Przeobrażenia w funkcjonowaniu przedsiębiorstw uwarunkowane technologią teleinformatyczną

Pełen tekst

(1)OZhonin CVj`dlZcg. '%%-. Jc^lZghniZij:`dcdb^XocZ\dl@gV`dl^Z. .BSFL.BLPXJFD @ViZYgVOVX]dlV²Dg\VcôVXn_cnX]. 1S[FPCSBÞFOJBXGVOLDKPOPXBOJV QS[FETJCJPSTUXVXBSVOLPXBOF UFDIOPMPHJiUFMFJOGPSNBUZD[Oi &#LegdlVYoZc^Z W ciągu ostatnich kilku lat świat poważnie się zmienił. E-mail stał się narzędziem komunikacji dla milionów ludzi i firm. Strony WWW, które początkowo użytkowane były w zasadzie jedynie w celach militarnych oraz naukowych, stały się wręcz niezbędnym narzędziem działalności gospodarczej. Gwałtowny rozwój informatyki, elektroniki i telekomunikacji, dziedzin, które od dawna były ze sobą związane, spowodował jeszcze bliższą ich współpracę i powstanie tzw. technologii informacyjnych (Information Technologies – IT). Liczni makroekonomiści kojarzą wzrost gospodarczy, który nastąpił w późnych latach 90., właśnie z inwestycjami IT dokonanymi w pierwszej połowie tej dekady [Szpringer 2005, s. 14]. Powstanie i rozwój Internetu oraz technologii IT był możliwy dzięki jednoczesnemu i stałemu rozwojowi nowoczesnych komputerów, serwerów i baz danych, co z kolei nastąpiło dzięki mikroprocesorom oraz olbrzymiemu rozwojowi mikroelektroniki. Zaznaczyć tu należy, że wszystkie obecne ewolucje technologiczne wymagały nawet całego wieku, natomiast mikroelektronika osiągnęła obecną pozycję w ciągu zaledwie 30 lat. Rewolucja internetowa dokonała się jeszcze szybciej, co jest zrozumiałe, gdyż jej komponenty nie są porównywalne z częściami mechanicznymi czy też elektrycznymi, gdyż nie mają charakteru fizycznego [Szpringer 2005, s. 15]. Są one różnego rodzaju ideami, standardami, protokołami, językami programowania, czy w końcu samym oprogramowaniem (software), wyrażonym w bitach i pozwalają na dostarczenie danych i informacji w każde miejsce na świecie, w ciągu zaledwie kilku sekund. Poza tym olbrzymie możliwości ich rekombinacji, tworzenia nowych pakietów, baz danych czy w końcu.

(2) &)'. Marek Makowiec. całych aplikacji są przyczynkiem do tego, że rozwój tej technologii następuje tak gwałtownie. '#<dhedYVg`V^ciZgcZidlVlMM>l^Z`j Internet, dzięki niespotykanej w historii szybkości rozprzestrzeniania się, zmienia warunki gospodarowania w stopniu tak dużym, że coraz częściej mówi się o „ekonomii internetowej” [Szpringer 2005, s. 15–16]. Zmiany w gospodarce, które dotyczą właśnie olbrzymiego wpływu Internetu, polegają głównie na nieocenialnym znaczeniu informacji, postrzeganej jako dobro ekonomiczne, będącej źródłem przewagi konkurencyjnej. Ta właśnie informacja dzięki szybkiemu rozwojowi Internetu i poszerzaniu całej infrastruktury sieciowej jest teraz dostępna w cyklu on-line, co pozwala na szybki rozwój wiedzy przedsiębiorstw, będącej podstawowym źródłem przewagi konkurencyjnej oraz przyczynkiem do badań i rozwoju. Dynamiczny rozwój technologii jest dodatkowym bodźcem dla innowacji, które są coraz łatwiej i szybciej naśladowane przez konkurencję, co dodatkowo pozwala na doskonalenie i permanentne dążenie do doskonałości. Zasoby informacji mogą być sprawnie przetwarzane i przekazywane za pomocą nowoczesnych komputerów. Bardzo szybko powstają nowoczesne wirtualne rynki elektroniczne, które dzięki niskim kosztom transakcyjnym pozwalają na konkurowanie z tradycyjnymi sklepami. Globalna infrastruktura sieciowa pozwala na marginalizowanie znaczenia odległości w kontaktach biznesowych, która już nie stanowi bariery kontaktów handlowych. Podstawową przeszkodą mogą być jedynie bariery prawne, kulturowe bądź też językowe. Inną bardzo istotną kwestią jest możliwość kompleksowego funkcjonowania wielu sektorów, które dotychczas działały niezależnie od siebie. Zaliczyć należy tutaj szczególnie sektory mediów elektronicznych, komputerowych, telekomunikacji, cały przemysł związany z technologiami informacyjnymi oraz zaawansowanymi bazami danych. Można bezpośrednio na tej podstawie zbudować pojęcie multimediów. Dzięki opisanym zjawiskom wykształciło się pojęcie tzw. gospodarki internetowej, w której żyjemy obecnie. Diametralnie zmienia ona wszystkie założenia towarzyszące prowadzeniu stosunków z klientami [Hartman, Sifonis, Kador 2001, s. XXII]. Wiąże się to z tym, że: – klienci w sieci internetowej mają bardzo wiele opcji do wyboru, w każdej z kategorii produktów lub usług, i na pewno nie podlegają oni zarządzaniu, – konsument zarządza relacjami z biznesem, – organizacja musi porzucić arogancki styl myślenia, zakładający, że klientami można sterować,.

