Recenzje i omówienia
225
Die schönen Träum e währten nicht lange. Im Jahre 1552 schlossen die lutheri schen Kurfürsten ihren Frieden m it K arl V .; an eine Kaiserw ahl H einrichs II. w ar nicht m ehr zu denken. So hat denn auch der neue Louvre als Kaiserpalast nie gedient. A ber er steht v o r uns als die höchste künstlerische M anifestation der Kaisersehnsucht der französischen Könige.V olker H offm ann
THE PICTURE G A LL E R Y OF STAN ISLAS AUGUST IN LONDON
This lecture aimed to m ake use o f the English, French and Polish sources in order to reconstruct the unfortunate story o f the K ing o f P oland’s attempt to create a great national art collection in W arsaw. A fter an introduction outlining w hat is know n about the K in g’s taste in the arts, the lecture concentrated on the activities o f the F rench-born dealer N oël Joseph Desenfans w h o seems to have been instructed by the K in g’s brother, the Prince Prim ate o f Poland, to acquire pictures in London fo r Stanislas August. Desenfans was a friend o f Calonne, one o f the great collectors o f the second half o f the 18th century, w h o in 1787 had been forced to leave Paris fo r London, and w hen — after the R evolution — Calonne becam e involved in ém igré politics, he sold his pictures Desenfans was able to concentrate all his energies on Poland. The K ing was especially keen on Dughets and on pictures o f horses, but Desenfans also bought fo r him a superb group o f Poussins and also fin e pictures by Rubens, by Dutch painters, and a w on derfu l Watteau. H owever, the final partition o f Poland m ade it im possible fo r the pictures to be sent there and the Em peror Paul I show ed no interest in buying them fo r him self. Eventually, Desenfans was able to sell many o f the pictures he had bought (at much expense and after much trouble), w h ile the rem ainder w ere bequeathed to his friend and business-associate Sir Francis B our geois. Bourgeois in turn left them to D ulw ich C ollege (a boys’ school just outside London). The architect Sir John Soane built a superb building to house them, and K ing Stanislas Augusts’s C ollection thus becam e the first public gallery in London rather than in W arsaw. T he pictures rem ain there to-day.
Francis Haskell
MASS PRODUCING THE SU BLIM E: THE ANTIQUE A N D 19TH CENTURY TASTE
It is often claim ed that the arrival in London and M unich early in the 19th century o f m ajor exam ples o f authentic G reek sculpture m ade such a profound im pact on the taste o f the public that those fam ous, much restored R om an-H elleni- stic statues ( such as the A pollo Belvedere, the Dying Gladiator, the Venus de’ M edici e t c .) w hich had been passionately adm ired fo r centuries were rapidly despised and then forgotten. This lecture set out to challenge this theory by exam ining w hich w ere the sculptures m ost frequently reproduced in the 19th century — both by old-established techniques (b r o n z e casts, large scale m arble c o p ie s ) and by new inventions. In particular it explored the mass production in Carrara o f m arble copies by sculptors such as Triscorni and Bienaim6 fo r St. P e tersburg and fo r English country houses, and in Paris and Naples by bronze fo u n ders such as Barbedienne and Chiurazzi w h o m ade use o f new copying machines. It em erged that the sculptures m ost frequently reproduced w ere exactly those w hich had always been adm ired and that collectors at least rem ained faithful until at
226
Recenzje i omówienialeast the end of the 19th century to the taste of earlier centuries. The eventual triumph of a taste for authentic Greek sculpture may well have occurred partly because in its unrestored state, it was not suitable for widespread reproduction and could not be easily used for decorative purposes.
Francis Haskell
KOPIE: BLASKI I CIENIE UPOWSZECHNIANIA SZTUKI Uwagi na marginesie książki F. Haskella i N. Penny’ego
Wśród książek poświęconych tradycji w sztuce na uwagę zasługuje praca spółki autorskiej Francisa Haskella i Nicolasa Penny’ego: Taste and the Antique. The Lure of Classical Sculpture 1500— 1900 *. Składa się ona z dysertacji, napisanej przez Francisa Haskella, najwybitniejszego historyka sztuki z angielskiego obszaru języ kowego, autora szeregu prac poświęconych dziejom kolekcjonerstwa nowożytnego*, oraz z katalogu najbardziej znanych w epoce nowożytnej rzeźb antycznych, opra cowanego przez młodego historyka sztuki Nicolasa Penny’ego.
Problem kopii interesuje badaczy sztuki już od dłuższego czasu8. Powstało w tym zakresie wiele prac mniej lulb bardziej interesujących, dotyczących zarówno dziejów kopiowania, jak i znaczenia tego zjawiska. Badania te wyrosły z praktyki kolekcjonerskiej malarstwa nowożytnego4, jednakże swój rozkwit zawdzięczają osiemnastowiecznym archeologom sztuki antycznej6. Na podstawie wyników badań dziewiętnastowiecznych historycy mogli zrekonstruować brakujące ogniwa antycz nej tradycji: najpierw w zakresie rzeźby, a następnie malarstwa6.
Archeolodzy i historycy sztuki antycznej interesowali się jednakże kopiami tylko w jednym aspekcie: identyfikacji prototypu. Ilość powtórzeń, zwłaszcza now szych, nie miała dla nich większego znaczenia. K opie wykonane według dzieł an tycznych w epoce nowożytnej nie interesowały w ujęciu kompleksowym ani hi storyków kolekcjonerstwa, ani też badaczy szkolnictwa artystycznego, które posłu giwało się wzorcami w procesie nauczania7. Są to jednak, jak sądzę, dwa bardzo ciekawe przejawy funkcjonowania kopii. Tę istotną lukę w badaniach nad sztuką nowożytną starała się wypełnić książka Haskella i Penny’ego.
Punktem wyjścia dla rozważań Haskella jest znany zespół rzeźb antycznych z Cortile di Belvedere, który uformował się w pierwszej połowie X V I w. i stał się
>F. H a s k e l i N . P e n n y , Taste and the antique. The Lure of Classical Sculpture 1500— 1900, New Heaven — London 1981, s. 376, il. 180 (wyd. wł. Torino 1984).
* F. H a s k e l l , Patrons and Painters. A Study in the Relations Between Ita lian Art and Society in the Age of Baroque, London 1963; t e n ż e , Rediscoveries in Art. Some Aspects of Taste, Fashion and Collecting in England and France, London 1976.
8 Por. Copia, [w:] Enciclopedia Universale dell’Arte...
* Np. G. M a n c i n i, Considerazionne sulla pittura, ed. L. S a l e r n o
i A. M a r u c c h i , Roma 1956, 1957.
5 J. W i n c k e l m a n n , Gedanken über Nachahmung der grieschischen Werke, Dresden 1755.
8 Por.: Ch. P i c a r d , Manuel d’Archeologie Greque: La Sculpture, 4 vol., Paris 1935—1966; M. R o b e r t s o n , A History of Greek Art, Cambridge 1975, 2 vol.
7 Por. N. P e v s n e r , Academies of Art, Past and Present, Cambridge 1940. 8 P or.: H. H. B r u m m e r , The Statue Court in the Vatican Belvedere, Stock holm 1970.
* Por.: G. A. M a n s u e 11 i, Galleria degli Uffizi: Le Sculture, Roma 1958— —1961, 2 vol.; R. L a n c i a n i , Storia degli scavi di Roma e notizie intorno le collezioni romane di antiquitä, 4 vol., Roma 1902—1912.
