Medycyna Wet. 2007, 63 (2) 224
Praca oryginalna Original paper
We wczesnym okresie laktacji owiec (pierwsze 6 godz.) wytwarzana siara maciorek charakteryzuje siê szczególnie wysok¹ zawartoci¹ bogatych w prolinê polipeptydów (proline-rich polypeptide PRP) (1, 3, 4). Przyspieszaj¹ one zapamiêtywanie oraz wp³ywaj¹ na polepszenie pamiê-ci incydentalnej i przestrzennej u np. starych szczurów (2, 3). Kompleks polipeptydowy PRP w formie tabletek Colosrininy® jest stosowany w medycynie cz³owieka w le-czeniu choroby Alzheimera (5). Produkcja PRP jako leku wymaga jednak pozyskiwania siary od karmi¹cych jagniê-ta maciorek owczych.
Celem badañ by³a ocena wp³ywu zdajania siary owczej w pocz¹tkowym okresie laktacji na prze¿ywalnoæ, odchów, wzrost i rozwój odchowywanych przy matkach jagni¹t. Wyniki dowiadczenia powinny pomóc w analizie
rentow-noci tego kierunku u¿ytkowania owiec. Badañ z tego za-kresu dotychczas nie prowadzono.
Materia³ i metody
W roku 2005 badaniom poddano owce dwóch ras krajowych: owca pomorska (ok. 400 matek) i corriedale (ok. 150 matek). Stado owiec pomorskich zlokalizowane by³o w pó³nocnej czêci województwa pomorskiego, natomiast corriedale w centralnej czêci województwa ³ódzkiego. Matki ¿ywiono zgodnie z nor-mami ¿ywienia Instytutu Zootechniki (9), odpowiednio do masy cia³a i miesi¹ca ci¹¿y przy wykorzystaniu pasz wyprodukowa-nych w gospodarstwie. W obydwu stadach pozyskiwano siarê od 50 losowo wybranych maciorek w ka¿dym, prowadz¹c jej zdaja-nie w trakcie pierwszych 6 godzin po urodzeniu jagni¹t. Pozyski-wanie siary odbywa³o siê po krótkotrwa³ym oddzielaniu jagni¹t. Nastêpnie na nowo podsadzano jagniêta do matek. Czynnoæ tê powtarzano od 4 do 6 razy w ci¹gu pierwszych szeciu godzin laktacji maciorki. Obliczono zbiorcz¹ iloæ pozyskiwanej siary od ca³ej grupy w obrêbie rasy, która pos³u¿y³a do obliczenia
red-Sk³ad chemiczny siary owczej w czasie pierwszych
6 godzin laktacji oraz wp³yw jej pozyskiwania
na wybrane wskaniki u¿ytkowoci jagni¹t*
)
ROMAN NI¯NIKOWSKI, DOMINIK POPIELARCZYK, EWA STRZELEC, JACEK WÓJTOWSKI*, ROMUALDA DANKÓW**, JAN PIKUL**, WOJCIECH GOS£AWSKI, BEATA KUCZYÑSKA***
Zak³ad Hodowli Owiec i Kóz Wydzia³u Nauk o Zwierzêtach SGGW, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa *Katedra Hodowli Owiec i Kóz Wydzia³u Hodowli i Biologii Zwierz¹t AR w Poznaniu,
Z³otniki, ul. S³oneczna 1, 62-002 Suchy Las
**Katedra Technologii Mleczarstwa Wydzia³u Nauk o ¯ywnoci i ¯ywieniu AR, ul. Wojska Polskiego 31, 60-624 Poznañ
***Zak³ad Hodowli Byd³a Wydzia³u Nauk o Zwierzêtach SGGW, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa
Ni¿nikowski R., Popielarczyk D., Strzelec E., Wójtowski J., Danków R., Pikul J., Gos³awski W., Kuczyñska B.
