Maria Budnik-Szymoniuk1 | Kamila Faleńczyk1 | Agnieszka Pluta1 | Halina Basińska-Drozd1 | Anna Kaźmierczak2
Nadzór nad krytycznymi punktami kontroli
w procedurze przygotowywania i podawania
preparatów do żywienia pozajelitowego
Monitoring of critical control points in a procedure of preparing and providing the
preparates for parenteral nutrition
1 Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Społecznego Wydziału Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum Uniwersytetu M. Kopernika w Bydgoszczy 2 Klinika Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej z Pododdziałem Audiologii i Foniatrii Szpitala Uniwersyteckiego nr 1
im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy
} Maria Budnik-Szymoniuk, Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Społecznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum Uniwersytetu M. Kopernika w Bydgoszczy, ul. Techników 3, 85-801 Bydgoszcz, Tel./Fax: (52) 585 58 22, e-mail: szymon_mszymoniuk@wp.pl
Wpłynęło: 24.07.2013 Zaakceptowano: 22.08.2013
Streszczenie: Żywienie pozajelitowe pojawiło się w praktyce kli-nicznej na przełomie 50. i 60. lat XX wieku. Dostrzeżono korzyści płynące z jego stosowania, a z czasem zaczęto określać i badać obszary ryzyka związane z przygotowywaniem i podawaniem pozajelitowych preparatów żywieniowych. W rezultacie zosta-ły opracowane standardy i procedury oraz wzory dokumentacji. Od 2007 roku Narodowy Fundusz Zdrowia wymaga od jednostek ochrony zdrowia dostosowania się do ściśle określonej procedu-ry, związanej z kwalifikacją oraz postępowaniem z pacjentami żywionymi klinicznie. Pomimo licznej literatury przedmiotu, ak-tów prawnych oraz doświadczeń kluczowych ośrodków prowa-dzących ten rodzaj terapii, znaczna część procedur zakładowych zawiera błędne założenia, nie opierające się na wypracowanych standardach, a także na wyznaczaniu w nich tzw. krytycznych punktów kontroli (ang. Critical Control Point – CCP) wymagają-cych szczególnego nadzoru. Prowadzi to do zwiększenia kosztów żywienia związanych nie z samą terapią, ale z powikłaniami z niej wynikającymi. W pracy dokonano próby określenia najczęściej popełnianych błędów i nieprawidłowości w procedurach przygo-towywania i podawania preparatów do żywienia pozajelitowego wraz z zasadniczymi elementami służącymi minimalizowaniu ich skutków. Podjęto się wskazania krytycznych punktów kontroli i propozycji trybu minimalizowania ryzyka w miejscu występowa-nia CCP, uznając taki model za sposób zapobiegawystępowa-nia konsekwen-cjom ewentualnych nieprawidłowości.
Słowa kluczowe: bezpieczeństwo | cewniki naczyniowe | krytycz-ny punkt kontroli | procedura | ryzyko | żywienie pozajelitowe Abstract: Parenteral nutrition emerged in a clinical practice in the late '50s and '60s of the twentieth century. Its benefits were noti-ced, so with the time and with a great care, the areas of risk,
con-Wstęp
Terminem „żywienie pozajelitowe” określa się podawa-nie źródeł białka, energii, elektrolitów, witamin i pierwiast-ków śladowych oraz wody drogą dożylną pacjentom wy-magającym leczenia żywieniowego (żywienia klinicznego) z powodu częściowego lub całkowitego wyłączenia funkcji przewodu pokarmowego [1].
nected with the preparation and providing parenteral nutrition preparates, were both identified and studied. The effect of those analysis was the development of standards and procedures as well as the documentation’s patterns. Since 2007 the National He-alth Service has required from heHe-alth units a precisely described mode of proceedings related to the classification and treatment of a clinically fed patient. There are many possibilities of a use of professional literature, legal acts, or experiences of leading cen-ters running this kind of therapy, however many of the procedures established for the health units contain false assumptions, do not follow the developed standards, not to mention the lack of setting of the so called critical control points which require a close moni-toring. This paper shows an attempt of defining the most common mistakes and abnormalities in the procedures of preparing and providing preparates for parenteral nutrition with essential ele-ments for minimizing their effects. This means indicating critical control points and suggestions for minimizing the risk of mode in their occurrence, taking this mode as a kind of prevention from the consequences of the possible abnormalities.
