Wróblewski, Jan
Ostatni rok działalności Centralnej
Biblioteki Polskiej w Niemczech
-Oddział: Prusy Wschodnie
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1, 119-131
1968
M A T E R I A Ł Y
J A N W R Ó B L E W S K I O S T A T N I R O K D Z IA Ł A L N O Ś C I C E N T R A L N E J B IB L IO T E K I P O L S K IE J W N IE M C Z E C H — O D D Z IA Ł : P R U S Y W S C H O D N IE S z c ze g ó ln ie c ię ż k im d la lu d n o ś c i p o ls k ie j w P r u s a c h W sc h o d n ic h b y ł ro k o s ta t n i p rz e d w y b u c h e m I I w o jn y ś w ia to w e j, W o b lic z u z b liż a ją c y c h s ię p o d b o jó w h itle r y z m s t a r a ł się z lik w id o w a ć w s z e lk ie p r z e ja w y p o lsk o śc i. W r e z u lta c ie t e r r o r w o b e c r u c h u p o ls k ie g o p rz e w y ż s z a ł o k re s p le b is c y tu , ‘m n o ż y ły się w ro g ie w y s t ą p ie n ia (szczeg ó ln ie p o z e r w a n iu p a k t u o n ie a g re s ji), a g e r m a n iz a c ja c z y n iła o g ro m n e s p u sto s z e n ia . A ta k w ła d z i o rg a n iz a c ji a n ty p o l s k ic h s k ie r o w a n y b y ł g łó w n ie p rz e c iw k o is tn ie ją c y m s z k o ło m p o ls k im i in n y m o d c in k o m ży cia z o rg a n iz o w a n e g o m n ie js z o ś c i p o ls k ie j. W w y n ik u w y w ie ra n e g o n a c is k u z m n ie js z y ła s ię lic z b a s z k ó ł i u c z ę s z c z a ją c y c h ta m d zieci p o ls k ic h . R o z p ę ta n o te ż k a m p a n ię p rz e c iw p o d a w a n iu n a ro d o w o śc i p o ls k ie j w p rz e p ro w a d z a n y m w te d y s p isie lu d n o ś c i, k o n f is k a ta d a w a ła się w e z n a k i p r a s i e ’p o ls k ie j, a co n a jg o rs z e , ro z p o c z ę ły s ię w y s ie d la n ia d z ia ła c z y p o ls k ic h . (N a jtru d n ie js z a s y tu a c ja b y ła n a M a z u ra c h , g d z ie r u c h p o ls k i b y ł n a j słab sz y ) l.W a lk a z p o ls k o śc ią w 1939 r . o d b iła s ię ta k ż e n a r u c h u c zy teln ic z y m , w w y n ik u czego 5 b ib lio te k n a W a rm ii (B a rc ze w k o , B r e d y n k i, G ie trz w a łd , M á jd y , Pl-uśki) b y ło n ie c z y n n y c h . Z m n ie js z y ła się p o w a ż n ie z a ró w n o n a W a rm ii j a k i ' n a M a z u ra c h lic z b a c z y te ln ik ó w . P r z y c z y n y te g o s ta n u rz e cz y w y ja ś n ia k ie r o w n ik w s c h o d n io p ru s k ie g o o d d z ia łu C e n t r a ln e j B ib lio te k i P o l s k ie j w N ie m c ze c h , P a w e ł J a s ie k : „ N a ro k p rz e d m o im w y d a le n ie m w z m o g ło s ię te m p o p r z e ś la d o w a n ia i d y s k ry m in a c ji p o ls k ie j lu d n o ś c i tu b y lc z e j do teg o s to p n ia , że s p r a w y c zy 1 W. W r z e s i ń s k i , R u c h p o ls k i n a W a r m ii, M a z u ra c h i P o w iś lu w la ta c h 1920— 1939, P o z n a ń 1963, ss. 391 i n. I l u s t r a c j ą s y tu a c ji n a M a z u ra c h je s t m. in . r a p o r t k o n s u la p o ls k ie g o w O lsz ty n ie , B o h d a n a J a ło w ie c k ie g o o m a w ia ją c y w y n ik i k o lp o rta ż u k a le n d a r z a d la M a z u ró w n a 1939 r o k : „ ...R o z d aw n ic tw o k a le n d a r z a te g o ro c z n ie w te r e n ie o d b y w a ło się j a k co ro k u z re s z tą w a tm o s fe rz e b a rd z o c ię ż k ie j, a le w s to s u n k u d o u b ie g ły c h la t t e r r o r i c zu jn o ść ze s tro n y w ła d z i n ie m ie c k ic h o rg a n iz a c ji sp o łe c z n y c h je s z cze b a rd z ie j się z a o s trz y ły . N a p o rz ą d k u d z ie n n y m b y ły w y p a d k i, że lu d z ie k a le n d a r z z e sz ło ro c z n y p rz y jm o w a li c h ę tn ie , b a , n a w e t z ra d o ś c ią , o b e c n ie n ie c h c ie li m ó w ić n a te n te m a t, p ro s z ą c k o lp o rte r ó w , b y s o b ie p o sz li i n ie n a r a ż a li ic h n a p r z y k r e k o n s e k w e n c je , j a k o d m o w a u d z ie la n ia p o m o c y zim o w ej, z a s iłk ó w d la ro d z in w ie lo d z ie tn y c h lu b o d m o w a s p rz e d a ż y d rz e w a o p a ło w ego. W sz ę d zie p a n u j e z w ie rz ę c y s tra c h . N ic z re s z tą d z iw n eg o , b o w ie m a d m in is tr a c j a n ie m ie c k a g d z ie m o g ła , u ż y w a ła m e to d p rz y p o m in a ją c y c h p o n u r e c za sy śre d n io w ie c z a . W k ilk u w io s k a c h ż a n d a r m i u z a le ż n ia li u w z g lę d n ie n ie s t a r a ń o p rz y z n a n ie p o m o c y z im o w e j od s p a le n ia k s ią ż k i n a p o d w ó rz u ...” (A M SZ, A P B , w . 209, t. 4, K R P O ls z ty n z 28 I I 1939 r.).
te ln ic tw a p rz e s u n ę ły s ię a u to m a ty c z n ie n a p la n d ru g i. P iln o w a ć m u s ia łe m s z k o ln ic tw a i s ta ć do d y sp o z y c ji n a u c z y c ie li n ie ty lk o w d z ie ń , a le i n o cą. J e ś li ro d z in y p o s y ła ją c e d z ie c i do n a sz y c h szk ó ł b y ły zag ro żo n e , m u s ia łe m w y je c h a ć n a te r e n i b ro n ić s p ra w y ; b y łe m s tra ż a k ie m w c a ły m te g o sło w a z n ac z e n iu . N ie m ie c k i r a d c a s z k o ln y p iln o w a ł sz k ó ł ja k o k a w g ło w ie, t a k że n a u c z y c ie lstw o w ty m c za sie m a ło się m ogło p o ś w ię c a ć z a g a d n ie n io m b ib lio t e k a rs k i m . J e d y n ie n a sz e d ro g ie i o fia rn e p rz e d s z k o la n k i m o g ły n a w e t w ty m c z a sie p ro w a d z ić a k c j ę c z y te ln ic z ą . B o d a jż e w m a ju 1939 r. o d b y łe m z p r z e d s z k o la n k a m i o s ta tn ią m ie się c z n ą k o n fe re n c ję , n a k tó r e j p o m . in . o m ó w io n o ró w n ie ż z a g a d n ie n ie c z y te ln ic tw a n a r o k 1939/40.