Evaluating the chemical composition of ovine colostrums within 6 hrs after lambing
and the influence of its milking on chosen performance parameters in offspring
Summary
The aim of the study conducted on Pomeranian and Corriedale sheep (50 ewes both of each breed) was to establish the chemical composition of colostrums. The ewes were milked within 6 h after lambing and colostrums collected. The somatic cells count in 1 ml of colostrums was additionally examined.
The rearing parameters of Corriedale lambs were examined in experimental (milked) and control (not milked) groups composed of 50 and 83 ewes respectively. Furthermore, the influence of colostrums milking on the body development and body weight of lambs was ascertained. Milking ewes showed the potential to obtain 0.20 and 0.56 kg of colostrums from Corriedale and Pomeranian sheep, respectively within 6 h after lambing.
Different levels of change in fat content were observed in the colostrum of Pomeranian and Corriedale sheep and indicated the diversity of these two breeds in this field of investigation. The direction of changes of other colostrum components was similar to these referred to in literature. The negative influence of milking colostrum on both lambs rearing parameters as well as their growth rate and body development, particularly day 28 of postnatal life.
The results of this study indicate that milking ewes within 6 hr after lambing may negatively influence the mortality and rearing of lambs.
Keywords: sheep, colostrum
*) Badania wykonane w ramach grantu nr 2 P06Z 070 27 finansowanego
Medycyna Wet. 2007, 63 (2) 225
niej iloci w przeliczeniu na 1 maciorkê. U maciorek corriedale pobierano próby siary do analiz przy urodzeniu, po 3 i po 6 go-dzinach od urodzenia, uwzglêdniaj¹c maciorki rodz¹ce mioty po-jedyncze i bliniacze. W przypadku maciorek pomorskich ogra-niczono siê do pobierana prób przy urodzeniu i po 6 godzinach po wykocie, uwzglêdniaj¹c jedynie maciorki rodz¹ce pojedynki. W próbach oznaczono podstawowy sk³ad chemiczny siary (% zawartoæ bia³ka, t³uszczu, laktozy, suchej masy i suchej masy bezt³uszczowej) (aparat Milco-Scan). Zawartoæ elementów ko-mórkowych (SCC) w 1 cm3 siary okrelono przy u¿yciu aparatu Fossomatic (12). Przed przeprowadzeniem analizy statystycznej wartoci SCC przeliczono z zastosowaniem skali logarytmicznej. Uzyskane dane opracowano w obrêbie rasy przy u¿yciu programu SPSS (11) z wykorzystaniem modelu obliczeñ uwzglêd-niaj¹cego czynniki: czasu pobrania próby, liczby urodzonych jagni¹t (z wyj¹tkiem owcy pomorskiej), wieku maciorki oraz dwu-czynnikowych interakcji: czas pobrania × liczba urodzonych jagni¹t oraz czas pobrania × wiek matki. Istotnoæ wp³ywu bada-nych czynników i interakcji oceniono przy u¿yciu testu F (10). W stwierdzeniach istotnoci wp³ywu czasu pobrania na wartoci cech, ró¿nice miêdzy poziomami czynnika oceniono za pomoc¹ testu Duncana (10).
U owiec corriedale zestawiono wskaniki oceny odchowu w grupie maciorek, od których siara by³a pozyskiwana (50 szt.) z danymi grupy kontrolnej (83 szt.), w której zdajania siary nie prowadzono. Uwzglêdniono wskaniki (%) prze¿ywalnoci jag-ni¹t do 7. dnia ¿ycia po porodzie, odchowu jagjag-ni¹t do 100. dnia ¿ycia oraz wskanik liczby jagni¹t odchowanych do liczby jag-ni¹t, które prze¿y³y do 7. dnia ¿ycia. Wyniki tych wskaników przedstawiono na wykresie. Potomstwo od ww. maciorek oce-niono pod wzglêdem tempa rozwoju masy cia³a, oceniaj¹c masê cia³a jagni¹t w wieku: przy urodzeniu, w 28. i 56. dniu, oraz przyrosty masy cia³a w okresach: 1-28, 1-56 i 28-56 dni ¿ycia. Uzyskane dane opracowano przy u¿yciu programu SPSS (11) z wykorzystaniem modelu obliczeñ uwzglêdniaj¹cego czynniki: zdajanie b¹d nie zdajanie maciorki (system u¿ytkowania macio-rek), liczba karmionych jagni¹t i ich p³eæ oraz dwuczynnikowych interakcji: p³eæ × liczba karmionych jagni¹t, p³eæ × system
kowania maciorek oraz liczby karmionych jagni¹t × system u¿yt-kowania maciorek. Istotnoæ wp³ywu badanych czynników i in-terakcji oceniono przy u¿yciu testu F (9).
