R O C Z N IK I N A U K SPO ŁE C Z N Y C H
T o m IV — 1976
JÓ Z E F ST Y K
STR A TY FIK A CJA SPOŁECZNA
W U JĘC IU H A GIOG RA FA PO LSK IEG O z 2. PO Ł. X V III W IEK U O. FLORIANA JAROSZEW ICZA
Ciekaw ym źródłem do poznania histo rii u w arstw ien ia społecznego i jego odbicia w świadomości danego pokolenia są publikacje propagujące określone w zory zachow ań i ilu stru jące te w zory ko n k retn y m i p rzy k ła dami. N iew ątpliw ie do tego ty p u p iśm iennictw a należą życiorysy — in dyw idualne i zbiorow e —- św iętych lub św iątobliw ych.
W h istorii hagiografii polskiej szczególnie m ocno w yró żnia się 2. poł. XV III w. W tym okresie przeprow adzono z pom yślnym re z u lta tem kilka procesów beatyfikacy jnych i kanonizacyjnych; n astąp ił rów nież bardzo intensyw ny rozwój piśm iennictw a dotyczącego k an dydatów n a ołtarze.
Jedny m z czołowych dokum entów p isanych jest M atka św ię ty c h Pol ska o. F loriana Jaroszew icza, reform aty, ogłoszona dru kiem w K rakow ie w r. 1767.
Ju ż pobieżny rz u t oka na zaw artość książki pozw ala stw ierdzić, że w dziele Jaroszew icza m am y do czynienia z danym i biograficznym i osób żyjących w różnych epokach historycznych, pochodzących z różnych kręgów, środow isk i klas społecznych, rep rezen tu jący ch różny stopień świętości (oprócz osób b eatyfikow anych i kanonizow anych om aw ia w iele postaci, których świątobliw ość życia je s t może w ielka, ale n ie zasługująca na w yniesienie n a ołtarze, ponadto w dziele ty m znalazły się biogram y osób zupełnie nie zasługujących n a zam ieszczenie w dziele hagiograficz- nym). Z różnorodności zamieszczonego m ate ria łu zdaw ał sobie spraw ę sam o. Jaroszew icz i n a swój, n iejed n o k ro tn ie bardzo uproszczony, spo sób hierarchizow ał om aw iane przez siebie postacie. Jedn ym , może n a j bardziej rzucającym się w oczy, ze sposobów h ierarchizo w ania je s t sam w ykaz św iątobliw ych sporządzony przez Jaroszew icza. N iektóre z osób w ym ienionych w indeksie są określane jako św ięte (15 osób), in n e jako błogosławione (44 osoby). D rugim , rów nież bardzo ew identnym , sposobem
hierarchizow ania u Jaroszew icza jest długość biogram ów poszczególnych osób.
Biorąc pod uw agę zarów no te elem enty, ja k i cały szereg innych spe- cyfikujących poszczególne życiorysy postanow iono dokonać analizy, k tóra w sposób o biektyw ny scharakteryzow ałaby m ateriał zamieszczony w dzie le M atka św ię ty c h Polska, a jednocześnie ukazałaby obraz społeczeństwa polskiego w idziany oczami X V III-w iecznego hagiografa. W arty k u le n i niejszym zw rócim y rów nież uw agę n a k ry te ria doboru osób, jakim i się Jaroszew icz kierow ał (motywacje), sposobami hierarchizow ania tych osób oraz na to, czy w jego dziele m am y do czynienia z pew nego rodzaju re p rezen tacją stanów społecznych. P ostaram y się odpowiedzieć n a pytanie, czy a u to r M atki św ię ty c h stw orzył pełny obraz społeczeństw a polskiego.
By osiągnąć w yznaczone cele, posłużym y się m etodą statystyczną oraz opisową.
Z aobserw ow ano, że zachodzą znaczne rozbieżności m iędzy okreś leniam i poszczególnych osób w indeksie a określeniam i podaw anym i w ty tu łac h biogram ów . S potyka się w iele przypadków , że osoba określa n a w biogram ie jako św ięta czy błogosław iona w indeksie w ystępuje bez takiej kw alifikacji. Ciekaw e w yniki daje tab. 1, w której wzięto pod uw agę zarów no określenia w nagłów ku, ja k i określenia w ty tu łach bio gram ów . D odatkow o uw zględniono elem en t płci.
