A C T A U N I Y E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S POLIA OECONOMICA 44-, 1985
* Andrzej Niepsuj
GOSPODARKA MLECZARSKA W WOJEWÓDZTWIE SKIERNIEWICKIM
1. Wstęp
Ważną rolę w łagodzeniu skutków trudnej obecnie sytuacji żyw- noaoiowej kraju ma do spełnienia gospodarka mleczarska. Wynika to z wysokich walorów odżywczych produktów poohodzącyoh z mleka jak również z korzystniejszych niż w innych dsiałaoh rolno-spo» żywczych uwarunkowań ekonomiczno-produkcyjnyoh.
Mleko jeat jednym z nielicznych aurowców rolniozych, któi*ego produkoja w ostatnich latach utrzymywała się na zbliżonym pozio- mle. Mleczarstwo stanowi ponadto najbardziej opłacalną formę przetwarzania białka roślinnego na zwierzęce. Wyroby mleczarskie dają zatem możliwość uzupełnienia istniejących braków produktów białkowych, powstałych głównie w wyniku zmniejszania aię podaży aięaa. Deficyt produktów żywnościowych najsilniej odczuwają duże zespoły osadnicze. Stawia to przed rolniotwem ich obszarów żywi- oielskich szczególnie ważne zadania produkcyjne. Tereny podmiej-skie są predysponowane do rozwoju mleczarstwa le względu na fizyko-chemiczne cechy mleka (mała odporność na długi transport) oraz rachunek ekonomiozny (bliskość rynku zbytu).
Rejonem rolniczym silnie powiązanym z rynkami miejskimi aglomeracji Warszawy i Łodzi Jest woj* skierniewickie»
Hlnlejsze opracowanie stanowi próbę ooeny poszozególnych o— «niw kompleksu mleozarskiego tego województwa wraz z perspekty- waaii dalszego rozwoju« Materiał źródłowy stanowiły opraoowanla etatystyczne krajowej 1 wojewódzkiej spółdzielczości mleczar-skiej oraz materiały Urzędu Wojewódzkiego obrazujące rozwój pro-» dukoji mleczarskiej w latach 1976—1980. Przesłanki prognostycz-nego rozwoju do 1985 r. opraoowano w oparciu o projekty Wojewó-dzkiego Związku Spółdzielni Mleczarskich oraz Urzędu Wojewódzkie-go w Skierniewicach,
2« Baza surowcowa mleczarstwa
Województwo skierniewickie mimo bezpośredniego sąsiedztwa największych w Polsce aglomeracji miejskich, zachowało nadal wy-bitnie rolniczy charakter. Przejawia się to m. In. w wysokim u-dziole użytków rolnych w powierzohni ogólnej oraz w przewadze sek-tora rolniozego w strukturze zatrudnienia. W 1980 r. użytki rolne województwa zajmowały powierzohnię 311,6 tys. ha, tj. 79% całego obszaru. Wskaźnik ten stawia skierniewickie w gronie województw o wybitnie rolniczej strukturze użytkowania ziemi przekraczająo znacznie średnią krajową (6156). Podobne relacje występują także w przypadku gruntów ornych zajmujących 67% powierzohni ogólnej (leraj - 47%)oraz sadów z udziałem w powierzchni 2,8%(.kraj - 0,9%).
T« korzyetne relacje w użytkowaniu ziemi rolniczej nie znaj-dują odpowiednika w występujących tu warunkach klimatycznych i glebowych. Obszar woj. skierniewickiego podobnie jak oały rejon środkowej Polski cechuje deficyt wody w glebach, zaliczanych w przeważającej części do kompleksów gleb średnich i słabych. De-cydującą rolę spełniają tu zatem uwarunkowania społeczno-ekono-miczne pogłębione bogatymi tradycjami rolnictwa na tych obsza-rach.
Wśród form użytkowania ziemi związanych z gospodarką zwierzę-cą szczególną rolę odgrywają łąki i pastwiska. Areał tych uży-tków zielonych w Skiemiewickiom nie Jest duży głównie ze wzglę-du na wspomniane Już niekorzystne uwarunkowania hydrograficzne. Zajmują one powierzchnię ok. 35 tye. ha, co stanowi 9% powierz-ohni ogólnej i 11% areału użytków rolnych. Wskaźniki te zatem
wyraźni« odbiegają od średnioh krajowych wynoszących odpowiednio 13* i 2156.