(3) Przeobrażenia w funkcjonowaniu przedsiębiorstw…. &)(. – w otoczeniu gospodarki internetowej konsumentów można jedynie obsługiwać, słuchać i cenić, i jeśli organizacja wypełnia te wszystkie warunki, wówczas klient może zechcieć zostać obsłużony przez nią, nigdy odwrotnie. Sieć internetowa oraz intensywność jej wykorzystania w ostatnich latach doprowadziła do powstania nowej klasy przedsiębiorstw, dla których sieć jest platformą współpracy, jeśli chodzi o nowe sposoby tworzenia wartości. Cykle produktowe w gospodarce internetowej mają charakter ciągły i przebiegają równolegle. Określenia „produkt tegoroczny” zastępowane są ciągłą innowacyjnością będącą źródłem nieprzerwanego strumienia nowych wersji, upgradeʼów i ulepszeń. Nic nie jest tworzone, aby trwać, ponieważ przemiany cenione są bardziej niż stałość. W takiej gospodarce przewaga konkurencyjna jest trudna do zdobycia i jeszcze trudniejsza do utrzymania, gdyż przedsięwzięcia internetowe można łatwo naśladować. Produkty i procesy oraz inne ważne elementy decydujące o wartości oferty przedsiębiorstw powinny ciągle znajdować się w fazie prototypu i weryfikacji (co jest szczególnie widoczne w przypadku telefonów komórkowych). Oferta przedsiębiorstw powinna być dla konsumenta przekonująca i natychmiast widoczna. W rozwiniętej gospodarce internetowej przedsiębiorstwa powinny dążyć do multidyscyplinarnej sprawności umysłowej i zdolności dynamicznego planowania [Hartman, Sifonis, Kador 2001, s. XXVI]. Przedsiębiorstwa powinny tworzyć wspólnie powiązania biznesowe w celu zachowania konkurencyjności oraz permanentnie tworzyć nowe produkty bądź usługi lub opracowywać nowe modele biznesowe. Tabela 1 pokazuje tymczasowość przewagi konkurencyjnej, która determinowana jest przez nabywców. Innowacyjność produktów i usług powinna być zjawiskiem stałym, realizowanym w imieniu klientów. Tabela 1. Dynamika przewagi konkurencyjnej w gospodarce internetowej Rynek tradycyjny Plasowanie. Rynek w gospodarce internetowej Przemieszczanie. Stały. Elastyczny. Pozycjonowanie. Migracja. Determinowany przez sprzedawcę. Determinowany przez kupującego. Stymulowany przez podaż. Stymulowany przez popyt. Wartość według cechy. Wartość według kontekstu. Zewnętrzne czynniki cenowe. Ceny negocjowane. Antagonistyczny. Kooperacyjny. O sumie zerowej („ja wygrywam–ty tracisz”). Wygrana–wygrana. Źródło: [Hartman, Sifonis, Kador 2001, s. 84]..

(4) &)). Marek Makowiec. (#:"XdbbZgXZ^Z"WôcZhlgdold_jegoZYh^W^dghil U podstaw elektronicznego biznesu leży dążenie do zastąpienia formalnych i nieformalnych dokumentów papierowych dokumentami elektronicznymi i zorganizowania obrotu nimi na drodze elektronicznej. Inną przesłanką jest zorganizowanie interakcji międzyludzkich za pomocą mediów elektronicznych zamiast bezpośrednich spotkań [Nojszewski 2004, s. 31]. Znaczący rozwój świata biznesu dzięki stosowanym technikom informatycznym IT jest widoczny szczególnie obecnie. Powstały specyficzne określenia charakteryzujące sposób prowadzenia działalności z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi komputerowych. Niezwykle istotnym elementem nowoczesnej gospodarki jest handel elektroniczny – e-commerce. W rozumieniu ogólnym e-commerce odnosi się do realizacji działalności gospodarczej, opartej na przetwarzaniu i transmisji danych, takich jak tekst, dźwięk, obraz. Dotyczy bezpośrednio procesu zakupów, sprzedaży, dystrybucji produktów i usług, obsługi klienta, współpracy między przedsiębiorstwami, a także cyfrowych płatności poprzez publiczne lub prywatne sieci komputerowe (również Internet) [Systemy… 2004, s. 21]. Bardzo ważną cechą e-commerce jest to, że transakcje pomiędzy dwiema stronami (firmą a klientem lub dwiema firmami) są transakcjami on-line oraz że głównym przedmiotem handlu jest informacja. Światowa Organizacja Handlu (WTO) definiuje e-commerce jako: produkcję, reklamę, sprzedaż i dystrybucję produktów poprzez sieci teleinformatyczne (Internet, sieci komputerowe) [Systemy… 2004, s. 22]. Handel elektroniczny w 1996 r. obwołany został lekarstwem na regularnie powtarzające się kryzysy gospodarcze w państwach rozwiniętych. Elektroniczne kanały sprzedaży dają bowiem oszczędność na poziomie 23–30%, pozwalając jednocześnie osiągnąć 10-procentowy wzrost sprzedaży, bez konieczności przeprowadzania skomplikowanych działań z zakresu zarządzania [Chan i in. 2001, s. 14–17]. E-commerce nie jest czystym handlem. Ma być całością działań związanych z produkcją, dystrybucją, wsparciem, serwisem oraz wdrażaniem na rynku danego produktu lub ich grupy [Gazda 2004, s. 39]. Obecnie handel elektroniczny najbardziej rozwinięty jest w Stanach Zjednoczonych Ameryki (ok. 74% światowego udziału w handlu elektronicznym). Ocenia się, że na rynku amerykańskim łączne obroty w 1999 r. osiągnęły ok. 38 mld USD, co stanowi wzrost o 145% w stosunku do 1998 r. [Gazda 2004, s. 39]. Głównymi podmiotami, które obecnie korzystają z e-commerce, są biura podróży, firmy przewozowe, media i rozrywka, a za nimi plasuje się handel detaliczny. Kolejne pojęcie: e-biznes (e-business) jest zdecydowanie szersze od pojęcia e-commerce i obejmuje wszelkie aspekty kupna oraz sprzedaży produktów i usług za pośrednictwem sieci. Podstawową cechą e-biznesu jest przeprowadzanie trans-.