P o n ie w a ż z d a la d o c h o d ziły ju ż p ie rw s z e s y g n a ły w y b u c h u w o jn y , lu d n o ś ć n a sz a ż y ła w c ią g łe j o b a w ie i d e n e r w u ją c y m n a p rę ż e n iu . W t a k ie j s y tu a c ji tr u d n o m ó w ić o k u r s ie d o k s z ta łc e n io w y m d la b ib lio te k a rz y w zgl. o rg a n iz o w a ć a k c ję w e r b u n k o w ą n a rz e c z c z y te ln ic tw a .
T rz e b a ró w n ie ż p a m ię ta ć o ty m , że w ty m ż e r o k u b y łe m d w a ra z y „ p rz e s łu c h iw a n y ” p rz e z w ła d z e n ie m ie c k ie . R a z s ta n ą ć m u s ia łe m „za s z k o łę ” w N o w ej K a le tc e p rz e d sę d z ią śled czy m , a d ru g i r a z p rz e d g łó w n ą k o m e n d ą g e sta p o w re je n c ji o lsz ty ń sk ie j.
Je d n o , d ru g ie i trz e c ie o d b iło s ię u je m n ie n a n a sz y m c z y te ln ic tw ie , k tó r e w ty m c z a s ie w y k a z y w a ło n a jm n ie js z ą ży w o tn o ść . P o m im o w sz y s tk o było, is tn ia ło i d z ia ła ło ” 2.
W lip c u 1939 r . P a w e ł J a s i e k m u s ia ł o p u ścić P r u s y W sch o d n ie. W sie rp n iu , z a n im je sz c z e w y b u c h ła w o jn a , b ib lio te k i z o s ta ły s k o n fis k o w a n e p rz e z g e s ta po. T y lk o n ie k tó r y m u d a ło się p r z e trw a ć o k re s w o j e n n y 3.
*
*
*
Z a c h o w a n e m a te r ia ły a rc h iw a ln e i lu s tr u ją c e d z ia ła ln o ś ć W sc h o d n io p ru s - k ie g o O d d z ia łu C e n t r a ln e j B ib lio te k i P o ls k ie j w N ie m c ze c h s k ła d a ją się z p ię c iu k o m p le tó w s p ra w o z d a ń z a ł a t a : 1-1934/35, 11-1935/36, III-1936/37, IV-1937/38, V-1938/39. S p r a w o z d a n ia t e b a rd z o s k r u p u la tn ie o d d a ją d z ia ła ln o ś ć O d d z iału i s ą o p ra c o w a n e w e d łu g p rz y ję te g o s c h e m a tu n a p o d s ta w ie p o je d y n c z y c h k w e s tio n a riu s z y z p o szc z eg ó ln y ch b ib lio te k . Z a w a r to w n ic h w ie le e le m e n tó w p r a c y b i b l i o t e k a r s k i e j 4. P ie rw s z e s p ra w o z d a n ie za ro k 1934/35 b y ło ju ż o p u b l i k o w a n e 5. N in ie js z e , z o s ta tn ie g o r o k u 6, w p o ró w n a n iu z p o p rz e d n im i c e c h u je d u ż a la k o n ic z n o ś ć i sk ró to w o ść w p rz e k a z y w a n iu p o szc z eg ó ln y ch z a g a d n ie ń . P o tw ie rd z a to w y p o w ie d ź P a w ła J a ś k a , że b ib lio te k i z o sta ły z e p c h n ię te n a d ru g i p la n w o b e c ro z w ija ją c e j się s y tu a c ji p o lity c z n e j. N a p o d k re ś le n ie z a s łu g u je f a k t, że w z e s ta w ie n ia c h p o ró w n a w c z y c h u ję to la t a u b ie g łe . W a ż n e je s t ta k ż e to , że w ła ś n ie w ty m n a jtr u d n ie js z y m r o k u z a ło żono p ie rw s z ą b ib lio te k ę s t a ł ą im . Ig n a c e g o K ra sic k ie g o w O lsz ty n ie . S p r a w o z d a n ie o b e jm u ją c e M a z u ry i W a rm ię z o sta ło o p ra c o w a n e w c z e rw c u 1939 r. B r a k je s t n a to m ia s t a n alo g icz n e g o s p r a w o z d a n ia z P o w iś la , ja k k o lw ie k m a m y
2 L is t P a w ła J a ś k a z 10 p a ź d z ie rn ik a 1967 r. w p o s ia d a n iu a u to ra . A u to r s k ła d a p. P a w ło w i J a ś k o w i s e rd e c z n e p o d z ię k o w a n ie za n in ie js z ą w y p o w ie d ź o ra z z a o d p is p is m a Z a rz ą d u T ow . S z k o ln e g o n a W a rm ię z 18 lip c a 1939 r.
3 Do o c a la ły c h n a le ż ą b ib lio te c z k i z L e szn a , B rą s w a łd u n a W a rm ii i B e n o w a n a P o w iś lu — w s z y s tk ie w p o s ia d a n iu a u to ra . P o n a d to d o trw a ło k ilk a n a ś c ie p o je d y n c z y c h k s ią ż e k z in n y c h m ie jsco w o śc i.
4 J . W r ó b l e w s k i , M a te r ia ły z d z ia ła ln o ś c i C e n tr a ln e j B ib lio te k i P o l s k ie j w N ie m c z e c h — O d d zia ł: P r u s y W s c h o d n ie , K o m u n ik a ty M a z u rs k o - W a r m iń s k ie , 1962, n r 2, s. 455.
