Tomasz Rembalski
Noty wydawnicze
Acta Cassubiana 13, 428-456
Noty wydawnicze
Zenon Romanow,
K rajniacy Z łotow scy w P o lsce L u d o w e j w latach 1945-1975,Słupsk 2010, wyd. Akademia Pomorska w Słupsku, ss. 284
Pierwsza w literaturze historycznej monografia społeczności Krajniaków Złotow
skich i ich sytuacji w pierwszych dekadach PRL-u. Autor rozpoczyna jednak od
zarysowania kontekstu historycznego, czyli omówienia sytuacji Krajniaków w pań
stwie niemieckim (w latach 1918-1945). Następnie przechodzi do omówienia
pierwszych miesięcy po zakończeniu wojny (rozdział ma wymowny tytuł: Od
nadziei do rozczarowania). Zwraca tu uwagę na dramatyczne problemy bezpie
czeństwa, na przebieg weryfikacji narodowościowej, funkcjonowanie obozu pra
cy w Złotowie, stosunki między Krajniakami a ludnością napływową i wreszcie
na kształtowanie się polityki władz komunistycznych wobec ludności rodzimej.
Kolejny rozdział poświęcony został okresowi stalinowskiemu i jego skutkom.
Wreszcie rozdział czwarty zawiera opis wydarzeń i procesów między Polskim
Październikiem’56 a rokiem 1975. W książce zamieszczono kilka zdjęć archiwal
nych, bibliografię, indeks osobowy, a przede wszystkim bogaty aneks źródłowy.
„Studia Pelplińskie”, t. XLII, Wydanie Specjalne, Pelplin 2010, wyd. Wyższe
Seminarium Duchowne Diecezji Pelplińskiej, ss. 428
Ten specjalny numer został dedykowany wybitnemu pelplińskiemu historykowi,
ks. prof. Anastazemu Nadolnemu, stąd też otwierają go teksty poświęcone drodze
życiowej i naukowej Jubilata (tom ukazał się z okazji 50-lecia święceń kapłań
skich). Znalazła się tu także bibliografia prac. prof. Nadolnego. Wśród 26 artykułów
naukowych zamieszczonych w tym tomie warto przywołać choćby kilka: J. Ko
walkowski, Spisy pochowanych w kościele klasztornym franciszkanów reformatów
w Wejherowie, J. Sziling, Z działalności duszpasterskiej administratora apostolskiego
diecezji chełmińskiej w latach okupacji niemieckiej (1939-1945), ks. J. Walkusz,
Obraz międzywojennego Kościoła na Pomorzu Nadwiślańskim w świetle relacji
„ad limina apostolorum” biskupa Stanisława Wojciecha Okoniewskiego.
Rumia w różnej perspektywie, red. Jan Drwal, Rumia 2010, wyd. Rada Miejska
Rumi, ss. 53
Książka zawiera materiały z panelu dyskusyjnego, który odbył się we wrześniu
2009 r. z okazji 55-lecia praw miejskich. Znalazły się tu teksty kilku głosów wpro
wadzających (m.in. E. Wittbrodt, Rumia w perspektywie europejskiej, E. Rogala-
-Kończak, Rumia w przyszłości, C. Obracht-Prondzyński, Rumia w perspektywie
kaszubskiej) oraz zapis dyskusji wywołanej tymi wystąpieniami.
Leon Młyński, V wieków Zatakowa, Sierakowice 2010, wyd. Gmina Sierako
wice, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Oddział w Sierakowicach, ss. 148
Wznowienie jednej z pierwszych monografii wiejskich, wydanej przez ZK-P
w 1967 r. Przedsłowie napisał wnuk autora - prof. Piotr Nowiński. On też, wraz
z Andrzejem Dworzaczkiem, dołożył ostatnią część książki: Posłowie - VI wiek
Załakowa, czyli skrótowy opis dziejów wsi od okresu międzywojennego, przez
lata wojny, lata PRL, aż po okres po 1989 r. (tu też znalazło się sporo ilustracji,
także kolorowych). Ten dodatek jest o tyle uzasadniony, że w wersji pierwotnej
w książce L. Młyńskiego były tylko trzy części: panowanie krzyżackie, okres Rze
czypospolitej szlacheckiej i czasu rozbiorów. Zamieszczono tu także bibliografię
i wykaz źródeł.
Z dziejów Sztumu i okolic, cz. VI, red. Andrzej Lubiński, Sztum 2010, wyd.
Towarzystwo Miłośników Ziemi Sztumskiej, ss. 135
Kolejny tom serii wydawanej przez TMZS. Wśród dziesięciu zamieszczonych tu
tekstów uwagę zwracają wspomnienia Franciszka Wojciechowskiego z lat 1933
-1933 oraz wspomnienia Ignacego Górzyńskiego z Warmii i pracy w Komitecie
Plebiscytowym w Malborku. Z innych warto przywołać Przemysława Szczuch-
niaka, Polityka narodowościowa władz polskich wobec ludności rodzimej Powiśla
po 1948 r Jest też ciekawy materiał dotyczący odsłonięcia Pomnika Wdzięczno
ści w Sztumie w 1956 r. oraz wystąpienie posła Floriana Wichłacza z tej okazji.
Ewa Czerniakowska, Obchody 100. rocznicy Juliusza Stowackiego na Pomorzu
w 1909 roku
,Gdańsk-Pruszcz Gdański 2010, Wydawnictwo JASNE, ss. 32
Niewielka broszura dokumentująca ważne wydarzenie dla społeczności polskiej
Pomorza, jakim były obchody rocznicy J. Słowackiego. Autorka, korzystając głów
nie z prasy pomorskiej, przedstawia inicjatywy i przedsięwzięcia w poszczegól
nych miejscowościach w ówczesnych Prusach Zachodnich. Reprodukuje też jako
ilustracje niektóre artykuły i notatki prasowe.
Nicole Dolowy-Rybińska,
Les Kaschoubes de Poméranie,
Crozon 2010, Édi
tions ARM ELINE, ss. 194
Tekstów o Kaszubach w językach angielskim czy niemieckim było do tej pory
sporo. Brakowało niemal zupełnie tekstów po francusku. Dlatego bardzo dobrze
się stało, że ukazała się ta pozycja (w serii, w której wcześniej ukazały się m.in.
tomy poświęcone Łużyczanom, Karaimom, Żmudzinom, Pomakom...). Książka
(która ma zresztą także swoją wersję polską) składa się z jedenastu rozdziałów,
prezentujących m.in. liczebność Kaszubów, ich historię, dylematy tożsamości,
ruch kaszubski, literaturę, język, instytucje kaszubskie etc. Jednym słowem - wie
dza o Kaszubach w pigułce. Do tego włączono nieco kolorowych i czarno-białych
ilustracji, podstawową bibliografię i wybrane nazwy miejscowości po kaszubsku,
polsku i niemiecku.
Pomorze wczoraj - dziś - jutro. Miasta i miasteczka pomorskie. Pommern -
Gestern - Heute - Morgen. Pommersche Städte und Städtchen,
red. A rleta
M ajewska, S targard - Pruszcz Gdański 2010, wyd. Muzeum w Stargardzie,
ss. 390
Polsko-niemiecka publikacja poświęcona miastom pomorskim. Z dziewiętnastu
zamieszczonych tu artykułów warto choćby przywołać: Beata Wywrot-Wyszkow-
ska, Średniowieczne i wczesnonowożytne urządzenia wodociągowe w Kołobrzegu,
Barbara Ochendowska-Grzelak, Zmiany w krajobrazie miast pomorskich i próby
jego ochrony, Wojciech Grobelki, Militarne dzieje Koszalina od średniowiecza
do 1945 roku, czy też Adam Szymski, Trauma miast i miasteczek Pomorza 1939
-1961. Na osobną uwagę zasługuje tekst prof. Tadeusza Białeckiego: Wspom
nienia z moich wędrówek po Pomorzu Zachodnim w latach 1956-1960.