(5) Przeobrażenia w funkcjonowaniu przedsiębiorstw…. &)*. akcji pomiędzy konsumentami i dostawcami w trybie on-line, przy czym kluczowym artykułem handlowym jest informacja, która w pewnym sensie stanowi bramę do zawieranych transakcji – jest to wirtualna całość, która może (lecz niekoniecznie musi) prowadzić do produktu fizycznego [Norris, West 2001, s. 289]. Inna definicja tego samego pojęcia wskazuje na to, że jest to biznes elektroniczny, który jest sposobem prowadzenia firmy, polegającym na wykorzystaniu potencjału technik informatycznych IT, w którym szczególnie ważne jest dostarczenie klientowi produktu o jak najlepszej jakości [Sleight 2002, s. 6]. Termin ten określa również jakiekolwiek przedsięwzięcie internetowe – taktyczne lub strategiczne – które przekształca zależności biznesowe. Stanowi nowe źródło efektywności, szybkości, innowacyjności i nowych sposobów tworzenia wartości w organizacji [Hartman, Sifonis, Kador 2001, s. XVIII]. E-biznes polega jednocześnie na większym skoncentrowaniu i obszerniejszym podejściu, niż ma to miejsce w handlu elektronicznym e-commerce. Celem jest zaoferowanie konkretnym grupom całościowej i spersonalizowanej obsługi. E-biznes może zawierać w sobie e-commerce, jako pojedynczy element szerszej strategii. Platforma handlu elektronicznego składa się z oprzyrządowania i oprogramowania. Platforma biznesu elektronicznego jest zmianą nastawienia, dającą klientom możliwość otrzymania tego, co chcą, kiedy chcą, w jaki sposób i jak chcą [Siegel 2001, s. 47]. Tabela 2. Podstawowe cechy technologii e-commerce i e-biznesu Cechy technologii e-commerce i e-biznesu. Wpływ na prowadzenie działalności gospodarczej. Wszechobecność. Dostęp do Internetu z dowolnego miejsca i o dowolnym czasie poprzez mobilne urządzenia. Rynek rozszerza się i wychodzi poza tradycyjne bariery geograficzne i czasowe. Globalny zasięg. Technologia przełamuje granice państw, kultur itp. Uczestnikami rynku są obywatele całego świata. Uniwersalne zasady. Wspólny standard w zakresie mediów technologicznych na całym świecie. Bogactwo informacji. Prezentowanie różnych form informacji: tekstu, wideo, audio itp.. Interaktywność. Intuicyjny, szybki dostęp do informacji. Gęstość informacji. Różnorodność i stosunkowo niskie koszty przetwarzania, prezentowania, przesyłania, przechowywania informacji itp.. Personalizacja informacji. Technologia informatyczna pozwala indywidualizować informacje, produkty, usługi itp.. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Laudon, Traver 2002]..

