Anna Pietruszka-Ortyl
Zaufanie w budowaniu kapitału
społecznego profesjonalistów
Ekonomiczne Problemy Usług nr 122, 359-368
E k o n o m ic z n e P ro b le m y U s łu g nr 1 2 2
IS S N : 1 8 9 6 -3 8 2 X | w w w .w n u s .e d u .p l/p l/e d u / DOI: 10.18276/epu.2016.122-34 | strony: 361-370
ANNA PIETRUSZKA-ORTYL
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakow ie1
ZAUFANIE W BUDOWANIU KAPITAŁU SPOŁECZNEGO PROFESJONALISTÓW
Streszczenie
Opracowanie podejmuje problematykę roli zaufania w budowaniu kapitału spo
łecznego profesjonalistów jako nowej generacji pracowników wiedzy. Punkt wyjścia
stanowią rozważania dedykowane istocie kapitału społecznego i teorii zaufania w kon
tekście specjalistów. Meritum tworzą prezentacje poziomów zaufania specjalistów
i sposobów budowania zaufania w gronie pracowników wiedzy.
Słowa kluczowe:
profesjonaliści, zaufanie, kapitał społeczny, dzielenie się wiedzą.
Wprowadzenie
Jednym z zasadniczych wyzwań organizacji XXI wieku jest orientacja na pozy
skanie i utrzymanie pracowników posiadających unikalne kompetencje, perfekcyj
nych w swoich działaniach, dążących do mistrzostwa osobistego, a tym samym mają
cych zasadniczy wpływ na tworzenie wartości firmy. Takie atrybuty cechują profe
sjonalistów - nową generację pracowników wiedzy, „złote kołnierzyki”.
Profesjonaliści, a nie organizacje, są właścicielami wiedzy, ich praca opiera
się na prowadzeniu rozważań, rozwiązywaniu problemów, tworzeniu pomysłów
i integrowaniu ich przy udziale lub za pośrednictwem innych. Cechuje ich wysoki
indywidualizm, innowacyjność i stosunkowo swobodne podejście do kwestii lojal
ności względem zatrudniającej ich organizacji. Są oni natomiast zwykle uwikłani
w sieci powiązań nieformalnych, opartych na wzajemnym autorytecie bazującym
na osobistych kompetencjach. Te właśnie charakterystyki świadczą o ich w yjątko
wości. Pracownik wiedzy to osobliwa kategoria - to nowy profesjonalista (w
r ó ż n i e n i u o d w i e l u k l a s p r a c o w n i k ó w s t a r y c h p r o f e s j i ) , k o n k r e t n y t y p s p e c j a l i s t y w r a m a c h p r a c o w n i k ó w o r g a n i z a c j i o p a r t y c h n a w ie d z y . Z a r z ą d z a j ą c y o r g a n i z a c j a m i , n a r z e c z k t ó r y c h o n i d z i a ł a j ą , s t a j ą z a t e m p r z e d p r o b l e m e m , j a k w m a k s y m a l n y s p o s ó b w y k o r z y s t a ć p o t e n c j a ł p r o f e s j o n a l i s t ó w i s w o b o d n i e k o r z y s t a ć z i c h z a s o b ó w . J e d n y m z e s p o s o b ó w m o ż e b y ć a n a l i z o w a n i e k a p i t a ł u s p o ł e c z n e g o p r a c o w n i k ó w i n t e l e k t u a l n y c h i k s z t a ł t o w a n i e p o ż ą d a n e g o p o z i o m u z a u f a n i a j a k o i s t o t n e j j e g o d e t e r m i n a n t y , a t y m s a m y m w a ż n y c h c z y n n i k ó w t w o r z ą c y c h p o r t f e l k o m p e t e n c j i s p e c j a l i s t ó w . S t ą d c e l e m o p r a c o w a n i a j e s t p r z e d s t a w i e n i e i s t o t y i s p e c y f i k i k a p i t a ł u s p o ł e c z n e g o n o w e g o p r o f e s j o n a l i s t y o r a z u k a z a n i e r e l a c j i p o m i ę d z y j e g o w i e l k o ś c i ą i s t o p n i e m w y k o r z y s t a n i a a p o z i o m e m o r a z r o d z a j a m i z a u f a n i a c h a r a k t e r y s t y c z n y m i d l a p r a c o w n i k ó w w i e d z y .
