Jeszcze raz w sprawie wieku tzw. czarnego fliszu pienińskiego pasa skałkowego w Polsce

Jeszcze raz w sprawie wieku tzw. czarnego fliszu

pieniñskiego pasa ska³kowego w Polsce

Przemys³aw Gedl

towarzyszy ró¿nica pogl¹dów, która w for-mie merytorycznej dyskusji jest w istocie rzeczy wrêcz motorem napêdowym, czynnikiem zmuszaj¹cym do dalszych poszukiwañ i dociekañ. W marcowym numerze Przegl¹du Geologicznego pod-sumowa³em argumenty œwiadcz¹ce o ju-rajskim wieku formacji szlachtowskiej („czarny flisz”) i formacji z Opaleñca pieniñskiego pasa ska³kowego, a przeciw argumentom Oszczypki i in. (2004) postuluj¹cych kredowy wiek tych wydzieleñ (P. Gedl, 2008a). W odpowiedzi ukaza³ siê polemiczny artyku³ zwolen-ników kredowego wieku (Oszczypko i in., 2008). Niestety, w moim odczuciu, autorzy ci nie podjêli merytorycznej dyskusji nad problemami nakreœlonymi w moim pierw-szym artykule. W dalpierw-szym ci¹gu nasuwa siê wiele w¹tpli-woœci, których Oszczypko i in. (2008) nie rozwiali.

Jednym z podstawowych pytañ jest, dlaczego nie wy-konano badañ otwornic z tektonicznie niezaburzonych, dobrze ods³oniêtych wychodni formacji szlachtowskiej w dolnym biegu potoków Krupianka i Sztolnia, jak rów-nie¿ wielu innych dobrze ods³oniêtych profili „czarnego fliszu”?

Oszczypko i in. (2004, 2008), opieraj¹c swoj¹ rewizjê wieku formacji z Opaleñca na badaniach otwornic, w ogóle nie odnieœli siê do badañ tych organizmów wykonanych przez Pazdro (1979) i Tyszkê (1999) w tym samym profilu. Przypomnê, ¿e ¿aden z pominiêtych autorów nie znalaz³ ani jednej kredowej otwornicy, a Tyszka stwierdzi³ podo-bieñstwo œrodkowojurajskiego zespo³u otwornic z forma-cji z Opaleñca do tego z formaforma-cji wapienia z Podzamcza (bajos).

Wyniki badañ nanoplanktonu wapiennego z ods³oniêæ formacji szlachtowskiej, wykonanych przez p. Švabenick¹ — wspó³autorkê pracy Oszczypko i in. (2004), wykaza³y obecnoœæ jedynie bajoskiego zespo³u nanoplanktonu. Uzna-nie go za redeponowany, podobUzna-nie jak pozosta³ej mikro-i makrofauny jurajskmikro-iej (por. lmikro-istê publmikro-ikacjmikro-i w P. Gedl, 2008a, str. 212), nie zosta³o poparte przez Oszczypkê i in. (2004) ¿adnymi dowodami sedymentologicznymi. Co wiê-cej, autorzy ci nie uwzglêdnili wyników badañ sedymento-logicznych wykluczaj¹cych zjawisko redepozycji kryno-idów z formacji szlachtowskiej czy te¿ niewykazuj¹cych obecnoœci ca³ych klastów obcych ska³ jurajskich i kredo-wych, których istnienia nale¿a³oby siê spodziewaæ, gdyby pod³o¿e by³o tak intensywnie niszczone (por. listê publika-cji w P. Gedl, 2008a, str. 217). Oszczypko i in. (2008) nie t³umacz¹ tak¿e obecnoœci dobrze zachowanych, delikat-nych ma³¿y Bositra oraz mikrofacji filamentowej, w tym ze œladami bioturbacji (por. Gedl, 2008a, ryc. 5).