T a b. 1 Określenie w nagłów ku Określenie w indeksie R a z e m mężczyźni kobiety św ię c i b ło g o s ła w ie n i w y m ie n ie n i b ra k w in d e k si e św ię te b ło g o sł a w io n e w y m ie n io n e b ra k w in d e k si e święci 14 — — — 1 — — — 15 błogosławieni — 32 21 1 — 12 5 — 71 świątobliwi — — 140 — — — 32 — 172 wielebni — — 106 — — — 19 —- 125 wymienieni — «*® i 40 — — — 1 3 44 R a z e m 14 32 307 1 1 12 57 3 427
W M atce św ię ty c h zamieszczone są dane o 427 osobach. Najwięcej z nich określa Jaroszew icz m ianem św iątobliw ych (172, w ty m 140 m ęż czyzn i 32 kobiety) i w ielebnych (125, w tym 106 mężczyzn i 19 kobiet). W achlarz określeń w nagłów kach jest bardziej obszerny niż w indeksie, stad w szystkie osoby określane w nagłów kach jako św iątobliw e i w iele
bne zostały w ym ienione w indeksie bez bliższego określenia. Stw ierdzić należy, że indeks je s t niekom pletny; w tekście w y stęp u ją tak ie osoby, który ch im iona nie zostały zarejestro w ane w wykazie.
Z kolei zwrócono uw agę n a zależność m iędzy określeniem osoby w n a główku biogram u a długością biogram u. Za je d n o s tk ę ' m iary drugiego z tych czynników uznano łam d ru k u (V2 strony, tzn. 1 kolumnę). Okaza ło się, że w ty m zakresie je s t duża rozpiętość: od k ilk u i k ilk u n a stu w ierszy druku, liczonych w zestaw ieniu jako 1 łam , do 14 łam ów . D la ułatw ienia rach u n k u zaokrąglano długości biogram ów do długości całych łam ów (w górę lub w dół, zależnie od długości końcówki). W yniki ilu s tru je tab. 2.
T a b . 2
Długość biogramu
Tytuł w nagłów ku
święci błogosławieni św iątobliwi lebniwie wymienieni R a z e m
1 2 24 51 41 25 143 2 3 12 66 27 11 119 3 — 12 30 19 7 68 4 3 3 6 10 1 23 5 — 4 5 6 - 15 6 — 3 9 10 1 23 7 3 5 1 4 — 13 8 2 3 2 3 1 11 9 — — 2 2 — 4 10 — — 1 nŁ. ■— 3 11 12 1 1 1 -- -— 3 13 14 1 _ __ 1 __ 2 R a z e m 15 67 174 125 46 427
Najwięcej jest biogram ów 1-łam owych (143), a w śród n ich dotyczą cych osób określanych jako św iątobliw e (51) i w ielebne (41). B iogram ów 2-łam owych jest 119, w ty m 66 dotyczących św iątobliw ych i 27 dotyczą cych w ielebnych. 3-łam ow ych w y stę p u je 68, 4-łam ow ych — 23 itd .1
W m iarę w zrastania objętości biogram ów zm niejsza się ich liczba. W yjątek stanow ią 6-łamowe, który ch je s t więcej (23) niż 4- (22) i 5-ła- m owych (15).
K ontynuując analizę zwrócono uw agę n a zależność zachodzącą m ię dzy długością biogram ów a płcią ich bohaterów .
1 O soby w y s tę p u ją c e ja k o ró w n o rz ę d n e w d a n y m d n iu liczo n o o d d z ie ln ie , n a to m ia s t g ru p y (np. m ęcz en n icy ) ra z e m (ja k o 1).
T a b . 3 D ługość biogram u Płeć R a z e m mężczyźni kobiety 1 120 21 141 2 110 9 119 3 54 14 68 4 18 5 23 5 15 2 17 6 14 9 23 7 8 5 13 8 8 3 11 9 2 2 4 10 — 3 3 11 3 — 3 12 — — — 13 — — — 14 2 — 2 R a z e m 354 73 427
W w y n ik u uzyskanego zestaw ienia stw ierdzono, że Jaroszew icz w y raźnie p re fe ru je m ężczyzn (354, kobiet 73). B iogram ów mężczyzn n ajw ię cej jest 1-łam ow ych (120) i 2-łam ow ych (110), zaś biogram ów kobiet — 1- (21) i 3-łam ow ych (14).