1. Kapitał społeczny profesjonalistów
S a m t e r m i n k a p i t a ł s p o ł e c z n y w y w o d z i s i ę z s o c j o l o g i i i p o l i t o l o g i i , a w s p ó ł c z e ś n i e z y s k a ł w y m i a r m i k r o - i m a k r o e k o n o m i c z n y . P o s t r z e g a n y j e s t j a k o „ k l e j ” , „ s p o i w o ” ł ą c z ą c e l u d z i w r a m a c h z a l e ż n o ś c i w y n i k a j ą c y c h z u c z e s t n i c t w a w s i e c i p o w i ą z a ń . T w o r z y k o n t e k s t i j e s t r e z u l t a t e m w z a j e m n y c h s t o s u n k ó w . W n a j b a r d z i e j o g ó l n e j d e f i n i c j i c h a r a k t e r y z o w a n y j e s t j a k o w i ę z i z a u f a n i a z a w a r t e w s t r u k t u r z e s p o ł e c z n y c h p o w i ą z a ń ( Z a j ą c 2 0 1 3 , s. 5 1 ) . S. W a l u k i e w i c z d e f i n i u j e k a p i t a ł s p o ł e c z n y j a k o w s z y s t k i e f o r m a l n e i / l u b n i e f o r m a l n e r e l a c j e m i ę d z y c o n a j m n i e j d w i e m a o s o b a m i t r a k t o w a n y m i j a k o s a m o d z i e l n e i s t o t y l u d z k i e . F o r m u ł ę u ś c i ś l a c h a r a k t e r y s t y k ą , i ż k a p i t a ł s p o ł e c z n y t o d o p e ł n i e n i e k a p i t a ł u l u d z k i e g o w s f e r z e w a r t o ś c i n i e m a t e r i a l n y c h ( W a l u k i e w i c z 2 0 1 2 , s. 2 6 , 8 5 , 9 7 ) . W d e f i n i c j a c h p o j a w i a s i ę u t o ż s a m i e n i e k a p i t a ł u s p o ł e c z n e g o z k o r z y ś c i a m i p r z e c h w y c o n y m i z r e l a c j i i s i e c i i / b ą d ź z n o r m , a c z a s e m ł ą c z y s i ę g o z s a m y m i r e l a c j a m i , s i e c i a m i i / b ą d ź n o r m a m i . P o s t r z e g a s i ę g o w t r z e c h p e r s p e k t y w a c h - k a p i t a ł s p o ł e c z n y j a k o w s p ó ł w y s t ę p u j ą c e n o r m y i s i e c i ( C o l e m a n , P u t n a m ) , k a p i t a ł s p o ł e c z n y j a k o n o r m y ( F u k u y a m a ) o r a z k a p i t a ł s p o ł e c z n y j a k o s i e c i ( B o u r d i e u , D a s g u p t a , L i n ) ( Ł o p a c i u k - G o n c z a r y k 2 0 0 9 , s. 3 7 ) . E l e m e n t a m i n a j c z ę ś c i e j w y s t ę p u j ą c y m i w d e f i n i c j a c h k a p i t a ł u s p o ł e c z n e g o s ą z a t e m ( M a r c i n k o w s k a 2 0 1 2 , s. 2 0 ) : - u c z e s t n i c t w o w s i e c i a c h p o w i ą z a ń i r e l a c j i ( s i e c i k o n t a k t ó w ) , - d o s t ę p i w y k o r z y s t a n i e z a s o b ó w ( w s z c z e g ó l n o ś c i n i e m a t e r i a l n y c h - w i e d z y i k o m p e t e n c j i ) , - p o d z i e l a n e n o r m y i w a r t o ś c i , - z a u f a n i e , - g e n e r o w a n i e o k r e ś l o n y c h k o r z y ś c i d o r e a l i z a c j i c e l ó w ( s p o ł e c z n y c h , p o l i t y c z n y c h , e k o n o m i c z n y c h ) .
Anna Pietruszka-Ortyl
361 P o d k r e ś l a j ą c w a l o r y k a p i t a ł u s p o ł e c z n e g o j a k o c z y n n i k a i s t o t n i e s t y m u l u j ą c e g o r o z w ó j k a p i t a ł u i n t e l e k t u a l n e g o o r g a n i z a c j i , z w ł a s z c z a w k o n t e k ś c i e c h a r a k t e r y s t y k i p r o f e s j o n a l i s t ó w d z i a ł a j ą c y c h n a r z e c z p r z e d s i ę b i o r s t w a , w a r t o z a a k c e n t o w a ć i n n e j e g o z a l e t y : - p o m a g a s p e c j a l i s t o m z n a l e ź ć p r a c ę , w z b o g a c a z a s o b y p o t e n c j a l n y c h k a n d y d a t ó w d o p r a c y w f i r m a c h , r e d u k u j e f l u k t u a c j ę k a d r ; - w p ł y w a n a s u k c e s z a w o d o w y o r a z p o z i o m w y n a g r o d z e n i a k i e r o w n i c t w a ; - w s p i e r a d z i a ł a n i a i n n o w a c y j n e ; - z