Key words: critical control point | parenteral nutrition | procedu-re | risk | safety | vascular catheters
jest zabronione i stanowi poważne naruszenie przepisów prawa autorskiego oraz grozi sankcjami prawnymi.
niedożywieniem lub zagrożeni nim w związku z np. uraza-mi wielonarządowyz np. uraza-mi lub ciężkiz np. uraza-mi schorzeniaz np. uraza-mi, w prze-biegu których można się spodziewać zaburzeń stanu odży-wienia, a co za tym idzie – gorszych wyników prowadzonej terapii [1].
Pacjentowi żywionemu pozajelitowo należy zapewnić mieszaninę żywieniową o odpowiednim dla niego składzie – i podobnie jak w przypadku każdego innego leku recep-turowego – przygotowaną zgodnie z indywidualnymi po-trzebami chorego, w warunkach walidowanych (stosownie do zapisów ustawy prawa farmaceutycznego oraz przepisów określających wymagania dobrej praktyki farmaceutycznej). Chodzi tu o warunki tzw. pracowni żywieniowej, stanowiącej najczęściej wydzieloną część apteki szpitalnej, w której wszel-kie czynności związane z przygotowaniem mieszaniny żywie-niowej wykonują osoby (farmaceuci, technicy farmaceutycz-ni), które posiadają odpowiednie kwalifikacje formalne oraz kompetencje upoważniające ich do realizacji procedury [2].
Jeszcze kilka lat temu – a w niektórych szpitalach do dzi-siaj – powszechną praktyką było przygotowywanie mie-szanin żywieniowych w warunkach gabinetu zabiegowego przez pielęgniarki. Jest to praktyka coraz rzadziej spotykana, jednak konieczne wydaje się jej wyeliminowanie i – jeśli nie ma możliwości korzystania z pracowni żywieniowej – korzy-stanie z gotowych preparatów żywieniowych do podaży po-zajelitowej (ang. ready to use – RTU). Preparaty RTU wyma-gają jednak aktywowania zawartości poszczególnych komór oraz dodania mikroelementów i witamin. Podczas realizacji takiej procedury konieczna jest ogromna staranność i postę-powanie zgodne z zaleceniami producenta [3]. Procedura ak-tywowania worka RTU powinna być wykonywana w warun-kach aseptycznych, najlepiej w aptece szpitalnej. Jeśli jednak nie ma takiej możliwości, farmaceuta zespołu żywieniowego we współpracy z zespołem epidemiologicznym powinien stworzyć odpowiednie warunki, wyznaczyć krytyczne punk-ty kontroli (stanowiące etapy najbardziej ryzykowne), a na-stępnie nadzorować i dokumentować całą procedurę [4].
Dając do dyspozycji prowadzącym terapię żywieniową worki RTU, producenci gwarantują stabilność fizykoche-miczną w okresie przechowywania oraz po zmieszaniu za-wartości komór i dodaniu preparatów uzupełniających. Sta-bilność mikrobiologiczna gwarantowana jest do momentu dodania preparatów uzupełniających [1, 3].
Aktywując zawartość worka RTU, konieczne jest rygory-styczne przestrzeganie poniższego schematu:
1. połączenie glukozy i aminokwasów;
2. dodanie dodatków (mikroelementów) do mieszani-ny glukozy i aminokwasów;
3. połączenie mieszaniny uzyskanej w punkcie 2. z emulsją tłuszczową;
4. dodanie witamin do mieszaniny otrzymanej w punkcie 3.
przygotowania worka RTU do infuzji. Jej elementy przed-stawiono w Tabeli 1. Zaprezentowano w niej etapy pro-cedury aktywowania preparatu żywieniowego do podaży pozajelitowej, identyfikując obszary ryzyka i umieszczając w czerwonych polach krytyczne punkty kontroli.
Asortyment preparatów RTU do żywienia pozajelitowe-go jest coraz bogatszy, dlatepozajelitowe-go dobranie właściwepozajelitowe-go składu worka do indywidualnych potrzeb pacjenta staje się coraz łatwiejsze.