(6) &)+. Marek Makowiec. W e-commerce i e-biznesie wychodzi się poza tradycyjne myślenie biznesowe. Tabela 2 przedstawia najważniejsze cechy technologii e-commerce i e-biznesu, które w bezpośredni sposób rzutują na sposób prowadzenia działalności gospodarczej. Są to: wszechobecność, globalny zasięg, uniwersalne standardy, bogactwo informacji, interaktywność, gęstość informacji oraz ich personalizacja. )#LenliZX]cdad\^^^c[dgbVinXocnX]^`dbjc^`VXn_cnX] cVgdol_egoZYh^W^dghilV Niekiedy dostęp do Internetu rozpoczyna w firmie proces głębszych przeobrażeń, w wyniku których następuje diametralna zmiana dotychczasowego funkcjonowania organizacji. Dojść może do utworzenia zupełnie nowej struktury zdolnej do stałego reagowania na oczekiwania klientów, angażującej w procesy wytwórcze specjalistów z różnych krajów, a koordynowanej centralnie przez biuro, w którym wcale nie musi być prowadzony główny proces produkcyjny. Takie modele organizacji przyszłości to m.in. różnorodne kombinacje organizacji wirtualnych, fraktalnych, inteligentnych. Rys. 1 przedstawia proces adaptowania nowoczesnych technologii informatycznych i komunikacyjnych przez przedsiębiorstwo. Przedsiębiorstwa prowadzące handel w tradycyjny sposób oraz podejmujące kroki w celu wdrożenia rozwiązań związanych z e-biznesem w najbliższej przyszłości w większości przypadków będą małymi lub średnimi organizacjami. Obserwując rozwój e-biznesu na świecie zauważa się tendencję związaną z rozgraniczaniem w przedsiębiorstwie tradycyjnego biznesu oraz e-biznesu. Jest to wielki błąd, gdyż dopiero prawidłowe zintegrowanie oraz wzajemne przenikanie się tych dwóch biznesowych form może przynieść namacalne korzyści każdej organizacji i doprowadzić do obniżenia kosztów transakcyjnych i administracyjnych, zredukowania wyposażenia biura do niezbędnego minimum, obniżenia dużej ilości przechowywanych zapasów oraz zminimalizowania ekonomicznego ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej [Treleaven 2000, s. 277–282]. W biznesie elektronicznym każda osoba w firmie używa Internetu w celu dostarczenia pełnego zakresu ciągle zmieniających się towarów i usług. Dobrze przygotowana strona internetowa staje się – podobnie jak telefon – platformą wiedzy i nie powinna być wąskim gardłem informacyjnym [Siegel 2001, s. 46]. Obowiązują tu te same reguły, co w świecie realnym: wygrywa ten, kto za tę samą cenę zaoferuje więcej. IT daje możliwość dostarczenia klientowi – zarówno końcowemu nabywcy towarów, jak i partnerowi biznesowemu – wartości, których wytworzenie w biznesie tradycyjnym jest niemożliwe albo bardzo trudne i niejednokrotnie bardziej kosztowne [Lenkiewicz 2005, s. 81–82]. Większość sklepów internetowych to wirtualne odtworzenie ich fizycznych odpowiedników. Nazwy poszczególnych sekcji strony dokładnie odpowiadają tabliczkom zawieszonym.

(7) -#$#&+

(8)

(9) #

(10) /+ #

(11) /+ & (, & -!" # &,. ('. -,".

(12)

(13) +

(14) ( &, -( 1'

(15) 3 " + $# +2". *# &# & /, "!

(16). + -*&." # (

(17) #0 -).+ -( #*# #& *+

(18) -(&* (' " *+/) 3 * !& 3 #' (

(19) #0. . - +# .0,% " *+

(20) -

(21) +

(22) #" *+

(23) *+2*/ #" ( ) #*#( -( (' *+ + &1" ( #+)#.0 ,% " *+

(24) -" ( # )'

(25) #. ! #*. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Taylor, Murphy 2004, s. 283; Sleight 2002, s. 11].. #+

(26) . - +

(27) #* *+# (

(28) $ (+ %"'&'# +

(29) " *+

(30)

(31) % ) + #

(32) -

(33) #( "#'# ! #*, ) +# & (, & ) (/" 2 ( ) "( +( -*# &#"#'# # */) *" ( $ (( () "( +(#'#(#*# '#)*# *) & ) + #! &'# +. Rys. 1. Adaptacja technologii informatycznych i komunikacyjnych przez przedsiębiorstwo. -( 1'

(34) 3 !# $ (. *+/)". +# #+,. .

(35) #* #( "#'# ) *.

(36) . Przeobrażenia w funkcjonowaniu przedsiębiorstw… &),.

(37) &)-. Marek Makowiec. w różnych działach tradycyjnego sklepu. Dlatego też, ponieważ e-biznes może zawierać w sobie e-commerce, większość firm może ewoluować od handlu elektronicznego do e-biznesu po prostu angażując wszystkich w ten wysiłek. *#OVaZin!lVYn^d\gVc^XoZc^Vol^|oVcZoegdlVYoZc^Zb Z"WôcZhj E-biznes stał się motorem zmian w sposobie prowadzenia tradycyjnego biznesu. Zmiany te mają obecnie charakter permanentny i dążą do trwałego przeobrażenia sposobu i stylu prowadzenia biznesu. Gruntowne zmiany muszą dotyczyć restrukturyzacji strategii biznesowych, zbudowania nowych relacji z kluczowymi klientami i partnerami biznesowymi oraz orientacji ściśle na klienta. Sukcesy firm Amazon, Yahoo!, e-Bay, Google, czy też wielu innych mniejszych firm, są przykładami na prowadzenie e-biznesu, który stanowi zaledwie procent w całym rozwoju tego rodzaju biznesu. Jednakże jeszcze wiele organizacji musi przejść długą drogę, jeśli chodzi o przekształcenie sposobu prowadzenia biznesu, i rozwinąć własny styl e-biznesu po to, aby skutecznie ekstrapolować i upowszechniać swój tradycyjny sukces w rzeczywistości on-line [Owens 2006, s. 26]. Korzyści dla organizacji dysponującej odpowiednią infrastrukturą teleinformatyczną, pozwalającą w pełni wykorzystać zalety e-biznesu, wynikające z udziału w rynku elektronicznym, są znaczne i pozwalają przedsiębiorstwu zdecydowanie lepiej realizować swoje potrzeby m.in. w takich obszarach, jak (na podstawie: [Elektroniczna… 2005, s. 40–41; Lenkiewicz 2005, s. 65–66]): – sprzedaż produktów i usług. Za pośrednictwem Internetu można doskonale zaprezentować szeroki wachlarz wyrobów lub świadczonych usług. Bankowe systemy informatyczne gwarantują bezpieczeństwo płatności bez obawy o ewentualne konsekwencje; – usprawnienie zarządzania łańcuchem dostaw. Wykorzystując dostępne bazy danych firm, łatwo można znaleźć najlepszych dostawców, opierając się na różnych kryteriach. Ponadto żądania dóbr i usług mogą być elektronicznie podłączone do systemów utrzymywania zapasów w firmie w trybie just-in-time. Zredukowane zapasy wymagają mniej przestrzeni i skromniejszego nadzoru; – budowanie pozytywnego wizerunku przedsiębiorstwa. Odpowiednio przygotowana strona internetowa firmy jest jej wizytówką, na której znajdują się najistotniejsze informacje dla potencjalnego klienta oraz partnera; – oszczędność czasu i pieniędzy oraz szybszy czas dotarcia na rynek. To jeden z podstawowych efektów funkcjonowania na rynku elektronicznym. Poprzez eliminowanie papierowych dokumentów w kontaktach pomiędzy partnerami w interesach, skróceniu ulega nie tylko czas realizacji procesów biznesowych,.

