Hanna Filipkowska
Z działalności Muzeum Literatury im.
Adama Mickiewicza
Biuletyn Polonistyczny 19/4 (62), 41-45
w spółpracy T ow arzystw a z czasopism em "P o lo n isty k a". S p raw a ta dysku tow ana była p a ro k ro tn ie n a ze b ran iac h P rezy diu m Z a rz ą d u , z udziałem red akto rów "P o lo n isty k i" . D ecyzja ta je s t w yrazem p ra g n ie n ia s z e rsz e g o i k o n k re tn ie jsz eg o w łączen ia się T o w arzystw a do p ra c zw iązanych z r e dagowaniem periodyku p rzeznaczoneg o głównie dla n au c zy cieli-p o lo n istó w .
W spraw ozdaniu przedstaw ionym n a plenarnym zebraniu Z arząd u Głównego zostały sform ułowane zadania sto jące p rz e d Tow arzystw em w n ajb liż sz y c h la ta c h . W śród nich postuluje się - op ró cz zadań wymie nionych wyżej - podjęcie p ra c nad przygotow aniem k się g i n a 100-le c ie istn ie n ia T o w a rzy stw a. O pracow anie takiej k s ię g i, k tó re j w stępna w e rs ja już p o w stała, o p a rte być m usi n a w szechstronnym zbadaniu m ateriałów archiw alny ch, k tó re częściow o znajdują się w Związku R adzieckim .
1 Zob. B P , z. 1/1975 (55), s . 178-184.
2 A rtykuł pośw ięcony pam ięci p ro f. d r a Juliana K rzyżanow skiego , ukaże się w następnym zeszy cie B P .
3 P o r . szczegółow ą inform ację o Sejm iku, p ió ra J . W. P o d g ó rsk ieg o ,/ w niniejszym zeszy cie B P , s . 1-13.
^ P o r . p rz y p . 1.
Dr M a ria G rabow ska
s e k r e ta r z Z arząd u Głównego T o w arzystw a L itera ck ieg o im. Adama M ickiew icza
Z DZIAŁALNOŚCI
MUZEUM LITERATURY IM. ADAMA MICKIEWICZA W WARSZAWIE (1974-1976)
W arszaw sk ie Muzeum L ite ra tu r y im. Adama M ickiew icza dawno już u zy sk ało ra n g ę ogólnopolską i - choć nieo ficjaln ie - pełni ro lę w iodącą p o śró d innych muzeów tego typu w P o ls c e . Rangę tę zaw dzięcza nie ty l ko w ie lo stro n n o śc i i rozm iarom swych zbiorów (jako jedyne grom adzi m a te ria ły , k tó re dotyczą c a ło śc i lite r a tu r y p o ls k ie j, podczas gdy inne tego typu placów ki mają c h a ra k te r b io g ra fic z n o -lite ra c k i lub re g io n aln y ), ale rów nież pełnym inicjatyw y poszukiwaniom c o ra z doskonalszych form
- 42
-pracy n ow oczesnej, w yspecjalizow anej jedn ostki n au k o w o -p o p u lary z acy jn ej. Wynikiem tych poszukiw ań są p rz ed e w szystkim organizow ane p rz e z M u zeum w ystaw y, któ ry ch li s ta w la ta c h 1974-1976 w zbogaciła się o n a s tę pu jące:
1. "Jarosław Iw aszkiew icz" - w ystaw a w 80 ro c z n ic ę u ro d z in p i s a r z a (luty - kw iecień 1974)
2. "Joseph C onrad K orzeniow ski" - w 5 0 -lec ie ś m ie rc i (maj 1974 - kw iecień 1975)
3. "P o e zja p olska 1944-1974" - w zw iązku z XX X -leciem P R L (w rz e sie ń 1974 - s ie rp ie ń 1975)
4. "K siążk a 1900" - w ystaw a organizow ana w spólnie z T ow arzystw em P rz y ja c ió ł K siążki (maj 1975)
5. "W ładysław S tan isław Reymont" - w 5 0 -le c ie śm ie rc i p i s a r z a (c z e rw ie c - listo p a d 1975)
6. " L ite ra c i w p o rtre ta c h W itkacego" (w rz e sie ń 1975 - sty czeń 1976)
7. W ystaw a p ra c m alarsk ic h M oniki Ż ero m sk iej: "L ato 1974 - la to 1975" (g rudzień 1975 - sty czeń 1976)
8. "S tan isław W yspiański, p o e ta -m a la rz " - w ystaw a w 75 ro c z n ic ę p ra p re m ie ry "W esela" i w roku poprzedzającym 7 0 -le c ie śm ie rc i a rty s ty
(m arzec - lip ie c 1976)
9. "W k ręgu P u szk in a" - w ystaw a zorganizow ana w espół z Muzeum A . S . P u szk in a w Moskwie (s ie rp ie ń - p aź d ziern ik 1976)
10. "Słow acki" (w rz e s ie ń 1976).