Wyniki i omówienie
Pozyskuj¹c siarê od obu ras w ci¹gu pierwszych 6 go-dzin laktacji, uzyskano rednio 0,20 kg tego surowca od maciorki typu corriedale oraz 0,56 kg od maciorki owcy pomorskiej. Zró¿nicowane poziomy produkcji siary s¹ prawdopodobnie efektem ró¿nic w dowiadczeniu nad tym typem dzia³alnoci u obu producentów, jak te¿ wynikaæ mog¹ z ró¿nic u¿ytkowania ró¿nych ras owiec. Wskazuje to na ró¿ne mo¿liwoci produkcyjne tego surowca w oby-dwu gospodarstwach.
Ocenê wp³ywu badanych róde³ zmiennoci w obrêbie rasy przedstawiono w tabeli 1. Czas pobrania wp³yn¹³ istot-nie b¹d wysoko istotistot-nie na wiêkszoæ analizowanych cech (z wyj¹tkiem liczby elementów komórkowych w siarze). U owiec pomorskich brak istotnoci wp³ywu obserwowa-no w odniesieniu do cech zawartoci t³uszczu, laktozy i suchej masy. Liczba urodzonych jagni¹t oceniana u ma-ciorek corriedale, oddzia³ywa³a istotnie jedynie na zawar-toæ suchej masy. Z kolei wiek matki wp³yn¹³ jedynie na zawartoæ t³uszczu oraz liczbê elementów komórkowych ale tylko u owcy pomorskiej. Interakcja czas pobrania × liczba urodzonych jagni¹t oceniana u owiec corriedale nie wp³ynê³a istotnie na wszystkie analizowane sk³adniki, natomiast interakcja czas pobrania × wiek matki oddzia³y-wa³a istotnie b¹d wysoko istotnie na wiêkszoæ sk³adni-ków (z wyj¹tkiem liczby elementów komórkowych w sia-rze) u owiec pomorskich oraz nieistotnie na wszystkie sk³ad-niki u owiec corriedale. Generalnie u obu ras wykazano zró¿nicowany wp³yw ocenianych czynników i interakcji na sk³ad chemiczny siary. Uk³ad badanych czynników stwierdzony u owiec corriedale wykazywa³ znaczne podo-bieñstwo do owiec ¿elanieñskich (6), co prawdopodobnie wynikaæ mo¿e z faktu podobnego schematu stosowanego przy po-wstawaniu tych ras.