w i ę k s z a e f e k t y w n o ś ć f u n k c j o n o w a n i a p r a c o w n i k ó w w i e d z y , z e s p o ł ó w s p e c j a l i s t ó w i t y m s a m y m c a ł y c h o r g a n i z a c j i ; - r o z w i j a p r z e d s i ę b i o r c z o ś ć i p o m a g a t w o r z y ć n o w e p o d m i o t y g o s p o d a r c z e , z m n i e j s z a l i c z b ę b a n k r u c t w p r z e d s i ę b i o r s t w , z w i ę k s z a j ą c r ó w n o c z e ś n i e ż y w o t n o ś ć i d ł u g o w i e c z n o ś ć o r g a n i z a c j i ; - p o p r a w i a s t o s u n k i z d o s t a w c a m i , s p r z y j a s t w o r z e n i u s i e c i r e l a c j i p a r t n e r s k i c h o r a z u m o ż l i w i a p r z e p ł y w w i e d z y i u c z e n i e s i ę o d c z ł o n k ó w g r u p y ; - u ł a t w i a t r a n s f e r w i e d z y , c o w p ł y w a n a p o p r a w ę e f e k t y w n o ś c i d z i a ł a n i a o r g a n i z a c j i i i c h w y n i k ó w ; - u ł a t w i a w y m i a n ę z a s o b ó w m i ę d z y j e d n o s t k a m i o r a z p o z y s k i w a n i e n a j l e p s z y c h z a s o b ó w ; - u m o ż l i w i a w z r o s t s k a l i d z i a ł a l n o ś c i , w c h o d z e n i e n a n o w e r y n k i ; - p o z w a l a z m n i e j s z y ć k o s z t y t r a n s a k c y j n e ; - p o m a g a o g r a n i c z a ć b a r i e r y o r g a n i z a c y j n e ; - w p ł y w a n a w i ę k s z ą s p ó j n o ś ć i k o m p l e k s o w o ś ć d z i a ł a ń ; - u ł a t w i a z a r z ą d z a n i e r y z y k i e m i p o w o d u j e w i ę k s z ą s t a b i l n o ś ć f u n k c j o n o w a n i a o r g a n i z a c j i . R e a s u m u j ą c , d o g ł ó w n y c h c z y n n i k ó w k a p i t a ł u s p o ł e c z n e g o z a l i c z a s i ę z a u f a n i e , p o c z u c i e w s p ó l n o t y i p r z y n a l e ż n o ś c i , n i e o g r a n i c z o n ą k o m u n i k a c j ę , d e m o k r a t y c z n e p o d e j m o w a n i e d e c y z j i , p o c z u c i e w s p ó l n e j o d p o w i e d z i a l n o ś c i , n o r m y s p o ł e c z n e ( B u g d o l 2 0 1 0 , s. 3 8 ) . S t ą d w y d a j e s ię , i ż k o n c e n t r a c j a n a d e t e r m i n a n t a c h k s z t a ł t o w a n i a z a u f a n i a w ś r ó d p r o f e s j o n a l i s t ó w p o w i n n a s t a ć s i ę j e d n y m z k l u c z o w y c h z a d a ń z a r z ą d z a j ą c y c h o r g a n i z a c j a m i w g o s p o d a r c e o p a r t e j n a w i e d z y .2. Teoria zaufania
T e o r i a z a u f a n i a r o z w a ż a to p o j ę c i e w r ó ż n o r a k i c h u j ę c i a c h . F . F u k u y a m a z a u f a n i e o k r e ś l a j a k o m e c h a n i z m o p a r t y n a z a ł o ż e n i u , ż e i n n y c h c z ł o n k ó w d a n e j s p o ł e c z n o ś c i c e c h u j e u c z c i w e i k o o p e r a t y w n e z a c h o w a n i e , o p a r t e n a w s p ó l n i e w y z n a c z o n y c h n o r m a c h . A r g u m e n t u j e , iż w s z e r o k i m z n a c z e n i u z a u f a n i e m o ż n a t r a k t o w a ć j a k o c e c h ę k u l t u r o w ą o d d z i a ł u j ą c ą n a z w i ą z k i e k o n o m i c z n e p r z e d s i ę b i o r s t w i z a c h o w a n i a i c h m e n e d ż e r ó w , a t a k ż e p r a c o w n i k ó w . D l a t e g o t e ż p a r a m e t r y z u j ez a u f a n i e j a k o k a t e g o r i ę e k o n o m i c z n ą , k t ó r a m a s w o j ą w y m i e r n ą w a r t o ś ć w p o s t ę p o w a n i u m e n e d ż e r ó w g r u p s p o ł e c z n y c h i p r a c o w n i k ó w ( F u k u y a m a 1 9 9 7 , s. 3 8 - 4 0 ) . I s t o t ą z a u f a n i a j e s t z a t e m p o z y t y w n e o c z e k i w a n i e , ż e n i k t - s ł o w e m , c z y n e m lu b d e c y z j ą n i e b ę d z i e d z i a ł a ł p r z e c i w k o n a m . Z a u f a n i e t o s t o s u n e