Medycyna Wet. 2009, 65 (2) 107
Praca oryginalna Original paper
Pomimo regularnego odrobaczania, paso¿yty u zwie-rz¹t miêso¿ernych nadal wystêpuj¹ powszechnie (9). Wiele z nich zagra¿a zdrowiu cz³owieka, wywo³uj¹c zoonozy paso¿ytnicze, miêdzy innymi: kryptospori-diozê, giarkryptospori-diozê, toksoplazmozê, hydatidozê, alweoko-kozê, toksokarozê trzewn¹, toksokarozê oczn¹, wêdru-j¹c¹ larwê skórn¹ (2-5). Potwierdzeniem zagro¿enia ludzi parazytozami pochodz¹cymi od zwierz¹t miêso-¿ernych s¹ wyniki badañ w³asnych, w których wyka-zano przeciwcia³a przeciwko glistom Toxocara spp. a¿ u 25% badanych mieszkañców Lubelszczyzny (6). Sta³e zagro¿enie cz³owieka paso¿ytami zwierz¹t miê-so¿ernych jest wypadkow¹ wielu czynników, w tym: wysokiej ekstensywnoci inwazji u psów i kotów, po-wszechnego zanieczyszczenia rodowiska formami in-wazyjnymi paso¿ytów, zdolnoci¹ prze¿ywania oocyst, cyst i jaj w rodowisku nawet przez kilka lat.
Nieliczne badania wskazuj¹ na w³osy psów jako istotne ród³o inwazji dla ludzi (1, 10-12). Przeniesie-nie do ust form inwazyjnych paso¿ytów na rêkach po g³askaniu zwierz¹t oraz wykonywanych zabiegach leczniczych lub pielêgnacyjnych wydaje siê bardzo prawdopodobne.
Celem badañ by³o okrelenie stopnia zanieczyszcze-nia w³osów psów i kotów, znajduj¹cych siê w najbli¿-szym otoczeniu ludzi, jajami paso¿ytów.
Materia³ i metody
W okresie od stycznia 2007 r. do czerwca 2008 r. poszuki-wano jaj paso¿ytów na w³osach 122 psów i 15 kotów z tere-nów miejskich (Gdañsk, Lublin) oraz 44 psów z tretere-nów wiej-skich (Tomaszowice, Wilczopole) (tab. 1). Wszystkie zwierzê-ta mia³y w³acicieli. Psy i wiêkszoæ kotów utrzymywanych w domach mia³a sta³y kontakt ze rodowiskiem. Próbki w³o-sów zbierano w czasie zabiegów kosmetycznych lub
przygoto-Jaja paso¿ytów na w³osach psów i kotów
ANDRZEJ B. SADZIKOWSKI, KRZYSZTOF TOMCZUK, MARIA B. STUDZIÑSKA, ANNA WITKOWSKA, WOJCIECH ROCZNIAK*, ADAM WASAK**
Zak³ad Parazytologii i Chorób Inwazyjnych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin *Lecznica dla Ma³ych Zwierz¹t, ul. Kaprów 10, 80-316 Gdañsk-Oliwa
**Przychodnia weterynaryjna, ul. Dolna Panny Marii 53, 20-010 Lublin
Sadzikowski A. B., Tomczuk T., Studziñska M. B., Witkowska A., Roczniak W., Wasak A.
Parasite eggs on dogs and cats hair Summary
The purpose of the research was to determine the level of contamination of dogs and cats hair with parasite eggs. The samples of hair of 122 pet dogs and 15 cats from urban areas and 44 dogs from the countryside were investigated. Parasite eggs were examined by the sedimentation-flotation method. The eggs were removed from hair with Tween 80 solution, sedimentation was carried out, subsequently the sediment was dissolved in a NaCl+saccharose solution and after a flotation microscopic preparations were made. Parasite eggs were found on the hair of 10 (6.02%) dogs and 2 (13.33%) cats. Only 14 eggs were found: Ancylostomatidae, Ascaris spp., Taenia spp., Toxocara spp., Toxascaris leonina, Trichuris spp. Half of them belonged to Toxocara spp. Most of the eggs had proper structure and in the future they could have been dangerous for animals and humans.