Ocenê wp³ywu czasu pobrania siary na pod-stawowy sk³ad che-miczny przedstawiono w tabeli 2. Zawartoæ t³uszczu w siarze wy-kaza³a zró¿nicowane tendencje w zale¿noci od rasy. W przypadku owiec pomorskich w 6. godzinie po urodzeniu istotnie obni¿a³a siê za-wartoæ t³uszczu w po-równaniu do zawarto-ci bezporednio przy wykocie. U owiec typu corriedale wykazano tendencjê dok³adnie od-wrotn¹. Nie jest to za-skakuj¹ce, poniewa¿ w innych badaniach (6) prowadzonych na wrzo-sówkach i owcach
¿e-a h c e C Rasa poCbzraansia uroLdiczozbnaych t ¹ i n g a j k e i W i k t a m a j c k a r e t n I 0 S s a z C a b z c il * a i n a r b o p h c y n o z d o r u t ¹ i n g a j s a z C k e i w * a i n a r b o p i k t a m ) % ( u z c z s u ³t æ o tr a w a Z POM X NS X 11,12 0,70 R O C NS NS XX NS NS 13,06 0,42 ) % ( a k ³ a i b æ o tr a w a Z POM XX NS XX 17,25 0,93 R O C XX NS NS NS NS 16,37 0,34 ) % ( y z o t k a l æ o tr a w a Z POM XX NS XX 11,76 0,17 R O C NS NS NS NS NS 11,97 0,08 ij c n a t s b u s j e h c u s æ o tr a w a Z ) % ( M O P XX NS XX 36,72 1,28 R O C NS X NS NS NS 37,58 0,50 ij c n a t s b u s j e h c u s æ o tr a w a Z ) % ( j e w o z c z s u ³t z e b M O P XX NS XX 25,61 0,99 R O C XX NS NS NS NS 24,52 0,31 w ó t n e m e l e a b z c i L ) g o l( h c y w o k r ó m o k M O P NS NS NS 12,63 0,07 R O C NS NS X NS NS 12,56 0,06
Tab. 1. Ocena wp³ywu badanych czynników i interakcji na sk³adniki siary u owiec pomorskich i typu corriedale
Objanienia: POM owca pomorska; COR corriedale; X p £ 0,05; XX p £ 0,01; NS brak istotnoci wp³ywu
Medycyna Wet. 2007, 63 (2) 226 y h c e C Rasa urodzPernziyu(A) Do3godz(.B) Do6godz(.C) N POM 50 50 R O C 50 50 50 u z c z s u ³t æ o tr a w a Z ) % ( M O P LSM 12,83c 9,4a M O P SE 0,99 0,99 R O C LSM 11,43C 13,18 14,59A R O C SE 0,72 0,72 0,72 a k ³ a i b æ o tr a w a Z ) % ( M O P LSM 20,53C 13,98A M O P SE 1,31 1,31 R O C LSM 18,64 16,79 13,67 R O C SE 0,58 0,58 0,58 y z o t k a l æ o tr a w a Z ) % ( M O P LSM 1,14C 2,38A M O P SE 0,24 0,24 R O C LSM 1,79 1,95 2,16 R O C SE 0,13 0,13 0,13 j e h c u s æ o tr a w a Z ) % ( ij c n a t s b u s M O P LSM 41,32C 32,12A M O P SE 1,8 1,8 R O C LSM 38,01 38,13 36,6 R O C SE 0,86 0,86 0,86 j e h c u s æ o tr a w a Z ij c n a t s b u s ) % ( j e w o z c z s u ³t z e b M O P LSM 28,49C 22,72A M O P SE 1,4 1,4 R O C LSM 26,58C 24,96C 22,02AB R O C SE 0,55 0,55 0,55 w ó t n e m e l e a b z c i L ) g o l( h c y w o k r ó m o k M O P LSM 2,65 2,62 M O P SE 0,1 0,1 R O C LSM 2,48 2,54 2,65 R O C SE 0,1 0,1 0,1
Tab. 2. Wp³yw czasu pobrania po urodzeniu jagni¹t na sk³adniki siary u owiec pomorskich i corriedale
Objanienia: POM owca pomorska; COR corriedale; LSM rednia najmniejszych kwadratów; SE b³¹d standardowy; a, b, c p £ 0,05; A, B, C p £ 0,01
Ryc. 1. Wp³yw pozyskiwania siary na cechy odchowu jagni¹t u owiec typu corriedale (%)
lanieñskich obserwowano najpierw wzrost zawar-toci t³uszczu w 3. godzinie po wykocie, a nastêp-nie obni¿anastêp-nie siê zawartoci tego sk³adnika w go-dzinie 6. Wskazuje to na znaczne oddzia³ywania rasy na zawartoæ t³uszczu.