k z a c h o d z ą c y p o m i ę d z y t r z e m a e l e m e n t a m i : o b d a r z o n y m z a u f a n i e m Z , o b d a r z a j ą c y m z a u f a n i e m U o r a z p r z e s t r z e n i ą , w k t ó r e j t a r e l a c j a z a c h o d z i Q ( S k r z y p e k 2 0 1 5 , s. 1 6 2 ). Z d a n i e m D . H a r r i s o n a , L .L . C u m m i n g s a i N . L . C h e r v a n y ’e g o z a u f a n i e j e s t w y p a d k o w ą o d d z i a ł y w a n i a p i ę c i u s ił, k t ó r e m o ż n a t r a k t o w a ć j a k o j e g o k a t e g o r i e . W y m i a r y t e , t o j e s t z a u f a n i e o s o b o w o ś c i o w e , k a l k u l a c y j n e , i n s t y t u c j o n a l n e , p e r - c e p c y j n e o r a z o p a r t e n a w i e d z y , p o u w z g l ę d n i e n i u e l e m e n t u c z a s u t w o r z ą c a ł o ś c i o w y p r o c e s b u d o w a n i a z a u f a n i a w o r g a n i z a c j i . B a d a c z e w y r ó ż n i l i i s c h a r a k t e r y z o w a l i n a s t ę p u j ą c e f o r m y z a u f a n i a ( P a l i s z k i e w i c z 2 0 1 0 , s. 4 5 ) : - z a u f a n i e k a l k u l a c y j n e (c a lc u la tiv e -b a s e d tru st) d e f i n i o w a n e j a k o e l e m e n t w s p ó l n y p r o s t e j k a l k u l a c j i k o s z t ó w i k o r z y ś c i p ł y n ą c y c h z d a n e j r e l a c j i , o p i e r a j ą c e s i ę g ł ó w n i e n a r a c j o n a l n y m p r z e k o n a n i u o o p ł a c a l n o ś c i d a n e j r e l a c j i ; - z a u f a n i e o s o b o w o ś c i o w e (p e r s o n a lity - b a s e d tru st) w y n i k a j ą c e z e s t r u k t u r y o s o b o w o ś c i c z ł o w i e k a i s k u p i o n e w o k ó ł c e c h w r o d z o n y c h o r a z n a b y t y c h , w p o s t a c i z d o l n o ś c i d o w c z u w a n i a s i ę w s y t u a c j ę in n y c h , w r a ż l i w o ś c i , o d p o w i e d z i a l n o ś c i o r a z e m o c j o n a l n e j p o w ś c i ą g l i w o ś c i ;
- z a u f a n i e i n s t y t u c j o n a l n e (in s titu tio n -b a s e d tru st) w y w o d z ą c e s i ę z f o r m a l n y c h r e g u l a c j i w y w o ł u j ą c y c h p o c z u c i e b e z p i e c z e ń s t w a w y n i k a j ą c e z z a b e z p i e c z e ń f o r m a l n y c h , k t ó r e z k o l e i k s z t a ł t u j ą p r z e j r z y s t o ś ć i s t a b i l n o ś ć s y t u a c y j n ą ; - z a u f a n i e p e r c e p c y j n e (c o g n itio n -b a s e d tru st) o p i s u j ą c e p o z n a w c z e c e c h y j e d n o s t e k , k t ó r e d e c y d u j ą o s p o s o b i e o b s e r w a c j i w z a j e m n y c h z a c h o w a ń , r e a k c j i , s p o s o b ó w p o s t ę p o w a n i a ; - z a u f a n i e o p a r t e n a w i e d z y (k n o w le d g e -b a s e d tru st), k t ó r e j e s t n a j t r w a l s z e , b o r o z w i j a s i ę n a p o d s t a w i e z d o b y w a n y c h i g r o m a d z o n y c h d o ś w i a d c z e ń , a j e g o m e c h a n i z m p o w s t a w a n i a j e s t j e d n o z n a c z n y z p r o c e s a m i u c z e n i a s ię .
3. Specyfika zaufania specjalistów
Z a u f a n i e w p e r s p e k t y w i e j e g o b u d o w a n i a i k s z t a ł t o w a n i a w ś r o d o w i s k u p r a c o w n i k ó w w i e d z y t r a k t u j e s i ę d w u b i e g u n o w o , j a k o ( H o l s t e i F i e l d s 2 0 1 0 , s. 1 2 9 ): - z a u f a n i e o p a r t e n a ż y c z l i w o ś c i , k t ó r e g o p o d s t a w ą j e s t w z a j e m n a t r o s k a o r a z o b o p ó l n y i n t e r e s w s p ó ł t w o r z e n i a w i e d z y m i ę d z y p r o f e s j o n a l i s t a m i ; - z a u f a n i e o p a r t e n a k o m p e t e n c j a c h , z a s a d z a j ą c e s i ę n a n i e z a w o d n o ś c i , s o l i d n o ś c i i r z e t e l n o ś c i w s p ó ł p r a c o w n i k a .