&ys. 1. Udział łąk i pastwisk w powierzchni ogółem (gospodarka oałkowita 1979 r »)
W drugiej połowie lat siedemdziesiątych nastąpiły zmiany w użytkowej powierzchni łąk i pastwisk. Trendy tych przemian były Jednak o&nianne. U tym czasie ubyło z użytkowania 2,8 tys. ha
paatwlak pray równoozesnym wzroście powierzchni łąk o 2,4 tys. ha, oo w globalnym rachunku daje ubytek 400 ha trwałych użytków zielonych. W obecnej sytuacji paazowej Jeat to zatem zjawisko niekorzystne, lecz ubytek ten powinien być zrekompensowany wzro-stem wydajności pasz z 1 ha. Spośród gmin największy ubytek po-wierzchni łąk 1 pastwisk nastąpił w gminach Lipo* Reymontowskie, Sochaczew 1 Kowleay, zaś przyrost w gmlnaoh Puszcza Mariańska, Głuchów 1 Mszczonów.
W przestrzennym rozmieszczeniu użytków zielonych wldoozne Jest silne zróżnicowanie (rys* 1), wynikające głównie z uwarun-kowań wodnych. Udział łąk i pastwlak w powierzchni ogólnej kształtował się od 1,8# (gra. Rogów) do 29,4# (gra. Jaktorów). Największe kompleksy tyoh użytków występują w rozciągającym się równoleżnikowo pasie od Jaktorowa do Bielaw, tj. wzdłuż dolin Bzury i ¡¿rogi. Udział w globalnej powlerzohni przekracza tam 10#. Znaoznle mniej łąk i pastwisk znajduje się w rejonach południo- wo-zachodnloh i południowo-wschodnich województwa, gdzie ich areał nie przekracza 9# powlerzohni ogólnej. Większość użytków zielonych zalega na glebaoh średnich i słabych 1 loh produktyw-ność nie jest wysoka. Zmusza to do uzupełniania zasobów paszo-wych poprzez uprawę roślin paatewnyoh oraz stosowanie w karmie-niu, na ile to możliwe, pasz pochodzenia przemysłowego. Powierz- ehaia zasiewów roślin pastewnych Cw tym także kukurydzy 1 buraków ouioreayoh) przekraczała 50 tys. ha, co stanowiło ok. 20# ogólnej powlerzohni zasiewów województwa. Najwięcej upraw spotyka się na północy w rejonie Bolimowa, Chąśna 1 Teresina, a także w mniej-szych koncentracjach w południowo-wsohodnich i południowo-zaoho- dnich gminach, a więc tam gdzie natężeni* występowania łąk 1 pa-stwisk jest najmniejsz*. Wydaj* się, że dalszy rozwój tyoh upraw stanowi jeden z podstawowych warunków utrzymania pogłowia krów. Z* względu na występując* trudności płatnio** kraju ni* należy spo-dziewać się taż większych dostaw Importowych pasz*
Istniejące uwarunkowania zewnętrzne pogłębione niezbyt korzy-stnymi warunkami klimatycznymi ostatnich lat sprawiły, że w okre-sie 1975-1980 pogłowie krów w woj. skierniewickim ulegało waha-niom z przewagą tendencji spadkowyoh (tab. 1). W roku 1980 stan pogłowia krów był niższy o 6 tys. szt. w stosunku do 1975 r. Mimo to wskaźniki obsady krów na 100 ha użytków rolnyoh są w Skier- ni«wiekiem nadal wyższe niż przeciętne w kraju (Skierniewickie
-T a b e l a 1 B u t surowcowa mleczarstwu woj* skierniewickiego
w latach 1976-1980
•
Wyszczególnienie 1976 1977 1978 1979 1980 19801976 Powierzchnia
użytków rolnych (w tys.
ha) 313,9 313,0 312,2 312,6 311,6 99,2
Pogłowie krów (w tys.
