Biuletyn patrystyczny

(1)

Jan Gliściński, Tadeusz Kołosowski

Biuletyn patrystyczny

Collectanea Theologica 62/2, 165-174

(2)

B

I

U

L

E

T

Y

N

Y

I

R E C E N Z J E

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 62(1992) f a s c . I

BIULETYN PATRYSTYCZNY

Z a w a r t o ś ć : I. P U B L I K A C J E . 1. C o r o n a P a t r u m (ed.). — 2. P a n o r a m a p a t r y s ty c z n a . — 3. L e c tio A u g u s t in i (V II). — 4. G n o stic a . I I . K O M U N I K A T Y . 1. K a p ła ń s t w o c h rz c ie ln e i f o r m a c ja te o lo g ic z n a u O jc ó w K o ś c io ła . — 2. P a t r y st y c z n a le k t u r a K s i ą g M ą d ro śc io w y c h . II I . S P R A W O Z D A N IA . Z a g a d n ie n ia w y c h o w a w c z e w lite r a tu r z e p a t r y s t y c z n e j* I. P U B L I K A C J E 1. C o r o n a P a t r u m (cd.) W je d n y m z p o p rz e d n ic h n u m e ró w B iu le t y n u P a tr y st y c z n e g o in fo r m o w a łe m o w z n o w ie n iu w y d a w a n ia s e r ii C o r o n a P a t r u m ( S a l e s i a n a ) p rz e z S E I ( S o c i e t a E d i t r i c e I n t e r n a z i o n a l e ) p o d p r z e w o d n ic tw e m a r c y b is k u p a M e d io la n u , k a r d . C a r lo M a r ia M a r t i n i , o r a z P r z e ło ż o n e g o G e n e r a ln e g o T o w a r z y s t w a S a le z ja ń s k ie g o k s. E g id io V i g a n o. P ie r w s z y z n ich z t e j o k a z ji w y p o w ie d z ia ł t a k ie oto s ło w a : „ S w . A u g u sty n , n a jw ię k s z y s p o śr ó d O jc ó w K o ś c io ła z a c h o d n ie g o , u s p r a w ie d liw ia ł s w o je p e łn e z a u f a n ia o d n o sz en ie się do n a u c z a n ia « n a u c z y c ie li K o ś c io ła » , k tó r z y p r z e d n im b y li, p r z y p o m in a ją c , że c i « s y n o w ie i O jc o w ie K o ś c io ła k a to lic k ie g o , p o sta w ie n i n a je g o czele, n a u c z a li g o te g o , co z a c z e r p n ę li z je g o ło n a » (C o n t r a I u l i a n u m o p u s i m p e r jp c t u m 4, 72). N a W sch o d zie z a ś św . B a z y li W ie lk i ju ż w c z e śn ie j w y z n a ł: « N ie m a m ś m ia ło ś c i p r z e k a z y w a ć o w o có w m o je g o m y śle n ia , a b y n ie u c z y n ić lu d z k im i słó w p o b o ż n o śc i. T y m je d n a k , k tó r z y s t a w i a ją m i p y t a n ia , w y k ła d a m to, cze g o n a u c z y łe m s ię o d św ię ty c h O jc ó w » (E p . 140, 2). D a le j św . B e n e d y k t k o ń c z ą c s w o ją R e g u łę (73, 2) z a p r a s z a ł do c z y ta n ia O jc ó w ta k ż e ja k o n a u c z y c ie li ż y c ia d u c h o w eg o , p o n ie w a ż — w y ja ś n ia ł — « z a c h o w y w a n ie p o u cz e ń św ię ty c h O j có w m o ż e d o p ro w a d z ić c z ło w ie k a do n a jw y ż sz e g o s to p n ia d o sk o n a ło śc i» . J e s t w ię c n a p r a w d ę g o d n ą p o c h w a ły in ic ja t y w a w y d a w a n ia C o r o n a P a t r u m , k t ó r a z a m ie r z a u c z y n ić b a r d z ie j p r z y stę p n y m i te s ta r o ż y tn e i c ią g le a k t u a ln e p o u c z e n ia . T o , co O jc o w ie z a c z e r p n ę li z u sta w ic z n e g o s tu d iu m P is m a S w ., o r a z n a u c z a li i p o w ie rz y li K o śc io ło w i, ró w n ie ż d z is ia j je s t rz e c z ą d r o g o c e n n ą m ó c z e b r a ć i n a n o w o p r z e k a z a ć ja k o p o c h o d z ą c e od sy n ó w w ie r n y c h o t r z y m a n e m u S ło w u ” . P r z e ło ż o n y G e n e r a ln y T o w a r z y s t w a S a le z ja ń s k ie g o n a t o m ia s t zło ż y ł n a s t ę p u ją c e o św ia d c z e n ie : „ R y z y k o f o r m a c ji k u ltu r a ln e j i to lo g ic z n e j n ie z d o ln e j do z w ró c e n ia s ię k u ź r ó d ło m t r a d y c ji c h r z e ś c ija ń s k ie j je s t d z is ia j s p r a w ą b a r d z o p o w a ż n ą . Z g ro m a d z e n ie S a le z ja ń s k i e k s . B o sk o , o t w a r te o d s a m e g o p o c z ą tk u n a sz c z e g ó ln e u m iło w a n ie s tu d ió w p a tr y sty c z n y c h , p o d tr z y m u je i w s p ie r a z p e łn y m o d d a n ie m in ic ja t y w ę w y d a n ia C o r o n a P a t r u m . Z a m ie r z e n ie m t e j s e r ii j e s t d o k ła d n ie to, a b y o fia r o w a ć p o m o c d la f o r m a c ji k a p ł a n ó w i lu d z i św ie c k ic h , zd o ln y ch c z e r p a ć z d e p o z y tu O jcó w . W k o ń c o w e j czę ś c i lis t u a p o s to ls k ie g o A u g u s t i n u m H ip p o n e n s e m , r o z e s ła n y m p r z e z J a n a P a w ła I I do K o śc io łó w z o k a z ji o b c h o d ó w 1600-ej ro c z n ic y n a w r ó c e n ia św . A u g u st y n a , c z y ta m y : « T e g o n ie z w y k łe g o c z ło w ie k a c h c e m y z a p y ta ć o to, co m a do p o w ie d z e n ia d z is ie js z e m u czło w iek o w i. M y ślę — k o n ty n u u je P a p ie ż —