Z b liżają się też ku końcowi przygotow ania nowej sta łe j ek sp o z y cji m ickiew iczow skiej, w zbogaconej o nowe nabytki (m .in . znajdzie się tu
zakupiona ostatn io a k w arela O rłow skiego).
Pow yższe zestaw ienie w sk azu je, że najch ętn iej p rz e z Muzeum p ro p o nowaną form ą wystawy je s t w ystaw a b io g ra fic z n o -lite ra c k a , chociaż c z ę sto organizow ane są rów nież ekspozycje p re z e n tu ją c e zw iązki m iędzy różnym i dziedzinam i sz tu k i, zw ła szcz a między li te r a t u r ą i m alarstw em . D ośw iadczenia obu typów im prez łą c z y ła w ystaw a "S ta n isła w W y spiańsk i, p o e ta -m a la rz " , k tó re j am bicją było stw o rzen ie sw o is te j, p lasty cz n ej mo n o g ra fii bogatego i w szech stro n n eg o dorobku a u to ra "W esela ". B io grafię
tw órcy naszkicow ano jedynie p rz e z uwypuklenie n ajw ażniejszy ch faktów , a m ateriał eksp o zy cji u jęto w s z e ś ć bloków tem atycznych: " L a ta nauki i poszukiw ań", "W k rę g u m odernizm u", "Fenomen p W e sela4 " , "P lasty k w sze ch stro n n y ", "Budowniczy dumy n a ro d u ", " A rty sta te a tr u - prakty k i te o re ty k ". W ystaw a ta , jak i w szystkie wym ienione, z o sta ła z re a liz o wana w ch arak tery sty czn y m już d la Muzeum sty lu , odznaczającym się w ielką d b ało ścią o sce n o g rafię i umiejętnym operow aniem nastrojow ym i efektam i teatraln y m i; sty lu , k tó ry sp ra w ia , że ekspozycje tra k tu ją c e o ludziach i d zieła ch sztuki same stanow ią ca ło ść będącą dziełem sztu k i, przem aw iającym do u c z u ć , w yobraźni, w ra żliw o ści e ste ty c z n e j w idza. W yróżniającą się p ró b ą p rz e d sta w ie n ia tak iej w łaśnie ek sp ozycji była rów nież w ystaw a pośw ięcona w spółczesn ej p o e z ji, gdzie zaprezentow ano bard zo n o w atorskie i in te re su ją c e poszukiw ania w dziedzinie plasty czn ej in te rp re ta c ji w ie r s z a , o p arte j na m etaforze plasty czn ej i symbolu.