Keywords: parasite, eggs, hair, dogs, cats
Tab. 1. Pochodzenie, sposób utrzymania psów i kotów, miejsca pobierania próbek w³osów oraz odsetek badanych próbek, w których stwierdzono jaja paso¿ytów
a t ê z r e i w Z e i n e z d o h c o P Sposóburtzymania Miejscepobraniapróbki e i k s j e i m y n e r e t tereny e i k s j e i w pokojowy podwórzowy ty³cia³a przódcia³a brzuch grzbiet g³owa k s ñ a d G Lubiln y s P n 74 48 44 101 65 119 11 27 6 3 % 5,40 6,25 6,82 6,93 4,62 5,88 0 7,41 16,67 0 y t o K n 7 8 0 15 0 5 0 10 0 0 % 0 25,00 nb 13,33 nb 0 nb 20,00 nb nb
Medycyna Wet. 2009, 65 (2) 108
wañ pola do zabiegów chirurgicznych, miejsce pobierania w³o-sów by³o wiêc ca³kowicie przypadkowe, próbki pochodzi³y z ró¿nych partii cia³a.
Jaj paso¿ytów poszukiwano stosuj¹c w³asn¹ metodê sedy-mentacyjno-flotacyjn¹, opracowan¹ w oparciu o wieloletnie dowiadczenie w parazytologicznym badaniu gleby oraz wy-krywaniu w kale form paso¿ytów o niewielkiej koncentracji (7, 8). Badania przeprowadzano nastêpuj¹co: odwa¿on¹ prób-kê w³osów zalewano 100 ml 0,025 roztworu Tween 80 i umiesz-czano na mieszadle magnetycznym na 30 minut. Nastêpnie w³osy usuwano, a pozosta³y roztwór sedymentowano przez 24 godziny. P³yn znad osadu wylewano, osad zalewano w pro-bówkach nasyconym roztworem NaCl + sacharoza i wirowano przy 2000 tysi¹cach obrotów przez 10 minut. Po wirowaniu probówki przykrywano szkie³kami nakrywkowymi i kontynu-owano flotacjê przez 30 minut. Po tym czasie szkie³ka nakryw-kowe przenoszono na szkie³ka podstawowe i przegl¹dano pod mikroskopem Nikon Eclipse 600, a znalezione obiekty podda-wano analizie morfometrycznej. Oceniano tak¿e stopieñ roz-woju jaj i ich strukturê oraz wyliczano liczbê jaj przypadaj¹-cych na 1 gram w³osów.
Wyniki i omówienie
Jaja paso¿ytów (ryc. 1-6) stwierdzono we w³osach jedynie 10 psów i 2 kotów, co stanowi, odpowiednio, 6,02% i 13,33% badanych próbek (tab. 1). Szczegó³o-we dane zawarto w tab. 2. W 10,24% próbek w³osów psów stwierdzono jaja lub fragmenty roztoczy. Ponadto na w³osach 21,71% psów wystêpowa³y py³ki (g³ównie drzew iglastych), znajdowano je tak¿e na w³osach 20,00% kotów.
