarczej podmiotu (czło-wieka) gospodarującego, posiada głębokie istotne znaczenie, tłomacząc szereg zjawisk lub wpływając modyfikująco na telub inne zamierzenia gospodarcze i ich realizację.

Okresy wzrostu pomy lub upadku gospodarczego społeczeństw to nie tylko wyniki

zmian rynku towarowego i pieniężnego, mogą być one również rozpatrywane pod kątemwidze-nia stanu psychiki gospodarczej społeczeństwa, umiejącego skrzętne wykorzystać pomyślną sy-ację lub marnotrawiącego wszelkie możliwości. Bardzo cickawemi pod tym względem są uwa-gi o upadku rolnictwa w Galicji w pierwszej połowie XIX w. zawarte w pamiętnikach Ludwika Grzymały Jabłonowskiego. Z posępnym humorem pisze on: „Do całkowitego upadku szlachty, próczciągłych politycznych zawichrzeń, które być może miljardy roztrwoniły, przyczyniło się

Słównie wychowanie kilku pokoleń naszych. Gdy wtedy pod klątwą wolno było wstępować

18 GOSPODARKA NARODOWANr |-2/2001

mies. posiadający swe specyć każda

SPORA OK

NpiEwAYgE

DER

APE

NZ.

RU ROR

_{RER I:RON}

PA nrawzaj

A

RZE IEEE5.

Srcą zkola Gykicazłowakyygnia

SSRANASDW

Sziwa

_{GE PRA MOW SOJA}

_e

alney

edia

s

sr R U

ORO BAZE

_{pedale alek}

_UeyakjAA

RENE, Fc ŻE IDEOZ

AE

ułani ry ©

memu Popilaree tł OEEĄ

_{OR root}

_{porii(iR DĄ}

pozdadi aLK

eżtottuszeRS ZPRRIRŹ

_{ranliki mięska dESACY ZOB,}

gna Storarampie oyeję b

SOSWwake Roe" Ee

_{OO WOBB I on}

rest, Gej Sferapace MET

_{SE ©}

_{PARIS ARA}

salę btogowdkiegt 2 pateryBa

_{„Do calkowiteżo. upadki szlachiy; prócz}

głycii poltycznyd zawiekrzeń, Które, być. może Bilardroztewoniły. przyczynia sę główaie ws giowimia Kiler pokoleń naszych. Gdy wiedy po_{latwa me wolno było wziępowić do stażby poł}

WyzEj) nawetdo wojsk« tykokretzkodicja:

me wolo,nam brlę zlać, dą fo zawdn

pieneszych _{rudimentów nam Nidan; wozę}

Zape-Nasi wtaze mną połowa moich wypólczewnychi_{dopiero piecuodrywadoj sęd}

Jaktożbia- Palestra lab woskowa. ola

mniejsze poszły 2 dymem wie jak często twierdzą

a” zbytki lecz porrastu na. odziedziczone kon e:

Sa dlugiów iedoświadeeasprozać i_{moji. Gdzie rodzeństwo była}

tam zwykle naj:

zzataiejszyćsplacn schody. oczywiście, Zaciązając_{-Obetążony nad sly. zaokreał wpro}

Alosi_{Fore pweśla "liżeje zale po}

żony (ea się nić często rafalo) zznąl do._{Drodzy sił ma dierżawę z malym Rapilaten}

_be

żadej! znajomości gospodarstwa.

kein e

ałto

|

actzłożony, en zędał gat

PROC Kola sma pe

A

_{Sia lapie = wiBy lam}

du wię

mi

aa leżaGALL czej i wypierejąc W.

am

SEEox

kioecaa

z grupach z

edeaj

pray

r

ZE

LACE

kladów. rd

ai. zdob?

AREwo

ROZSZKECA:

gęcjowalkej kalkaiacji. Węzetaje

pew ozn

by warci GRalćio karatca wci

_YA

RES

RR

ANETA

SKOSERai

tego zawodui pierwszych rudimentów nam nie dano, mogę zapewnić, wraz ze mną połowa moich współczesnych dopiero po objęciu gospodarstwa dowiedziała się o różnicy między ozimi: ną a jarzyną, Większe majątki rozbiła palestra lub rozkradlioficjalści, mniejsze poszły z dymem, nie, jak często twierdzą na zbytki, lecz po prostu na odziedziczone koniecznedługi, którym nie-doświadczenisprostać nie mogli. Gdzie rodzeństwo było, tam zwykle najrzutniejszy spłacał scho-dy, oczywiście,zaciągając dlugi. Obciążony nad siły, zostawał wprawdzie przy gnieździe, lez je-żekini znalazł posażnj Żony (c ię nieczęsto rafiao)giną d lat kiku Drudzy szli na dzierżawę z małym kapitałem i bez żadnej znajomości gospodarstwa.