Druga Rzeczpospolita z morzem w tle. Księga pamiątkowa poświęcona Profeso
rowi Romanowi Wapińskiemu,
red. A ndrzej Drzewiecki, Eugeniusz Koko,
G dańsk-Gdynia 2010, wyd. Uniwersytet Gdański, Dowództwo M arynarki
Wojennej RP, ss. 386
W pierwszej części znalazło się kilkanaście tekstów - referatów i wspomnień -
poświęconych prof. Wapińskimu (m.in. J. Borzyszkowskiego, Pomorskie bada
nia Profesora Romana Wapińskiego i Jego związki z ruchem kaszubsko-pomor-
skim). Zamieszczono tu także bibliografię prac Profesora. Druga część książki pt.
W klimacie problematyki morskiej i pomorskiej zawiera dwanaście tekstów, m.in.
P. Hausera, Niemcy wobec perspektywy utraty Prus Zachodnich w okresie paź
dziernik 1918 - czerwiec 1919, czy też M. Stażewskiego, Powrót Polski na
Pomorze a przemiany ludnościowe. W trzeciej części znalazło się kilka tekstów
Działalność narodowa Polaków na północnym pograniczu polsko-niemieckim
w dwudziestoleciu miêdzywojennym, red. Zenon Romanow, Bytów-Pruszcz
Gdański 2010, wyd. Muzeum Zachodnio-Kaszubskie w Bytowie, ss. 249
W 20 0 9 r. przypadła 80. rocznica pow stania p olskich szk ół m n iejszo ścio w y ch w N iem czech . Z tej okazji odbyła się konferencja naukow a w b ytow skim m u zeum . W tom ie zw ierającym m ateriały pokonferencyjne znalazło się szesnaście artykułów, z których kilka w prost d otyczyło terenów Pom orza, np. L. B ończa- -B ystrzycki,Rola duchowieństwa polskiego w działalności narodowej na ziemi
bytowskiej w latach 1919-1939;
J. K opydłow ski,Szkolnictwo polskie w powiecie
bytowskim w dwudziestoleciu miêdzywojennym;
M. K w aśk iew icz,Starania Ka
szubów bytowskich o polską szkołé w świetle relacji z podróży do Niemiec Józefa
Kisielewskiego;
T. R em balski,Cysewscy z Osławy Dąbrowy. Rodzina - działal
ność narodowa i oświatowa - wojenne losy
czy też Z. Rom anow,Tradycje Związku
Polaków w Niemczech w polityce władz Pomorza Zachodniego w latach 1945-1975.
A rtykułom tow arzyszą dość liczn e ilustracje oraz reprodukcje dokum entów.Jarosław Ślęzak, Instytucjonalizacja życia imigracyjnego w przestrzeni lokal
nej Gdańska
,Toruń 2010, wyd. Europejskie Centrum Edukacyjne, ss. 484
K siążka składa się z czterech rozdziałów . N ajpierw autor om aw ia kontekst praw ny ruchów m igracyjnych. N astępnie przechodzi do d zied zictw a m igracji w G dań sku, sięgając od cza só w średniow iecza aż po sytuację po 1945 r. N ajw ażniejsze są dw a następne rozdziały: pierw szy z nich traktuje o instytucjach zajm ujących się ruchami m igracyjnym i (Urząd W ojew ódzki, Straż Graniczna, fundacje, pom oc społeczna, PCK, Caritas etc.), a drugi om aw ia „specyfikę adaptacyjną i integra cyjną im igrantów w Gdańsku od roku 1989”. Jest też obszerna bibliografia.„Acta Cassubiana”, t. 12, Gdańsk 2010, wyd. Instytut Kaszubski, ss. 502
W kolejnym tom ie rocznika naukow ego Instytutu K aszubskiego spośród jed en a stu artykułów z działu p ierw szego w yróżn ić m ożn a M ilo sza R eznika (C hem nitz) o m łod ok aszu b sk ich przedstaw ieniach Ś w iętop ełk a W ielk ieg o i M estw in a II, D an iela K a lin ow sk iego oŚcinaniu kani
Jana R om p sk iego, Z ygm unta Szultki o m od litw ieOjcze nasz
ze Szczenurza c z y też T om asza Derlatki (Lipsk) o p o d o bieństw ach typ o lo g iczn y ch najw iększych d zieł literackich kaszubskich i łu ż y c kich. W drugim dzialePomorskie syntezy i refleksje uczonych
zn alazły się dw a ciekaw e i w ażne teksty: abpa H enryka M u szyń sk iego,Moje kaszubskie korzenie
oraz p rof. U lricha D rechsela (Gryfia):Moja droga do Polski - migawki z piêciu
dziesiêcioleci.
W c z ę śc i źródłow ej J. B o rzy szk o w sk i op u b lik ow ał unikatow y dokum ent d otyczący K aszubów z 1942 r., a ponadto dw a teksty z początków Z rzeszenia K aszubskiego, autorstwa Lecha B ąd k ow sk iego i Józefa O sow ick iego.Kolejne dwa działy to liczne recenzje oraz kronika naukowa. Tom kończą Pro
memoria, poświęcone m.in. biskupom Andrzejowi Śliwińskiemu i Marianowi Przy
kuckiemu, pisarzowi Zbigniewowi Żakiewiczowi czy też historyczce Hannie
Domańskiej.
W.F. Zernecke, Cały Gdańsk za dwadzieścia srebrnych groszy. Najnowszy prze
wodnik o Gdańsku i jego okolicy. Alfabetycznie ułożony opis wszystkiego, co
w Gdańsku i okolicy jest godne uwagi lub w jakikolwiek sposób interesujące.
Wraz z dodatkiem: Trzy dni w Gdańsku i okolicy, Napisał... [1843], tlum. i ko
mentarze A.M. Masłowski, R.M. Kowald, Gdańsk 2010, wyd. Yellow Factory
Tłumaczenie bardzo ciekawego dokumentu z połowy XIX wieku. Oprócz przed
mowy i wstępu oraz szkicu biograficznego o autorze książkę wypełniają dwa ty
tułowe teksty, będące właściwie skrzyżowaniem przewodnika i swego rodzaju
bedekera gdańskiego. Wydawca zadbał o liczne objaśniające przypisy, ilustracje,
konkordancję nazw ulic oraz indeks osobowy.
Magdalena Niedzielska, Cmentarz żydowski, Toruń 2010, wyd. Towarzystwo
Miłośników Torunia, ss. 80
W ostatnich latach sukcesywnie nadrabiane są zaległości w poznaniu, opisaniu
i upamiętnieniu pomorskich Żydów. Przykładem może być też ta minimonografia
cmentarza żydowskiego w Toruniu. Tytuł książki jest jednak nieco mylący, bo
oprócz cmentarza opisano tu także samą społeczność toruńskich Żydów oraz
synagogę miejską. Co ważne - rzecz cała została udokumentowana licznymi
(blisko 70) fotografiami oraz opatrzona przypisami źródłowymi.
W matni. Kościół na ziemiach polskich w latach II wojny światowej, pod red.