Muzeum prow adzi rów nież d ziała ln o ść wystawową poza w łasn ą , s t a ro m iejsk ą sie d z ib ą . W dniu 28 c z e rw c a 1976 otw arto s ta łą ekspozycję w zagranicznym oddziale w a rszaw sk ie j placów ki - Muzeum K raszew skiego w D reźn ie. Inne próby zap rezen to w an ia k u ltu ry p olsk iej za g ra n ic ą - to zorganizow ana w spólnie z paryskim C entrum K ultury P o lsk ie j w yśtaw a rysunków B runona S ch u lza (1-19 g ru d n ia 1975) o ra z p rz ed staw io n a w B erlin ie i L ipsku - je sie n ią 1975, w ram ach Dni T e a tru P o lsk ieg o - w ystaw a pośw ięcona tw ó rc z o śc i S ta n isła w a W yspiańskiego. Pow odzenie tej im prezy w NRD zain spirow ało org an izato ró w do przygotow ania an alo g ic z n e j, nieco w zbogaconej, w W arsza w ie. W listo p a d zie 1976 zostanie o tw arta w T e a trz e im. W achtangowa w Moskwie przygotow ana p rz e z Muzeum L ite ra tu r y ek sp o zy cja pośw ięcona Jarosław ow i Iw aszkiew iczow i.
Muzeum pomaga rów nież zagranicznym placówkom organizującym wy staw y zw iązane z k u ltu rą p o lsk ą. W ysyła eksponaty i kopie do Muzeów M ickiew iczow skich w Nowogródku i W ilnie. W roku 1975 p rz e s ła ło z e s taw fo tog raficzny n a wystaw ę " V a ria C o n rad ian a ",o rg an iz o w an ą p rz e z C ongrès des S o c ié té s S av an tes de C anada i w ystaw ioną w bibliotece U n iv ersity of A lb erta o ra z l'U n iv e r s ité de M o n trea l. Muzeum u dostępnia też swe sale ekspozycjom przygotowanym p rz e z placów ki za g ran icz n e. W listo p a d zie 1975, z o kazji "Dni B e rlin a w W a rsz a w ie ", g ościło
Mu-- 44
-zeum wystaw ę g ra fik i małych form p lasty czn y ch twórców N iem ieckiej R e publiki D em okratycznej, a je s ie n ią 1976 - wymienioną już wystawę "W k ręgu P u sz k in a " .
Jako n ajw iększe i p o siad ają ce n a jb a rd z ie j w ielostro nne dośw iadczenie w P o ls c e , Muzeum L ite ra tu ry u d z ie la m erytoryczn ej pomocy muzeom p r o wincjonalnym w dziedzinie o rganizow ania wystaw lite ra c k ic h . O statn io , n a p ro śb ę placów ki tego typu w S uw ałkach, przygotow uje w leśniczów ce P ra n ie ekspozycję zw iązaną z p o s ta c ią G ałczyńskiego, a w spólnie z M u zeum okręgowym radom skim opracow uje nową ekspozycję w C z a rn o le s ie .
Jedną z form upow szechniania lite r a t u r y , kontynuowaną od la t p rz e z Muzeum z imponującą konsekw encją, były w ieczo ry poetyckie i "W ieczo r y pam ięci". W omawianym tu o k re sie odbyły się m .in . spotkania p o św ię cone tw ó rc z o śc i: S . P ię ta k a , J. Tuwima, J. Ż uław skiego, Z. N ałkow skiej A. S tru g a , S tanisław y P rz y b y sz e w s k ie j, W. M acha, M. D ąb ro w skiej, J. P aran d o w sk ieg o , L . K ruczkow skiego (n a w ieczo rze tym podpisano akt p rz e k a z a n ia archiwum p is a r z a n a w łasn o ść M uzeum), J. P rz y b o s ia , M. J asn o rz ew sk iej-P aw lik ó w sk ie j, B ułata Okudżawy. Ponadto odbyły się w ie c z o ry pośw ięcone W. S . Reymontowi i S . Żerom skiem u (z okazji obcho dów zw iązanych z kolejnym i roczn icam i śm ie rc i tych p is a rz y ) o ra z kon c e r t po ezji o W arsza w ie. W spólnie z Tow arzystw em P rz y ja c ió ł K siążki zorganizow ano rów nież spotkania pośw ięcone pam ięci Jana M ichalskiego i W ładysław a M ickiew icza.