Zwraca uwagê, ¿e u 12 zwierz¹t znaleziono na w³o-sach jedynie 14 jaj paso¿ytów, z czego 50% stanowi³y jaja glist Toxocara spp. Piêæ z siedmiu stwierdzonych jaj Toxocara spp. mia³o prawid³ow¹ strukturê i zawie-ra³o liczne blastomery, w przysz³oci jaja by³yby inwa-zyjne dla psów lub kotów, a tak¿e ludzi. W przypadku
jaj zaliczonych na podstawie parametrów morfomet-rycznych do nicieni z rodziny Ancylostomatidae, w jed-nym znajdowa³a siê w pe³ni wykszta³cona larwa, w dru-gim widoczny by³ proces destrukcji. Za inwazyjne uzna-no jeduzna-no z dwóch znalezionych jaj glisty Toxascaris leonina, drugie cechowa³a zatarta struktura wewnêtrz-na. Prawid³ow¹ struktur¹ cechowa³o siê jajo Trichuris spp. przypisane w³osog³ówce, paso¿ytowi obecnie czê-sto stwierdzanemu u psów. Nale¿y mieæ jednak wia-domoæ, ¿e istnieje pewne prawdopodobieñstwo, i¿ jajo to mog³o nale¿eæ do w³osog³ówki bytuj¹cej u innych ¿ywicieli (np. ludzie, winie, prze¿uwacze). Okrelenie w tym przypadku gatunku, opieraj¹c siê na parametrach morfometrycznych, mo¿e byæ zawodne. Z pozosta³ych dwu jaj, jedno Ascaris spp. o prawid³owej strukturze pochodzi³o od glisty ludzkiej lub wiñskiej. Fakt, ¿e znaleziono je u psa miejskiego, pokojowego, wskazuje raczej na glistê ludzk¹. Natomiast stwierdzone drugie jajo by³o jajem tasiemca, ale ustalenie gatunku nie by³o mo¿liwe. Mog³o ono nale¿eæ do czêsto wystêpuj¹cych u psów tasiemców z rodzaju Taenia T. hydatigena lub T. pisiformis. Nie mo¿na jednak wykluczyæ, ¿e by³o to jajo tasiemca Echinococcus granulosus, którego larwa mo¿e u cz³owieka wywo³aæ b¹blowicê.
Pimiennictwo dotycz¹ce wystêpowania jaj na w³o-sach psów jest nadzwyczaj sk¹pe. Badania w³asne s¹ jednymi z nielicznych, dotycz¹cymi zwierz¹t pokojo-wych i podwórzopokojo-wych, a wiêc pochodz¹cych z najbli¿-szego otoczenia cz³owieka. W podobnych badaniach 51 psów domowych przeprowadzonych w Turcji (1) 62 ¿ywe jaja Toxocara canis stwierdzano na w³osach u 21,56% zwierz¹t. Maksymalna liczba rozwijaj¹cych siê jaj wynosi³a 93, a rozwiniêtych 8,45 w 1 g w³osów. Na tym tle wyniki badañ w³asnych wydaj¹ siê nadzwy-czaj skromne; pojedyncze jaja (ró¿nych paso¿ytów)
zna-Ryc. 1. Jajo Trichuris spp. Ryc. 2. Jajo Ascaris spp. Ryc. 3. Jajo Taenia spp.
Ryc. 6. Jajo Ancylostomatidae Ryc. 4. Jajo Toxascaris leonina Ryc. 5. Jajo Toxocara spp.
Medycyna Wet. 2009, 65 (2) 109
leziono jedynie we w³osach 6,02% psów i 13,33% ko-tów. Ró¿nice mog¹ wynikaæ zarówno z odmiennego podejcia w³acicieli w obu krajach do posiadanych zwierz¹t i ich ró¿nych warunków utrzymania. Wiêkszoæ w³acicieli zwierz¹t, od których pochodzi³y próbki w³o-sów do badañ w³asnych, dba³a o nie, poddaj¹c je regu-larnym zabiegom weterynaryjnym i pielêgnacyjnym. wiadcz¹ o tym tak¿e wyniki uzyskane dla psów po-dwórzowych.