(38) Przeobrażenia w funkcjonowaniu przedsiębiorstw…. &).. lecz co najistotniejsze: koszty wprowadzania ewentualnych zmian do systemów informatycznych są minimalne; – dobra obsługa finansowa. Bankowość elektroniczna umożliwia realizację zleceń płatniczych i obsługę rachunku drogą elektroniczną lub poprzez wykorzystanie linii telefonicznej, co znacznie skraca czas i daje dużą elastyczność w zarządzaniu środkami pieniężnymi; – wspólne użytkowanie informacji w ramach przedsiębiorstwa. Sieć intranetowa (intranet1) wspomagana relacyjnymi bazami danych umożliwia prowadzenie pracy grupowej w rozproszonych zespołach, ułatwiając gromadzenie i transfer wiedzy; – wzajemna wymiana i uzupełnianie informacji przez współpracujące ze sobą przedsiębiorstwa. Sieć ekstranetowa (extranet 2) pozwala na szybką wymianę danych i informacji pomiędzy różnymi współpracującymi ze sobą podmiotami; – zwiększenie produktywności pracowników. Dzięki znacznie szybszemu dostępowi do informacji, poprzez wykorzystywanie poczty elektronicznej i przesyłanie wiadomości, usprawnia się współpraca pomiędzy pracownikami i partnerami biznesowymi w dowolnym miejscu na świecie; – usprawnienie oraz bardziej zindywidualizowana obsługa klienta. Możliwość zaoferowania klientom wyrobów i usług o niższej cenie, dzięki redukcji kosztów związanych z istnieniem „fizycznych” biur, sklepów itp. i zastąpieniu ich odpowiednim oprogramowaniem; – eliminacja barier geograficznych oraz możliwość pozyskania nowych klientów dzięki powszechnemu dostępowi do sieci; – zdobycie przewagi rynkowej w stosunku do konkurencji nieinwestującej w Internet; – dostęp do nowoczesnych kanałów informacyjnych i komunikacyjnych. Różnego rodzaju transakcje wspomagane przez technologie informacyjne i powiązane z nimi przepływy, oprócz dużych szybkości ich zawierania charakte-. 1 Intranet – jest siecią komputerową ograniczającą się do komputerów np. w firmie lub organizacji. Sieć taka zwana jest potocznie LAN. Po zamontowaniu serwera umożliwiającego korzystanie w obrębie sieci LAN z usług takich jak strony WWW, poczta elektroniczna itd., czyli usług typowo internetowych, można mówić o sieci Internet. Do intranetu dostęp mają zazwyczaj tylko pracownicy danej firmy. Jest on w zasadzie niczym innym niż Internet, ale ograniczonym, dla wąskiej grupy osób (np. pracowników firmy) (http://pl.wikipedia.org/wiki/Intranet – 14/04/2006). 2 Ekstranet – to rozwiązanie sieciowe polegające na połączeniu dwóch lub większej liczby intranetów za pomocą protokołów sieciowych. Celem tworzenia ekstranetów jest udostępnienie własnych zasobów wzajemnie między organizacjami (przedsiębiorstwami) lub między nimi i ich klientami, przy zabronieniu powszechnego dostępu z sieci Internet. Przeważnie sieć taka występuje w firmach. W ten sposób klienci mogą się lepiej i szybciej zapoznać z ofertą danej firmy, a firmy między sobą mogą lepiej współpracować (http://pl.wikipedia.org/wiki/Ekstranet – 14/04/2006)..