Oszczypko i in. (2008) nie przedstawiaj¹ równie¿ ¿ad-nych dowodów sedymentologicz¿ad-nych na powstawanie

for-macji szlachtowskiej poni¿ej g³êbokoœci kompensacji kal-cytu (CCD), czym t³umacz¹ brak kredowych kokolitów. Jednoczeœnie pomijaj¹ wyniki badañ sedymentologicznych wykluczaj¹cych tak¹ g³êbokoœæ, nie wyjaœniaj¹c, dlaczego wystêpuj¹ce w osadach formacji szlachtowskiej i z Opaleñ-ca organiczne dinocysty to wy³¹cznie formy jurajskie (por. P. Gedl, 2008b). Jeœli poprawne jest za³o¿enie kredowego wieku badanych osadów, powinny w tych utworach wystê-powaæ równie¿ gatunki kredowe, takie jak te stwierdzone w faktycznie kredowych jednostkach litostratygraficznych pieniñskiego pasa ska³kowego, np. w formacji wroniñ-skiej, z Kapuœnicy czy huliñskiej (por. E. Gedl, 2007). Dinocysty s¹ „nieczu³e” na CCD, wiêc trudno tym t³uma-czyæ brak form in situ, zw³aszcza ¿e w ciemnych osadach kredowych Karpat dinocysty wystêpuj¹ wrêcz masowo (E. Gedl, 2003). Oszczypko i in. (2008) mylnie zrozumieli wyniki badañ przedstawione w cytowanej przez nich pracy E. Gedl i P. Gedla (2001) — do tej pory w ¿adnej z bada-nych próbek z pieniñskiego pasa ska³kowego w Polsce nie stwierdzono wspó³wystêpowania jurajskich i kredowych dinocyst.

Podjêta przez Oszczypkê i in. (2004) próba rewizji wie-ku formacji szlachtowskiej i formacji z Opaleñca by³a oparta na przes³ankach paleontologicznych, podobnie jak wiêkszoœæ opracowañ postuluj¹cych ich jurajski wiek. Tymczasem replikê na mój artyku³ (P. Gedl, 2008a) Oszczypko i in. (2008) koñcz¹ wnioskami: Podtrzymujemy nasz pogl¹d o albsko-cenomañskim wieku „czarnego fli-szu”. Przemawiaj¹ za tym nastêpuj¹ce argumenty geo-logiczne: (tu w 6 punktach wymieniaj¹ argumenty, z których ¿aden nie dotyczy aspektu paleontologicznego, a przewa¿-nie kartograficzno-strukturalnych)...

Wydaje mi siê, ¿e prowadzenie dalszej dyskusji nad kredowym wiekiem „czarnego fliszu” powinno byæ po-przedzone rzetelnie przeprowadzonymi, nowymi badania-mi otwornic w pozosta³ych znanych ods³oniêciach tych utworów, których lokalizacja jest podana w licznych opra-cowaniach (np. Birkenmajer, 1977, 1979).

Literatura

BIRKENMAJER K. 1977 — Jurassic and Cretaceous lithostratigraphic units of the Pieniny Klippen Belt, Carpathians, Poland. Stud. Geol. Pol., 45: 1–159.

BIRKENMAJER K. 1979 — Przewodnik geologiczny po pieniñskim pasie ska³kowym. Wyd. Geol., Warszawa.

GEDL E. 2003 — Biostratygrafia i paleoekologia warstw wierzow-skich i lgockich jednostki œl¹skiej polwierzow-skich Karpat fliszowych na zachód od Raby w œwietle badañ palinologicznych. Arch. Instytutu Nauk Geologicznych UJ, Kraków.

GEDL E. 2007 — Lower Cretaceous dinocyst stratigraphy and palyno-facies of the Grajcarek Unit, Pieniny Klippen Belt, West Carpathians, Poland. Stud. Geol. Pol., 127: 71–100.