Bartłomieja Noszczaka, Warszawa 2010, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 269
Książka ta składa się z czterech części, z której każda ma swojego autora lub
autorów. Redaktorem naukowym tomu był prof. Bartłomiej Noszczak. Autorką
pierwszej części o życiu religijno-społecznym pod okupacją niemiecką i radziecką
jest Małgorzata Krupecka. Część drugą, o represjach wobec Kościoła w okupo
wanej Polsce przez administrację okupacyjną niemiecką, radziecką, słowacką
i litewską, napisał Bartłomiej Noszczak. Michał Kurkiewicz i Monika Plutecka
opracowali część o Kościele wobec okupantów i polskiego państwa podziemne
go, natomiast ostatnią część o Stolicy Apostolskiej wobec Kościoła w Polsce na
pisał Michał Barcikowski. Ukazuje zarówno znaną wszystkim politykę nazistow
skich Niemiec wobec Kościoła na terenach włączonych do Rzeszy, do GG jak na
ziemiach zajętych po 1941 roku; represje państwa sowieckiego po pierwszym
zajęciu ziem wschodniej Polski do 1941 roku, jak i za „drugiego sow ieta”. Jednym z najciekaw szych fragm entów są jednak cz ę śc i dotyczące ch ęci w ykorzystania do sw oich celów , w ynarodow ienia i zam iany duchow nych polskich na „sw oich ” przez państw o słow ack ie i litew skie. Bardzo dobrze czytał m i się kolejny rozdział doty czący K o ścio ła w o b ec okupantów i p olsk iego państw a p od ziem n ego autorstwa M ichała K urkiew icza i M oniki Pluteckiej. Jest to bardziej przedstaw ienie tego w łaśn ie zagadnienia przez studium p o szczeg ó ln y ch o so b o w o ści z d ziejów K o ś cio ła , takich jak bp. S o k o ło w sk i, oskarżany o zdradę poprzez utrzym yw anie ścisły ch kontaktów w N iem cam i i w spółpracę na ich rzecz; bpa A dam skiego, który został potępiony za podpisanie volk slisty; k sięd za kapelana 1. D y w izji im „Tadeusza K o ściu szk i” o. w ilh e lm a K ubsza, oblata, o którym autorzy słusznie zauw ażyli, że je g o życiorys to św ietn y tem at na film sensacyjny (przez parę lat po w ojn ie był rów nież rektorem k ościółk a k sięży oblatów w Gdańsku G łów nym ). Autorzy przedstaw iają rów nież k sięży konspiracyjnych, opiekunów duchow nych A rm ii Krajowej, p ow stań ców w arszaw skich, konspiracji w ileń sk iej, a także dzia łających pod okupacja sow iecką. c o chyba najciekaw sze i chyba najbardziej war to ścio w e, autorzy nie opisują tylko ogrom nych zalet i bohaterstw a księży, zakon n ików i sióstr zakonnych, ale i te ciem ne strony, jak antysem ityzm cz y dbanie tylko o sw oje interesy.
„Kluka. Biuletyn Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Chojnicach”, 2010,
nr 3, ss. 44
K olejn y tom b iuletynu dokum entującego działania ch ojn ick ich zrzeszeń ców . R ozp oczyn a go tekst red. K azim ierza O strow skiego p o św ięco n y Stefanow i B iesz- k ow i i je g o p ieśni
Marsz Zrzészeniô
. Drugi tekst teg o ż autora p o św ięco n y został przedw ojennym dziennikarzom chojnickim . K olejna część m a ju ż charakter kro nikarski -rok w obiektywie
(fotograficzn y przegląd najw ażniejszych w ydarzeń). U zupełnia go spraw ozdanie oddziału ZK -P za lata 2 0 0 7 -2 0 1 0 oraz noty w y d a w nicze. Z nalazł się tu też ciek aw y dokum ent - plan pracy oddziału z ... 1963 r., opatrzony kom entarzem red. K. O strow skiego.Katarzyna Kluczwajd, Andrzej Skowroński,
Toruń j e s t ... ja k i? W izja m iasta zależy o d Ciebie,Toruń 2010, wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, ss. 320
D ziw n a książka w ydana z o k a z j i . 7 7 7 -lecia m iasta. N ie je st to m onografia, ale też nie przewodnik. C oś jakby bedeker, ale jednocześnie coś w ięcej... W pierwszej części, zatytułowanejWątki tematyczne (trasy)
znalazło się 28 esejó w -o p o w ieści i propozycji tras w ęd rów kow ych, m .in.Filmowe wątki, Legendy, duchy, strachy,
sensacje...
,Sławy z Toruniem związane, Ulice - nawy ciekawe i dziwaczne, Żydzi
w Toruniu etc.
W drugiej cz ę śc i sąhasła szczegółowe
w liczb ie 154. Co w ażne-niem al każde z nich zostało udokum entow ane fotograficznie! A są tu hasła o u li cach, m ostach, ludziach, k ościołach , cm entarzach, szkołach, gospodach, b ib liote kach, parkach etc., etc. W części trzeciej zaś jest tabelaryczne zestaw ienie dziejów Torunia z rozbiciem na różne sfery ży cia (polityka, kultura, religia, sp o łeczeń s tw o . . . ). Są też indeksy, bardzo pom ocne przy korzystaniu z teg o typu pracy.
Lech Chętnik, Andrzej Lubiński, Bank Spółdzielczy w Sztumie 1910-2010,
Sztum 2010, wyd. Drukarnia Mirex, ss. 79
Tom łączący w sobie cech y m onografii oraz pam iątkow ego albumu. Składa się z sześciu rozdziałów u łożon ych chronologicznie - od m om entu pow stania banku aż po w sp ó łczesn o ść. C ałość opiera się na bogatej dokum entacji (co potw ierdzają liczn e zestaw ien ia i tabele) oraz została opatrzona sporą liczb ą zdjęć, często u n i katow ych i bardzo interesujących. Biorąc pod u w agę, jak w ażne dla sp ołeczn ości polskiej w okresie rozbiorów b y ły banki ludow e, książka ta m a nie tylko w alor dokum entacyjny, ale i edukacyjny.
Jerzy Krzyżanowski, Magda Krzyżanowska-Mierzawska, Historia rodu.
Według ojca, według córki
,Warszawa 2010, Wydawnictwo WAB, ss. 782
„C zego nie m a na papierze, co nie zostało opow iedziane i utrw alone, teg o nie m a w o g ó le ” - p isze M agda K rzyżanow ska-M ierzew sk a w e w stęp ie do wyjątkow ej historii rodu. A raczej historii dw óch rodów K rzyżanow skich, p ołączon ych m ał żeństw em w spółautora z O lgą K rzyżanow ską, w ielo letn ią posłanką i w icem ar szałkiem Sejm u, córką generała „W ilka”, kom endanta Okręgu A rm ii Krajowej na W ileń szczyźn ie, d ow ód cy Operacji „Ostra Bram a” . Córka i ojciec przed sięw zięli n iezw y k łą podróż śladam i przodków. R odzina ze L w o w a przeprow adziła się do G dyni w 1929 roku. Po w ojnie z W ilna przyjechała do Gdańska, z w ielo m a przy stankami po drodze: Jarem cze, Zakopane, ob o zy jen ieck ie, W arszawa, P ia secz no... N a szczęście dla książki, dla C zytelnika i dla historyków jej bohaterow ie ratowali dokum enty, fotografie, papiery z biurka po dziadku Jurku, listy babci Jadzi, przede w szystk im zaś o p o w ieści tych, którzy je sz c z e są i pam iętają duże i jasne m ieszkanie w Gdyni. W opisach rodziny, jej przeprowadzek i życia w p o szczeg ó ln y ch regionach kraju w yłan ia się ży cie w przedwojennej G dyni, w c z e śniej autorzy opisują historie rodu w G alicji, udział w i w ojnie św iatow ej oraz obronę L w o w a przed Ukraińcam i i b olszew ik am i. Jedna z najciekaw szych h isto rii to ta zw iązana z przeprow adzką do n ow o budującego się p o lsk ieg o m iasta portow ego. D laczego? P oniew aż czyteln ik nie tylko się d o w ie, jak pod kon iec lat dw udziesiątych w ygląd ała G dynia, jak w ygląd ało m ieszkanie - dla klasy średniej o czy w iście, ile k osztow ał w ynajem i utrzym anie rodziny, ale i ile k osztow ała sam a przeprowadzka z drugiego końca Polski.Michal Zielke, Zielkowie z Gowidlina. Bedeker rodzinny
,Józefów k. Legionowa
2010, nakładem autora, ss. 408
Moda na studia rodzinne nie przemija! Oto kolejne z nich, będące przykładem
i efektem amatorskich pasji, wytrwałości i ciekawości. Obszerny tom podzielony
został na kilka części. W pierwszej autor omawia okresprzedgowidliński w dzie
jach rodziny, poszukując głęboko korzeni rodzinnych. W drugiej części przedsta
wia już okres po osiedleniu rodziny w Gowidlinie (rodzina posiadała tam fol
wark). Kolejne części przedstawiają już losy różnych odłamów rodziny (linia
Marcina, Bazylego i Marcelego). Dla historyków interesująca może być część,
w której przywołano postać bohatera trzech wojen, czyli Stefana Zielke, powstańca
wielkopolskiego, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej i żołnierza września ’39.