(39) &*%. Marek Makowiec. ryzują się również szerokim zakresem, wysokim stopniem elastyczności, brakiem uprzedzeń (rasowych, kulturowych). Wzrastający odsetek ludności mającej dostęp do Internetu oraz zwiększająca się liczba jego aktywnych użytkowników zachęca wiele firm działających dotychczas tylko w sferze „realnej” do zainteresowania się prowadzeniem działalności gospodarczej w Internecie i z jego wykorzystaniem, szczególnie jeśli chodzi o ciągłość procesu produkcyjnego i nawiązywanie kontaktów z partnerami. Ograniczenia związane bezpośrednio z prowadzeniem e-biznesu, bądź też niekorzystne skutki, które mogą mieć miejsce w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w formie e-biznesu, związane są m.in. z (na podstawie: [Systemy… 2004, s. 32–33; Mayer-Guell 2001, s. 645–647]): – technicznymi ograniczeniami wynikającymi z braku uniwersalnych standardów w zakresie bezpieczeństwa i jakości, – niesatysfakcjonującą przepustowością łączy telekomunikacyjnych uniemożliwiającą sprawny proces komunikowania się i przesyłania informacji, – ciągłym rozwojem narzędzi informatycznych, – trudnościami związanymi z integracją Internetu i oprogramowania e-commerce, z istniejącymi już innymi aplikacjami i bazami danych, – wysokimi kosztami serwerów sieciowych, – stosunkowo drogim i niejednokrotnie niewygodnym dostępem do Internetu, – dużą ilością nieuregulowanych kwestii prawnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej z wykorzystaniem Internetu, – nierozwiniętymi narodowymi i międzynarodowymi regulacjami oraz standardami obiegu dokumentów, – niesłusznym przekonaniem, że e-biznes jest drogi i obarczony dużym ryzykiem, – koniecznością uwzględnienia dużej specjalistycznej wiedzy eksperckiej oraz elastycznością w projektowaniu i wdrażaniu e-biznesu, – nieodpowiednim profilem działania przedsiębiorstwa (np. artykuły żywnościowe), – nieumiejętnością posługiwania się najnowszymi technologiami, specjalistycznym oprogramowaniem, – dużym chaosem informacyjnym, – niechęcią użytkowników sieci do wszelkiego rodzaju reklam (banery, spamy itd.), – niebezpieczeństwem przechwycenia danych przez nieupoważnione osoby, – brakiem wsparcia i promocji tej działalności przez państwo i ewentualnie systemy podatkowe, – tym, że cele projektów e-biznesowych są raczej szerokie i podlegają częstym zmianom, do których trzeba się dostosowywać..

(40) Przeobrażenia w funkcjonowaniu przedsiębiorstw…. &*&. Podsumowując zalety, które zostały wyszczególnione powyżej, należy zauważyć, że prowadzenie działalności z wykorzystaniem najnowszych technologii teleinfomatycznych, przy dostępie do sieci Internet, może w znaczny sposób wpłynąć na poprawę sytuacji każdego niemalże przedsiębiorcy. Ewentualne zagrożenia, jakie niesie ze sobą prowadzenie e-biznesu, można zminimalizować poprzez rozważne korzystanie z odpowiednich narzędzi oraz szkolenie kadry pracowniczej, celem dostosowania do nowych standardów. Ponadto należy zauważyć, że ograniczenia rekompensuje wiele zalet związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej w formie e-biznesu; ograniczenia jednoznacznie wskazują kierunek przekształceń przedsiębiorstw w najbliższej przyszłości. +#HigViZ\^ZegdlVYoZc^VZ"WôcZhj Przedsiębiorstwa mają zazwyczaj do wyboru kilka podejść do realizacji strategii e-biznesu [Systemy… 2004, s. 34]. Szczególnie należy wskazać na cztery dominujące modele: 1) pokrywanie. Przedsiębiorstwo „pokrywa” działalność, która dotychczas była realizowana w sposób tradycyjny, działaniami internetowymi, dążąc do minimalizowania negatywnego oddziaływania systemów e-biznesu na dotychczasowe procesy gospodarcze. Z wykorzystaniem technologii e-biznesu realizowane są tylko niektóre procesy w organizacji, gdyż również obszar zastosowań jest ograniczony. Nowy i stary model prowadzenia biznesu funkcjonuje równolegle, jednakże nowa technologia jest wykorzystywana w minimalnym stopniu; 2) integracja. Przedsiębiorstwo tworzy nowe działania e-biznesowe i integruje je z bieżącymi, tradycyjnymi procesami. Podstawowymi zadaniami tego modelu jest tworzenie nowych lub zmodyfikowanych obszarów działalności gospodarczej przedsiębiorstwa z uwzględnieniem różnych procesów. Obszar implementacji projektu jest szeroki. Obejmuje on zarówno nowy model gospodarowania, jak i tradycyjne struktury i procesy biznesowe, wywołując przy tym efekt synergii, który przejawia się między innymi wzrostem konkurencyjności przedsiębiorstwa, poprawą obsługi klienta, komunikacji oraz jakości wiedzy rynkowej. Prym wiedzie nowa technologia, która bezpośrednio wpływa na generowanie dodatkowych korzyści. W tym podejściu należy integrować różne technologie i procesy biznesowe w jeden spójny model oraz bezpośrednio zaangażować dużą grupę osób (decydentów, analityków biznesowych, pracowników operacyjnych, specjalistów) w realizację takiego przedsięwzięcia; 3) całkowita separacja. Organizacja modeluje zupełnie oddzielne rozwiązania e-biznesowe, niekorespondujące z tradycyjnymi procesami. Biorąc pod uwagę ten model realizacji strategii e-biznesu, obszar zastosowań projektu jest z reguły bardzo wąski, ograniczony zaledwie do kilku najważniejszych procesów w przed-.