BZt.) 115,3 115,1 113,4 114,4 112,8 97,8
Produkcja globalna
mleka (w min 1) 302,4 306,7 321,7 333,9 332,8 110,0 Skup mleka (w min 1) 193,5 199,2 200,4 210,3 220,2 113,7 Udział skupu
w produkcji globalnej
(w %) 63,9 64,9 62,3 62,9 66,1
Ź r ó i ł oi Obliczenia własne na podstawie danych Central-nego Zarządu Spółdzielni Mleczarskich.
36,2 szt., kraj - 31,4 szt.), chód w przypadku obsady bydła ogółem proporcje te kształtują się odwrotnie. Jest to zatem potwierdze-nie dominacji kierunku mlecznego w ohowie bydła woj. skierpotwierdze-nie- skiernie-wickiego. Udział krów w stadzie wynosi 57,5* i Jest wyższy od średniej krajowej (47,5* )•
W ostatnim pleoioleoiu zaznaczył się prooes koncentracji cho-wu krów w gminach półńoono-zachodnich województwa, głównie w re-jonie Żyrardowa, przy jednoczesnym spadku obsady w gminaoh poło-żonych w środkowej części województwa. Pogłębia to jeazoze bar-dziej istniejące dysproporoje w obsadzie krów w przekroju gmin. * sektorze gospodarki nie uspołecznionej różnicują si® one od 28 szt/100 ha użytków rolnyoh (gm* Żabia Wola) do 51 ezt. (gm. Lipce.Reymontowskie)* Głównym czynnikiem tych procesów są natura-lne zasoby paszowe.
Decyzje i działania odpowiednich organów władz wojewódzkich oraz spółdzielczości mleozarsklej powinny dążyó do powstrzymania niekorzystnych trendów, głównie zaś spadku podłowia krów. Zagraża to bowiem bezpośrednio produkcji surowca mlecznego na potrzeby
Rys. 2. Obsada krów w gospodarce nie uspołecznionej 1979 r.
wyrobów mleczarskich» Występujące dotychczas ubytki pogłowia krów nie wpłynęły decydująco na wielkośó skupu mleka, bowiem rekompen-sowano je wzrostem mleczności krów oraz towarowości produkoji* W chwili obecnej dalszy wzrost tych wskaźników jest niezmiernie trudny w realizacji, co zmusza do stosowania ekstensywnych metod
rozwoju produkcji mleka. Pewne rezerwy tkwią ponadto w
Południowyoh i wsohodnioh województwa, gdzie wskaźniki produkcyj-ne znacznie odbiegają od przeciętnych wojewódzkich lub są trzy-krotnie niższe od gmin produkcyjnych. Warunkami wzrostu produkcji mleta są dalaze usprawnienia organizacyjne, poprawo Jakości ho dowanego bydła, rozwój gospodarstw specjalizujących się w chowie bydła mlecznego. Realizacja tych przedsięwzięć może przynieść konkretne korzyśol produkcyjne bez koniocznośoi dużyoh nakładów finansowych. Przykładem sprawdzonym już w praktyce są gospodar— «twa specjalizujące się, których w woj. skierniewickim iotniuje Ponad 10 tys., tj. ok. 23% ogólnej liczby gospodarstw ponad 2 ha w województwie. Osiągają one znac‘znio wyższe efekty produkcyjne niż gospodarstwa tradycyjna, oo obrazują wskaźniki dostaw mleka z
1 gospodarstwa, od 1 krowy, czy w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych. Skoncentrowanie się gosp.odarstwa na jeden wiodący kie-runek produkcji pozwala ponadto na prowadzenie bardziej racjonal-nej gospodarki paszowej, azybsze nasycenie gospodarstwa w
niezbę-dne środki techniczne ułatwiające pracę rolnika.
Duże zasługi w propagowaniu nowoczesnych form chowu bydła mlecznego ma spółdzielczość mleczarska. Poprzez realizację dłu-goletnich umów kontraktacyjnych z producentami spółdzielczość świadczy liczne usługi w zakresie poprawy stada hodowlanego, po-mocy weterynaryjnej, wyposażenia technicznego oraz szeroko zak*
Jonej działalności oświatowej (odczyty, szkolenia, inatruktai*). W zamian przemysł mleozarski uzyskuje większą stabilizaoję dostaw surowca, oo znacznie wpływa na poprawę rytmiki przetwórstwa i optymalizację Jego struktury.