Krytyczny punkt kontroli to miejsce, etap, procedura lub element procedury w którym zagrożenie może być zminimalizowane do dopuszczalnego poziomu [4].
Oznacza to, że określając CCP wskazujemy etap, pro-cedurę lub element procedury w przypadku którego brak nadzoru może doprowadzić do zaburzenia realizacji całego procesu, przy czym nie ma możliwości skorygowania błędu w kolejnym etapie procedury [4].
Liczba zidentyfikowanych przy pomocy drzewa decyzyj-nego CCP wskazuje na obarczenie procedury aktywowania preparatów RTU bardzo dużym ryzykiem.
Przyglądając się praktyce szpitalnej, można dostrzec wie-le nieprawidłowości związanych z omawianą procedurą. Należy wymienić:
1. rutynowe (uznawane za sprawne) realizowanie procedury;
2. niezastanawianie się nad zleceniem, uznając, że zle-cający na pewno nie popełnił błędu;
3. permanentne popełnianie błędów w realizacji pro-cedur mycia i dezynfekcji rąk oraz nieprawidłowe stosowanie rękawic (szacuje się, że popełniane błędy dotyczą 50% realizowanych procedur w odniesieniu do oddziałów intensywnej terapii) [5–7];
4. aktywowanie mieszaniny w warunkach gabinetu za-biegowego, bez realizowania zasad aseptyki; 5. przygotowywanie mieszanin na zapas, np. dla
na-stępnej zmiany;
6. pozostawianie worków bez nadzoru na blatach ro-boczych w gabinetach zabiegowych, gdzie możliwy jest dostęp osób postronnych;
7. pozostawianie worków w niewłaściwych warunkach, np. w miejscach nasłonecznionych.
Mieszaniny nie podajemy pacjentowi jeśli:
1. temperatura jej przechowywania spadła poniżej 2°C; 2. przed rozpoczęciem infuzji mieszanina pozostawała
powyżej 6 godzin w temperaturze pokojowej; 3. zmieniła barwę lub pojawił się w niej osad [1, 3, 8]. Analizując wskazane nieprawidłowości i zagrożenia z nich wynikające, nie trudno dostrzec, że najczęściej iden-tyfikowanym zagrożeniem jest wzrost ryzyka zakażenia. Wskazuje to na konieczność poprawienia nadzoru prze-ciwepidemicznego, a więc konstruowania i posługiwania się aktualnymi i poprawnymi procedurami oraz kontrolowania
ich pod względem epidemiologicznym, organizacyjnym i prawnym, pamiętając przy tym, iż jest to doskonałe narzę-dzie zarządcze, służące poprawie jakości usług świadczo-nych przez podmiot leczniczy.
Przygotowując instrukcje nadzoru nad CCP w procedu-rze aktywowania preparatów RTU do żywienia pozajelito-wego, należy wziąć pod uwagę:
1. dobór grupy osób (najlepiej farmaceutów) do reali-zacji procedury;
2. gruntowne przeszkolenie osób, którym zostanie po-wierzona realizacja omawianej procedury z zakresu: żywienia klinicznego, kwalifikacji do tejże terapii, doboru preparatów, określenia powikłań terapii żywieniowej oraz obszarów ryzyka w procedurze, a także konsekwencji braku rzetelności w jej wyko-nywaniu; szkolenie powinno być powtarzane, a jego treści aktualizowane;
3. praktyczne szkolenie z zakresu aktywacji preparatów RTU;
4. szkolenie teoretyczne i praktyczne z zakresu realiza-cji procedur przeciwepidemicznych (łącznie z wery-fikacją ich skuteczności).
O konieczności zorganizowania interdyscyplinarnego zespołu składającego się z lekarza, pielęgniarki, farmaceuty i dietetyka świadczą wyniki prowadzonych badań. Dowo-dzą one, że takie rozwiązanie przyczynia się do znaczącego obniżenia odsetka powikłań, wynikającego z poprawności sprawowanego nadzoru już na etapie kwalifikacji pacjenta do terapii żywieniowej. Wprowadzenie odpowiedniego ze-społu przyczynia się do spadku odsetka zakażeń i powikłań metabolicznych [9].