W odniesieniu do zawartoci bia³ka wykazano podobne tendencje u obu ras, potwierdzone sta-tystycznie u owiec pomorskich, wskazuj¹ce na zmniejszanie siê zawartoci bia³ka w miarê trwa-nia laktacji, co jest zgodne z wynikami innych au-torów (6). Natomiast w odniesieniu do zawartoci laktozy wykazywano jej wzrost, równie¿ potwier-dzony statystycznie tylko u owiec pomorskich. Z kolei w odniesieniu do suchej masy i suchej masy bezt³uszczowej, stwierdzono zmniejszanie siê za-wartoci, postêpuj¹ce w trakcie laktacji, nie po-twierdzone statystycznie tylko w odniesieniu do owiec corriedale w zakresie zwartoci suchej masy. Czas pobrania próby nie wp³ywa³ na zawartoæ ele-mentów komórkowych u obydwu ras owiec.
Generalnie podsumowuj¹c, uzyskane wyniki wskazuj¹ na odmienny kierunek zmian zawartoci t³uszczu w siarze u obu badanych ras, co sygnali-zowano równie¿ w pracach innych autorów (6), natomiast poziomy pozosta³ych sk³adników i ten-dencje zmian zawartoci kszta³towa³y siê podob-nie jak u innych ras owiec (4, 6).
Konsekwencje pozyskiwania siary przedstawio-ne zosta³y na wykresie 1. Nie wykazano istotnych ró¿nic w prze¿ywalnoci jagni¹t pochodz¹cych od matek, od których zdajano siarê w porównaniu do grupy kontrolnej. Natomiast w odniesieniu do jag-ni¹t odchowanych i odsadzonych od maciorek ich odsetek w grupie dowiadczalnej by³ mniejszy. Po-dobne wnioski mo¿na wyci¹gn¹æ analizuj¹c wska-nik liczby jagni¹t odchowanych, wyra¿ony w sto-sunku do liczby jagni¹t, które prze¿y³y do 7. dnia ¿ycia. Analiza tego wykresu wskazuje na fakt po-noszenia wiêkszych strat podczas odchowu jagni¹t w przypadku pozyskiwania siary w trakcie pierw-szych 6 godzin laktacji. Bior¹c pod uwagê du¿e znaczenie, jakie ma dla cz³owieka pozyskiwanie siary owczej (1-5), nale¿y koniecznie rozwa¿yæ me-tody rekompensowania jagniêtom tego surowca, je¿eli na celu mamy zniwelowanie poziomu upad-ków jagni¹t przy stosowaniu tego typu u¿ytkowa-nia maciorek owczych.
Wyniki analizy dotycz¹cej wp³ywu pozyskiwa-nia siary w trakcie pierwszych szeciu godzin lak-tacji na masê cia³a i tempo przyrastania jagni¹t zosta³y przedstawione w tabeli 3. Stwierdzono wp³yw istotny na badane cechy jedynie w przy-padku liczby karmionych jagni¹t oraz systemu u¿ytkowania matek. Nie obserwowano istotnego oddzia³ywania wszystkich róde³ zmiennoci na przyrosty masy cia³a w wieku od 28. do 56. dnia ¿ycia. W odniesieniu do wp³ywu liczby karmio-nych jagni¹t na badane cechy rozwoju masy wy-kazano podobne tendencje do obserwowanych w pracach innych autorów (7, 8). Natomiast w od-niesieniu do wp³ywu systemu u¿ytkowania macio-rek nie stwierdzono oddzia³ywania tego czynnika na masê cia³a przy urodzeniu, co uznaæ nale¿y za
Medycyna Wet. 2007, 63 (2) 227 logiczne, ze wzglêdu na
znany fakt braku jej od-dzia³ywania. Zró¿nico-wanie w zakresie pozo-sta³ych cech przedsta-wiono w tabeli 4. Wyni-ka z niej, ¿e jagniêta z grupy kontrolnej cha-rakteryzowa³y siê istot-nie wy¿sz¹ mas¹ cia³a w wieku 28 i 56 dni oraz przyrostem masy cia³a w wieku 1-28 oraz 1-56 dni w porównaniu do grupy dowiadczalnej. Wskazuje to na fakt istotnego pogarszania siê warunków rozwoju masy cia³a w grupie po-chodz¹cej po matkach, od których pozyskiwano siarê. Dobowy przyrost masy cia³a wyrównywa³ siê w obu grupach jag-ni¹t po osi¹gniêciu wie-ku 28 dni, co
stwierdzo-no na podstawie dobowego przyrostu masy cia³a w wieku 28-56 dni. Wskazuje to na pogorszenie siê warunków roz-woju jagni¹t w wieku do 28. dnia ¿ycia, w przypadku po-zyskiwania siary od ich matek.