Sposób brania dzierżawy był wszędzie jednakowy — właściciel nie mogąc dawać sobie rady ogłaszał chęć wydzierżawienia, zjawiali się pretendenci — najmniej rozważny zadzierżawiał. Na pierwszą ratę,przed podpisem ugody, wypuszczał za bezcen „suche dochody”. Na drugą zacią-gał lichwę, trzeciej poprostu nie płacił. Zwoływano sądpolubowny z wspólnych przyjaciół zło-żony; ten sądził ani podług prawa, ani podług sumienia, ale podług uczucia. A sąd i dla naj. uczciuszych nie łatwy: zasądzą dzierżawcę — wyleci bez kawałka chleba, zasądzą dziedzica -jeszcze dychać może, więc podtrzymywany dzierżawca szedł bez grosza doświadczać szczęścia na innej dzierżawie. Właściciel zostawał z wyczerpanemni naprzód dochodami. W tym położeniu, oczywiście, sam popadał w ręce lichwiarzy:” Jaki był stosunek do warsztatu rolnego? „Łąk nic lubiane = b cż robiz sianem? Stawów bo to wieczna dłuborina koło sluz i grobów - bo chłopi kradną, nawet na suche dochody krzywiono się czasem, słowem wieś uważano, j przed wiekami, za zabawkę lub gniazdo, chroń Panie, za narzędzie produkcji”

Tak to było niegdyć. Powstaje pytanie — a jak jest dzis?

Psychika gospodarcza społeczeństwa w danym okresie jest wynikiem dwuch momentów 1) istniejącej struktury gospodarczej

2) tradycji wzgl. nawykówokresu poprzedniego.*)

Struktura ludności w Polsce przedstawia się następująco (w odsetkach ogółu ludności)

rolnictwo 64,1

„przemysł 92

handel i komunikacja 6A

rzemiosło 16

inne (służba publiczna, świadczenie usług) 127

Ale rozpatrzmy bliżej, kto przeważa w poszczególnych grupach gospodarczych. W rolnic-twie 64,7 % ogółu gospodarstw to gospodarstwa karłowate (do $ ha), w przemyśle przeszło 3/4 ogółu zakładów przemysłowych stanowią zakłady drobne (do 19 robotników), podobnie w han-dlu 3/4 przedsiębiorstw to sklepy i kramy (III i TY kategoca). Gros więc przedsiębiorców i go-spodarzy w Polsce to: małorolny, oj przemysłowiec, rzemieślnik i drobny kupiec. Jakiż to

jest homo oeconomicus? Oczywi szczupłość środków, mały warsztat, brak

wiedzy fachowej uniemożliwiają racjonalne wykorzystywanie warunków gospodarczych. Ten

drob-ny przedsiębiorca nie jest w stanie ani zdobywać maximum korzyści, bo nie jest ich świadom gni nie osiąga pożądanego efektu najmniejszym kosztem, bo obcym jest mu moment racjonalnej kalkulacji. Wegetuje.

Werner Sombart omawiając psychikę gospodarczą w okresie wczesnego kapitalizmu, powia-da: „My musimy by zrozumieć mechanikę wczesnokapitalitycznego gospodarstwa zapamiętać

powiedzenie pewnego mądrego kameralisty niemieckiego, który twierdzi: ku usprawnianiu

wy-twórczościsłużą: rozum, zastanowienie, koszta i zarobki i który następnie przychodzi do nastę. pującego wniosku: „To są zajęcia państwa; kupiec zać pozostaje przy tem czego on się nauczył i doczego się przyzwyczaił. Onnie troszczy się o ogólne korzyściswego kraju”. Państwojest tem, które wielokrotnie wyciąga prywatnych przedsiębiorców za uszy aby rozpoczęli działać jako ka-pitalisyczni przedsiębiorcy. Ono popycha i prowadzi ich siłą do kapitalizmu. Obraz cielesnego zmuszenia, którego tu użyłem przypomina pracę innego kameralitycznego pisarza XVIII wie-ku, który uważał,że „plebs ze swej starej drogi nie schodzi, dopóki go się za nos i za ramię nie zaciągnie ku jego własnej korzyści. --+*)