5 Ib id e m , ss. 454— 472.
6 A M SZ, A P B , w ią z k a 208, te c z k a 2.
d o w o d y , że b ib lio te k i ta m te js z e n ie z a p r z e s ta ły w ty m r o k u s w e j d z ia ła l n o ś c i 7 W obec sp rz e c z n y c h n a te n te m a t in fo r m a c ji a u to r o w i n ie u d a ło się w y ja śn ić , czy s p ra w o z d a n ie t a k ie w o g ó le n ie z o sta ło o p r a c o w a n e , czy też zag in ęło w a rc h iw a c h . O p ró c z w y ż ej w y m ie n io n e g o s p r a w o z d a n ia a u t o r u w a ż a ł za s to so w n e o p u b lik o w a n ie d w ó c h in n y c h d o k u m e n tó w z w ią z a n y c h z o s ta t n im r o k ie m d z ia ła ln o ś c i p o ls k ic h b ib lio te k n a W a rm ii i M a z u ra c h , m ia n o w i cie p is m Z a r z ą d u P o ls k o -K a to lic k ie g o T o w a rz y s tw a S z k o ln e g o n a W a rm ię , o ra z a g e n d y g e s ta p o w O lszty n ie.
1.
O ls z ty n , 21 lip c a 1939 r. K o n s u l p o ls k i w O ls z ty n ie , B o h d a n J a ło w ie c k i, p r z e s y ła ją c s p ra w o zd a n ie z d zia ła ln o ś c i b ib lio te k p o ls k ic h n a W a r m ii i M a z u ra c h z a o k r e s je s i e n n o - z im o w y 1938/39 w y j a ś n ia p r z y c z y n y s p a d k u lic z b y c z y te ln ik ó w w o g ó le o ra z w z r o s t w y p o ż y c z e ń n a W a rm ii. O ryg .: A r c h iw u m M S Z w W a r sz a w ie , A P B , w ią z k a 208, te c z k a 2. K o n s u la t O ls z ty n , d n ia 21 lip c a 1939 r. R ze c z y p o sp o lite j P o ls k ie j N r 298/N/3/11 s p r a w o z d a n ie b ib l. z W a rm ii i M a z u r T a jn e D o A m b a s a d y R .P . w B e r lin ie z a łą c z n ik ó w 2 o d p is M .S.Z. E I I '
P r z e s y ła m w z a łą c z e n iu s p ra w o z d a n ie z d z ia ła ln o ś c i b ib lio te k p o ls k ic h n a W a rm ii i M a z u ra c h za o k re s je s ie n n o -z im o w y 1938/39, o p ra c o w a n e p rz e z O d d z ia ł W sc h o d n io p ru s k i C e n t r a ln e j B ib lio te k i P o ls k ie j w N iem czech . Z a ró w n o n a W a rm ii j a k i n a M a z u ra c h d a je się z a u w a ż y ć p o w a ż n y s p a d e k lic z b y c z y te ln ik ó w , p o z o s ta ją c y w z w ią z k u Z z a o s trz e n ie m p rz e z w ła d z e n ie m ie c k ie k u r s u a n ty p o ls k ie g o .
J e s t rz e c z ą c h a r a k te r y s ty c z n ą , że n a W a rm ii w s to s u n k u do u b ie g łe g o o k re s u s p ra w o z d a w c z e g o , tj. r o k u 1937/38 lic z b a c z y te ln ik ó w s p a d ła o 149 osób, n a to m ia s t ilo ść p rz e c z y ta n y c h k s ią ż e k w z ro s ła o 198. J e s t to n ie w ą tp liw y m d o w o d e m , że w ś ró d n a jw ie r n ie js z y c h P o la k ó w w z ro sło z a in te r e s o w a n ie się k s ią ż k ą p o ls k ą . B o h d a n J a ło w ie c k i k o n s u l R P 2
.
S z c z y tn o , 14 c ze r w c a 1939 r. S p r a w o z d a n ie z d z ia ła ln o ś c i b ib lio te k p o ls k ic h n a M a z u ra c h o p ra c o w a n e p r z e z A lo jz e g o P a w lic z k a . O b e jm u je s ie d z ib ę i lo k a liz a c ję b ib lio te k , d łu g o ść o k r e s u sp ra w o zd a w c ze g o , p o d z ia ł i w z r o s t k się g o z b io r u , n a jp o c z y tn ie js z e k s ią ż k i, ze s p ó ł b ib lio te k a r z y , s p ra w o zd a n ie s t a ty s ty c z n e (k s ię g o z b ió r , c z y t e l n ic y , w y p o ż y c z e n ia ) o ra z r o z w ó j c z y te ln ic tw a o d 1933 r.O ryg .: A r c h iw u m M S Z w W a r s z a w ie , A P B , w ią z k a 208, t e c z k a 2. 7 W ro k u 1939 n a P o w iś lu b y ł z o rg a n iz o w a n y k u r s b ib lio te k a r s k o - ś w ie tl i- c o w y . A M S Z , A P B , w ią z k a 208, te c z k a 2.
C E N T R A L N A B IB L IO T E K A P O L S K A w N IE M C Z E C H O D D Z IA Ł : P R U S Y W S C H O D N IE O K R Ę G : M A Z U R Y S p ra w o z d a n ie za o k re s je sie n n o -z im o w y 1938/39 I. S i e d z i b a o k r ę g u : S zczy tn o II. Z a s i ę g p r a c y : M a z u ry (pow . s z c z y c ie ń s k i i n i b o r s k i ) 8 I I I . S i e d z i b a i l o k a t a b i b l i o t e k : 1. S z c zy tn o w a d m in is tr a c j i „ M a z u ra ” 2. W a w ro c h y w m ie s z k a n iu p. D e la tu s a 3. B o to w o w m ie s z k a n iu p. B a rw iń s k ie g o 4. S u e z 9 w m ie s z k a n iu p. T u r n a u a 5. W ik n o w m ie s z k a n iu p. W a lisa IV . D ł u g o ś ć o k r e s u s p r a w o z d a w c z e g o : 1. S z c zy tn o od 20.5.38 r. do 20.5.39 r. 2. W a w ro c h y 9.3.39 r . „ 3. B o to w o 20.5.38 r. „ 4. S u e z 20.5.38 r . „ 5. W ik n o 20.5.38 r. „ V. W y p o ż y c z a n i e k s i ą ż e k :
C z y te ln ie n a sz e o b s łu g iw a ły c z y te ln ik ó w w k a ż d y m czasie. Ś c iśle o z n ac z o n y c h d n i w y p o ż y c z e ń n ie było.