D alszym elem entem , jaki w zięto pod uw agę w analizie, był czas zgo n u poszczególnych osób. W yznaczono okresy stu letnie (z w yjątkiem pierw szego — od ch rztu Polski do r. 1050) od połowy jednego do połowy następnego w ieku. Jak o d ru g ą cechę uw zględniono tu określenia poszcze gólnych osób zaw arte w nagłów kach.
T a b . 4
Czas zgonu
Określenie w nagłów ku
R a z e m święci błogosławieni św iątobliwi wielebni wymie
nieni 966 - 1050 8 7 2 — — 17 1051 - 1150 1 2 3 — — 6 1151 - 1250 1 18 4 1 3 27 1251 • 1350 1 18 9 7 6 41 1351 - 1450 1 5 3 3 1 13 1451 - 1550 2 15 19 4 1 41 1551 - 1650 1 2 98 42 6 149 1651 - 1750 — 1 32 66 24 123 po 1750 — — — 2 2 b rak danych — — 4 3 i 8 R a z e m 15 68 174 128 42 427
U Jaroszew icza w y stęp u je najw ięcej biogram ów osób zm arłych w la tach 1551-1650 (149, w tym 98 określonych jako św iątobliw e, 42 jako w ielebne, 6 bez bliższego określenia, 2 jako błogosławione, 1 jako święta). M niej spotykam y biogram ów osób zm arłych w czasach Jaroszew icza i bezpośrednio go poprzedzających (lata 1651-1750 — 123 osoby, w tym 66 w ielebnych, 32 św iątobliw e, 24 bez bliższego określenia i tylko 1 osoba ja k o błogosławiona). W trzeciej kolejności sto ją lata 1251-1350 i 1451-1550 (po 41 osób). N ajsłabiej jest rep rezen to w an y przedział czasowy 1051-1150 (6 osób) i 1351-1450 (13 osób). Osób zm arłych po r. 1750 są tylko 2 bio gram y. Nie odnaleziono danych dotyczących czasu zgonu 8 osób.
T rzeba tu zaznaczyć, że Jaroszew icz w w ielu biogram ach nie podaje żadnych dat. W takich przypadkach przy sporządzaniu niniejszych zesta w ień posługiw ano się ustaleniam i dokonanym i w Hagiografii p o ls k ie j2. P rz y ję to hipotezę roboczą, że istn ieje zależność m iędzy d atą zgonu da nej osoby a długością biogram u i płcią. Tab. 5 bardzo w yraźnie potw ierdza to przypuszczenie. N ajw ięcej stw ierdzono 2-łam ow ych biogram ów m ęż czyzn z m arły ch w lata ch 1551 - 1650 (38) i 1651 - 1750 (39), a odnośnie do k ob iet — 1-łam ow ych biogram ów osób zm arłych w lata ch 1250 - 1350 (7).
Na szczególną uw agę zasługuje problem reprezentacji stanów i w arstw społecznych w poszczególnych' okresach czasu. W zięto pod uw agę nastę pujące kategorie osób: w ładcy (w ty m i członkowie ich rodzin), ducho w ieństw o, k tó re podzielono na: biskupów , duchow ieństw o diecezjalne, profesorów A kadem ii K rakow skiej oraz zakonników. Ponadto w yodręb niono g ru p ę zbiorczą określoną m ianem świeccy, do której zaliczono w szystkich nie będących ani w ładcam i, an i duchow nym i
T a b . 6 Czas zgonu Stan społeczny 9 6 6 --1 0 5 0 1 0 5 1 --1 1 5 0 1 1 5 1 --1 2 5 0 1 2 5 1 --1 3 5 0 1 3 5 1 --1 4 5 0 1 4 5 1 --1 5 5 0 1 5 5 1 --1 6 5 0 1 6 5 1 --1 7 5 0 p o 175 0 brak danych R a z e m władcy 7 3 4 4 1 5 .— 1 — _ 25 biskupi 4 2 7 5 3 13 28 5 — — 67 duchowieństwo diecezjalne — 1 i 1 — 6 9 1 — — 19 profesorowie Akademii Kra 4 4 kowskiej zakonnicy 5 — 13 31 7 25 67 99 1 8 256 świeccy 1 1 4 4 2 1 42 19 — — 74 R a z e m 17 7 29 45 13 54 150 125 1 8 449 2 T. 2. P o z n a ń 1972 s. 635-725 (A neks).