Krytyczne punkty kontroli w procedurze
kaniulacji obwodowych naczyń żylnych
Krytycznym punktem kontroli określamy miejsce, etap, procedurę lub element procedury, w którym zagrożenie może być zminimalizowane do dopuszczalnego poziomu.
Oznacza to, że określając CCP wskazujemy etap, pro-cedurę lub element procedury, w przypadku którego brak nadzoru może doprowadzić do zaburzenia realizacji całego procesu, przy czym nie ma możliwości skorygowania błędu w kolejnym etapie procedury.
Procedura kaniulacji obwodowych naczyń żylnych jest bardzo często realizowaną, obarczoną wysokim ryzykiem procedurą pielęgniarską, istotną dla procesu terapeutyczne-go, jednak często wykonywaną rutynowo i bez należytej sta-ranności. Podobnie jak w odniesieniu do innych procedur i w tej brakuje określenia krytycznego punktu kontroli.
Korzystając z drzewa decyzyjnego – stosowanego w okre-ślaniu CCP w systemie HACCP (ang. Hazard Analisys and Critical Control Points – System Analizy Zagrożeń i Kry-tycznych Punktów Kontroli), systemie jakości dla branży spożywczej – określono krytyczny punkt kontroli w pro-cedurze kaniulacji obwodowych naczyń żylnych. Okazało się, że dotyczą one głównie tych etapów procedury, których niewłaściwa realizacja zwiększa ryzyko zakażeń. Pierwszym z nich jest higiena rąk. Poszczególne CCP – oznaczone gwiazdką (*) – umieszczono w Tabeli 2 i 3.
Poprawne wykonywanie procedury kaniulacji z uwzględ-nieniem CCP wymaga permanentnego szkolenia personelu. Nieprawdą jest, że wszystkie pielęgniarki posiadają takie same umiejętności i każda z nich ma wymagane predyspo-zycje manualne. Stąd też celowe jest wybranie osób spośród
1. Sprawdzenie zlecenia Pomyłka w interpretacji zle-cenia
Pacjent otrzymuje niewłaści-wą mieszaninę odżywczą* 2. Higieniczna dezynfekcja rąk Niewłaściwie zrealizowana
procedura
Wzrost ryzyka zakażenia* 3. Skompletowanie zestawu Niekompletny zestaw Zaburzenie organizacji
realiza-cji procedury 4. Wybór miejsca przygotowania Brak możliwości realizacji
za-sad aseptyki
Wzrost ryzyka zakażenia* 5. Dezynfekcja rąk, założenie
rę-kawic
Nieprawidłowa realizacja pro-cedury
Wzrost ryzyka zakażenia* 5. Łączenie zawartości
poszcze-gólnych komór worka i do-dawanie zleconych środków zgodnie w wymienionym schematem aktywacji
Niewłaściwa kolejność Ryzyko zakłucia igłą
Zaburzenie stabilności roz-tworu – powikłania u pacjenta Ekspozycja na czynnik biolo-giczny (wrota zakażenia po zakłuciu *
6. Przygotowanie do podania pacjentowi
Niewłaściwe warunki przecho-wywania
Niewłaściwa realizacja akty-wowania mieszaniny żywie-niowej
Wzrost ryzyka zakażenia Zaburzenia metaboliczne u pac-jenta*
wego do podaży pozajelitowej (opracowano wg [1, 3, 5]).
personelu medycznego, których zadaniem będzie realizacja procedury kaniulacji oraz nadzór nad miejscem wkłucia [3, 10–12]. Wymaga to jednak ciągłego szkolenia z zakresu procedur postępowania przeciwepidemicznego, organiza-cji stanowiska pracy pielęgniarskiej, nadzoru nad krytycz-nym punktem kontroli, wprowadzenia nowych technologii związanych z poprawą bezpieczeństwa kaniulacji naczyń, a co za tym idzie – terapii infuzyjnej oraz właściwego prowa-dzenia dokumentacji dotyczącej tej ryzykownej procedury.