Anna Pietruszka-Ortyl
363 Z a u f a n i e o p a r t e n a ż y c z l i w o ś c i o z n a c z a , ż e j e d n o s t k a n i e s k r z y w d z i in n e j j e d n o s t k i w s y t u a c j i , g d y p o j a w i s i ę t a k a m o ż l i w o ś ć . D l a j e g o b u d o w a n i a w a ż n e s ą c z y n n i k i w p o s t a c i w r a ż l i w o ś c i i s i l n y c h w i ę z ó w . N a t o m i a s t z a u f a n i e o p a r t e n a k o m p e t e n c j a c h o p i s u j e r e l a c j ę , w k t ó r e j j e d n o s t k a w i e r z y , ż e i n n i s ą n o ś n i k a m i is t o t n e j w i e d z y w d a n y m o b s z a r z e . E l e m e n t a m i w s p ó ł t w o r z ą c y m i t e n r o d z a j z a u f a n i a s ą : w s p ó l n y j ę z y k , w s p ó l n a w i z j a i d y s k r e c j a . O b y d w a r o d z a j e z a u f a n i a w n i e k t ó r y c h s y t u a c j a c h m o g ą b y ć c a ł k o w i c i e n i e z a l e ż n e o d s i e b i e ( G r u d z e w s k i i in . 2 0 0 8 , s. 5 5 ) . Z p u n k t u w i d z e n i a c y r k u l a c j i w i e d z y w i o d ą c ą r o l ę o d g r y w a z a u f a n i e o p a r t e n a k o m p e t e n c j a c h , j e d n a k w p e r s p e k t y w i e p r a c o w n i k ó w w i e d z y o b y d w i e f o r m y z a u f a n i a o d g r y w a j ą r ó w n i e i s t o t n ą r o l ę . D z i e l e n i e s i ę w i e d z ą w ś r ó d s p e c j a l i s t ó w j e s t m o ż l i w e j e d y n i e w ó w c z a s , g d y o d b i o r c a w i e d z y p o s t r z e g a j e d n o s t k ę b ę d ą c ą ź r ó d ł e m w i e d z y j a k o ż y c z l i w ą i j e d n o c z e ś n i e k o m p e t e n t n ą . G w a r a n t u j e t o u z y s k a n i e s p r z ę ż e n i a z w r o t n e g o , k t ó r e g o z a i s t n i e n i e m o t y w u j e d o o t w a r t o ś c i k o m u n i k a c y jn e j p r o f e s j o n a l i s t ę . W g r u p a c h w i r t u a l n y c h , w k t ó r y c h n a j c z ę ś c i e j d z i a ł a j ą p r o f e s j o n a l i ś c i , p r o c e s b u d o w y z a u f a n i a i n t e r p e r s o n a l n e g o p r z e b i e g a o d m i e n n i e ( r y s u n e k 1). J e g o u c z e s t n i c y p o z b a w i e n i s ą p o d s t a w o w e g o i n s t r u m e n t a r i u m b u d o w y z a u f a n i a w d r o d z e k o n t a k t ó w b e z p o ś r e d n i c h . R y s. 1. S p o s o b y b u d o w a n ia z a u fa n ia w ś r o d o w is k u w irtu a ln y m Ź ró d ło : o p ra c o w a n ie w ła s n e n a p o d s ta w ie : (B e n d k o w s k i 2 0 1 1 , s. 86). W s p ó ł p r a c a w p r z e s t r z e n i w i r t u a l n e j z o s t a j e n a w i ą z a n i a d z i ę k i t z w . s z y b k i e m u z a u f a n i u , p o w s t a j ą c e m u n a g l e w r a z z r o z p o c z ę c i e m r e a l i z a c j i z a d a n i a , a m a j ą c e m u ź r ó d ł a w r e p u t a c j i e k s p e r c k i e j , k t ó r ą c z ł o n k o w i e z e s p o ł u c i e s z ą s i ę o d p o c z ą t k u w s p ó ł p r a c y , o r a z w n a t u r a l n y c h s k ł o n n o ś c i a c h c z ł o w i e k a i c h ę c i d o u f a n i aw t ę w i e d z ę . S z y b k i e z a u f a n i e u w a ż a s i ę z a j e d e n z n a j w a ż n i e j s z y c h r o d z a j ó w z a u f a n i a , b e z k t ó r e g o j e d n o s t k i n i e b y ł y b y w s t a n i e n a w i ą z y w a ć s k u t e c z n i e n o w y c h r e l a c j i ( B e n d k o w s k i 2 0 1 1 , s. 8 4 - 8 5 ) . S t a n o w i o n o p o c h o d n ą p r o c e s u t w o r z e n i a s ię s t r a t y f i k a c j i g r u p o w e j , w k t ó r e j g ł ó w n ą r o l ę o d g r y w a p o z i o m o c z e k i w a ń c o d o k o m p e t e n c j i j e d n o s t k i i j e j w k ł a d u w r o z w i ą z a n i e z a d a n i a g r u p o w e g o . Z a u f a n i e s z y b k i e j e s t b a r d z o n i e t r w a ł e i d l a t e g o j e g o b u d o w a n i e w y m a g a p o j a w i e n i a s ię o k r e ś l o n y c h c z y n n i k ó w s y t u a c y j n y c h w a r u n k o w a n y c h p r z e s ł a n k a m i w w y m i a r a c h o r g a n i z a c y j n y m , w s p ó l n o t o w y m i t e c h n o l o g i c z n y m ( t a b e l a 1). T a b e la 1 W y m ia ry s y tu a c y jn y c h c z y n n ik ó w s z y b k ie g o z a u fa n ia w w irtu a ln e j w s p ó ln o c ie d z ia ła ń