Ostatni rozdział to ciekawe historie, a w nim m.in. o tabace, o swataniu, polowa
niach itd. Sporo tu ilustracji, po każdym rozdziale jest też bibliografia. W sumie
to ciekawy przyczynek do genealogicznego rozpoznania losu kaszubskich rodów.
Z dziejów kultury Pomorza XVIII-XX wieku
,t. IV, red. Józef Borzyszkowski,
Leszek Molendowski, Gdańsk 2010, wyd. Instytut Kaszubski, ss. 316
Kolejny tom, ukazujący się po każdym seminarium pod tym samym tytułem, które
organizują Instytut Kaszubski wespół z Uniwersytetem Gdańskim. Tom prezentuje
efekty badań młodych oraz już doświadczonych pomorskich naukowców, histo
ryków, etnologów, archeologów. W tomie tym Czytelnik znajdzie tekst o kaszub
skich Gochach w świetle XVII- i XVIII-wiecznych inwentarzy autorstwa Mariana
Frydy. Bartosz Stachowiak przedstawia tekst o metodologii badań archeologicz
nych na Pomorzu w drugiej połowie XIX wieku, Łukasz Mielewczyk natomiast
prezentuje ciekawe, ale i ciężkie życie pomorskiego gimnazjalisty na przełomie
XIX i XX wieku, na podstawie relacji i pamiętników. Tematykę szkolną na Po
morzu kontynuują Zygmunt Wiśniewski artykułem o Radzie Szkolnej Okręgowej
w województwie pomorskim w latach 1921-1932 oraz Leszek Molendowski
tekstem o dr. Teofilu Zegarskim i jego Gimnazjum Koedukacyjnym w Gdyni-
-Orłowie. W dalszej części zostały zaprezentowane badania nad kaszubskim mor
skim rybołówstwem przybrzeżnym w okresie międzywojennym autorstwa Miro
sława Kuklika; dzieje rozłamu w Związku Towarzystw Powstańców i Wojaków
na Pomorzu w 1931 roku autorstwa Krzysztofa Kordy. Oskar Myszor przedstawił
losy portu gdyńskiego w okresie okupacji niemieckiej, Krzysztof Wirkus nato
miast problematykę wyjazdu Kaszubów na Zachód w latach pięćdziesiątych XX
wieku, a Krzysztof Sławski lokalne elity polityczne po II wojnie światowej na
przykładzie Wejherowa. Publikacja została urozmaicona ciekawymi i rzadko pu
blikowanymi fotografiami oraz dokumentami.
Franciszek Ksawery Okroy,
D zie je kla szto ró w n o rb e rta ń sk ic h w Z u k o w ie ,Żukowo 2010, Wydawnictwo ROST, ss. 208
W ydanie tekstu k siêd za O kroy a z 1951 roku. O sam ym d ziele i je g o autorze w przedm ow ie napisał E ugeniusz Pryczkow ski. N atom iast tekst d zieli siê, prócz w stêpu, na sześć rozdziałów :
Reformacja Lutra i je j wpływ na klasztory; Reforma
Rozdrażewskiego; Dzieje klasztorów po reformie; Szkoły klasztorne; Życie w klasz
torze
orazZniesienie klasztoru.
N a końcu są przypisy oraz w yk az źródeł. Szkoda, że w yd aw ca nie zadbał o kilka ch oćb y ilustracji oraz indeks osobow y.Lidia Potykanowicz-Suda,
P a ń stw o a K o śció ł k a to lic k i w w ojew ództw ie g d a ń sk im w latach 1945 -1 9 7 0 ,Warszawa 2010, Wydawnictwo DiG, ss. 387
O publikow ana niedaw no rozprawa doktorska autorki je st p ierw szą próbą ukaza nia relacji m iêd zy państw em polskim po i i w ojn ie św iatow ej a K o ścio łem kato lickim , w okresie od końca w ojn y do lat sied em d ziesiątych X X w ieku. K siążka podzielona na cztery ułożone tem atycznie rozdziały, w których autorka prezentuje najważniejsze działania administracji państwowej PRL w ob ec parafii, dom ów za konnych oraz w ładz i instytucji kościelnych w w ojew ództw ie gdańskim . R ozdziały w kolejności prezentują: politykê w ładz partyjno-państwowych w ob ec duchow ień stwa, laicyzacjê ży cia p u blicznego, a zarazem ryw alizacjê o rząd dusz Państw o - K ościół, w ydarzenia nasilające konflikty, takie jak uroczystości kościelne i w izyta prym asa oraz rozdział o zm niejszaniu k o ścieln eg o stanu posiadania. K siążka c ie kawa, tak jak tem atyka, a autorka stara siê ukazać nie tylko suchą politykê orga n ów p ań stw ow ych jak W ydziały do sp ra w W yznań cz y s łu ż b a B ezp ieczeń stw a, ale także prezentuje dokonania i działalność duszpastersko-m isyjną kleru katolic k iego w tym w ojew ód ztw ie. N iestety, publikacja oparta je st na skromnej kw eren dzie źródłow ej, która zam yka siê w czterech archiwach. P ozycja użyteczna, je d nak z w ielo m a brakami.Igor Hałagida,
N S Z Z „ S o lid a rn o ść”R e g io n u S łu p sk ie g o (1980-1990).Tom 1:
S zk ic e do m o n o g ra fii,
Gdańsk 2010, wyd. IPN, ss. 148
Publikacja stanow i pierw sze naukow e opracow anie p o św iêco n e historii słupskiej „Solidarności”, obejmujące lata 1 9 8 0 -1 9 9 0 . Jak zauw aża autor w e w stêpie, dzieje słupskiej „Solidarności” nie znalazły siê dotychczas w orbicie szerszego zaintere sow ania historyków , a je ś li p ow stały opracow ania dotyczące teg o zagadnienia (pojedyncze prace m agisterskie c z y nieduża publikacja autorstwa jed n eg o z d zia łaczy „Solidarności” w Słupsku), są one n iew oln e od b^ dów, bądź też opisują jedynie wybrany okres z całej dekady. K siążka podzielona je st na cztery rozdziały, które w sposób syntetyczny przedstaw iają p o szczeg ó ln e etapy pow stania, organi zacji i funkcjonow ania struktur słupskiej „Solidarności”: rozdział I -
Narodziny
(lipiec - listopad 1980 r.),
rozdział II -W okresie „karnawału »Solidarności«”
(listopad 1980 r - 13 grudnia 1981 r )
, rozdział III -Stan wojenny i „normaliza
cja” (13 grudnia 1981 r - październik 1986 r.),
rozdział IV -Odbudowa (paź
dziernik 1986 r - 1990 r.) .
Publikację uzupełnia w yk az skrótów, indeks oso b o w y oraz załącznik przedstawiający wybrany materiał ikonograficzny (fotografie, ulotki, dokum enty).Tomasz Siemiński, „Rajskie ogrody” w ikonosferze wsi kaszubskiej. Synkre-
tyczna forma kultury potocznej, Pruszcz Gdański 2010, Wydawnictwo JASNE,
ss. 198
M onografia b ytow sk iego etnografa, pracującego w M uzeum Z achodnio-K aszub- skim , p o św ię c o n a tem u , jak w y g lą d a o to c z e n ie d o m ó w na w s i k aszubskiej. W d w óch p ierw szych rozdziałach, m ających charakter teoretyczny, autor om aw ia ikonosferę jako dziedzinę kultury oraz ideę „rajskiego ogrodu”. N astępnie na pod staw ie badań terenow ych przedstaw ia
sposoby kreacji otoczenia wizualnego na
wsi kaszubskiej
oraz poddaje analizie w iejsk ą ikonografię ogrodow ą, traktując j ą jako sw eg o rodzaju tekst. A n alizy podpiera licznym i kolorow ym i ilustracjami oraz cytatam i z w y w ia d ó w terenow ych (na końcu podaje indeks rozm ów ców ). Pracę k oń czy obszerna bibliografia.Maksymilian Grzegorz, Słownik historyczno-geograficzny komturstwa tuchol
skiego w średniowieczu
,Tuchola-Bydgoszcz 2010, wyd. Starostwo Powiatowe
w Tucholi, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy,
ss. 112
Po podobnych słow nikach, Z iem i Chojnickiej w granicach kom turstwa człu ch ow - sk iego (Chojnice 2005) oraz komturstwa gn iew sk iego i okręgu n ow skiego (Pelplin 2 0 0 8 ), ukazał się
Słownik historyczno-geograficzny komturstwa tucholskiego
w średniowieczu
, autorstw a b y d g o sk ieg o profesora M ak sym iliana G rzegorza. To trzecie teg o typu opracow anie, będące c z ę śc iąSłownika historyczno-geogra-
f i cznego Pomorza Gdańskiego.