Dokumentacja (tzw. karta kaniulacji) oprócz danych identyfikujących pacjenta musi zawierać informacje doty-czące kaniuli (rodzaj, producent, rozmiar), daty założenia
dostępu naczyniowego, miejsca wkłucia oraz ewentualnych problemów z kaniulacją. Poza tym muszą zostać w niej umieszczone daty i godziny wykonywania czynności pielę-gnacyjnych związanych z obecnością dostępu naczyniowego oraz stwierdzone nieprawidłowości, np. objawy zakażenia. Każdy zapis musi być autoryzowany [13].
Przygotowując procedurę/instrukcję nadzoru nad CCP w przypadku podawania preparatu żywieniowego przez cewnik żylny obwodowy czy dostęp centralny (wkłucie cen-tralne/port naczyniowy) należy wziąć pod uwagę:
1. ustalenie osób odpowiedzialnych za kaniulację na-czyń żylnych obwodowych, pielęgnację miejsca
Lp. Etap procedury/instrukcji Potencjalny problem Konsekwencje
1. Sprawdzenie zlecenia podaży Pomyłka w interpretacji zlecenia Pacjent otrzymuje niewłaściwą mieszaninę odżywczą*
2. Higieniczna dezynfekcja rąk Nieprawidłowa realizacja procedury Wzrost ryzyka zakażenia*
3. Skompletowanie zestawu Niekompletny zestaw Zaburzenie organizacji realizacji procedury
3. Wypełnienie drenu aparatu do przetoczeń mieszaniną
Kontakt mieszaniny z otoczeniem w przypadku zdjęcia korka zabezpieczającego aparat
Wzrost ryzyka zakażenia* 4. Dezynfekcja rąk, założenie rękawic Nieprawidłowa realizacja procedury Wzrost ryzyka zakażenia* 5. Podłożenie pod korek zabezpieczający jałowego
gazika
Zainfekowanie gazika – szczególnie w przypad-ku stosowania niesterylnych rękawic
Wzrost ryzyka zakażenia* 6. Zdezynfekowanie miejsca połączenia cewnika
naczyniowego z zabezpieczającym go korkiem
Nieprzestrzeganie czasu potrzebnego do odpa-rowania środka dezynfekcyjnego
Zawleczenie środka dezynfekcyjnego do naczy-nia i podrażnienie naczynaczy-nia*
7. Odkręcenie korka, przepłukanie kaniuli 0,9% NaCl
Oderwanie skrzepliny w kaniuli Zatorowość* 8. Zdjęcie zabezpieczenia z końcówki zestawu
i podłączenie zestawu do cewnika
Dłuższy kontakt końcówki aparatu z otoczeniem Wzrost ryzyka zakażenia*
9. Ustawienie szybkości przepływu Zbyt szybka podaż Zaburzenia metaboliczne*
Lp. Etap procedury/instrukcji Potencjalny problem Konsekwencje
1. Sprawdzenie zlecenia podaży Pomyłka w interpretacji zlecenia Pacjent otrzymuje niewłaściwą mieszaninę odżywczą*
2. Higieniczna dezynfekcja rąk Nieprawidłowa realizacja procedury Wzrost ryzyka zakażenia*
3. Skompletowanie zestawu Niekompletny zestaw Zaburzenie organizacji realizacji procedury
4. Wypełnienie drenu aparatu do przetoczeń mieszaniną
Kontakt mieszaniny z otoczeniem w przypadku zdjęcia korka zabezpieczającego aparat
Wzrost ryzyka zakażenia* 5. Dezynfekcja rąk, założenie rękawic Nieprawidłowa realizacja procedury Wzrost ryzyka zakażenia* 6. Podłożenie pod korek zabezpieczający jałowego
gazika
Zainfekowanie gazika – szczególnie w przypad-ku stosowania niesterylnych rękawic
Wzrost ryzyka zakażenia* 7. Zdezynfekowanie miejsca połączenia cewnika
naczyniowego z zabezpieczającym go korkiem
Nieprzestrzeganie czasu potrzebnego do odpa-rowania środka dezynfekcyjnego
Zawleczenie środka dezynfekcyjnego do naczy-nia i podrażnienie naczynaczy-nia*
8. Odkręcenie korka, przepłukanie kaniuli 0,9% NaCl (najpierw 10ml – po czym zaciśniecie za-cisku, następnie podłączenie strzykawki z 20 ml 0,9 % NaCl, zwolnienie zacisku i przepłukanie cewnika)
Oderwanie skrzepliny w kaniuli Zatorowość*
9. Zdjęcie zabezpieczenia z końcówki zestawu i podłączenie zestawu do cewnika
Dłuższy kontakt końcówki aparatu z otoczeniem Wzrost ryzyka zakażenia*
10. Ustawienie szybkości przepływu Zbyt szybka podaż Zaburzenia metaboliczne*
Tabela 3. Podawanie mieszaniny żywieniowej dożylnie przez cewnik centralny/port naczyniowy.