Podsumowanie
Zdajanie siary w trakcie pierwszych 6 godzin laktacji wykaza³o mo¿liwoci jej pozyskiwania w iloci ok. 0,20 kg od owiec corriedale i 0,56 kg od owiec pomorskich, w prze-liczeniu na 1 maciorkê.
Pozyskiwana siara charakteryzowa³a siê odmiennym zakresem zmian zawartoci t³uszczu u owiec pomorskich oraz corriedale w porównaniu z danymi pimiennictwa, co wskazuje na istnienie odmiennoci badanych ras w tym zakresie. Pozosta³e cechy sk³adu chemicznego wykazywa-³y kierunki zmian ich wartoci zgodne z podawanymi w li-teraturze fachowej.
Fakt pozyskiwania siary we wczesnym okresie laktacji (do 6 godzin) wp³ywa³ zarówno na pogorszenie siê wska-ników odchowu jagni¹t, jak te¿ na ich cechy tempa wzros-tu i rozwoju, szczególnie w okresie pierwszych 28 dni ¿y-cia. Uzyskane wyniki wskazuj¹ na konsekwencje pozyski-wania siary owczej w pierwszych godzinach po porodzie na iloæ upadków, jak i warunki odchowu jagni¹t.
Pimiennictwo
1.Georgiades J. A., Fleischman W. R. Jr.: Oral application of cytokines. Biotherapy 1996, 8, 205-212.
2.Inglot A. D., Janusz M., Lisowski J.: Colostrine a proline-rich polypeptide from ovine colostrums is a modest cytokine inducer in human leukocytes. Arch. Immu-nol. Ther. Exp. 1996, 44, 215-224.
3.Janusz M., Lisowski J.: Kompleks polipeptydowy z siary owiec bogaty w prolinê w³aciwoci immunomodulatorowe i potencjalne mo¿liwoci zastosowania w przypadku choroby Alzheimera. Zeszyty Nauk AR Wroc³aw 2000, 399, 9-17. 4.Janusz M., Wieczorek Z., Spiegel K., Kubik K., Szewczuk Z., Siemion I., Lisowski J.:
Immunoregulatory properties of synthetic peptides, fragments of a proline-rich polypeptide (PRP) from ovine colostrums. Mol. Immunol. 1987, 24, 1029-1031. 5.Leszek J., Ingoldt A. D., Janusz M., Lisowski J., Krukowska K., Georgiaders J. A.: Colostrinin, a proline-rich polypeptide (PRP) complex isolated from ovine colo-strums for treatment of Alzheimers disease. A dutle-blind, placebo controlled study. Arch. Immunol. Ther. Exp. 1999, 47, 377-385.
6.Lubaszewska B., Ni¿nikowski R.: Zmiany sk³adu chemicznego siary i mleka w pierwszym tygodniu laktacji u wrzosówek i polskich owiec nizinnych odmiany ¿elanieñskiej. Prf. I Mater. Zoot., Zeszyt Specjalny 2002, 14, 119-126. 7.Ni¿nikowski R., Antczak M., Antczak A.: Level of body weight and daily gains of
Polish Heath sheep kept outside a sheep house throughot the year. Annals of Ani-mal Science (Supplement) 2002, No. 1, 113-116.