GEDL E. & GEDL P. 2001 — Rewizja wieku utworów jednostki Graj-carka w profilu góry Hulina (pieniñski pas ska³kowy, polskie Karpaty wewnêtrzne). [W:] Pieñkowski G. & Grabowski J. (red.), Polska Grupa Robocza Systemu Jurajskiego Jurassica, II Spotkanie, Starachowice 27–29.09.2001: 9.

GEDL P. 2008a — G³os w dyskusji nad biostratygrafi¹ tzw. czarnego fliszu pieniñskiego pasa ska³kowego w Polsce. Prz. Geol., 56: 212–220.

458

Przegl¹d Geologiczny, vol. 56, nr 6, 2008

1

Instytut Nauk Geologicznych PAN, Oœrodek Badawczy w Krakowie, ul. Senacka 1, 31-002 Kraków; ndgedl@cyf-kr.edu.pl

GEDL P. 2008b — Wiek formacji szlachtowskiej (tzw. czarnego fliszu) i formacji z Opaleñca pieniñskiego pasa ska³kowego w Polsce na pod-stawie badañ dinocyst. Prz. Geol., 56: 245–252.

OSZCZYPKO N., GOLONKA J. & MALATA E. 2008 — OdpowiedŸ na „G³os w dyskusji nad biostratygrafi¹ tzw. czarnego fliszu pieniñ-skiego pasa ska³kowego w Polsce”. Prz. Geol., 56: 221–224. OSZCZYPKO N., MALATA E., ŠVÁBENICKÁ L., GOLONKA J. & MARKO F. 2004 — Jurassic-Cretaceous controversies in the Western

Carpathian Flysch: the “black flysch” case study. Cretaceous Res., 25: 89–113.

PAZDRO O. 1979 — Mikrofauna formacji z Opaleñca (jura œrodkowa) pieniñskiego pasa ska³kowego Polski. [W:] Birkenmajer K. (red.) Budowa geologiczna pieniñskiego pasa ska³kowego. Stud. Geol. Pol., 61: 105–128.

TYSZKA J. 1999 — Foraminiferal biozonation of the Early and Mid-dle Jurassic in the Pieniny Klippen Belt (Carpathians). Bull. Pol. Acad. Sci., Earth Sci., 47: 27–45.

Wiek tzw. czarnego fliszu pieniñskiego pasa ska³kowego w Polsce

— odpowiedŸ na odpowiedŸ

Nestor Oszczypko

, Jan Golonka

, Ewa Malata

W marcowym numerze Przegl¹du Geologicznego uka-za³y siê dwa obszerne teksty P. Gedla (2008a, b) na temat wieku tzw. czarnego fliszu w pieniñskim pasie ska³kowym. Pierwszy z nich w ca³oœci by³ poœwiêcony krytyce naszej pracy, opublikowanej w roku 2004 w Cretaceous Rese-arch, zawieraj¹cej nowe argumenty przemawiaj¹ce za kre-dowym wiekiem „czarnego fliszu”. W odpowiedzi na tê krytykê napisaliœmy replikê. Z drug¹ prac¹ oponenta zapo-znaliœmy siê dopiero po jej opublikowaniu. Powtórzono w niej znane ju¿ wyniki badañ dinocyst formacji szlach-towskiej i z Opaleñca w profilu potoku Sztolnia i wzgórza Hulina (Birkenmajer & Gedl, 2004, 2007) oraz zawarto krótkie opisy i fotografie dotycz¹ce kilku innych ods³oniêæ tych formacji wraz z niejasn¹ sugesti¹, i¿ by³y one przed-miotem badañ palinologicznych. Je¿eli tak, to szkoda ¿e ich autor, tak dbaj¹cy o dobór profili i w³aœciwe opróbowa-nie, nie za³¹czy³ bardziej szczegó³owych profili ods³oniêæ i nie przedstawi³ ich relacji do otaczaj¹cych utworów. Brak jest równie¿ usytuowania badanych próbek oraz listy ozna-czonych gatunków.