wkłucia, a w przypadku wkłuć centralnych i portów naczyniowych – osób odpowiedzialnych za pielę-gnację (w tym utrzymanie ich drożności);
2. zorganizowanie pielęgniarek wykonujących te za-dania w ramach tzw. serwisów infuzyjnych, zajmu-jących się zarówno poprawną realizacją zakładania (obwodowych) i utrzymania (obwodowych i cen-tralnych) dostępów naczyniowych, jak i prowadze-niem infuzji zgodnie z procedurami;
3. skonstruowanie procedur dotyczących dostępów na-czyniowych przez przewodniczącego serwisu infuzyj-nego oraz zaopiniowanie przez zespół ds. zapobiega-nia zakażeniom szpitalnym, w odniesieniu do infuzji z preparatów żywieniowych – zaopiniowanie przez przewodniczącego zespołu żywieniowego i farmaceu-tę klinicznego, natomiast w przypadku pozostałych infuzji (z wyłączeniem preparatów krwi, gdzie włącza się transfuzjonista) – przez farmaceutę klinicznego;
4. nadzór nad poprawnością realizowanych procedur sprawuje odpowiednio: przewodniczący serwisu infuzyjnego, zespołu żywieniowego i farmaceuta kli-niczny; w przypadku infuzji z preparatu żywienio-wego – wszystkie wymienione osoby;
5. nadzorowi musi towarzyszyć wypełnienie protokołu zawierającego listę pytań kontrolnych, np. według wzoru przedstawionego w Tabeli 4.
Podsumowanie
Liczba wskazanych krytycznych punktów kontroli w pro-cedurach wskazuje, że są one obarczone dużym oraz bardzo dużym ryzykiem. Procedury zakładania oraz utrzymania dostępów naczyniowych powinny być jednolite we wszyst-kich podmiotach leczniczych, a ich wykonanie precyzyjnie dokumentowane.
Lista pytań kontrolnych
Lp. Pytanie kontrolne Odpowiedź Wnioski
Tak=1 punkt Nie=10 punktów 1. Czy podawany preparat żywieniowy jest zgodny ze zleceniem?
2. Czy higieniczna dezynfekcja rąk została zrealizowana zgodnie z procedurą/instrukcją? 3. Czy zestaw materiałów/sprzętu potrzebnego do podłączenia infuzji z preparatem
żywieniowym jest kompletny?
3. Czy dren przyrządu do przetaczania wypełniono mieszaniną bez jej kontaktu z oto-czeniem?
4. Czy zastosowano sterylne rękawice?
5. Czy podłożono pod korek zabezpieczający jałowy gazik?
6. Czy zdezynfekowano miejsce połączenia cewnika naczyniowego z zabezpieczającym go korkiem przy zastosowaniu rekomendowanego środka?
7. Czy przepłukanie cewnika naczyniowego odbyło się w następujący sposób: odkręce-nie korka, przepłukaodkręce-nie cewnika naczyniowego 0,9% NaCl (najpierw 10 ml – po czym zaciśniecie zacisku, następnie podłączenie strzykawki z 20 ml 0,9% NaCl, zwolnienie zacisku i przepłukanie cewnika)?
8. Czy zdjęto zabezpieczenie z końcówki zestawu i podłączono zestaw do cewnika bez zbędnej zwłoki i kontaktu jego końcówki np. z innymi przedmiotami?