Uimo wielu niekorzystnych uwarunkowań globalna produkcja mleka oraz jego 3kup w woj. skierniewickim osiągnęły w latach
1976-1980 planowane wielkości, uzyskując rokrooznie dodatni« wskaźniki wzrostu. Dokładniej obrazuje to tab. 1. Udział skier-niewickiego w produkcji i skupie krajowym kształtuje się na po-ziomie 2-2,2%. Udział okupu w produkcji globalnej wynosił i był nieznacznie wyższy od wskaźnika krajowego (60,6%).
0 poziomie produkcji globalnej i towarowej mleka w rolnictwie decyduje sektor gospodarki indywidualnej, którego udział v/ chowio krów, produkcji i skupie przekracza 95%.
3* Skup mleka ze 100 ha użytków rolnych (gospodarka nie uspołeczniona 1979 r.)
G ospodarka m le c z a rsk a w woj« a k t e r n la w ic k im 77
3» Przemysłowe przetwórstwo mielca
Przetwórstwo mleka podobnie jak ekup podlegają organizacyjnie epółdzielczości mleczarskiej. W obrębie województwa działalność tę koordynuje Wojewódzki Związek Spółdzielni Mleczarskich, w któ-rego skład wchodzi 5 okręgowych spółdzielni mleozarskich (dawniej zakładów mleczarskich) zlokalizowanych w Brzezinach, Głuchowie, Łowiezu, Rawie Mazowieckiej 1 Skierniewicach.
Zakłady mleczarskie zajmują się przetwórstwem mleka uzyska-nego z własnych rejonów skupu, obejmujących najczęściej tereny kilku lub kilkunastu przyległych gmin. Ze względu na znaczne dy-sproporcje w zdolnościach produkcyjnych poszozególnych zakładów, Potrzeby surowoowe bilansowane są poprzez przerzuty wewnątrzwoje- wódzkie, a w przypadku proszkownl mleka w Skierniewicach także Przywozem z innych województw.
Istniejące moce produkcyjne przemysłu pozwalają na przetwór-stwo w ciągu roku ok. 210 min 1 mleka. Biorąc pod uwagę wielkość skupu, jak i sezonowość produkcji mleka istnieje obecnie iefioyt шосу przetwórczych. Ze względu na specyficzne położenie wojewódz-twa i wynikające stąd zadania uzupełniania potrzeb surowcowych Przemysłów mleczarskich sąsiednich aglomeracji istniejące nadwy-żki surowca (ок. 40 min 1 rocznie) są w pełni zagospodarowywane. * przypadku kilku gmin przygranicznych w oparciu o podjęte poro-zumienia mleko odbierane jest bezpośrednio do zakładów przetwór-czych Warszawy i Łodzi. W latach 1977-1990 w wyniku korzystnych •fektów skupu przerzuty do innych województw objęły ok. 20# po-daży surowca. Prawie cała ilośó nadwyżek przeznaczana Jest dla zakładów łódzkioh i warszawskich. Województwo miejskie łódzkie Przejmuje blisko 70# przerzucanego surowca, pochodzącego głównie * rejonu Łowicza, Brzezin 1 Rawy Mazowleokiej. Większość przerzu-tów do woj. stołecznego poohodsi с rejonów skupu OSM w Skiernie-wicach I Łowiczu.
Potencjał przetwórczy przemysłu mleozarskiego woj. skiernie-wickiego stanowi 5 zakładów, z któryoh 3 posiadają ponadto wyo-drębnione oddziały produkcyjne. Zakłady te różnią się pod wzglę-dem posiadanych zdolności produkoyjnyoh jak również wyposażenia w maszyny 1 urządzenia. Dużą jeszcze część zakładów stanowią
sta-r» budynki i urządzenia, nie odpowiadające obecnym, nowoczesnym wymogom produkcji. Gruntowny proces modernizacji mleczarstwa za-znaczył altf już wyraźnie w lataoh siedemdziesiątych. W tym cza- aie oddano do użytku kilka nowyoh wydziałów i linii produkcyjnych m. in. w zakładach w Skierniewicach, Łowiczu i Brzezinach i pro-ces ten jest nadal kontynuowany.