Godny uw agi je s t jeszcze jed en aspekt problem u. W g rupie określanej jako władcy (panujący oraz członkowie ich rodzin) najliczniej są re p re zentow ane lata 966-1050 (7 osób), nato m iast w ty m okresie w y stęp u je m ała liczba zakonników (5 osób) i duchow nych diecezjalnych (tylko 4 biskupów). W okresach późniejszych, zwłaszcza w latach 1551-1650 i 1651-1750, relacja ta układa się zupełnie odw rotnie. Zjaw isko to m ożna uzasadnić w dw ojaki sposób: w ładcy pierw szego okresu chrześcijaństw a polskiego zostali przez Jaroszew icza p o trak to w ani jako św iątobliw i ze względu na to, iż w łaśnie dzięki nim do Polski zostało w prow adzone chrześcijaństw o i oni byli głów nym i p ropagatoram i now ej w iary. N ato m iast z duchow ieństw a tego okresu Jaroszew icz uw zględnia tylko te po staci, k tó re rzeczyw iście zasłużyły się na polu ch ry stia n iza c ji k r a ju i zo stały w yniesione na ołtarze. W okresach późniejszych nie w ystarczyło być władcą, by zostać uw zględnionym w M atce św iętych . Osoby z tej g ru p y społecznej m usiały się cechow ać w ysokim i w aloram i duchow ym i. Daje się zauważyć, że Jaroszew icz chętnie uw zględnia przedstaw icieli za konów z czasów niezbyt m u odległych. Nie oznacza to b y najm n iej, iż autor w szystkie om aw iane przez siebie postaci uw aża za godne m iana św iętych, ale sądzić należy, iż w ten sposób chciał propagow ać określone m odele świętości. Być może, iż w łaśnie propagow anie zakonnego, a ściślej franciszkańskiego, m odelu świętości było celem zasadniczym M atki św ię tych. W skazuje na to nie tylko w ielka liczba zakonników w spom nianych przez Jaroszewicza, ale rów nież osób pośrednio zw iązanych z zakonam i (fundatorzy i dobrodzieje).
Zakonnicy są stanem najliczniej rep rezen to w any m (256 osób, w tym najw iększa liczba to zm arli w latach 1651-1750 — 99 osób i w latach 1551-1650 — 67 osób). Świeccy w ym ienieni w tym dziele nie stanow ią naw et '/a liczby zakonników i są g ru p ą n ajm n iej jednorodną. Z kategorii osób świeckich Jaroszew icz bierze pod uw agę ludzi pełniących w ysokie funkcje państw ow e, fundatorów i dobrodziejów poszczególnych klaszto rów, tercjarzy różnych zakonów (zwłaszcza franciszkańskich). Spośród kobiet najw ięcej uw zględnia w dów po m ożnow ładcach. Biorąc pod uw agę k ry teriu m przynależności stanow ej należy podkreślić, że Jaroszew icz nie uw zględnił nikogo z chłopstw a, a tylko kilk a osób z m ieszczaństw a.
Liczba biskupów (67) jest niem al tak w ysoka ja k liczba ludzi św iec kich. Innym zaskakującym faktem jest to, że z szeregów duchow ieństw a diecezjalnego (niższego) Jaroszew icz om aw ia tylko 19 osób. N atom iast
W r e p r e z e n ta c ji s ta n ó w sp o łe c z n y c h n ie k tó re o soby liczo n o p o d w ó jn ie (np. c ó rk a w ładcy, k tó r a w s tą p iła d o z a k o n u , je s t lic z o n a w g ru p ie w ła d c ó w i w g ru p ie z a k o n n ik ó w ; p rz e d s ta w ic ie l d u c h o w ie ń s tw a d ie c e z ja ln e g o b ę d ą c y p ro f e s o re m A k a d e m ii K ra k o w s k ie j je s t liczo n y w je d n e j i w d ru g ie j g ru p ie ).
stosunkow o bardzo w ysoka jest liczba władców, których biogram y znaj d ujem y w M atce św ię ty c h (25, w tym najw ięcej, bo 7 osób, z lat 966- 1050). P raw ie w szystkie stan y m ają najw iększą liczbę reprezentantów w latach 1551-1650 (z w y jątk iem zakonników , o czym wyżej).