9. Czy szybkość przepływu jest zgodna ze zleceniem?
Dodatkowe pytania do listy pytań kontrolnych I. Dane pacjenta
1. Imię i nazwisko 2. PESEL
3. Nr księgi głównej
4. Miejsce hospitalizacji (oddział) 5. Rozpoznanie
6. Data założenia obecnego kontaktu naczyniowego II. Pielęgniarka realizująca procedurę
W przypadku pojawienia się w odpowiedzi na pytanie określenia NIE (przypisuje się mu wartość 10 punktów dla wskazania skali ryzyka), szczególnie dla CCP w procedurze oznacza to konieczność wzmożenia nadzoru.
rze poprawia możliwości nadzoru oraz ogranicza obszary ryzyka.
Konieczne jest zapewnienie sprzętu wysokiej jakości, dającego pewność poprawnego wykonania omawianych procedur.
Poprawne, dokładne dokumentowanie wykonywanych czynności z zastosowaniem list pytań kontrolnych umożli-wia doskonalenie wykonywanych procedur i nadzoru nad nimi oraz daje możliwość analizowania relacji, np. wykona-nie procedury a zdarzenia np. wykona-niepożądane albo zdarzenia np. wykona- nie-pożądane a wykonywanie procedury przez tę samą osobę.
Wskazane jest wyselekcjonowanie i systematyczne szko-lenie personelu medycznego, którego zadaniem będzie wy-konywanie procedur związanych z terapią infuzyjną, w tym z infuzją preparatów żywieniowych.
Konflikt interesów: nie zgłoszono.
Piśmiennictwo
1. Pertkiewicz M, Korta T, Książyk J et al. Standardy żywienia pozajelitowe-go i żywienia dojelitowepozajelitowe-go. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2005.
2. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne. Dz. U. 2001 r. Nr 126, poz. 1381.
preparatów. Postępy Żywienia 2007;2(4):10–23.
4. Budnik-Szymoniuk M, Pluta A, Kujawa W, Pałka P. Kaniulacja naczyń żyl-nych obwodowych – ocena ryzyka. Krytyczne punkty kontroli w proce-durze kaniulacji. Zakażenia 2013;1:30–36.
5. Rożkiewicz D. Ręce personelu jako potencjalne źródło zakażeń szpital-nych. Zakażenia 2011;5:6–12.
6. WHO guidelines on hand hygiene in health care. First global patient safety challenge – clean care is safer care. World Health Organization (online) 2009; http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241597906_eng.pdf 7. Boyce JM, Pittet D. Guideline for hand hygiene in health-care settings.
Recommendations of the Healthcare Infection Control Practices Advi-sory Committee and the HICPAC/SHEA/APIC/IDSA Hand Hygiene Task Force. MMWR 2002;51(RR-16):1–45.
8. Matras P, Bartoszewska L, Rudzki S. Leczenie żywieniowe. Procedury. 1st edn. Wydawnictwo Czelej, Lublin, 2010.
9. Szlagatys-Sidorkiewicz A, Słomińska-Frączek M, Borkowska A, Sroka M, Krzy-kowski G, Kamińska B. Rola organizacji leczenia żywieniowego w zapobiega-niu powikłaniom infekcyjnym. Prz Gastroenterol 2010;5(2):104–109. 10. Traoré O, Allaert FA, Fournet-Fayard S, Verrière JL, Laveran H. Comparison
of in-vivo antibacterial activity of two skin disinfection procedures for insertion of peripheral catheters: povidone iodine versus chlorhexidine. J Hosp Infect 2000;44(2):147–150.
11. Rosenthal VD, Salomao R, Leblebicioglu H, Akan OA, Sobreyra Orope-za M. Hand hygiene compliance in Argentina, Brazil, Colombia, India, Mexico, Morocco, Peru and Turkey. Findings of the International No-socomial Infection Control Consortium (INICC). Am J Infect Control 2006;34(5):E31–E32.
12. Zapobieganie infekcjom związanym z obecnością cewników naczynio-wych. Zalecenia Komisji Higieny Szpitalnej i Zapobiegania Infekcjom przy Instytucie Roberta Kocha (RKI). 2nd edn. Polskie Stowarzyszenie
Pie-lęgniarek Epidemiologicznych, Katowice, 2010, zeszyt IV.
13. Infusion Nurses Society. Infusion Nursing. Standards of Practice. Lippin-cott Williams & Wilkins, Norwood, 2011.