W y m ia r C zy n n ik i W pływ na poziom zaufania
o rg a n iz a cy jn y
- d o m en a - zau fan ie ro śn ie szyb ciej, gdy d o m en a stan o w i o k reślo n ą w arto ść d la czło n k ó w w sp ó ln o ty
- sp o só b p o w stan ia - w y ższy p o z io m z a u fa n ia p o w stan ie w sp o n tan iczn ie p o w stały ch w sp ó ln o tach lu b w sytuacji, gdy k lu czo w i czło n k o w ie z a jm u ją cen traln e p o zy cje w sieci zau fan ia - środow isko - w y m ia r ek o n o m iczn y , k u ltu ra o rg an izacy jn a oraz styl
k iero w an ia o d d ziału ją n a siebie, tw o rząc śro d o w isk o , k tó re m o że b yć w sp ierające, n e u tra ln e lu b n iesp rzy ja jące p ro c e so m tw o rzen ia i ro z w o ju szybkiego zau fan ia
- p rzy w ó d ztw o - w sy tu acji stale n eg o cjo w an eg o p rzy w ó d ztw a o d p o w ie d zialn o ść i ro le p o d le g a ją ciąg ły m n eg o c ja c jo m i są ro z d zielan e w zale żn o ści o d p o trzeb , co p o c ią g a z a so b ą w z ro st zau fan ia w sp ól no tow y
- w ielkość - d u ż a w sp ó ln o ta to w y tw o rzen ie się n ietrw ały ch w ięzi sp o łeczn y ch i sp ad ek p o z io m u z au fan ia
- czło n k o stw o - otw arte czło n k o stw o i p rzy m u so w a rek ru tacja n o w y ch czło n k ó w w ią ż ą się z p ro b le m e m o só b k o rzy stają cy ch z w ied zy w sp ó ln o ty , a n ie w n o szący ch w łasn eg o u d ziału - sp o só b rek ru tacji
n o w y ch czło n k ó w - b ieg ło ść w p o słu g iw an iu się te c h n o lo g ią
- je j b ra k m o ż e zao w o co w ać w y k lu czen iem n iek tó ry ch czło n k ó w z p rac w sp ó ln o ty lu b zn aczn ie u tru d n ić n aw iąza n ie z n im i b liższy ch w ięzi
- zró żn ico w an ie k u ltu ro w e
- zb y t d u że m o że u tru d n iać c zło n k o m id en ty fik ację i ro z w in ięcie w sp ó ln y c h zain tereso w ań , a ta k ż e stw o rzen ie otw artej k o m u n ik acji, co au to m aty czn ie sp o w o d u je sp adek szybkiego z a u fa n ia i ro z p a d w spó ln o ty tec hn olo gic zn
y - sto p ień z ró żn ico w an ia i z ak res w y k o rzy sty w an ia tech n o lo g ii in fo rm a cy jn y ch
- b ezp o śred n io d o d atn io w p ły w a ją n a p o z io m szybkiego zau fan ia
Anna Pietruszka-Ortyl
365 W y m i a r o r g a n i z a c y j n y o b e j m u j e w s z e l k i e c z y n n i k i w p ł y w a j ą c e n a p o z i o m z a u f a n i a w e w s p ó l n o c i e d z i a ł a ń , n a k t ó r e o r g a n i z a c j a m a w p ł y w . W y m i a r w s p ó l n o t o w y o b e j m u j e w s z e l k i e p r z e s ł a n k i n a p o z i o m i e w s p ó l n o t y , k t ó r e d e t e r m i n u j ą p r o c e s y b u d o w y s z y b k i e g o z a u f a n i a . W y m i a r t e c h n o l o g i c z n y o b e j m u j e w s z e l k i e t e c h n i c z n e w a r u n k i z w i ą z a n e z k r e o w a n i e m z a u f a n i a w w i r t u a l n e j w s p ó l n o c i e d z i a ł a ń ( B e n d k o w s k i 2 0 1 1 , s. 8 7 - 8 8 ) . Z p u n k t u w i d z e n i a e f e k t y w n o ś c i z a r z ą d z a n i a p r o f e s j o n a l i s t a m i z a u f a n i e p o s t r z e g a s i ę j a k o c z y n n i k m o t y w u j ą c y d o t r a n s f e r u w i e d z y , a n a w e t k o n t e k s t d z i e l e n i a s i ę n ią . W w a r u n k a c h g d y p r a c o w n i c y w i e d z y m a j ą w y s o k ą s a m o o c e n ę i s a m o ś w i a d o m o ś ć ( c o j e s t i c h c h a r a k t e r y s t y k ą ) , w y z n a c z a j ą s o b i e a m b i t n e c e l e , k t ó r e s ą r e a l i z o w a n e w o p a r c i u o z a u f a n i e i n t r a o r g a n i z a c y j n e p r z e j a w i a j ą c e s i ę w y s o k ą o c e n ą w i a r y g o d n o ś c i p o