Obecnie przemysł oferuje niemal pełną gamp produktów mle- osarskioh, przy czym największy udział w dostawach rynkowych mają zakłady, w ł owiczu, Skierniewicach 1 Brzezinach.
Globalna wartość produkcji przetwórstwa mleozarskiego w woj. skierniewickim określona w cenach porównywalnych z 1979 r. wyno-siła w 1980 r. ok. 1,8 mld zł. Wartość ta stawia Skierniewickie na 30 miejscu w kraju, co Jest lokatą znaoznie gorszą w odniesie-niu do pozycji potencjału surowcowego.
T a b e l a 2 Produkcja finalna ważniejszych wyrobów mleczarskioh
w lataoh 1977-1980 Wyszczególnienie 1977 1978 1979 1980 1980 T97T Mleko spożywcze (w tys. 1) 10 434 12 313 14 381 14 202 136,1 Masło (w t) 5 282 5 427 5 675 5 780 109,4 Sery dojrzewające (w t) 2 314 2 337 2 393 2 451 105,9 Twarogi spożywcze (w t) '2 134 2 488 2 351 2 810 131,7 Śmietana spożywcza (w tys. 1) 977 1 202 1 395 1 609 164,8 Mleko w proszku (w t) 7 747 6 573 5 770 5 216 67,3 Hapoje mleczne (w tys.l) 222 242 238 179 80,7
Kazeina mleczna 431 496 481 563 130,7
Ź r ó d ł oi Dane WSM1 w Skierniewicach.
W strukturze asortymentowej lata 1977-1980 przyniosły najwię-kszą dynamik® wzrostu produkcji śmietany, mleka spożywczego,twaro-gów i kazeiny. Pewien regres zanotowano natomiast w produkcji
mle-ka v proszku 1 napojów mlecznych,co związana było z koniecznością realizacji zwiększonych dostaw mleka do aglameraoji łódzkiej 1 warszawskiej. Ponadto, coraz bardziej odczuwalne trudnośol rynko-we w zakreśl« mięsa 1 Jego przetworów spowodowały wzrost zapo-trzebowania na podstawowe artykuły mleczarskie, Jaki śmietana, masło, twarogi 1 sery, oo z kolei wpłynęło na spadek produkojl
tzw. galanterii mleczarskiej.
Korzystne wyniki osiągnięto w zakreśl* poprawy Jakośol wy-twarzanych produktów* Cała niemal produkcja masła została zall- 02ona do I gatunku, a ilość znaków jakośol produkowanych wyrobów wzrosła do 7« W miarę możliwości uruchamia się produkcję nowyoh gatunków wyrobów lub Ich odmian*
W strukturze produkcji finalnej dominują zakłady w Skiernie-wicach i w Łowiczu, przetwarzając łącznie ok, 85% surowca 1 do-starczające na rynek ponad 90$ mleka spożywczego 1 śmietany, oa> *ą produkcję serów dojrzewającyoh i mleka w proszku 1 8556 twaro-gów Bpożywozych, Strukturę produkcji poszozególnych zakładów o- kredloną w oparolu o wielkość przerobu surowoa przedstawia rys. 4.
Zaopatrzenie rynku w wyroby mleczarskie odbywa się za
pośre-dnictwem organizacji handlowych "Społem" 1 "Samopomoc Chłopska* oraz sieci własnych sklepów* W dystrybuojl tej uczestniczy ok, ^70 Jednostek handlowych. Wartość dostaw rynkowych w 1980 r* wy-nosiła 342,2 min zł, a największą dynamikę zanotowano w dostawach serów dojrzewających i twarogów.
W produkcji przemysłu mleczarskiego nie został Jeszcze roz-wiązany do koóca problem produktów ubocznych, głównie serwatki* wlększa jej ozęść jest zagospodarowywana, leoz w dalszym ciągu zdarzają się przypadki jej niszczenia lub wylewania na wysypi-ska, 00 Jest szczególnie niekorzystne ze względu na zanleczysz« ozenla środowiska* Ze względu na wysokie walory odżywcze serwa-tki 1 możliwość wykorzystania Jej w żywieniu zwierząt powinna być ona w pełni zagospodarowana*
•oooo
Rys. 4. Struktura produkcji w zakładach mleczarskich według zużycia surowca w 1980 r.