T a b. 7 Stan Płeć R a z e m mężczyźni kobiety wtadcy 11 14 25 biskupi 67 — 67 duchow ieństw o diecezjalne 19 — 19 profesorow ie A k a
demii K rakow skiej 8 __ 8
zakonnicy 221 35 256
świeccy 48 26 74
R a z e m 374 75 449
Po w zięciu pod uw agę czynnika płci (tab. 7) okazało się, że Jarosze wicz najw ięcej uw zględnił zakonników (mężczyzn) — 221 osób. Spośród św ieckich kobiety stanow ią nieco powyżej 1/$ ogólnej liczby tej kategorii osób. N atom iast w g rupie w ładców przew ażają kobiety (14, a mężczyzn 11).
Podobnie k sz ta łtu je się sy tu a c ja w relacji: stan społeczny—długość biogram u. T a b . 8 S ta n D łu g o ść b io g ra m u R a z e m I 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 w ład cy 10 1 3 1 1 1 3 5 25 b is k u p i 5 27 20 4 3 3 1 1 — __ 2 — — 1 67 d u c h o w ie ń stw o d ie cezjaln e p ro fe s o ro w ie A k a d e m ii 8 7 2 — — 1 1 — - — — — — — 19 K ra k o w sk ie j 2 2 3 1 8 za k o n n ic y 106 58 28 17 12 14 9 7 1 3 1 — — 256 św ieccy 16 28 15 3 3 6 — — 2 — — — __ 1 74 R a z e m 147 123 71 5 19 25 15 13 3 3 3 - - 2 449
N ajliczniej rep rezen to w an ą gru pę stanow ią zakonnicy, których biogra m y m ają rozm iar jednego łam u (106). W innych stanach najw iększą liczbę stanow ią biogram y 2-łam owe dotyczące ludzi świeckich (28) i bis kupów (27). Najdłuższe, 14-łamowe, biogram y dotyczą M ikołaja Łęczyc kiego T J i św. S tan isław a biskupa.
D odatkow o przeprow adzono analizę najliczniejszej g ru py społecznej — przedstaw icieli zakonów (zob. tab. 9). J a k należało oczekiwać, Jaroszewicz
zamieszcza najw ięcej inform acji o przedstaw icielach swojego zakonu (re form aci — 76 osób). Pod w zględem liczebności n a drugim m iejscu z n aj d u ją się karm elici (37 osób, w ty m 24 m ężczyzn i 13 kobiet), n a trzecim dom inikanie (36 osób, w ty m 34 m ężczyzn i 2 kobiety), na cz w a rty m b e nedyk tyn i i franciszkanie k onw entualni (po 19 osób). Stosunkow o licznie jest reprezentow any m łody zakon — jezuici (18 osób).
Z tab. 9 m ożna chyba w nioskować, że Jaroszew iczow i najbliższy był franciszkański ideał świętości (łącznie z rodziny franciszkańskiej uw zględ nia 112 osób), a z pozafranciszkańskich — karm elitański.
T a b . 9 Nazwa zakonu Płeć R a z e m mężczyźni kobiety reform aci 76 _ 76 karm elici 24 13 37 dom inikanie 34 2 36 benedyktyni 11 8 19 franciszkanie konw entualni 19 — 19 jezuici 18 — 18 bernardyni 12 — 12 kanonicy regularni 8 — 8 norbertanie — 6 6 klaryski — 5 5 cystersi 4 — 4 bazylianie 2 — 2 krzyżacy 2 — 2 trynitarze 2 — 2 inne zakony 10 — 10 R a z e m 222 34 256
Przedstaw iona tu analiza staty sty czna nie jest w stan ie oddać w ielu istotnych elem entów . Do takich z pew nością należy osobisty stosunek Jaroszew icza do postaci, który ch żyw oty opisuje. W tym zakresie sp o ty kam y n a łam ach M atki św ię ty c h całą gam ę uczuć, od podziw u i en tu z jaz m u począwszy, a n a suchym relacjonow aniu skończyw szy. W iele z tych życiorysów zamieszcza niejako z obow iązku (przykładem tu .może być Bolesław Śm iały czy bp P io tr Gam rat). Z tonacji w ypow iedzi odnosi się w rażenie, że n ajb ardziej angażow ał się osobiście w h isto rię sw ojego za konu i w dzieje postaci tę histo rię reprezen tu jące.