W gościnnych salac h Muzeum odbyło się ta k ż e , z okazji 1 0 0 -lec ia u ro d zin T ad e u sza Ż eleńskiego (B o y a ), kolokwium p o lsk o -fran cu sk ie z o r ganizow ane p rz e z Instytut Badań L ite ra c k ic h PAN o ra z P o ls k i i F r a n cuski Komitet do S praw UNESCO'*’. W arto też przypom nieć, że w łaśnie w Muzeum - w 1973 r . - odbyło s ię p ie rw sz e spotkanie ek spertó w w głośnej spraw ie rzekom ych listów Chopina do Delfiny P o to c k iej.
W la ta c h 1974-1976 zb io ry Muzeum pow iększyły się o nowe cenne n aby tki. N ależy do nich k a r ta z rę k o p isu " P a n a T ad eu sza" (koniec k sięg i X l ) ; 10 autografów listów C y p rian a N orw ida do Emmy H erw eg
(z la t I849- I876) ; archiwum Józefa M ick iew icza, zaw iera ją ce m .in . korespondencję i dokumenty rodzinne o ra z lis ty Armanda L e v y 'ego , p rz ek azan e p rz e z p ro f. M. B e rsa n o -B eg ey z T u ry nu ; o b ra zy i m uzealia
związane z A ndrzejem Towiańskim i grupą jego uczniów (m .in . p re z e n to wany na wystaw ie Romantyzmu p o rtre t Napoleona p ęd zla W. W ańkowicza); listy H. S ienkiew icza do W oronieckich (ok. 50 lis tó w ); ofiarow ane p rz e z W. K apera lis ty J. Tuwima (ok. 30 lis tó w ); ręko pisy sztu k T . Różew i cz a; ręk o p isy w ie rsz y i k o respondencja M. Ja stru n a : archiwum okupacyj ne "W isły"; archiwum L . K ruczkow skiego; arch iw a K. l . G ałczyńskiego i J. Z aw ieyskiego; przedw ojenne archiwum J. P rz y b o s ia . S ta ła ek sp o zy c ja Muzeum pow iększyła się o gabinet M. W ańkow icza, otw arty w m iesiąc po śm ierci p is a r z a .
Działem specjalnym i system atycznie ro z szerz an y m je s t fonoteka z a w ie ra ją c a "głosy p is a rz y polskich" - wypow iedzi, re c y ta c je w łasnych u t w orów , audycje pośw ięcone im i ich tw ó rc z o śc i, k o n certy p oezji w wy konaniu wybitnych aktorów .
Bogate i pom nażające się z roku n a ro k zbiory Muzeum, zw łaszcza dotyczące Romantyzmu i d w u d ziestolecia m iędzywojennego, stw a rz a ją
sze ro k ie m ożliw ości p ra c y naukow ej, k tó rą zam ierza się u ją ć w pewne ram y o rg a n iz acy jn e . P lanuje się zorganizow anie dwu p racow ni: O k resu Romantyzmu i L ite ra tu r y XX w ieku, k tó re prow adziłyby badania filo lo g ic z ne w o p arciu o grom adzone zb io ry . Ze względu n a c h a ra k te r tych o s ta t nich zam ierza się rów nież zorganizow ać pracow nię k o n serw acji p a p ie ru .
Muzeum kontynuuje zapoczątkow aną w latac h ubiegłych d ziałaln o ść w ydaw niczą: obok sta ra n n ie i pięknie wydanych katalogów wystaw u kazał się o statn io kolejny "B lo k-N otes" o ra z fo ld er "P o gab inetach ^.
1 Zob. BP z. 4 /7 5 / 5 8 / , s . 36 -39.
Dr Hanna Filipkow ska
ARCHIWUM RĘKOPIŚMIENNE MARII DĄBROWSKIEJ W MUZEUM IM. ADAMA MICKIEWICZA W WARSZAWIE
W r . 1966, w ro k po śm ierci M a rii D ąbrow skiej, sp ad k o b iercy , zgodnie z wolą p is a r k i, p rz e k a z a li spuścizn ę po niej Muzeum L ite ra tu ry im. Adama M ickiew icza. S p u ścizn a obejmuje przedm ioty pamiątkowe