Mi.k. m »'•••k. «•'I Ml.k. rku«. .«•>.*. KtaMa. T.«r«gl «•M 4«M••• I «»•!. MM* wl|r«l. •MMftll •• imfln Pri.tllH) 40000
4. Podgumowania 1 niektóre wnioski
Skomplikowana od lat sytuacja społeczno-gospodarcza kraju po-woduje destabilizację całego kompleksu rolno-żywnościowego, a więo 1 mleczarstwa. Stwarza to także trudności w prognozowaniu trendów dalszego rozwoju, szczególnie w dłuższej perspektywie czasowej. Z tych powodów w prognostycznych założeniach rozwoju gospodarki mleczarskiej w woj. sklerniewlokim ograniczono się do perspektywy 1985 r.
Według oceny K. Łosia [3 ] należy sio spodziewać dalszego wzrostu spożycia produktów pochodzenia mleczarskiego do poziomu 446 1/osobę w roku 1985 (w przeliczeniu na surowiec) i 540 1 w ■•990 r* przy obecnej wielkości 418 1. Stawia to przed przemysłem mleczarskim zadanie dalszego wzrostu produkcji wyrobów mleczar-skich, a przed rolnictwem zapewnienia dostaw odpowiedniej ilości ■urowca. Realizacja tych zadań w woj. skierniewickim przynaj-mniej w najbliższych latach będzie utrudniona. Wynika to z faktu Pogłębienia się w 1981 r. spadku pogłowia krów, oo po raz pierw-szy od wielu lat spowodowało zmniejszenie się podaży surowca mlecznego dla przetwórstwa (z 220,2 min 1 w 1980 r. do 206,5 »ln 1). Wydaje się Jednak, że obecnie istniejące uwarunkowania ekonomiczne preferująoe produkcję mleka (wysokie ceny skupu) oraz działania władz mleczarskich województwa powinny odwróoió te niekorzystne trendy.
W Istniejących obecnie warunkach optymalną drogą wzrostu produkoji mleka Jest zwiększenie liozby pogłowia krów przy u- ttiarkowanym wzroćole ich mleczności. W woj. skierniewickim
mo-żliwości wzrostu liczby krów posiadają głównie kilkuhektarowe gospodarstwa chłopskie, w których produkcja mleka może być roz-wijana w oparciu o własne zasoby paszowa, przy ozym szczególną uwagę należałoby zwrócić na postęp w produkoji pasz (na użytkach zielonych i gruntach orayoh, w tym na wzrost powierzohni uprawy i plonów roślin okopowych pastewnyoh - np. w RFN plony buraków Pastewnych wynoszą średnio ok. 1000 q/ha).
Przewidywanemu wzrostowi pogłowia do 117-118 tys. szt. powin-no towarzyszyć zwiększenie przeciętnej mleozpowin-ności krów do 3000 1 rocznie (obecnie 2870 1). Realizacja tych zamierzeń przy jedno-czesnych działaniach organizacyjnych, Jak: dalszy rozwój
speoja-lizaoji, dzlałalnośoi oświatowej i Instruktażowej, poprawa wy-posażenia technicznego powinna zapewnić globalną produkoję mleka na poziomie 360 min 1 w 1985 r. Zakładająo dalszy wzrost towaro- woflci produkoji, głównie w oentralnych rejonach województwa, bi-dzie możliwe uzyskanie z* skupu ok. 250 min 1. Ta ilość surowca powinna zapewnić zwiększony potencjał przemysłu mleczarskiego i umożliwić dalszą pomoc aurowoową sąsiednim aglomeracjom. Ze względów na ekonomikę i Jakość surowca należy dalej rozwijać formy międzywojewódzkiej kooperaoji surowcowej, polegającej na bezpośrednim odbiorze mleka z gmin przygranicznych ’ -przez naj-bliżej zlokalizowane zakłady« Obecnie z terenu woj, skieralewlo- kiego przemysły mleczarskie woj. stołecznego i łódzkiego odbiera-ją bezpośrednio od producentów ok. 25 min 1 mleka rooznle.