8.Ni¿nikowski R., Antczak M., Antczak A.: Level of body weight and daily gains of different breed and crossbred sheep kept outside a sheep house throughout the vegetation period. Annals of Animal Science (Supplement) 2002, No. 1, 125-128. 9.Osikowski M., Porêbska W., Korman K.: Normy ¿ywienia owiec. Normy ¿ywienia byd³a i owiec systemem tradycyjnym. Instytut Zootechniki Kraków 1993, 29-57. 10.Ruszczyc Z.: Metodyka dowiadczeñ zootechnicznych. PWRiL Warszawa 1981,
31-50.
11.Statistical Product and Service Solution base version 12.0 for Windows. SPSS inc. USA 2004.
12.Zarzycki J., Tyszka Z. J., Skolasiñski W.: Próba wyznaczenia granicy dla fizjolo-gicznej zawartoci elementów komórkowych w mleku owczym. Medycyna Wet. 1983, 39, 738-740.
Adres autora: prof. dr hab. Roman Ni¿nikowski, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa; e-mail: niznikowski@alpha.sggw.waw.pl
a h c e C Wpp³³cyiw w y ³ p W y b z c il h c y n o i m r a k t ¹ i n g a j w y ³ p W u m e t s y s a i n a w o k t y ¿ u e j c k a r e t n I 0 S a b z c il * æ e ³ p h c y n o i m r a k t ¹ i n g a j m e t s y s * æ e ³ p a i n a w o k t y ¿ u a b z c il h c y n o i m r a k m e t s y s * t ¹ i n g a j a i n a w o k t y ¿ u y z r p a ³ a i c a s a M ) g k ( u i n e z d o r u NS XX NS NS NS NS 123,97 10,09 a ³ a i c a s a M i n d 8 2 u k e i w w ) g k ( NS XX XX NS NS NS 110,19 10,29 a ³ a i c a s a M i n d 6 5 u k e i w w ) g k ( NS XX X NS NS NS 117,71 10,45 y s a m t s o r y z r P o d . 1 d o a ³ a i c ) g ( a i n d . 8 2 NS X XX NS NS NS 222,15 10,93 y s a m t s o r y z r P o d . 1 d o a ³ a i c ) g ( a i n d . 6 5 NS X X NS NS NS 245,27 18,14 y s a m t s o r y z r P o d . 8 2 d o a ³ a i c ) g ( a i n d . 6 5 NS NS NS NS NS NS 268,38 10,70
Tab. 3. Wp³yw badanych czynników na masê cia³a i jej przyrosty (n = 113) u jagni¹t corriedale
Objanienia: X p £ 0,05; XX p £ 0,01; NS brak istotnoci wp³ywu
a h c e C Maciorkiniezdajane h c y r ó t k d o ,i k r o i c a M ê r a i s o n a k s y z o p M S L SE LSM SE n 67 46 y z r p a ³ a i c a s a M ) g k ( u i n e z d o r u 3,82 10,09 14,18 10,17 u k e i w w a ³ a i c a s a M ) g k ( i n d 8 2 10,95XX 10,29 19,19 10,56 u k e i w w a ³ a i c a s a M ) g k ( i n d 6 5 18,49X 10,45 116,67 10,86 a ³ a i c y s a m t s o r y z r P ) g ( a i n d . 8 2 o d . 1 d o 254,53XX 10,84 178,97 21,02 a ³ a i c y s a m t s o r y z r P ) g ( a i n d . 6 5 o d . 1 d o 261,95X 18,07 223,02 15,65 a ³ a i c y s a m t s o r y z r P ) g ( a i n d . 6 5 o d . 8 2 d o 269,38 10,60 267,06 20,57 Objanienia: X p £ 0,05; XX p £ 0,01; LSM rednia naj-mniejszych kwadratów; SE b³¹d standardowy
Tab. 4. Wp³yw metody u¿ytkowania maciorek na masê cia³a i tempo przyrostu jagni¹t corriedale