*))_ Ludwik Landau Sklad zawodowy lodnościPolski. Warszawa 1931

20

„iocikape.

iityęzzego który jest samodzemnym oręamato-

_{rem. proeeiów}

_RTĄ

SOSNA

_{SC TORI Mi}

Mun anie.

slaborozwinięty, sieci komunikacyjnej. Jam i.

dużym stoparu pracującego jako gospaxia:

SRZRSNY2

_SRRSA

RZ MNSIREM

_kt

Sby ce!pomaić gminy ud po

NZSNapałiibydiwać

_{„agn=-iki goęblartwo kepiaiycz}

a2 ro

_{Spa ułcge c:}

RC

|altychi organizacji gospodarczych. Homo oeoo-

EOKA

RRROZ

_{R ALE}

PL WELACYC

REDDEEOE wait

_{o RZ}

mmaSE

zzinajt m

SE eAE

zamka: -Śmialo mona twiemiić, że sloty

SENSE A M

tree Siada— Due Wrohatdeea im Zatair de Siecdlagaiea, lazeea IZ, a

GOSPODARKA NARODOWANr 1-2/2001

Samadartwo "otwartego. zysku,_{Zamknięte jest." gospodarstwem maraoteawnecz;} sklad robożznyjest ogrosnie duży, bo „nic ota mie Kosztuje” a raczej mię jest kalkiiowamu, pro” Śdaktyma które mema zbytu — gaiją, zało oszczę: dza się 1a malo: znacznych drobiazgach. Psych” ka” la) pokwtaje "jeszcz. "lastytacje komisarzy_{miczędnoścwyych przed laty, korzy, wprowadzał.}

Szaczędności do udmitstrae;-przeć kasowanie

Jefonów, s nie zwracali aware nataty rybI sk_{luzy: jako przyklad tego krayeju- mogą}

"mogąjako przy

Możnaby, zarzucić.adykuloci temu, „ie

jędnostramnić "oświetla zagani śiając

tere paw zak moda_{Gru p." pracowiłoć, zaczędność}chcharak

Żazzat tali byłby

A:

m” W arykule

ROSm

_{NANL| Rz. RA}

oo0msu

RADASE

wake yME aeg ty ua

_{SRS ei ai:}

B= pako kakc

ROSEREDEN

Pa PotaAso CA.

RON

_{WALL Y, Ja}

Smerek U

Szaanna.

ida OTO:

arianami RER

_{alaTy, płn"Fe}

JS RDRnai

_{RR merainkk RMA)}

id uABy eenakitz

A e ZN

RUE peakja cartnz!

_{BR .ET=" wala m}

dlminietracja prosi o uregulowanie zalgłej „prenumeraty 2a kwartał T-gi

Konto P. K. O. Na. 23456

Często gospodarstwo polskie bywa określane jako młodokapitalityczne. Jest to „Frułkapita-lismus” według określenia Sombarta. Trzeba przyznać, że podana przezeń charakterystyka okre-su z jednej strony a rzeczywistość polska z drugiej strony — zgadzająsię. W tem świetle sławna od paru lat dyskusja o inicjatywie prywatneji państwowejnabiera nieco innego charakteru, nie jawi się już jako problem doktryny, ale jako wyniki psychikigospodarczej społeczeństwa, będą: cej zkolei wynikiem struktury gospodarczej. Sombart operuje dla okresu pełnego rozwoju kapi-talizmu (Hochkapialismus) pojęciem psychiki„przedsiębiorcy kapitalistycznego”, który jest

sa-modzielnym organizatorem procesów gospodarczych, „die treibende Kraft". Byłoby błędem

zapoznawać istnienie tego typu w Polsce, jest onjednak nieliczny, tak jak nielicznemi są wielkie banki i przedsiębiorstwa.

Co można powiedzieć o rolnictwie w okręgach o słabo rozwiniętej sieci komunikacyjnej. "Tam istnieje typ gospodarstwa tradycjonalistycznego w dużym stopniu pracującego jako gospo-darstwo naturalne. A kalkulacja? Już w 1929 r. na zjeździe ekonomistów w Poznaniu prof. Lu-lek podkreślał że gospodarstwo rolne jest gospodarstwem pracującym bez kalkulacji.