Tucholski słow nik składa się zeSłowa od Wydawcy
,pióra dr. Jerzego Szw ankow skiego (s. 7 -8 ), następnie
Wstępu
(s. 9 -1 3 ),Schematu
haseł
(s. 1 3 -1 6 ),Wykazu skrótów rzeczowych i dokumentacyjnych
(s. 1 7 -2 0 ), w ła ś c iw e g oSłownika historyczno-geograficznego komturstwa tucholskiego
w średniowieczu
(s. 2 1 -1 0 8 ) orazMapy sieci osadniczej komturstwa tucholskiego
(1 0 9 -1 1 1 ). N a słow nik składa się 118 haseł, u łożon ych alfabetycznie inform acji o średniow iecznych osadach w kom turstw ie tucholskim . Jednolity schem at haseł pozw ala na łatw e poruszanie się w ich treści. Ich n agłów ek stanow i w sp ó łczesn a n azw a geograficzn a m iejsco w o ści, z ujętym i w naw iasie nazw am i źródłow ym i. W pełnym haśle w szelk ie inform acje źródłow e są rozpisane w ośm iu punktachrzeczow ych , przy zachow aniu układu ch ron ologiczn ego inform acji. Pokrótce, w punkcie 1. podano rodzaj osady, jej przynależność p olityczn ą i adm inistracyjną oraz kościelno-adm inistracyjną. W punkcie 2. granice osady; 3. w łasn ość, obszar, zaludnienie; 4. prawo lokacyjne i zw iązane z nim przekształcenia; 5. w zm ianki o kościołach , kaplicach, parafiach; 6. inform acje historyczne o osadzie i jej m ie sz kańcach, klęskach elementarnych, zniszczeniach, sław nych osobistościach; 7. dane odnoszące się do niew ykorzystanych w pracy inform acjach źródłow ych oraz istot nej literaturze historycznej i 8. z w ięzłe w zm ianki w ynikające z badań archeolo giczn ych . Taki układ książki ułatw ia w szelk ie porównania, zestaw ien ia itp.
Tuchola. Od pradziejów do współczesności
,red. Włodzimierz Jastrzębski, Jerzy
Szwankowski, Bydgoszcz-Tuchola 2010, wyd. Miejska Biblioteka Publiczna
w Tucholi, Przedsiçbiorstwo Marketingowe LOGO, ss. 776
N ajn ow sza m onografia historyczna Tucholi to o w o c pracy ośm iu n aukow ców pom orskich. C zasy prehistoryczne Tucholi i jej ok olic opracow ał Jacek W oźny, średniow iecza zaś M aksym ilian G rzegorz. Okres n ow ożytn y (lata 1 4 6 6 -1 8 1 5 ) opracował Andrzej Groth. L osy Tucholi pod zaborem pruskim (1 8 1 5 -1 9 2 0 ) opisał Jerzy Szw ankow ski, w okresie Drugiej R zeczypospolitej (1 9 2 0 -1 9 3 9 ) Z dzisław B iegański, w latach II w ojn y św iatow ej (1 9 3 9 -1 9 4 5 ) W łodzim ierz Jastrzębski. Z k olei okres PRL-u (1 9 4 5 -1 9 8 9 ) opracow ał Tom asz K aw ski, a czasy najnow sze, c z y li T ucholę w Trzeciej R zeczyp osp olitej Jacek K nopek. K siążk ę poprzedza w stęp, natom iast k oń czy bibliografia i indeks osob ow y, który n iew ątp liw ie uła tw ia korzystanie z tej pracy.
Gerard Czaja, Tajemnice bytowskiej bezpieki. PUBP w Bytowie wobec mniej
szości narodowych w latach 1945-1954
,Jastrzçbie Zdrój 2010, wyd. Black
Unicorn, ss. 322 + 3 nlb
C iągle n iew iele m am y opracow ań d otyczących lokalnych struktur aparatu b e z pieczeń stw a w p ierw szych latach pow ojennych, szczeg ó ln ie w odniesieniu do tak zróżnicowanych społeczności, jak ta, która m ieszkała na Ziem i B ytow skiej. Dlatego dobrze, że ukazała się praca autorstwa b ytow sk iego historyka-amatora. Składa się ona z sześciu rozdziałów . W pierw szym znalazła się og ó ln a charakterystyka sytu acji w p o w iecie bytow skim . D rugi rozdział je st najciekaw szy i najw ażniejszy. O m ów iona została w nim struktura i obsada personalna PU BP, innym i sło w y je st to opracow anie o „ludziach b ezp iek i”. K olejne rozdziały zostały p o św ięco n e p o lityce w o b ec ludności niem ieckiej i autochtonów , ludności ukraińskiej, innym m n iejszościom (bardzo n ieliczn ym na tym terenie) oraz kw estiom k ościeln ym . Prócz teg o w książce zam ieszczon o bibliografię, obszerny słow nik biograficzny funkcjonariuszy bytow skiej b ezpieki oraz interesujące dokum enty źródłow e.
Jerzy Henke, Heinrich von Stephan. Najwybitniejsza postać Ziemi Słupskiej
XIXwieku, Słupsk 2010, wyd. Zarząd Terenów Zieleni Miejskiej i Cmentarzy
Komunalnych w Słupsku, ss. 112
B iografia H einricha vo n Stephana, jednej z najciekaw szych X IX -w ieczn y ch p o staci w y w o d zą cy ch siê ze Słupska. Jej autor, słupski filatelista z w ieloletn im sta żem , Jerzy H en k e p rzed sta w ił ż y c io r y s tw ó rcy w ie lu reform i u d o g o d n ień w służbach pocztow ych, animatora i prekursora światowej filatelistyki. Praca w zb o gacona liczn ym i w ielobarw nym i ilustracjami.
Aleksander Łosiński, DziejeparafiiKarsin
,[Pelplin] 2010, Wydawnictwo „Ber-
nardinum” Sp. z o.o., ss. 151 + 16 nlb
O bchodzona w 2 0 0 6 r. setna rocznica w ybudow ania k o ścio ła w Karsinie stała siê przyczynkiem do powstania monografii historycznej jednej z m łodszych kaszubskich parafii, której autorem je st m iejsco w y nau czyciel i dyrektor szk oły A leksander Łosiński. Podstawê źródłow ą pracy stanow ią materiały przechow yw ane w karsiń- skim archiwum parafialnym. Praca składa siê ze w stêpu, czterech rozdziałów oraz
Inwentarza Archiwum Parafii Karsin
. W pierw szym rozdziale przedstaw iono kalendarium parafialne, w drugim zawarty je st opis k o ścio ła i je g o w yposażenia, natom iast w trzecim ży cie duchow e parafii. W reszcie czw arty rozdział poœwiêco- ny je st biografiom k siéży pracujących w Karsinie lub z parafii siê w yw od zących .