z y s k a n e j o d i n n y c h s p e c j a l i s t ó w w i e d z y ( r y s u n e k 2 ). R y s. 2. Z a u fa n ie ja k o p o d s ta w a d o d z ie le n ia się w ie d z ą Ź ró d ło : (S a n k o w s k a 2 0 1 1 , s. 126). T r a k t u j ą c z a u f a n i e j a k o j e d e n z w a ż n i e j s z y c h c z y n n i k ó w k s z t a ł t u j ą c y c h p o d s t a w o w e ź r ó d ł a w ł a d z y w g r o n i e p r o f e s j o n a l i s t ó w , n a l e ż y z w r ó c i ć u w a g ę n a p o d s t a w y z a u f a n i a o r a z n a i n n e d e t e r m i n a n t y k s z t a ł t u j ą c e j e g o p o z i o m w r e l a c j i p o d w ł a d n y - k i e r o w n i k , w k o n t e k ś c i e s p e c j a l i s t a - p r z y w ó d c a p r a c o w n i k ó w i n t e l e k t u a ln y c h . W ś r ó d w i e l u a n a l i z d e d y k o w a n y c h i n d y k a t o r o m m a j ą c y m n a j w i ę k s z y w p ł y w n a z a u f a n i e d o p r z e ł o ż o n e g o n a j c z ę ś c i e j w s k a z u j e s i ę n a s t ę p u j ą c e w a r u n k i d l a z a u f a n i a : d o s t ę p n o ś ć , k o m p e t e n c j e , k o n s e k w e n c j a , d y s k r e c j a , u c z c i w o ś ć , l o j a l n o ś ć , o t w a r t o ś ć , s p r a w i e d l i w o ś ć , d o t r z y m a n i e o b i e t n i c , o t w a r t o ś ć ( P a l i s z k i e w i c z 2 0 1 3 , s. 8 4 ).Podsumowanie
Zaufanie ustanaw ia podstawy dla nowych typów relacji społecznych i po
strzegane jest przez pryzm at różnych korzyści, je st istotnym elementem w pracy
zespołowej, rozwijaniu stosunków międzyludzkich, przywództwie, wyznaczaniu
celów i negocjacjach (Skrzypek 2015, s. 166). Zdaje się zatem być warunkiem
sin eq u a n o n
efektywnego zarządzania pracownikam i intelektualnymi. Zaufanie bo
wiem potrzebuje nieformalnej sieci powiązań, powstaje w procesach wymiany, ale
jest zasobem kruchym, który może zniknąć równie szybko, jak się pojawia. Częste
interakcje pracowników przyczyniają się do jego powstania, a samo zaufanie
wówczas później ułatwia procesy zdobywania wiedzy, technologii i informacji od
innych uczestników organizacji, kooperantów czy klientów (Bugdol 2010, s. 39).
R. Putnam podkreśla, iż formy, w ja k ic h przejaw ia się zasób kapitału społecznego,
to przede w szystkich sieci społeczne, normy odwzajemnione oraz zaufanie, które
jest ich konsekwencją (Gajowiak 2012, s. 23). Nie pozostaje to bez znaczenia
zwłaszcza w aspekcie analizy specyfiki zachowań organizacyjnych profesjonali
stów, dla których charakterystyczne jest funkcjonowanie w konkretnych, dość
hermetycznych sieciach powiązań, określanych przez wysoki poziom wzajemnego
zaufania, uwarunkowanego w ielom a czynnikami, w tym właśnie stosowaniem
określonych norm zachowań.
Takie wnioskowanie potwierdzają wyniki pilotażowych badań empirycznych,
przeprowadzonych przez autorkę opracowania, dedykowanych postawom specjali
stów branży IT w Polsce. Według nich wszyscy specjaliści wskazywali prawie
identyczny kanon wartości, w którym zawiera się dążenie do równowagi między
życiem zawodowym i osobistym, samodzielność i lojalność wobec siebie i zespołu.
Najwyższą m iarą profesjonalizmu dla badanych jest kompetentność i wiarygod
ność. Co więcej, jedną z najczęściej wykorzystywanych form dzielenia się wiedzą
jest intelektualna poczta pantoflowa (spotkania nieformalne, koleżeńskie wsparcie
i doradztwo). W ówczas artykułuje się wiedzę cichą, a barierą wejścia jest osobisty
profesjonalizm i gwarancja transakcji wymiany (dzielą się wiedzą tylko z zaufany
mi pracownikami, których kompetencje są na porównywalnym poziomie) (Pie-
truszka-Ortyl 2015, s. 105-111).
Charakterystyczną cechą tworzącej się cywilizacji wiedzy jest więc wzajemne
przeplatanie i warunkowanie szeroko rozumianej sfery kulturowej i materialnej.
W efekcie tworzy to nowy wymiar gospodarki, nowego społeczeństwa i nowego
pracownika. Będzie to społeczeństwo informacji, organizacji i nowych relacji (Za
jąc 2013, s. 144).