Gdyby chcieć przedstawić geograficzny układ psychiki gospodarczej społeczeństwa polskie-go. to wnajogólniejszych zarysach przedstawiłby się on następująco:zachód — gospodarstwo ka-pitalistyczne, centrum — gospodarstwo wczesno-kapialistyczne, wschód — gospodarstwotradycjo-nalistyczne, gospodarka naturalna.

„est rzeczą zrozumiałą, że w tych warunkach inicjatywa gospodarcza musiała iść zgóry po-przez prace państwa, samorządów, spółdzielczości, centralnych organizacji gospodarczych. Ho-'mooeconomicus musiał być tworzony. Pozostaje jeszcze do rozpatrzenia moment drugi wpływa: jący na kształtowanie się psychiki gospodarczej społeczeństwa: tradycja i konserwatyzm okresów poprzednich. Zgóry można powiedzieć, że przewaga ludnościrolniczej przewaga drobnychprzed-siębiorców sprzyjać muszą konserwatyzmowi.

Poza tradycją gospodarki własnej mamy jeszcze do czynienia z wpływami psychiki gospo-darczej zaborców. Te były nierzadko b. szkodliwe. Prof. Sujkowski w pracy swej p. t. „Polska Niepodległa” zaznacza: „Śmiało można twierdzić, że sfery mieszczańskie b. zaboru rosyjskiego, tak samo żydowskie jak i chrześcijańskie stanowią dzięki przytoczonym powyżej zgubnym wpły-"wom rosyjski czynnik społecznie uwsteczniony. Jest to czynnik uciążliwy nie tylko dla zdrowego życia gospodarczego naszego państwa, lecz w następstwie swegoniedołęstwa organizacyjnego i chorobliwcgo zamiłowania do wielkich zysków, często wręcz dla państwa szkodliwy”.

Tradycjonalizm psychiki gospodarczej zaznacza się nadto ujemnie nastawieniem wynikają-cem ze strukturygospodarczej naszej w XIX w. - przewag gospodarstwa rolnego, naturalnego. gospodarstwie naturalnem zaś możemy obserwować ciekawe zjawisko: oszczędzania a nawet

skąpienia na rzeczachdrobnych, a marnotrawienie w dużych. Duże koncepcje gosj nat

suwtylko gospodarstwo otwartego rynku, gospodarstwo zamknięte jest gospodarstwem marno-trawnem: nakład robociznyjest ogromnie duży, bo „nie ona nie kosztuje” a raczej nie jest kal-kulowana, produkty na które niema zbytu — gniją, zato oszczędza na mało znacznychdrobiazgach. Psychika ta pokutuje jeszcze. Instytucje komisarzy oszczędnościowychprzed laty, którzy wpro-wadzali oszczędności do administracji przez kasowanie telefonów,a nie zwracali uwagi na cały tryb i tok pracy, posłużyć mogą jako przykład tego tradycjonalizmu.

Możnaby zarzucić artykułowi temu,żejednostronnie oświetla zagadnienie, pomijając szereg pozytywnych zalet gospodarczychcharakteru polskiego, jak np. pracowitość, oszczędność. Zar rzut taki byłby nieporozumieniem. W artykule niniejszym chodziło o rozpatrzenie psychiki go-spodarowania, 1. j. sposobu i zakresu podejścia do procesów produkcji i wymiany. Powstaje jed-nak drugi zarzui: z artykułu wynika, że psychika gospodarcza wPolscejest dość daleko od „homo occonomicus" jest psychiką nie odpowiadającą psychice przedsiębiorczej zachodu, jed-nem słowem,że jest u nas „gorzej”, Oczywiście tem wrażeniem „gorzej” nie można zakończyć artykułu. Nie dlatego, żeby artykuł wsprawach gospodarczych posiadać musiał „happy end”, ale dlatego, że omówieniestanu istniejącego bez wskazania zarysu dynamiki na przyszłość byłoby niekompletne. Jesteśmy od kilku lat w okresie przebudowy gospodarczej. Równolegle z rozwo-jem gospodarczym ulega zmianie i psychika gospodarcza. Proces ten jednak możnai należyjesz-<ze przyspieszyć przez rozwój i rozpowszechnicnie myśli ekonomicznej. Rozwój studjów ekono-nicznych, ilny rozwój polskiego piśmiennictwa ekonomicznego,rozwój organizacyj gospodarczych jest tym czynnikiem który ten proces przyśpiesza. A przyśpieszać go trzeba.