Dokonana w ubiegłyoh latach rozbudowa i modernlzaoja zakła-dów mleczarskloh przyczyniła się do wzrostu potencjału przetwór-czego, który Jednak w okresaoh szozytowyoh dostaw nie zapewnia właśoiwego przerobu surowca. Niedobór zdolnośoi w tych okresaoh wynosi ok, 150-200 tys. 1 dziennie. Zrównoważenie tego deficytu winno odbyć się drogą budowy dwóch nowych, niewielkich zakładów (50 tys. 1 na dobę) z lokalizacją w rejonych istniejących nadwy-żek surowoowyoh oraz poprzez dalszą modernizaoję przestarzałych
vydziałów produkcyjnych. Najbliższy realizacji wydaje się być wariant dalszej rozbudowy zakładu w Łowiczu (głównie linii tech-nologicznej serów dojrzewająoych) oraz budowy nowych zakładów w rejonie Żyrardowa 1 Rawy Mazowieckiej lub Białej Rawskiej.Pozwoli to na bardziej raojonalne zagospodarowanie surowoa, a tym samym wzbogaci w potrzebne produkty mleczarskie rynki konsumpcyjne woj. skierniewickiego, Jak 1 województw sąsiednioh.
Literatura
[1] G a ł ę s k i B., Przesłanki do perspektywicznego modelu rolnictwa, "Wieś Współczesna" 1981, nr 1.
[2] I m b s B., Aktualne 1 perspektywiczne problemy polskiego mleczarstwa, "Przemysł Spożywczy" 1981, nr 35.
[3] Ł o ś K., Stan i perspektywy rozwoju spćłdzielozości mle-czarskiej, "Przemysł Spożywczy" 1981, nr 35.
G ospodarka m le c z a r sk a w w o j. s k la r n la w lc k lm 03 [4] M a ł k o w s k i J., Produkoja zwierzęoa w łataoh 1980-31s
"Wie* Współczesna" 1981, nr 11.
[ 5 ] P r » y b y ł o K., Jak obniżyć koszty produkoji mleka, Warszawa 1974.
Andrzej Niepsuj
DAIRY ECONOMY IN SKIERNIEWICE PROWINCE
The article contains an aasesament of the raw material base and prooeaaing capacities of the dairy induatry in Skierniewioe ProvJLnoe from the viewpoint of its further development. The
da-iry industry plays an increasingly more important role in nutri-tion of the populanutri-tion both in this province and in the urbanized adjoining provinces. Its specific location between the two bigg-est agglomerations in Poland has not changed the traditionally a- gricultural character of this province. It ia refleoted among ot-hers in the atructure of land utilization and in the omployment structure. In milk production thia province scores higher indices than the national average despite relatively small acreage of me-adows and pasture lands. As a result of a difficult fodder situa-tion in the country, the stock of cattle has been subject to some fluctuations in recent years, which,however, did not exert any ma-jor Influence on the level of milk purchases. In 1980 it amounted to 220.2 million litres.
The oo-operative dairy industry bases its activity on raw materiale obtained with the provinoe. The plants in Brzeziny, Głuchów, Łowicz, Rawa Mazowiecka, and Skierniewioe are unfortuna-tely unable to process the whole quantity of the purchased milk which necessitates its transfers (ca. 25 million litreJ to proce-ssing plants in provinces of Łódź (70 per oent) and iariaaw (30 Per cent). The industry manufactures all the mor* important gro-ups of dairy produots with production of cream, drinking milk, and cottage cheese showing the highest dynamics over the 1977**
•1980 period. , „ ..
Despite numerous difficulties there is predicted further gro-wth of raw milk production by 1985 (to reaoh 250 million litre) *a well as expansion of the processing capacities. It is planned that the increment in processing capacities (by 150 to 200»0°0 litres per day) will be achieved through expansion of the plant at Łowić* and construction of two new plants in regions characte-rized with raw material surpluses i.e. in vicinity of Żyrardów and Rawa Mazowiecka.