(41) &*'. Marek Makowiec. siębiorstwie. Wykorzystuje się tutaj szeroko nowe technologie. Nowy i stary model prowadzenia działalności gospodarczej funkcjonuje obok siebie; 4) zastępowanie. W tym modelu uwaga skoncentrowana jest na zastępowaniu wybranych procesów gospodarczych działaniami internetowymi. Zastępowanie eliminuje niektóre tradycyjne procesy biznesowe, w związku z czym zastosowanie tego modelu jest ograniczone. Nowa technologia jest również wykorzystywana w ograniczonym zakresie. Korzyści są istotne, ale umiarkowane, nacisk jest położony na rozwój nowego modelu biznesu. Biorąc pod uwagę charakter występujących relacji rynkowych, wyróżnić można następujące typy prowadzenia e-biznesu (na podstawie: [Maciejewski, Salak 2004, s. 119; Systemy… 2004, s. 43–44]): – biznes–biznes (B2B) – będący najszybciej rozwijającym się sektorem handlu elektronicznego, obejmującym różnorodne kontakty pomiędzy przedsiębiorstwami, partnerami, dostawcami, dotyczącym głównie transakcji handlowych i finansowych (zakupów, logistyki, dystrybucji, marketingu, usług, wspomagania), występujących również na arenie międzynarodowej. Do ważnych elementów infrastruktury informatycznej zaliczyć tu można: sieci ekstranetowe, portale biznesowe i branżowe, sieci handlowe, giełdy towarowe; – biznes–klient (B2C) – który obejmuje wszelkie formy sprzedaży detalicznej, realizowane tak przez producentów, jak i pośredników w formie internetowych pasaży handlowych, elektronicznych kiosków, portali aukcyjnych (sprzedaż, promocja, zawieranie kontraktów, zarządzanie relacjami z klientem); – klient–biznes (C2B) – polega na wystawianiu przez klientów swoich ofert zakupu w odpowiednim serwisie i odpowiadaniu na nie przez producentów; – biznes–administracja (B2A) – model ten (elektroniczna administracja: e-administration) dotyczy kontaktów przedsiębiorstw z jednostkami rządowymi i administracyjnymi na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym; – klient–administracja (C2A) – zawiera kontakty klienta z agendami rządowymi i administracyjnymi celem ogłaszania przetargów, realizacji wypłaty zasiłków itp.; – klient–klient (C2C) – dotyczy transakcji zawieranych przez osoby prywatne, m.in. drobne ogłoszenia, prywatne aukcje, giełdy itp. Technologia i informacja to dwa istotne czynniki kształtujące gospodarkę XXI w. Umiejętnie wykorzystane są narzędziem wpływającym na konkurencyjność firm, pozwalając im zaistnieć w nowym środowisku e-biznesu. Efektywność integracji technologii z ekonomią związana jest z odpowiednio dobraną strategią rozwoju opartą na optymalnym dla przedsiębiorstwa modelu „e-biznesu”. W związku z tym określenie e-biznes odnosi się do wszystkich relacji wymienionych powyżej..

(42) Przeobrażenia w funkcjonowaniu przedsiębiorstw…. &*(. ,#OV`d²XoZc^Z Internet, jako narzędzie wspierające tworzenie więzi rynkowych firm z klientem, nie jest jednakowo przydatny dla wszystkich firm. Potencjalny zakres i sposób funkcjonowania powinny być ściśle uzależnione od strategii i warunków działania. Najważniejsze to stworzenie optymalnego modelu, który można wpisać w obecną sytuację przedsiębiorstwa, jego klientów i całe otoczenie. Szczególnie powinno się zwrócić uwagę na [De Pourbaix 2005, s. 43]: – specyfikę grupy docelowej, cechy oferowanych produktów i świadczonych usług, – przejrzyste określenie korzyści oraz dostosowanie do potrzeb klienta, – kompleksowość działań – Internet nie powinien być oderwany od innych działań, usług oferowanych dla finalnego klienta, – dobór optymalnej strategii komunikacji. Sieć teleinformatyczna stworzyła nową przestrzeń ekonomiczną, w której zaczynają dominować działania komercyjne. Pozwala na organizację przedsiębiorstw sieciowych, w których potencjał innowacyjny ma szczególne znaczenie pośród wszystkich innych czynników wytwórczych. Innowacje technologiczne przekształcają dotychczasowy model działalności gospodarczej. Te związane z Internetem przyczyniają się do polepszenia efektywności w procesie gospodarowania [Wisła 2003, s. 120]. Małe i średnie przedsiębiorstwa dominujące w strukturze gospodarczej Europy Środkowowschodniej, zwłaszcza w Polsce, będące z konieczności najbardziej dynamicznymi i poszukującymi wciąż nowych rynków, mogą potraktować e-commerce jako użyteczne narzędzie ułatwiające ekspansję. Jednak aby e-commerce stał się częścią technik marketingu i sprzedaży w firmach Europy Środkowowschodniej, potrzebne są tanie rozwiązania sprzętowe systemów dostępu i niedrogie oprogramowanie wspomagające e-biznes. W 2004 r. 85% przedsiębiorstw w Polsce posiadało dostęp do Internetu, ponad połowa przedsiębiorstw posiadała własną stronę WWW, przy czym najczęściej strony te były wizytówkami firm (77%) [Elektroniczna… 2005, s. 99]. Przyglądając się polskim przedsiębiorstwom od strony technicznej oraz posiadanym umiejętnościom prowadzenia działalności z wykorzystaniem narzędzi e-gospodarki, trzeba podkreślić, że są one raczej do tego przygotowane, podobnie jak przedsiębiorstwa z krajów UE. Jeśli zaś chodzi o główne bariery rozwoju tej formy współpracy, należy stwierdzić, iż wynikają one z przyczyn niezależnych od przedsiębiorców, na które nie mają oni dużego wpływu. Rynek usług e-biznesowych nie jest jeszcze w pełni rozwinięty. Przeszkody to duże koszty wprowadzenia, brak wyszkolonego personelu oraz wyczekująca postawa decydentów. Trzeba również w tym miejscu zwrócić uwagę na zależności.