V I. K s i ę g o z.b i: ó r o k r ę g u :
L ic z b a to m ó w (w o lu m in ó w ) w y n o s iła w o k rę g u ra z e m 512. w lic z b ie te j b y ło k s ią ż e k .b e le try s ty c z n y c h 396
p o p u la rn o n a u k o w y c h 98
d la d z ie ci 18
P o d z i a ł k s i ę g o z b i o r u
b el. ]D o p u larn o n au k . d la d zieci ra z e m
1. S zczy tn o 131 42 18 191 2. W a w ro c h y 65 18 — 83 3. B o to w o 69 13 — 82 4. S u ez 62 12 — 74 5. W ik n o 69 13 — 82 R az e m 396 98 18 512 8 N id zica 9 Szuć 122
W z r o s t k s i ę g o z b i o r u o d r o k u 193Í
O kresy bib lio tekLiczba
Liczba w olum inów u; poszczególnych
działach O gólna
bel. p o p .—nauk. dla dzieci
1933/34 ___ ___ — — — 1934/35 1 117 33 — 150 1935/36 3 269 87 28 384 1936/37 4 389 U l 28 528 19ЇІ7/38 5 396 98 18 512 1938/39 5 396 88 18 512 V II. N a j p o c z y t n i e j s z e k s i ą ż k i n a M a z u r a c h :
W u b ie g ły m o k re s ie s p ra w o z d a w c z y m c ie sz y ły s ię n a s tę p u ją c e k s ią ż k i n a jw ię k s z ą p o c z y tn o śc ią :
1. H e n ry k S ie n k ie w ic z P a n W o ło d y jo w sk i 2. W e ic h e rt Ś w ia t C za ró w 3. W a le ry 10 B itw a p o d R a s z y n e m 4. J e z ie r s k i W y sp a E le k try c z n a
P o w y ż sz e d a n e d a je n a m ty lk o s p ra w o z d a n ie b ib lio te k i w S zczy tn ie. W b ib lio te k a c h p o z o sta ły c h s ą k s ią ż k i t y l k o r a z c z y t a n e , g d y ż lic z b a c z y te ln ik ó w j e s t m a ła . W W a w ro c h a c h u m ie szc z o n o n o w ą b ib lio te k ę , k tó r a i s tn ie je od 9.3.39 ro k u . W o k re s ie s p ra w o z d a w c z y m p rz e n ie sio n o je d n ą b ib lio te k ę z S u c h o ro w c a do W a w ro c h (W S u c h o ro w c u lic z b a 83 w o lu m in ó w ).
V III. Z e s p ó ł b i b l i o t e k a r z y :
S p is b ib lio te k a rz y u le g ł ty lk o m a łe j z m ia n ie , g d y ż b ib lio te k a z S u c h o ro w c a p rz e n ie s io n a z o sta ła do W a w ro c h . P r z e d s ta w ia się o n n a s tę p u ją c o :
1. S z c zy tn o 'P a w li c z e k A lo jz y (la t 35) 2. W ä w ro c h y B e la tu s A u g u s t (la t 52) 3. B o to w o B ą r w iń s k i W a le n ty n (la t 64) 4. S u ez T u r n a u G u s ta w (la t 36) 5. W ik n o W alis W iłe m (la t 80)
Z w y m ie n io n y c h ty lk o B ą r w iń s k i b r a ł u d z ia ł w k u r s ie b ib lio te k a rs k im . IX . S p r a w o z d a n i e s t a t y s t y c z n e z a o k r e s 1938/39:
Liczba tom ów
Liczba czytelników Podział czyt. w/g Liczba
M iejscow ość młodz. starsz. Razem p łci książekprzecz.
(w ypoż) k o b iet m ężcz. S z c zy tn o 191 10 34 44 7 37 70 W a w ro c h y 83 2 3 5 1 4 5 B o to w o 82 1 5 6 — 6 29 S u ez 74 Po kilkurazow ym p o b y c ie u p. T urnaua nie zastan o go w dom u.
W ik n o 82 >
6
9 i8
39R az e m : 512 . 14 50 64 9 55 143
W ię k sz ą ru c h liw o ś c ią c ie sz y ła s ię b ib lio te k a w S z c z y tn ie — k o r z y s ta ją z n ie j c z y te ln ic y ze S z c z y tn a , ja k ró w n ie ż z in n y c h m ie js c o w o ś c i p o w ia tu szczy cień sk ie g o .
10 Przyborow ski
R o z w ó j c z y t e l n i c t w a o d r o k u 1933
R u c h bibliotek Liczba czutelników Ogólna
lic/ba wypożycz. Liczba bibl. Liczba t o m ó w młodz. i dzieci starszych razem 1933/34
_
_
_
_
_
_
1934/351
150 1 3 48
1935/36 3 3846
29 35 205 1936/37 4 528 9 31 40 307 1937/38 5 512 966
75 368 1938/39 5 512 14 50 64 143 P r z e c i ę t n i e p r z y p a d ł o n a c z y t e l n i k a w r . 1934/35 36 k s ią ż e k w y p o ż y cz e ń 2 1935/36 n 8 1936/37 13 8 1937/38 7 5 1938/39 8 2S p ra w o zd a n ie p o w y ższe sporząd zono na p o d sta w ie k w e stio n a r iu sz y spra w o zd a w czy ch za okres 1938/39.
Szczytn o, dnia 14 czerw ca 1939 r.
C entr. B ibl. P ol. w N iem czech Oddz. Pr. W sch. O kręg M azow sze (—) A lo jz y P a w licz e k 3.
O lsztyn, 15 czerw ca 1939 r. Spraw ozdanie z działalności b ib lio tek polskich na W a rm ii o b ejm u je s ie dzibę i lo k a liza cję b ib liotek , str u k tu rę księgozbioru, długość o kresu spraw o zdaw czego, zespół bibliotekarzy, spraw ozdanie sta ty sty c zn e (księgozbiór, c zy telnicy, w ypożyczenia) oraz ro zw ó j c zy te ln ic tw a od 1933 r.