Pomorskie cmentarze. Wybór źródeł
,red. Lidia Potykanowicz-Suda, Gdańsk
2010, wyd. Archiwum Państwowe w Gdańsku, ss. 56
W ramach pow stającego przy N adbałtyckim Centrum Kultury w latach 2 0 1 0 -2 0 1 1 projektu nau k ow o-b ad aw czego „N ekropolie P om orza” A rchiw um P aństw ow e w Gdańsku przygotow ało broszurç p o św iêco n ą źródłom ze sw oich zbiorów na tem at pom orskich nekropolii. Broszura składa siê z przedm ow y dyrektora A rchi w um Piotra W ierzbickiego, d w óch artykułów: Lidii P otykanow icz-Sudy
Źródła
do dziejów cmentarzy pomorskich w zasobie Archiwum Państwowego w Gdańsku
oraz A nny Julii Jarzêbowskiej i Jolanty M usiałŹródła do dziejów cmentarzy p o
morskich w zasobie Archiwum Państwowego w Gdańsku Oddział w Gdyni.
W iékszą czêœc broszury zajm ują m onochrom atyczne reprodukcje archiwaliów.Jaromir Szroeder, Z ëcé pieśnią pisóné. Spiéw ôrz biograficzny ksadza A n to
niego Peplinsczégò
,Bytów 2010, wyd. Muzeum Zachodnio-Kaszubskie w By-
towie, Oddział Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Bytowie, ss. 116
K siążka w całości została opublikow ana po kaszubsku, a tłum aczenie w ykonała B ożen a Szym ańska-U gow ska. Jak m ó w i jej podtytuł, je st ona d ość oryginalna, bonie jest to normalna biografia, lecz „śpiewnik biograficzny”. W kolejnych rozdzia łach przedstawiono genealogię rodziny, opisano środow isko lokalne, lo sy wojenne k sięd za i je g o bliskich, początki tw órczości, pobyt w sem inarium i pracę duszpa sterską. W iele m iejsca p o św ięco n o także tw órczości ks. P eplińskiego. Trzeba też podkreślić w alor dokum entacyjny pracy: zdjęcia (ze zbiorów A lek sego P eplińskie go, Stanisława Szroedera i C eliny Leszczyńskiej Rubin), w spom inki, koresponden cja, kopie dokum entów . .. D la m iłośników kultury kaszubskiej, m uzykologów , j ę zyk ozn aw ców etc. gratką nie b yle ja k ą b ęd ą załączone na końcu reprodukcje pięk n ego k olorow ego śpiew nika ks. P eplińskiego ze w stępem Stanisław a Szroedera, w którym są tak znane p ieśni jak:
Porenny wiew, W polu brzózka stojała...
Zachować podcień. Zapisane w krajobrazie i pamięci, red. Anna Weronika
Brzezińska, Joanna Poczobut, Gdańsk-Pruszcz Gdański 2010, Wydawnictwo
Jasne, Nadbałtyckie Centrum Kultury, ss. 212
K siążka je st efektem w sp óln ego projektu etnologów i architektów, zrealizow anego w 20 0 9 r. na terenie Ż uław M alborskich. Stąd też, obok artykułów m ających cha rakter w stępny, w pierw szej cz ę śc i zawarto teksty etn o lo g ó w - łączn ie d ziew ięć, p o św ięco n y ch lokalnej historii i pam ięci, krajobrazowi, produktom regionalnym , problem om zapuszczania korzeni na Żuław ach, losom autochtonów, małej archi tekturze sakralnej. W drugiej natom iast znalazło się drugie tyle artykułów o archi tekturze i krajobrazie Ż uław (m .in. detalom drew nianym w dom ach żuław skich, architekturze p o szczeg ó ln y ch w si i ich krajobrazowi oraz zabytkom ). Temat sp o w od ow ał, że w k siążce znalazło się sporo zdjęć i szkiców .
Toruński Słownik Biograficzny
,red. Krzysztof Mikulski, t. 6, Toruń 2010, wyd.
Towarzystwo Miłośników Torunia, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ss. 215
Słow nik w ydaw any je st w tzw. system ie holenderskim , a w ię c w każdym tom ie są biogram y od A do Z. W tym tom ie są m .in. biogram y tak w ażn ych dla dziejów Pom orza osób, jak Jan Brejski (1 8 6 3 -1 9 3 4 ), działacz z okresu zaboru, a później W ojewoda Pomorski, C zesław Frankiewicz (1 8 8 6 -1 9 3 3 ), dyr. gimnazjum w Chełm nie, historyk, autor np.Historii Pomorza w zarysie
, ks. Stanisław K ujot (1 8 5 4 -1 9 1 4 ), najw ybitniejszy pom orski historyk doby zaboru, c z y także w ybitny h isto ryk ks. A lfo n s M ańkow ski (1 8 7 0 -1 9 4 1 ) oraz Stanisław W ałęga (1 9 0 9 -2 0 0 6 ), na u czy ciel i publicysta, autor jed n ych z p ierw szych po w ojnie tekstów p o św ię c o nych S łow iń com (m .in. na łam ach „Zrzeszy K aszëbskij”).„Kościerskie Zeszyty Muzealne”, 2010, nr 4, wyd. Muzeum Ziemi Kościerskiej
w Kościerzynie, ss. 220
K olejny numer n o w eg o pism a m u zealn ego przynosi łączn ie d ziesięć artykułów i rozpraw, a w śród nich np. E w elin y Urban,
Gospodarka folwarczna w starostwie
kościerskim w latach 1664-1765,
K rzysztofa Gronaua,Działalność Towarzystwa
Gimnastycznego „Sokół” w Kościerzynie w latach 1896-1939
, czy też Andrzeja Grotha,Regestrpogłównego generalnego z 1662 roku z Kościerzyny
. Jest też szkic b iograficzny o kościerskim rzeźbiarzu Franciszku Greinke.Wielcy Kaszubi synowie Ziemi Puckiej, red. Jadwiga Kirkowska, Wierzchucino-
-Bydgoszcz 2010, wyd. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie w Wierzchucinie,
ss. 140
A lb u m ow e w yd aw n ictw o dokum entujące działania realizow ane przez kaszubskie środowisko w W ierzchucinie. Bohaterami tom u są: Jan Drzeżdżon, Stanisław Okoń, A ugustyn N e c e l, Jan Patock, Florian C eynow a, A lo jzy B u d zisz, A ntoni Abraham, bp. K onstantyn D om inik. Przy każdym z nich je st inform acja o od słon ięciu ka m ienia pam ięci, szkic biograficzny, uw agi o tw órczości oraz fragm enty tw ó rczo ści. N a le ż y podkreślić, że ca ło ść ukazała się w podwójnej - polskiej i kaszubskiej w ersji język ow ej.
Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, t. 3, red. Anna
Spiss, Zofia Szromba-Rysiowa, Wroclaw-Kraków 2010, wyd. Polskie Towa
rzystwo Ludoznawcze, ss. 286
w kolejnym tom ie biografii najw ybitniejszych polskich ludoznaw ców znalazły się szkice p ośw ięcon e także osobom zw iązanym z K aszubam i i Pom orzem : Floriano w i C eyn ow ie, H ieronim ow i D erdow skiem u i K azim ierzow i N itsch ow i. Z innych przyw ołanych tu osób także np. antropolog Julian Talko-H ryncew icz publikow ał teksty p o św ięco n e K aszubom (choć akurat teg o b io g ra f nie zaznaczył). K ażdy biogram opatrzony jest p odstaw ow ą bibliografią, a w w ięk szości przypadków także fotografią bohatera. N a końcu zam ieszczon o indeks osobow y.
„Sprawy Narodowościowe. Seria nowa”, 2010, z. 36, Poznań-Warszawa 2010,
wyd. Instytut Slawistyki PAN, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, ss. 254
W kolejnym num erze czasop ism a p o św ięco n eg o tem atyce etnicznej znalazł się m.in. artykuł N . D ołow y-R ybińskiej pt.Mniejszości kulturowe i językowe we współ
czesnym świecie - w stronę animacji kultury,
w którym autorka szeroko odw ołuje się do przykładu kaszubskiego. Prócz teg o warto zw rócić uw agę na tekst E. M ali now skiej,Turystyka kulturowa. Odmienność oswojona?