Pozostaje jeszcze do rozp atrzen ia problem m otyw ów , k tórym i kiero wał się Jaroszew icz przy um ieszczaniu życiorysów w M atce św iętych . W ydaje się, iż m otyw em zasadniczym była św iętość życia danej osoby
oraz „fam a sa n c tita tis”, ale i tu olbrzym ie znaczenie m iało Jaroszew icza odczucie i pojm ow anie świętości. Je d n ak świętość życia nie była jedynym m otyw em . Z pew nością Jaroszew icz b rał pod uw agę osoby szczególnie zasłużone dla Kościoła czy zakonu (poprzez fundacje, darow izny, m ecenat n ad zakonam i itp.). Sądzić należy, iż tego ty p u m otyw acja w ystępow ała dość często, zwłaszcza w czasach now szych. W iele' osób zostało zam ie szczonych w M atce św ię ty c h z tego w łaśnie względu, a nie dla w ybitnych ich w artości w ew nętrznych. N astępnym k ry te riu m doboru dla Jarosze w icza b yły cechy pobożności i życia w ew nętrznego danej postaci. Pod czas le k tu ry M atki św ię ty c h odnosim y w rażenie, iż Jaroszew icz chciał propagow ać — i dlatego w łaśnie p referow ał — form y życia zakonnego, um artw ion ego i pokutniczego. Jako dobry zakonnik, żyjący przez k ilk a dziesiąt lat w reg u le fran ciszkań sk iej, uznał tę regu łę za najbardziej godną zachow ania i propagow ania. C hyba tylko w ten sposób można uzasadnić fak t zam ieszczenia aż 76 biogram ów reform atów .
Z przeprow adzonej analizy w ynika, iż Jaroszew icza obraz społeczeń stw a je st niespójny, niekom pletny, w idziany niejako w krzyw ym zw ier ciadle. N ajliczniejsze stany społeczne (chłopi, mieszczaństwo) nie są w ogóle rep rezen to w an i w jego dziele. Z kategorii ludzi świeckich uw zględnił zaledw ie 74 osoby. Rozbudow ał nieproporcjonalnie reprezen tację zakonów (256 osób) oraz duchow ieństw a diecezjalnego, zwłaszcza wyższego (67 biskupów ). Rów nież zbyt w ielkim uznaniem obdarzył w ład ców i ich rodziny (25 osób), nie dostrzegając szerokich mas, będących na sam ym dole d rab in y społecznej.
U zasadnienia tego sta n u rzeczy należy chyba szukać z jednej strony w tym , iż w ówczesnej świadomości stan y niższe nie odgryw ały należnej im roli, były deprecjonow ane, z drugiej natom iast stro ny M atka św ię tych m usiała m ieć m. in. cele propagandow e. M iała spełniać rolę pod ręcznika życia w ew nętrznego, podręcznika, k tó ry by inform ow ał o świę tości K ościoła w Polsce, a na tej kanw ie — o zasługach i wielkości za konu franciszkan ów reform ató w . Rolę tę w istocie rzeczy dzieło speł niało, zresztą w zakresie znacznie szerszym, gdyż było jednym z n a jb a r dziej poczytnych dzieł hagiograficznych n a teren ie Polski.
S O C IA L S T R A T IF IC A T IO N A S F O R M U L A T E D BY F A T H E R F L O R IA N JA R O S Z E W IC Z , P O L IS H H A G IO G R A P H E R O F T H E L A T E 18TH C E N T U R Y S u m m a r y F a th e r F lo r ia n J a ro s z e w ic z (d. 1771) w ro te a w o rk e n title d M a tk a ś w ię ty c h P o lsk a (P o la n d , th e M o th e r o f S a in ts). P u b lis h e d in C ra c o w in 1767, it in c lu d e s 427 b io g ra p h ie s o f s a in ts a n d p io u s P o le s f r o m d if f e r e n t ep o ch s, m ilie u , a n d so c ia l s t r a ta , a r r a n g e d a c c o rd in g to a c a le n d a r sy s te m . T he a u th o r of th e a r tic le a n a ly s e d th e b io g r a p h ic m a t e r i a l c o n ta in e d in M a tk a
ś w ię ty c h fr o m th e v ie w -p o in t o f s ta tis tic s a n d p re s e n te d th e ta b u l a r c o m p a ris o n
o f th e ch o sen asp e c ts, s u c h as le n g th o f th e b io g ra p h ie s , sex , life s p a n , so c ia l s t a tu s , etc.
T h e a rtic le is a c o n tr ib u tio n to th e s tu d ie s on th e so c ia l c o n sc io u sn e ss in P o la n d in th e la te 18th c e n tu r y a n d its re f le c tio n in a h a g io g r a p h ie w o rk .