Anna Pietruszka-Ortyl
367Literatura
1. B e n d k o w s k i J. ( 2 0 1 1 ) , P rzesłanki rozw oju za u fa n ia w środow isku w irtu a ln ym, w : C złow iek i p r a c a w zm ien ia ją cej się organizacji. W kierunku respektow ania in teresów pra co b io rcó w , r e d . M . G a b le ta , A . P ie t r o ń - P i s z c z e k , P r a c e N a u k o w e U n iw e r s y t e tu E k o n o m i c z n e g o w e W r o c ł a w i u n r 2 2 3 , s. 8 3 - 9 2 , W r o c ła w : W y d a w n ic tw o U n iw e r s y t e tu E k o n o m ic z n e g o .
2 . B u g d o l M . ( 2 0 1 0 ) , W ym iary i p ro b le m y za rzą d za n ia organizacją opartą n a za u fa niu,K r a k ó w : W y d a w n ic t w o U n iw e r s y t e tu J a g ie llo ń s k ie g o .
3. F u k u y a m a F . ( 1 9 9 7 ) , Zaufanie. K a p ita ł sp o łeczn y a droga do dobrobytu,W a r s z a w a - W r o c ła w : P W N .
4 . G a jo w ia k M . ( 2 0 1 2 ) , K a p ita ł społeczny. P rzy p a d e k P olski,W a r s z a w a : P W E . 5. G r u d z e w s k i W .M . i in . ( 2 0 0 8 ) , Zaufanie w zarządzaniu p ra c o w n ik a m i w iedzy,
„ E - m e n to r ” , n r 5 ( 2 7 ) , s. 5 2 - 5 6 .
6 . H o ls t e J .S ., F ie l d s D . ( 2 0 1 0 ) , T rust a n d ta c it know ledge sh a rin g use, „ J o u r n a l o f K n o w l e d g e M a n a g e m e n t” , v o l. 14, n o . 1, s. 1 2 7 - 1 3 5 .
7 . Ł o p a c iu k - G o n c z a r y k B . ( 2 0 0 9 ) , Więzi społeczne, zaufanie i k a p ita ł społeczny,
w : Więzi społeczne i p rzem ia n y gospodarcze. P olska i inne kraje europejskie, re d . S. G o lin o w s k a , J. W ilk in , s. 3 2 - 4 9 , W a rs z a w a : I n s ty tu t P r a c y i S p ra w S o c ja ln y c h . 8. M a r c in k o w s k a M . ( 2 0 1 2 ) , K a p ita ł sp o łeczn y przed sięb io rstw a - p r ó b a syn tezy
literatury przed m io tu ,„ P r z e g l ą d O r g a n iz a c j i” , n r 1 0, s. 2 0 - 2 2 .
9. P a li s z k i e w i c z J. ( 2 0 1 0 ) , Z arys koncepcji zarządzania zaufaniem , w : Z arządzanie relacjam i m iędzyorganizacyjnym i. D ośw iadczenia i w yzw ania, re d . A . A d a m ik , s. 4 0 - 5 4 , Ł ó d ź : W y d a w n ic t w o P o li te c h n i k i Ł ó d z k ie j.
10. P a li s z k i e w i c z J. ( 2 0 1 3 ) , Z aufanie w zarządzaniu,W a r s z a w a : P W N .
11. P ie t r u s z k a - O r ty l A . ( 2 0 1 5 ) , A ttitu d e s a n d va lu es o f pro fessio n a ls,
w : C ontem porary Issu e s a n d C hallenges in H um an R eso u rce M a n a g em en t, re d . K . S ta n k ie w ic z , s. 9 6 - 1 1 2 , G d a ń s k : G d a ń s k U n iv e r s ity o f T e c h n o lo g y F a c u lt y o f M a n a g e m e n t a n d E c o n o m ic s .
12. S a n k o w s k a A . ( 2 0 1 1 ) , Wpływ za u fa n ia n a za rządzanie przedsiębiorstw em . P er spektyw a w ew nątrzorganizacyjna, W a r s z a w a : D if in .
13. S k r z y p e k E . ( 2 0 1 5 ) , Wpływ za u fa n ia i relacji n a rozw ój kapitału społecznego or g a nizacji,w : F unkcjonow anie i doskonalenie za rządzania
-
asp ekty społeczne,re d . U . B a lo n , T . S ik o r a , s. 1 5 5 - 1 6 7 , K r a k ó w : W y d a w n ic t w o N a u k o w e P T T Ż .14. W a lu k i e w ic z S. ( 2 0 1 2 ) , K a p ita ł społeczny. S k ry p t akadem icki, W a r s z a w a : I n s ty tu t B a d a ń S y s t e m o w y c h P o ls k ie j A k a d e m ii N a u k .
15. Z a ją c A . ( 2 0 1 3 ) , Stan i znaczenie kapitału ludzkiego oraz społecznego w cyw iliza cji w iedzy,R z e s z ó w : W y d a w n ic t w o U n iw e r s y t e tu R z e s z o w s k ie g o .