Aleksander Majkowski, Zëcé iprzigodëRemusa. Zvjercadlo kaszubskji, seria:
Biblioteka Pisarzy Kaszubskich
,t. 5, opracowanie i przypisy: Jerzy Treder,
wstęp: Józef Borzyszkowski, Adela Kuik-Kalinowska, Jerzy Treder, Gdańsk
2010, wyd. Instytut Kaszubski, ss. 733
K siążkę otw ierają teksty: Józefa B orzy szk o w sk ieg o ,
Życie i przygody Aleksandra
Majkowskiego (1876-1938),
A d eli K uik-K alinow skiej,Arcypowieść literatury
kaszubskiej: „Zëcé i przigodë Remùsa” Aleksandra Majkowskiego
oraz Jerzego Tredera,Język arcydzieła kaszubskiej prozy.
W drugiej części książki za m iesz czon o tekst pow ieści (trzy części) w wersji oryginalnej (co w ażne - po raz pierw szy sprawdzonej z rękopisem !). N a końcu u m ieszczon o sło w n iczek kaszubsko-pol- ski, notę w y d a w n iczą oraz w yk az ilustracji.Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej. Wybrane
elementy polityki państwa, red. S. Dudra, B. Nitschke, Kraków 2010, wyd.
NOMOS
W tom ie zostały zaprezentowane w szystkie m niejszości narodowe i etniczne zg o d nie z klasyfikacją przyjętą przez ustaw ę o m n iejszościach z 2005 r. W ostatniej części pt.
Mniejszości postulowane
znalazły się dw a teksty: K am ili D olińskiej o Ślązakach oraz C. O bracht-Prondzyńskiego o Kaszubach.„Teki Kociewskie”, 2010, z. 4, wyd. Oddział Kociewski Zrzeszenia Kaszubsko-
-Pomorskiego w Tczewie, ss. 210
K olejny tom k o ciew sk ieg o czasop ism a popularnonaukow ego zaw iera, prócz kro niki, w której znalazły się sprawozdania z działalności oddziału oraz m .in. zapis dyskusji o tczew sk im
geniusz loci
, dw anaście artykułów. W śród nich m ożn a w y m ien ić refleksję M ichała Kargula o K ongresie K ociew sk im (w y w o ła ła sporo p o lem ik w środow iskach k ociew sk ich ), ciek aw y opis lo só w jednej z tczew sk ich rodzin, w której przegląda się w ielok u ltu row ość i skom plikow anie lo só w p o m orsk ich oraz artykuł M ałgorzaty Z ieliń sk iej,Elementy kultury kociewskiej
w środowisku lokalnym na przykładzie Gniewu.
Z badań nad dziejami oświaty i polskiego życia narodowego na Pomorzu Nad
wiślańskim w XIX i XX wieku. Księga Pamiątkowa dedykowana Doktorowi
Jerzemu Szewsowi z okazji Jubileuszu 85. rocznicy urodzin, red. L. Burzyń-
ska-Wentland, Gdańsk 2010, wyd. Instytut Kaszubski, ss. 440
K sięgę otw iera obszerny biogram dr. S zew sa, a później następują p o św ięco n e mu teksty J. B o rzyszk ow sk iego i Ireny Jabłońskiej-K aszew skiej. Jest też bibliografia prac bohatera tom u. A rtykuły ofiarow ane dr. S zew so w i pod zielon o na trzy części, a spośród nich warto p rzyw ołać choćby Jerzego Tredera,
Slawistyka połowy X IX
wieku o kaszubszczyźnie
, W itold a M o lik a o k ształcen iu sy n ó w ziem iań sk ich z Poznańskiego i Prus Zachodnich, Rom ualda G rzybow skiego o sytuacji kadrowej gdańskich liceó w pedagogicznych, czy też ks. A nastazego N adolnego o biskupachchełm ińskich w czasach Prus K rólew skich. W książce znalazł się także zapis o b szernego w yw iad u , jaki przeprow adziła z dr. S zew cem redaktorka tom u. Został on także opatrzony zdjęciam i z rodzinnego archiwum.
Agora czy Hyde Park? Internet jako przestrzeń społeczna grup mniejszościo
wych, red. Łucja Kapralska, Bożena Pactwa, Kraków 2010, wyd. NOMOS,
ss. 374
To bodaj p ierw szy zbiór naukow ych rozpraw p o św ięco n y ob ecn ości m n iejszości w Internecie w literaturze polskiej (obejm ujący nie tylko m n iejszości etniczne cz y narodow e). P od zielon y został on na sześć części:
Polityka gospodarka, mniej
szości: lokalne i globalne reprezentacje; O sobie - dla siebie. Grupy etniczne
w Internecie
(tutaj tekst Katarzyny W armińskiej :Naszekaszuby.p l - Kaszubi dla
siebie - Kaszubi o sobie,
ale także ciekaw e teksty o Ormianach, R om ach, Śląza kach c z y Łem kach);Sytuacja rodzinna jako sytuacja mniejszościowa i je j siecio
we reprezentacje; Internet jako miejsce wsparcia dla mniejszości chorych i nie
pełnosprawnych
orazW poszukiwaniu tożsamości i przestrzeni - „nowe” mniej
szości kulturowe w Sieci.
„Zeszyty Czerskie”, 2010, nr 1, wyd. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Czer
skiej, ss. 156
N o w e czasopism o lokalne o ambicjach popularyzatorskich. Oprócz wstępu znalazły się tu cztery teksty: historia Czerska od 1309 do 1945 r. (R om an B ystryk), dzieje szk oln ictw a w Czersku (Henryk Sikorski), opis działalności Z w iązku H arcerstwa P olsk iego w latach 1 9 2 2 -1 9 5 8 (L igia R ogańska) oraz w sp om n ien ie o W itoldzie Jankowskim -Burczyku.
ks. Jakub Fankidejski, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji cheł
mińskiej podług urzędowych akt kościelnych, [Pelplin 1880], Gdynia 2011,
Wydawnictwo Region, ss. 369
ks. Jakub Fankidejski, Obrazy cudowne i miejsca w dzisiejszej diecezji cheł
mińskiej podług urzędowych akt kościelnych i miejscowych podań, [Pelplin
1880], Gdynia 2011, Wydawnictwo Region, ss. 270
D w a klasyczne dzieła autorstwa jed n eg o z najlepiej zapow iadających się, lecz przedw cześnie zm arłych historyków , reprezentanta tzw. pelplińskiej szk oły h isto rycznej. O bydw a ukazały się w ramach interesującej serii
Reprodukcje
, w este tycznej formie edytorskiej, w opracowaniu dr. Dariusza Piaska. Opatrzone zostały także p ożyteczn ym i indeksam i geograficzn ym i i osob ow ym i.Trzebiatów - spotkania pomorskie 2010, red. Janina Kochanowska, Trzebia
tów 2011, wyd. Trzebiatowski Ośrodek Kultury, ss. 253
P olsk o-n iem ieck a publikacja, zawierająca 26 tekstów , będących p ok łosiem - jak m ów i sam tytuł - sem inarium trzebiatow skiego (ósm ego ju ż!). Teksty zostały p od zielon e na kilka działów : archeologia, historia, kultura i sztuka, ochrona d z ie d zictw a kulturow ego i m uzealnictw o oraz sylw etki pom orskie. Z bogatej zawar tości tom u m ożn a p rzyw ołać np. tekst Piotra Żaka,
Przejęcie administracji w Gry
ficach i Trzebiatowie przez władze polskie
, Piotra Szulca,Antyniemieckie nastroje
na Pomorzu Zachodnim w pierwszych latach po I I wojnie światowej
, Janiny Cy- dzik-B rzezińskiej szkic b iograficzny o malarzu Ottonie Priebe czy też Renaty Teresy Korek,Cygan ju ż tu nie mieszka
, o przekształceniach w sp o łeczn o ści rom- skiej w p o w iecie gryfickim . N a końcu książki znalazło się kilkadziesiąt koloro w y ch ilustracji, dokum entujących nie tylk o sam o sem inarium , ale także ilustrują cych teksty referatów.Willi Quade, Żuławy Gdańskie
,tlum. Izabela Kowalska, Gdynia 2011, Wydaw
nictwo Region, ss. 59
Polskie tłum aczenie k siążeczki, która pierw otnie ukazała się w 1935 r. A utor om ó wił: krajobraz, ludność i w ładzę, w sie nad W isłą i nad M otław ą oraz w okolicy C edrów W ielkich. Z nalazło się tu też kilka ciek aw ych zdjęć i dw ie m apy om aw ia n ego terenu. W ciągle skrom nym dorobku d otyczącym Ż uław to pozycja interesu jąca, ch oć n iew oln a od różnego rodzaju u proszczeń (na sz c zęście w yd aw ca za
dbał o w yjaśnienia i kom entarze w przypisach).