(43) &*). Marek Makowiec. między branżą i wielkością firmy a stosowaniem rozwiązań e-biznesowych. Przeszkodą jest również brak szczegółowych uregulowań prawnych. Podsumowując, gwałtowny rozwój Internetu spowoduje, że firmy będą musiały zastosować rozwiązania e-biznesowe, jeżeli będą chciały utrzymać się na rynku. AîZgVijgV Chan H., Lee R., Dillon T., Chang E. [2001], E-Commerce, Fundamentals and Applications, John Wiley & Sons, England. De Pourbaix P. [2005], Internet – narzędzie tworzenia więzi rynkowych firm z młodymi nabywcami „Master of Business Administration”, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego, Międzynarodowa Szkoła Zarządzania, Warszawa. Elektroniczna gospodarka w Polsce. Raport 2003 [2004], red. G. Szyszka, B. Śliwczyński, Biblioteka Logistyka, Poznań. Elektroniczna gospodarka w Polsce, Raport 2004 [2005], red. M. Kraska, Biblioteka Logistyka, Poznań. Gazda P. [2004], E-biznes – próba syntezy stanu i kierunków wykorzystania w przedsiębiorstwach, „Gospodarka–Rynek–Marketing”, red. A. Szromnik, Wyższa Szkoła Zarządzania, Rzeszów. Hartman A., Sifonis J., Kador J. [2001], E-biznes. Strategie sukcesu w gospodarce internetowej, sprawdzone metody organizacji przedsięwzięć e-biznesowych, K.E. Liber, Warszawa. Laudon K.C., Traver C.G. [2002], E-commerce. Business. Technology. Society, Addison Wesley, New York. Lenkiewicz S. [2005], To e- or not to e-… Czy e-biznes to przyszłość biznesu?, „Organizacja i Kierowanie”, nr 2. Maciejewski J., Salak M. [2004], Społeczeństwo informacyjne a współczesne technologie teleinformatyczne, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Prawa w Warszawie, nr 2, red. A. Kantorowicz, Warszawa. Mayer-Guell A.M. [2001], Business-to-business Electronic Commerce, „Management Communication Quarterly”, vol. 14, May. Nojszewski D. [2004], Biznes elektroniczny – czyli jaki? „E-mentor”, nr 1. Norris M., West S. [2001], E-biznes, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa. Owens J.D. [2006], Electronic Business: A Business Model Can Make the Difference, „Management Services”, vol. 50, Spring. Siegel D. [2001], Futuryzuj swoją firmę. Strategia biznesu w dobie e-klienta, IFC Press, Kraków. Sleight S. [2002], Poradnik menedżera, sukces w e-biznesie, Wiedza i Życie, Warszawa. „Systemy e-commerce” Technologie internetowe w biznesie [2004], red. C.M. Olszak, Wydawnictwo AE w Katowicach, Katowice. Szpringer W. [2005], Prowadzenie działalności gospodarczej w Internecie, od e-commerce do e-businessu, Difin, Warszawa. Taylor M., Murphy A. [2004], SMEe and e-business, „Journal of Small Business and Enterprise Development”, vol. 11, nr 3..

(44) Przeobrażenia w funkcjonowaniu przedsiębiorstw…. &**. Treleaven P. [2000], E-Business St@rt-up, The Complete Guide to Launching Your Internet and Digital Enterprise, The Sunday Times, Kogan Page, London. Wisła R. [2003], Innowacyjne przedsięwzięcia gospodarcze z wykorzystaniem sieci Internet [w:] Innowacyjność a rozwój gospodarki Polski. „Siły motoryczne i bariery”, Studia Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe AE w Katowicach, nr 28, Katowice. IZaZ^c[dgbVi^dcIZX]cdad\nVcYi]Z9ZkZadebZcid[:ciZgeg^hZh The author draws attention to the very important issue of the influence of teleinformation technology on the development of enterprises. He describes a series of advantages stemming directly from the implementation of teleinformation solutions in an organisation – advantages whose implementation today will ensure success in the future. The huge advance of IT systems in the global economy is capable of overcoming obstacles and possible limitations, for teleinformation technology is itself an engine that drives the search for new solutions and improvements in an organisation and cannot disrupt or stop this process..

(45)