Inni autorzy oceniali zanieczyszczenie jajami paso-¿ytów okrywy u psów o ró¿nym pochodzeniu lub bez-pañskich. Nale¿y podkreliæ, ¿e w niektórych badaniach ograniczano miejsce pobierania próbek w³osów jedy-nie do okolicy odbytu. Wolfe i Wright (11) znajdowali od 0,69 do 300 jaj Toxocara canis w 1 g w³osów u 25% z 60 badanych psów. Na ich redni¹ liczbê 3,33 jaja/1 g znacz¹cy wp³yw mia³y wysokie wyniki uzyskane u po-jedynczych zwierz¹t (g³ównie szczeni¹t). Jest interesu-j¹ce, ¿e uzyskana w badaniach w³asnych wartoæ tego parametru 2,55 jaj/1 g w³osów by³a niewiele ni¿sza od otrzymanej przez cytowanych autorów. W innej pracy ci sami autorzy (12) stwierdzili na w³osach psów tak¿e jaja Moniezia spp., Nematotodirus battus, Fasciola he-patica, Toxascaris leonina, Trichuris vulpis i Uncina-ria stenocephala, zwracaj¹c uwagê na znaczny odsetek psów (36,67%) z w³osami zanieczyszczonymi jajami têgoryjców. Mo¿liwoæ zanieczyszczenia w³osów jaja-mi glist Toxascaris leonina, têgoryjców z rodziny Ancylostomatidae oraz w³osog³ówek Trichuris spp. po-twierdzono w niniejszych badaniach w³asnych. Kilka jaj ze stwierdzonych przez Wolfego i Wrighta (12) nale-¿a³o do paso¿ytów prze¿uwaczy, co wskazuje na fakt bliskiego kontaktu badanych psów z ¿ywicielami tych paso¿ytów.
Za bardzo zanieczyszczone jajami Toxocara canis nale¿y uznaæ w³osy psów bezpañskich, co jest zrozu-mia³e, ze wzglêdu na sposób ¿ycia tych zwierz¹t i ich powszechne zarobaczenie. Roddie i wsp. (10) wykazali
ê z r e i w Z uSrtzpyomsaónbia pMoiberjasnciea i k b ó r p a j a j e n o z d r e i w t S ) a b z c il ( w ó t y ¿ o s a p 1Ligczwb³aosjaów/j Stopieñrozwoju Rycina k s ñ a d G , k o r 1 ,. r u t a i n i m r e c u a n z s s e i P pokojowy ty³cia³a Ancylostomaitdae(1) 3,03 larwa k s ñ a d G , a t a l 3 ,. z s e i m s e i P pokojowy ty³cia³a Toxascairsleonina(1) 1,18 zatatrasrtukturawewnêrtzna k s ñ a d G , a t a l 2 ,. z s e i m s e i P pokojowy ty³cia³a Toxocaraspp.(1) 2,70 jwaejowzndêertfzonrmaowane,zatatrasrtuktura k s ñ a d G , a t a l 2 ,. z s e i m s e i P pokojowy ty³cia³a Tirchuirsspp.(1) 1,00 srtukturaprawid³owa ryc.1 n il b u L ,t a l 5 ,r e c u a n z s s e i P pokojowy grzbiet Ascairsspp.(1) 1,00 srtukturaprawid³owa,niecoobkurczone ryc.2 n il b u L , a t a l 3 ,. z s e i m s e i P pokojowy ty³cia³a Toxocaraspp.(1) 1,03 srtukturaprawid³owa, ilczneblastomery n il b u L ,t a l 7 , k i n m a j s e i P pokojowy brzuch Toxocaraspp.(1) 2,56 zatatrasrtukturawewnêrtzna e c i w o z s a m o T , a t a l 4 ,. z s e i m s e i P podwórzowy brzuch Taeniaspp.(1) 0,68 widocznaonkosferaz3paramihaków ryc.3 e c i w o z s a m o T , a t a l 3 ,. z s e i m s e i P podwórzowy ty³cia³a Toxascairsleonina(1) 0,65 srtukturaprawid³owa, ilczneblastomery ryc.4 e c i w o z s a m o T , k o r 1 ,. z s e i m s e i P podwórzowy ty³cia³a Toxocaraspp.(2) 1,57 srtukturaprawid³owa, ilczneblastomery ryc.5 n il b u L , k o r 1 ,t o K pokojowy brzuch Toxocaraspp.(2) 4,88 srtukturaprawid³owa, ilczneblastomery n il b u L , a t a l 2 ,t o K pokojowy brzuch Ancylostomaitdae(1) 2,86 zatatrasrtukturawewnêrtzna ryc.6
Tab. 2. Jaja paso¿ytów znalezione na w³osach badanych zwierz¹t
jaja T. canis w okrywie 22,5% doros³ych psów i 80% szczeni¹t. rednia liczba jaj przypadaj¹cych na 1 g w³o-sów wynosi³a a¿ 584, co wynika³o z du¿ego zanieczysz-czenia w³osów szczeni¹t.