Oryg.: A rc h iw u m M SZ w W arszaw ie, A P B , w ią zk a 208, teczka 2, C EN T R A L N A B IB L IO T E K A PO L S K A W NIEM CZECH O DDZIAŁ: P R U SY W SC H O D N IE
Sp raw ozdanie okręgu w a r m iń sk ie g o za okres je sien n o -z im o w y 1938/39
I. S i e d z i b a o k r ę g u : O lsztyn
II. Z a s i ę g o k r ę g u : W arm ia (pow. o lszty ń sk i i reszelsk i) III. S i e d z i b a i l o k a t a b i b l i o t e k : 1. B isk u p iec 2. B r e d y n e k 11 3. B ru n sw a łd 12 4. C habrow o u w m ieszk an iu p. A u g u sta B ik o w sk ie g o „ p. P liszk o w ej „ p. A u g u sta Z ientary w lok alu ś w ie tlic y p o lsk iej
11 B re d y n k i
12 B rąsw ałd
13 C haberkow o
124
5. D a jtk i w m ie s z k a n iu p. J a g a ły 6. G a d y „ P- R u c h a 7. G iła w y P- M ic h a łk a 8. G ie t k o w o 14 „ P- P o e ts c h a 9. G ie trz w a łd „ p. L e o n a L a sk o w sk ie g o 10. G r y n a ł 15 „ p. M ic h a ła L e n g o w sk ie g o 11. G e d a jty 16 .. P- P a lm o w s k ie g o 12. J o n d o r f 17 „ p. J a k u b a B a rc z e w sk ie g o 13. K a l b o r n o 18 „ p. B a ik o w s k ie g o 14. L e szn o „ p. J ó z e fa K r a k o r a 15. M a jd y „ p. S c h n a rb a c h a 16. N o w a K a le t k a w lo k a lu o c h ro n k i p o ls k ie j 17. O ls z ty n w b iu rz e T o w a rz y s tw a S z k o ln e g o 18. P u r d a w lo k a lu ś w ie tlic y p o ls k ie j 19. P lu s k i w lo k a lu ś w ie tlic y p o ls k ie j 20. R am so w o w m ie s z k a n iu p. J a n a K u z in y 21. R o żn o w o „ p. W ik to r a K u h n a 22. R u ś „ p. W ic h e rta 23. S k a jb o ty „ p. K e n sb o c k ó w n y (ochr.) 24. S t a n i s l e w o 19 „ p. J a b ło n k o w e j 25. S ta r y W a r t e n b o r k 20 „ p. B rz esz cz y ń sk ie g o 26. S z ą f a ł d 21 w lo k a lu ś w ie tlic y p o ls k ie j 27. T o m a sz k o w o w m ie s z k a n iu p.· M a le w s k ie g o 28. W a r te n b o rk — m i a s t o 21 „ p. K r u k a 29. W a r te n b o rk — Ł a p k a „ p. F o x a 30. W a r te n b o rk — K a p lity n y „ p. O rło w sk ie g o 31. W o ry ty „ p. P r e y ło w s k ie j (ochr.) 32. W y m ó j p . J a ś k a (naucz.) IV . K s i ę g o z b i 6 r o k r ę g u :
M iejsco w o ść B eletry sty k a P o p u l.-n a u k . D la d zieci R azem
1. B isk u p iec 111 — — 111 2, B redyn ek 33 12 — 45 3. B ru n sw a łd 62 10 28 100 4. C habrow o 76 14 — 90 5. D ajtk i 67 17 — 74 6. G ady 68 19 15 102 7. G iła w y 120 30 — 150 8. G ietk o w o 57 8 — 65 9. G ietrzw ałd 63 24 25 112 10. G rynał 58 18 29 105 14 G u tk o W o 19 Z ie le n ia k 19 G te d a jty 17 J a r o t y 19 K a b o rn o 19 S ta n c le w o 90 B a rc z e w k o 21 U n ie sz e w o
22 Barczewo.
125
M iejsc o w o ść B e le tr y s ty k a P o p u l.-n a u k . D la d z ie ci R azem 11. G e d a jty 86 17
—
103 12. J o n d o rf 83 17 — 100 13. K a lb o rn o 75 33 32 140 14. L eszn o 70 10_
80 15. M ajd y 51 12 — 63 16. N o w a K a le tk a 91 22 — 113 17. O lszty n 300 200 107 607 18. P u r d a 81 9 — 90 19. P lu s k i 86 20 — 106 20. R am so w o 84 16 — 100 21. R o żn o w o 71 15 — 86 22. R u ś 58 19 — 77 23. S k a jb o ty 90 16 — 106 24. S ta n is le w o 74 9 — 83 25. S ta r y W a r te n b o rk 69 7 — 76 26. S z ą fa łd 78 37 — ■115 27. T o m asz k o w o 116 — — 116 28. W a r te n b o rk — m ia s to 109 21 — 130 29. W a r te n b o rk — Ł a p k a 68 26 — 94 30. W a r te n b o r k — K a p lity n y 86 25 — 111 31. W o ry ty 80 13 17 110 32. W y m ó j 92 15 — 107 R az e m : 2 703 711 253 3 667O g ó łem w ięc w y n o siła lic z b a to m ó w (w o lu m in ó w ) w n a sz y m o k rę g u w o k re s ie s p ra w o z d a w c z y m :
3.667 k s i ą ż e k w c y frz e te j b y ło :
1) b e le try s ty k i 2 703
2) k s ią ż e k n a u k o w y c h 711 3) k s ią ż e k d la m ło d z ie ży 253
W z ro st k s ię g o z b io ru p rz e d s ta w ia się n a s tę p u ją c o i to od chw ili; z ało że n ia n a sz e g o O k rę g u C e n tra ln e j B ib lio te k i P olskiej* w N iem czech :
O kresy Liczbabibl.
Liczba w o lu m in ó p i poszczególnych
działów w olum inówLiczba
razem
bel. nauk. mlodz.
1933/34 21 brak )odziału w r. 33/34 1 204 1934/35 27 1506 341 — 1 847 1935/36 28 1649 471 303 •2 423 1936/37 29 2073 550 296 2 919 1937/38 30 2497 572 261 3 330 1938/39 32 2703 711 253 3 667 126
W y j a ś n i e n i e :
C y fro w o p a trz ą c , lic z b a k s ią ż e k p r z e w id z ia n y c h d la d z ie ci i m ło d z ie ży z m a la ła . W rz e c z y w is to śc i lic z b a k s ią ż e k ty c h s ię p o w ię k sz y ła . M iesz cz ą się o n e w d z ia le b e le try s ty c z n y m . O b e c n ie b o w ie m z e s ta w ia ją c n o w e k o m p le ty w c ią g a m y k s ią ż k i d la d z ie c i ( b e le try s ty k a d la dzieci) p o d d z ia ł b e le try s ty k i o g ó ln e j. J e d y n ie b ib lio te k a w O lsz ty n ie , k t ó r a j e s t p ie rw s z ą b ib lio te k ą s ta ł ą n a te r e n ie W a rm ii (n o si n a z w ę : C z y te ln ia L u d o w a im . Ig n a c e g o K ra sic k ie g o ) z a w ie ra tr z y d z ia ły (b e le try s ty k a , n a u k o w e i książki· d la m ło d zieży ).
V. D ł u g o ś ć o k r e s u s p r a w o z d a w c z e g o :
O k re s sp ra w o z d a w c z y - o b e jm u je czas od 20 m a ja 1938 r. do 20 m a ja 1939 r. Z b ib lio te k n a s z y c h k o rz y s ta n o j e d n a k n a jw ię c e j w s a m y m o k re s ie je s ie n n o - z im o w y m , tj. w c z a sie od p a ź d z ie rn ik a 38 т . do k w ie tn ia 39 r. C z y te ln ic y m o g li k a ż d e g o c z a s u k o rz y s ta ć z k s ię g o z b ió ru . W ś w ie tlic a c h w y p o ż y cz a n o w p e w n e u s ta lo n e dn i.