W najnowszej notce polemicznej P. Gedla pojawiaj¹ siê w¹tki o braku merytorycznej dyskusji oraz o konieczno-œci badania tych, a nie innych ods³oniêæ. Zapewniamy naszego oponenta, i¿ takie badania prowadzimy i w naj-bli¿szym czasie ich wyniki opublikujemy. Natomiast uwa-gi o koniecznoœci prowadzenia rzetelnych badañ powinien zachowaæ dla siebie.

Chcielibyœmy siê odnieœæ do kilku wa¿niejszych zarzu-tów P. Gedla, mianowicie:

1) Zwracamy uwagê, ¿e podstaw¹ naszych rozwa¿añ na temat wieku „czarnego fliszu” by³y badania profilu w Ujaku na S³owacji, a dyskusja na temat profilu ze Sztolni by³a jedynie nawi¹zaniem do tego kluczowego profilu. Profil Ujaku jest niezaburzony, dobrze ods³oniêty, jego po³o¿enie wyklucza obecnoœæ „namytej” mikrofauny. Nie rozumiemy wiêc, dlaczego nasi oponenci nie skorzystali z okazji, by przez te cztery lata, jakie up³ynê³y od publika-cji naszej pracy, wykonaæ w³asne opracowanie w³aœnie tego profilu. Nie rozumiemy te¿, dlaczego nie wykonali oni nowych badañ otwornic. Wyniki ich aktualnych badañ stwierdzaj¹ jedynie wystêpowanie form jurajskich w utwo-rach „czarnego fliszu”. W naszej pracy równie¿ podaliœmy wystêpowanie takich form, ale oprócz nich napisaliœmy o taksonach kredowych, które zosta³y znalezione zarówno przez nas, jak i naszych poprzedników. Czy naprawdê badania J. Blaicher (patrz: Golonka & R¹czkowski, 1984), która oznaczy³a w warstwach ze Sztolni (formacja szlachtowska) oraz w warstwach ze Sprzycznego (forma-cja z Opaleñca) 69 kredowych gatunków otwornic agluty-nuj¹cych oraz 59 kredowych gatunków wapiennych, ju¿ nic nie znacz¹, a wa¿ne s¹ tylko pokruszone szcz¹tki amonitów czy ma³¿y? Czy¿ obecnoœæ tytoñskiego nano-planktonu wapiennego w osadach formacji z Opaleñca (Švabenicka [W:] Oszczypko i in., 2004) nie wyklucza œrodkowojurajskiego wieku tej formacji? Redepozycja w utworach czarnego fliszu jest spraw¹ oczywist¹. Jest to osad pr¹dów zawiesinowych, co potwierdzi³y szczegó³owe badania sedymentologiczne Krawczyka i S³omki (1986, 1987). Materia³, w tym szcz¹tki fauny, na przyk³ad kryno-idów, jest redeponowany ze stref p³ytszych, z erodowanego brzegu do g³êbszych stref basenu. W takim osadzie wystê-puj¹ wiêc formy ró¿nego wieku, a wiek tych utworów nie mo¿e byæ starszy ni¿ najm³odsze stwierdzone mikroorga-nizmy. Ogromna redepozycja ró¿nych skamienia³oœci by³a opisywana w literaturze wielokrotnie i jest znana z fliszu taurydzkiego (Krym), fliszów alpejskich, apeniñskich, dynarydzkich (Boœnia) oraz karpackich. Bibliografiê na ten temat chêtnie udostêpnimy.

Wreszcie, je¿eli nie licz¹ siê kredowe otwornice, to dla-czego znowu pominiêto w dyskusji pracê Golonki i Sikory (1979), w której opisano kredowe mikrofacje z górnej czê-œci czarnego fliszu?

2) S¹dzimy, i¿ dobrze zrozumieliœmy sens badañ pali-nologicznych zawartych w pracy E. Gedl i P. Gedla (2001). Dotyczy³a ona ods³oniêæ na wzgórzu Hulina w Szczawnicy

459

Przegl¹d Geologiczny, vol. 56, nr 6, 2008