W badaniach w³asnych zwraca uwagê wysoki odse-tek kotów, u których na w³osach znajdowa³y siê jaja paso¿ytów, glist Toxocara spp. oraz têgoryjców z rodzi-ny Ancylostomatidae. W dostêprodzi-nym pimiennictwie brak jest danych na ten temat.
Uzyskane wyniki wskazuj¹, ¿e na w³osach psów i ko-tów przebywaj¹cych w najbli¿szym s¹siedztwie ludzi mog¹ znajdowaæ siê jaja paso¿ytów i stanowiæ ród³o inwazji zarówno dla zwierz¹t, jak i cz³owieka.
Pimiennictwo
1.Aydenizoz-Ozkayhan M., Yagci B. B., Erat S.: The investigation of Toxocara canis eggs in coats of different dog breeds as a potential transmission router in human toxocariasis. Vet. Parasitol. 2008, 152, 94-100.
2.Dzbeñski T. H.: Toksokaroza orodkowego uk³adu nerwowego. Polski Przegl. Neurologiczny 2007, 3, 29-32.
3.Eckert J., Conraths F. J., Tackmann K.: Echinococcosis: an emerging or re--emerging zoonosis. Int. J. Parasitol. 2000, 30, 1283-1294.
4.Gund³ach J. L., Sadzikowski A. B.: Parazytologia i parazytozy zwierz¹t. PWRiL Warszawa 2004.
5.Gund³ach J. L., Sadzikowski A. B., Studziñska M. B., Tomczuk K.: Inwazje Giardia spp. i Cryptosporidium spp. u psów i kotów. Medycyna Wet. 2004, 60, 1202-1203.
6.Gund³ach J. L., Sadzikowski A. B., Tomczuk K.: Wystêpowanie przeciwcia³ anty Toxocara canis w surowicach ludzi. Medycyna Wet. 1996, 52, 516-517. 7.Gund³ach J. L., Sadzikowski A. B., Tomczuk K.: Zanieczyszczenie jajami
Toxocara sp. wybranych rodowisk miejskich i wiejskich. Medycyna Wet. 1996, 52, 395-396.
8.Gund³ach J. L., Sadzikowski A. B., Tomczuk K.: Diagnostyka inwazji tasiemców u koni. Medycyna Wet. 2003, 59, 532-535.
9.Gund³ach J. L., Sadzikowski A. B., Tomczuk K., Studziñska M. B.: Zarobaczenie psów, kotów i lisów hodowlanych Lublina i okolic w wietle badañ koprosko-powych. Annales UMCS sect. DD. 2004, 58, 129-135.
10.Roddie G., Stafford P., Holland C., Wolfe A.: Contamination of dog hair with eggs of Toxocara canis. Vet. Parasitol. 2008, 152, 85-93.
11.Wolfe A., Wright I. P.: Human toxocariasis and direct contact with dogs. Vet. Rec. 2003, 152, 419-422.
12.Wolfe A., Wright I. P.: Parasitic nematode eggs in fur samples from dogs. Vet. Rec. 2004, 154, 408.
Adres autora: dr hab. Andrzej B. Sadzikowski prof. UP, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin; e-mail: absadzikowski@op.pl