V I. Z e s p ó ł b i b l i o t e k a r z y :
Z e sp ó ł b ib lio te k a rz y p o z o s ta ł z m a ły m i w y ją tk a m i te n sam , j a k w la ta c h u b ie g ły c h . S p is ic h p r z e d s ta w ia się n a s tę p u ją c o : 1. B isk u p ie c 2. B re d y n e k 3. B ru n ś w a łd 4. C h a b ro w o 5. D a jtk i 6. G a d y ; 7. G ie tk o w o 8. G ie trz w a łd 9. G iła w y 10. G ry n a ł 11. G e d a jty 12. J o n d Q rf 13. K a lb o rn o 14. L e szn o 15. M a jd y 16. N o w a' K a le tk a 17. O lszty n 18. P u r d a 19. P lu s k i 20. R am so w o 21. R o żn o w o 22. R u ś 23. S k a jb o ty 24. S ta n is le w o 25. S ta r y W a rte n b o r 26. S z ą fa łd 27. T o m asz k o w o 28. W a r te n b o r k — m ia s to 29. W a r te n b o r k Ł a p k a 30. W a r te n b o rk — K a p lity n y 31. W o ry ty 32. W ym ój A u g u s ty n B ik o w sk i (42 la ta ) P a u lin a P lis z k ó w n a (23 la ta ) J a n Z i e n ta r a (24 ilata) F r a n c is z e k S c h n ą r b a c h (30 la t) A g n ie sz k a J a g a ł a (18 la t) A n to n i R u c h (32 la ta ) A n d rz e j P o e ts c h '{80 la t) L e o n L a s k o w s k i (26 la t) F r a n c is z e k K a e s e (18 la t) B e r n a r d L e n g o w s k i (25 la t) A u g u s t P a lm o w sjc i (69 la t) F e b ro n ia S ik o ro w a (33 la ta ) J ó z e f B a ik o w s k i (46 la t) M a r ia K r a k o r (20 la t) E r n a H o fcm an n ô ü m a (18 la t) R ó ża K ö n ig s m a n n (23 la ta ) A n n a R o m a ń s k a i(28 la t) J a d w ig a G n a to w ś k a (22 la ta ) J a n P o p ła w s k i (28 la t) J a n K u z in a (54 la ta ) J ó z e f K u h n (39 la t) B e r n a r d W ie h e r t (36 lat> M a r ia K e n sb o c k (22 la ta ) J o a c h im K o k o w sk i (24 la ta ) M a k s B rz e s z c z y ń s k i (35 la t) J a n M aza (30 la t) J a n M a le w s k i (17 la t) O s k a r K r u k (15 la t) J ó z e f Fox* (31 la t) M a r ia O rło w s k a (31 la t) M a r ia P r e y ło w s k a (25 la t) P io t r J a s ie k (37 la t)
127
V II. S p r a w o z d a n i e s t a t y s t y c z n e z a o k r e s 1938/3S:
Liczba czytelników Podział wg Liczba Lp. M iejscow ość Liczba młodz. s ta r razem płci książekprzecz. (wypoż.)
tom ów szych kob. mężcz.
1. B isk u p ie c H I 3 26 29 11 18 34 2. B re d y n e k 45 3. B ru n s w a łd 100 17 7 24 17 7 89 4. C h a b ro w o 90 14 5 19 11 8 101 5. D a jtk i 74 2 2 4 1 3 42 6. G a d y 102 3 6 9 2 7 38 7. G iła w y 150 14 21 35 11 24 623 8. G ie tk o w o 65 1 7 8 2 6 34 9. G ie trz w a łd 112 __ _ _ — — — 10. G ry n a ł 105 2 6 8 5 5 60 11. G e d a jty 103
_
4 4 — 4 27 12. J o n d o rf 100 16 21 37 18 19 193 13. K a lb o rn o 140 __ 3 3 1 2 18 14. L eszn o 80 3 2 5 2 3 13 15. M a jd y 63 __ —_
—_
— 16. N o w a K a le tk a 113 24 12 36 26 10 42 17. O lszty n 607 50 44 94 45 49 ‘ 1009 18. P u r d a 90 11 16 27 8 19 341 19. P lu s k i 106_
_
_
_ __ __ 20. R am so w o 100_
5 5 __ 5 32 21. R o żn o w o 86 __ 2 2 __ 2 27 22. R u ś 77 2 9 11 3 8 53 23. S k a jb o ty 106 18 4 22 13 9 101 24. S ta n is le w o 83 10 7 17 8 9 106 25. S t. W a r te n b o rk 76 __ __
_ 26. S z ą fa łd 115 7 8 15 6 9 116 27. T o m asz k o w o 116 5 4 9 _ 9 ; 43 28. W a r te n b o rk -m ia s to 29. W a r te n b o r k 130 7 7 2 5 101 — K a p lity n y 30. W a r te n b o r k 111 5 4 9 4 5 16 — Ł a p k a 94 — 5 5 — 5 33 31. W o ry ty 110 18 11 29 15 14 71 32. W y m ó j 107 11 6 17 12 5 111 R az e m : 3 667 236 254 490 221 269 3474 W u b ie g ły m o k re s ie u tw o rz o n o d w a n o w e o ś ro d k i c z y te ln ic tw a w G e d a j- ta c h i W a r te n b o rk u (w s a m y m m ieście). B ib lio te k ę z aś w O ls z ty n ie z a m ie n io n o n a c z y te ln ię s ta łą . N a s tę p u ją c e b ib lio te k i n ie w y k a z u ją ż a d n e g o ru c h u : B re d y n e k , G ie trz w a łd , M a jd y , P lu s k i i S t. W a r te n b o rk . W m ie js c o w o ś c ia c h ty c h n ie z d o ła liśm y z m ie n ić k o m p le tó w i to z p o w o d u b r a k u ś w ież y c h k s i ą żek . O g ó łem n o tu je m y w b ie ż ą c y m ro k u s p a d e k lic z b y c z y te ln ik ó w . P o w o d y s ą ja sn e . O g ó ln a s y tu a c ja d a la s ię i tu odczuć.ïlozw ôj czytelnictw a od 1933 ro k u ilu stru je n a stę p u ją c a tab ela:
Okresy
R u c h bibliotek Liczba czytelnikóiu Ogólna
liczba ujypoż. liczba bibl. liczba tomóiu młodz. i dzieci starszych razem 1 9 3 3 /3 4 21 1 2 0 4 78 193 271 1 821 1 9 3 4 /3 5 2 7 i 847 216 2 5 9 4 8 5 2 8 8 4 1 9 3 5 /3 6 2 8 2 4 2 3 25 7 2 9 9 5 5 6 3 193 1 9 3 6 /3 7 29 2 9 1 9 282 351 633 2 791 1 9 3 7 /3 8 3 0 3-130 28 3 5 9 639 3 276 1 9 3 8 /3 9 3 2 3 6 6 7 23 6 2 5 4 4 9 0 3 4 7 4 S p r a w o z d a n ie p o w y ż sz e sp o rz ą d z o n o n a p o d s ta w ie k w e s tio n a riu s z y za o k re s 1938/39. O lszty n , d n ia 15 c z e rw c a 1939 C e n t ra ln a B ib lio te k a P o ls k a w N ie m c ze c h O d d z ia ł: P r u s y W sc h o d n ie 4. O ls z ty n , 18 lip c a 1939 r. Z a r z ą d P o ls k o -K a to lic k ie g o T o w a r z y s t w a S z k o ln e g o n a W a r m ią w z w ią z k u z w y s ie d le n ie m P a w ia J a ś k a , k ie r o w n ik a te g o ż T o w a r z y s t w a w y r a ż a m u p o d z ię k o w a n ie z a p ra cę o ra z d z ia ła ln o ś ć sp o łec zn ą i k u ltu r a ln o -o ś w ia to w ą . Z a z n a c za , ż e p o za o b o w ią z k a m i z w ią z a n y m i z r o z w o je m s z k o ln ic tw a P a w e ł J a s ie k d o b r o w o ln ie o b ją ł a k c j ę c z y te ln ic z ą p r z y c z y n ia ją c się do p o w sta n ia W s c h o d n io p r u s k ie g o O d d zia łu C e n tr a ln e j B i b lio te k i P o l s k ie j w N ie m c z e c h .