IIDzień Kaszubski w Szczecinie 7-8 maja 2010 AD, red. Kazimierz Kozłowski,
Szczecin 2011, wyd. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Oddział w Szczecinie,
ss. 113
D okum entacja drugiego D nia K aszubskiego w S zczecin ie, który staje się ju ż tra dycyjnym św iętem K aszubów i Pom orzan w stolicy Z achodniego Pom orza. Prócz w stępu i krótkiego opisu sam ego św ięta znalazły się tu teksty referatów: K. K o zło w sk ieg o ,
O potrzebie upowszechniania wiedzy i prowadzeniu badan o tradycji
kaszubskiej na Pomorzu Zachodnim
, Z. Szultki,Przybycie Kaszubów nad Odrę
w pierwszej połowie VI wieku
, J. B orzyszk ow sk iego,Kaszubi gdańscy a Pomorze
Zachodnie w X IX iX X w ieku
, A . Cicharskiej i J. M ordaw skiego,Stosunki etniczne
w zachodniej części województwa pomorskiego
, E. K rasuckiego,Niemowa odzy
skuje głos. Kaszubi i sprawa kaszubska na łamach szczecińskiego tygodnika „ Ziemia
i M orze” (1956-1957)
oraz R. Pawlika,Kaszuba Bernard Sculteti (ok. 1455-1518)
w służbie czterech papieży oraz prepozytem kolegiaty Mariackiej w Szczecinie.
K siążkę zam yka d ość bogata dokum entacja fotograficzna D n ia K aszubskiego.W kręgu mitologii kaszubskiej. Pokłosie konferencji naukowej,
red. J. Borch-
mann, B. Wiszowaty; Aleksander Labuda,
Bogowie i dëch ë naj p rzo d kó w
(przëlożënk do kszëbsczi motologii). Bogowie i duchy naszych przodków (przy
czynek do kaszubskiej mitologii)
,tlum. Jaromira Labuda, Bolszewo 2011, wyd.
Biblioteka Publiczna Gminy Wejherowo im. Aleksandra Labudy w Bolszewie,
ss. 77+ 137+56 nlb
Są to w ła ściw ie trzy książki w jed n ej. Przeglądając książkę od jednej strony znaj d ziem y naukow e referaty, m .in. B. Brezy,
Pogańskie Pomorze
, J. Sampa,Kaszub
ski odpowiednik Neptuna
, J. Labuda,Język utworów Aleksandra Labudy.
G dy o tw orzym y książk ę z drugiej strony, zn ajd ziem y tek st autorstw a A . Labudy, a p o św ięco n y kaszubskim b óstw om (w wersji kaszubskiej i tłum aczeniu na ję z y k p o lsk i), u zu p ełn io n y d w iem a bardzo p o zy ty w n y m i op in iam i w y d a w n iczy m i (J. Samp, T Linkner). T rzecią zaś c z ę śc ią je st kilkadziesiąt ilustracji, które p o w stały podczas pleneru m alarskiego w Orlu, a ich inspiracją b y ły w łaśnie m ito lo g iczn e o p o w ieści sporządzone przez G u czo w eg o M acka.Pro memoria. Julian Rydzkowski (1891-1978),
zebral, opracował i wstępem
opatrzył Józef Borzyszkowski, Gdańsk-Chojnice-Wejherowo 2011, wyd. In
stytut Kaszubski, Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Chojnicach, Mu
zeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, ss. 720
Tom, który b y ł zapow iadany od kilku lat, p o św ięco n y chojnickiem u działaczow i kulturalnemu, zapalonem u krajoznawcy, region aliście, tw órcy chojnickiego m u zeum . Składa się on z sześciu części, bardzo bogato ilustrow anych, opatrzonych kopiam i licznych dokumentów, rękopisów, artykułów z dawnej prasy etc. Pierw sza c z ęść m a charakter biograficzny, w którym zawarto także fragm enty dziennikaSzaraka Pomorskiego
, jak sam siebie n azyw ał J. R ydzkow ski. D ruga część to dokum enty dotyczące chojnickiego m uzeum . w trzeciej natom iast znalazły się teksty historyczne, p u blicystyczne i literackie pana Juliana. interesująca je st też część czwarta, w której zam ieszczon o niem ieckojęzyczne teksty J. R ydzkow skiego, co znakom icie pokazuje pograniczny charakter kultury pom orskiej. Przedostatnia c z ęść m a charakter w sp om in k ow y (pana Juliana w sp om in a tu J. B orzyszk ow sk i i red. K azim ierz O strow ski, są tu też fragm enty korespondencji). A w ostatniej części znalazły się referaty z sesji pośw ięconej bohaterow i tom u, jaka odbyła się w 2 0 0 9 roku w Chojnicach (sześć tekstów i p o sło w ie obecnej dyrektor chojnic k iego m uzeum Barbary zagórsk iej).Polskie ziem ie zachodnie. Studia socjologiczne,
red. Andrzej Michalak,
Andrzej Sakson, Żaneta Stasieniuk, Poznań 2011, wyd. Instytut Zachodni
w Poznaniu, ss. 288
Zbiór kilkunastu studiów socjologiczn ych , g łó w n ie autorów ze szczeciń sk iego środow iska so cjo lo g iczn eg o , ale nie tylko. S ą tu zarów no teksty o charakterze przeglądow ym (np. R. W oźniaka,
Pięćdziesiąt lat socjologii na Pomorzu Zachod
nim,
cz y też W ład ysław a Jachera,Problemy adaptacji społeczno-kulturowej lud
ności polskiej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po 1945 r.),
jak i studia p o św ięco n e konkretnym regionom lub m iastom . Przykładem tych drugich m oże być tekst L eszka G ładyki,Przeobrażenia demograficzne regionu zachodniopo
morskiego u schyłku X X i na początku X X I wieku
i M agdaleny L em ańczyk,Insty
tucje mniejszości niemieckiej na Ziemiach Północnych po 1989 r., ze szczególnym
uwzględnieniem byłych terenów Westpreussen - aktualna sytuacja społeczno-kul
turalna.
Tom ten udow adnia, że so cjo lo g ia Z iem Zachodnich i P ółn ocn ych ciągle je st d yscyp lin ą inspirującą.Krzysztof Kowalkowski,
Z dziejów O bozina,Gdynia 2011, Wydawnictwo
Region, ss. 135
K olejna m onografia w si, autorstwa gdańskiego historyka-am atora (i inżyniera zarazem oraz działacza regionalnego). K. K ow alk ow sk i kolejno przedstawia: p o ło żen ie w si, jej nazw ę, zarys d ziejów aż po czasy w spółczesne. W następnej części opisuje organizacje działające w e w si, szkołę w Jastrzębiu oraz k o śció ł w O bozi- nie. O sobno p isze o w siach w ch od zących dawniej w skład majątku w O bozinie oraz o je g o w ła ściciela ch i dzierżaw cach. S ą też liczn e ilustracje, indeks oso b o w y i bibliografia.
Jowita Kęcińska-Kaczmarek,
K ra je ń sk ie ścieżki,Zlotów 2011, wyd. Muzeum
Ziemi Złotowskiej w Złotowie, ss. 239
intencje i p ow o d y pow stania książki przedstaw iła w e w stęp ie dyr. zło to w sk ieg o m uzeum Z ofia K orpusik-Jelonkowa. Podkreśliła przy tym , że ukazuje się ona jako kolejny tom