O ryg .: w p o s ia d a n iu P a w ła J a ś k a w L u d w ig s h a fe n , p o ś w ia d c z o n y o d p is w p o s ia d a n iu a u to r a n in ie js z e g o a r ty k u łu .
Od p i s
P o ls k o - K a to lic k ie O ls z ty n , d n ia 18 lip c a 1939 r. T o w . S z k o ln e n a W a rm ię T. z. (A lle n s te in , B a h n h o f s tr . 87) P o ln i s c h -k a th . S c h u lv e re in f ü r E r m la n d e. V. T e le fo n n r 2596 L . dz. 677/39 r. W P a n P a w e ł J a s i e k n a u c z y c ie l O l s z t y nN in ie js z y m w y ra ż a m y P a n u za p ra c ę i d z ia ła ln o ś ć sp o łec z n ą i k u ltu r a ln o - o św ia to w ą , p ro w a d z o n ą n a te re n ie W a rm ii w c z a sie od 8 g r u d n ia 1930 r. do 18 lip c a 1939 r. n a sz e n a js e rd e c z n ie js z e p o d z ię k o w a n ia .
Z n a ło ż o n y c h z a d a ń i o b o w ią z k ó w czy to ja k o n a u c z y c ie l w P u r d z ie , czy ja k o k ie ro w n ik P o ls k o -K a to lic k ie g o T o w a rz y s tw a S z k o ln e g o w y w ią z a ł się P a n z c a łą su m ie n n o śc ią , k u n a jw ię k s z e m u z a d o w o le n iu t a k n a sz e g o Z a rz ą d u j a k i całeg o s p o łe c z e ń stw a p o lsk ie g o n a W arm ii.
K ie ro w n ic tw o T o w a rz y s tw a S z k o ln e g o sp o c z y w a ło w r ę k u P a n a w c za sie od 23 lis to p a d a 1931 r. aż do c h w ili w y s ie d le n ia p rz e z w ła d z e n ie m ie c k ie tj. do 18 lip c a 1939 r. W c a ły m ty m c z a s o k re s ie p r a c o w a ł P a n e n e rg ic z n ie
1 z z a p a rc ie m się sieb ie, s ta r a j ą c s ię o p o w ię k sz e n ie i u trz y m a n ie s ta n u s z k o l n ic tw a p o lsk ie g o n a W a rm ii. P o z a o b o w ią z k a m i ty m i o b ją ł P a n d o b ro w o ln ie w r. 1934 a k c ję c z y te ln ic tw a p o lsk ie g o w P r u s a c h W sc h o d n ic h , p rz y c z y n ia ją c się do s tw o rz e n ia je d n e g o z n a jru c h liw s z y c h d ziś o ś ro d k ó w , do p o w s ta n ia O d d z ia łu W sc h o d n io p ru s k ie g o C e n tr a ln e j B ib lio te k i P o ls k ie j w N iem czech . P r a c ą s w o ją i p o ś w ię c e n ie m z a s k a r b ił s o b ie P a n g łę b o k ą w d z ięc z n o ść lu d u p o lsk ie g o n a W arm ii.
D z ię k u ją c ra z jeszcze za w sz e lk ie a ta k w s z e c h s tro n n e p o c z y n a n ia , ż y cz y m y P a n u w d a lsz e j p ra c y w sz e lk ie j p o m y śln o śc i i j a k n a jle p s z y c h w y n ik ó w . Z a Z a rz ą d T ow . S zk o ln eg o n a W a rm ię (—) O siń sk i P r e z e s Tow . S zk o ln . 5. O ls z ty n , 22 sie r p n ia 1939 r. G e sta p o w O ls z ty n ie d o n o si B u n d D e u tsc h e r O ste n o lik w id a c j i p o ls k ic h b ib lio te k w O ls z ty n ie , G iła w a c h , W o r y ta c h , G ie tr z w a łd z ie , U n ie sz e w ie , P u r d zie, S k a jb o ta c h , J a ro ta c h , N o w e j K a le tc e , B is k u p c u , S ta n c le w ie , S z c z y tn ie , * W a w r o c h a c h i B o to w ie p o d a ją с lic zb ę k s ią ż e k o ra z n a z w is k a b ib lio te k a r z y .
O ry g in a ł w p o s ia d a n iu P a w ła S o w y w O ls z ty n ie гз.
G e h e im e S ta a ts p o liz e i A lle n s te in , d e n 22 A u g u s t 1939 S ta a ts p o liz e is te lle A lle n s te in F r e i h e r r v o n S te in - S tr a s s e 3
II I. M B. N r 206/39 A n d e n B u n d D e u tsc h e r O sten in A l l e n s t e i n B e t r i f f t : S c h lie s su n g d e r B ü c h e re ie n d e r p o ln is c h e n V o lk s g ru p p e . V o r g a n g : D o rt. Fs. N r. 177 919 v o m 16.8.39 — II P 2 — 1809/F -u n d m e in Fs. v o m 19.8.39 — N r. 9116 B. N r I I I M 206/39 A n la g e n : K e in e I m Z u g e d e r D u r c h fü h ru n g des d o rtig e n E r la s s e s w u r d e n im B e re ic h d e r h ie sig e n S ta a ts p o liz e is te lle fo lg e n d e B ü c h e re ie n d e r p o ln is c h e n V o lk s g ru p p e g e sc h lo sse n :
A lle n s te in S ta d t, V e rw a l te r n ic h t v o rh a n d e n 1.510 B ä n d e G illa u , K r. A lle n s te in , V e r w a l te r J o a c h im M ic h a lie k 143 „
W o ritte n „ „ M a r ia P r e ilo w s k i 106 „ D ie tric h s w a ld e „ „ L eo L a s k o w s k i 188 „ S c h ö n fe ld e „ „ L e h r e r M a s a 104 G r. P u r d e n „ „ H e d w ig G n a to w s k i 90 „ S k a ib o tte n „ „ M a ria K e n sb o c k 101 „ J o m e n d o r f „ „ L e h r e r S ik o ra 106 „ H e rm a n n s o r t „ ,, R o se K ö n ig s m a n n 100 „ B isc h o fsb u rg , K r. R ö sse l „ F r a u B ik o w sk i 120 „ 23 A u to r w y ra ż a s e rd e c z n e p o d z ię k o w a n ie p. P a w ło w i S o w ie za u d o s tę p n ie n ie n in ie js z e g o d o k u m e n tu . 130
S te rn s e e „ „ J o h a n n K o k o w sk i 135 „ O rte is b u r g S ta d t „ C ie sie k — n ic h t g e z ä lt D e u tsc h h e id e , K r. O rte is b u rg „ D e la tu s 83 ,, B o tto w e n „ „ B a r w in s k i 81 „ D ie B ü c h e re ie n sin d v e rs ie g e lt u n d s ic h e rg e s te llt w o rd e n . B a n k k o n te n u n d B a r g e ld e r f ü r d ie p o ln is c h e n B ü c h e re ie n w a re n n ic h t v o rh a n d e n , d a k e in e L e ih g e b ü h r e rh o b e n w u rd e , w e il d ie B ü c h e r v o n d e r „ Z e n tra le d es B u n d es d e r P o le n ” in B e r lin g e lie f e rt w o r d e n sin d .
V e r t e i l e r :
G eh. S ta a ts p o liz e ia m t — I I P 2 — B e rlin R e g ie r u n g s p r ä s id e n t — A lle n s te in B u n d D e u ts c h e r O sten — A lle n s te in S D - U n te ra b s c h n itt — A lle n ste in
gez. D r S c h e r e B e g la u b ig t: (— ) p o d p is n ie c z y te ln y K a n z le ia n g e s te llte , J A N W R Ó B L E W S K I L A S T Y E A R O F T H E A C T IV IT Y O F C E N T R A L P O L IS H L IB R A R Y IN G E R M A N Y , B R A N C H E A S T P R U S S IA S u m m a r y
T h e a u th o r c ite s f iv e d o c u m e n ts c o n c e rn in g th e a c t iv ity o f P o lis h lib r a r ie s in W a rm ia a n d M a s u ria d u rin g t h e y e a r p r e c e d in g t h e o u tb r e a k o f t h e S eco n d W o rld W a r: 1. A l e t t e r o f P o lis h c o n su l a t O ls z ty n to P o lis h E m b a s sy in B e r lin c o v e rin g th e r e p o r t on th e a c t iv ity o f P o lis h l i b r a r ie s in W a rm ia a n d M a s u ria f o r A u tu m n -W in te r 1938/1939; 2. A d e ta ile d r e p o r t o n th e a c tiv ity o f P o lis h l ib r a r ie s in M a s u ria ; 3. A d e ta ile d r e p o r t o n th e a c t iv ity o f P o lish lib r a r ie s in W a rm ia ; 4. A l e t t e r o f t h e H e a d O ffic e o f th e P o lis h C a th o lic S c h o o l S o c ie ty f o r W a rm ia to M r. P a w e ł J a s ie k , c h a i rm a n o f th is S o c ie ty a n d h e a d o f th e C e n tra l P o lis h L i b r a r y in G e rm a n y , B ra n c h E a s t P r u s s ia , w ith th a n k s fo r h is w o r k a n d c iv ic a c t iv ity ; 5. A n o tif ic a tio n o f t h e G e sta p o in O ls z ty n in fo r m in g B u n d D e u tsc h e r O ste n o f t h e liq u id a tio n o f P o lis h lib r a r ie s a t O lsz ty n , G iła w y , W o ry ty , G ie trz w a łd , U n ie sz e w o , P u r d a , S k a jb o ty , J a r o ty , N o w a K a le tk a , B isk u p ie c , S ta n c le w o , S zczy tn o , W a w ro c h y a n d B o to w o .
T h e a b o v e m e n tio n e d d o c u m e n ts s h o w t h a t in s p ite o f v e ry h a r d c o n d itio n s P o lis h lib r a r ie s in W a rm ia a n d M a s u ria c a r r ie d o n t h e i r a c t iv ity a lm o s t to th e o u tb r e a k o f t h e w a r. In t h e v e ry d if f ic u lt p o litic a l s itu a tio n t h a t e x is te d th e n in E a s t P r u s s ia e sp e c ia lly b e c a u s e o f N a zi a tta c k s o n P o lis h sch o o ls, a c tiv e m e m b e rs of P o lis h o rg a n iz a tio n s w e re u n a b le to p a y a s m u c h a tte n tio n to th e l ib r a r ie s a s b e fo re . In f iv e v illa g e s (B a rc ze w k o , B re d y n k i, G ie trz w a łd , M a jd y , P lu s k i) t h e lib r a r ie s w e re c lo se d d o w n . In W a r m ia a s w e ll a s in M a s u ria th e n u m b e r o f r e a d e r s fe ll c o n s id e ra b ly . In W a rm ia , h o w e v e r, t h e n u m b e r o f b o o k s le n t p e r p e rs o n in c re a s e d . I n J u l y 1939 P a w e ł J a s ie k h a s b e e n e x p e lle d fr o m E a s t P r u s s ia . I n A u g u s t t h e b o o k s b e lo n g in g to P o lis h lib r a r ie s h a v e b e e n c o n fis c a te d b y th e G e sta p o . In s o m e v illa g e s, h o w e v e r, th e li b r a r i a n s h a v e m a n a g e d to h id e th e b o o k s; th e y re m a in e d in s a fe k e e p in g u n til t h e e n d o f t h e w a r.