(3)

ż e m a do p o w ie d z e n ia n a p r a w d ę w ie le , czy to n a z a s a d z ie p r z y k ła d u , czy t e ż n a u c z a n ia » . U w a ż a m , że te s ło w a P a p ie ż a m o ż n a z a s to s o w a ć d o w sz y s t k ic h O jcó w . N a le ż y z a te m w y r a z ić w d z ię c z n o ść r e d a k t o r o m s e r ii C o r o n a P a t r u m , k tó r z y p o m a g a ją n a m p r z y b liż y ć so b ie o r ę d z ie i z r o z u m ie ć n a u c z a n ie t r a d y c ji c h r z e ś c ija ń s k ie j” .

D o se r ii, o k t ó r e j m o w a , o b o k d z ie ł O jc ó w K o ś c io ła tłu m a c z o n y c h n a ję z y k w ło sk i i k o m e n to w a n y c h p r z e z w sp ó łc z e sn y c h u cz o n y c h n a le ż ą ró w n ie ż o p r a c o w a n ia n ie k tó ry c h z a g a d n ie ń w fo r m ie m o n o g r a fic z n e j o r a z p o d r ę c z n i k i, tzw . S t r u m e n t i d e l l a C o r o n a P a t r u m . P ie r w s z y m z ty c h o sta tn ic h , j a k i z o s t a ł o p u b lik o w a n y w 1990 r. w T u ry n ie , j e s t I n t r o d u z io n e a i P a d r i d e l l a C h i e s a . S e c o l i I e I I . J e s t to o d n o w io n e i p o p ra w io n e w y d a n ie c z ę śc i d w u to m o w e g o p o d r ę c z n ik a a u t o r s t w a s a le z ja n in a G . В o s i o, I n iz ia z io n e . a i P a d r i , S E I , T o rin o 1963— 6 4 2, k t ó r e g o d o k o n a li d w a j p r o fe so r o w ie P a p ie s k ie g o U n i w e r s y t e t u S a le z ja ń s k ie g o : E. d a l C o v o l o (R zy m ) i M . M a r i t a n o (T u ry n ). P o d e jm u ją c s ię te g o z a d a n ia o b a j w y ż e j w sp o m n ia n i u c z e n i p o sta n o w ili w p ie r w sz y m to m ie p o d a ć o g ó ln e w ia d o m o śc i n a t e m a t O jc ó w K o ś c io ła o r a z p r z e d s ta w ić sy lw e tk i, a t a k ż e n ie k tó r e b a r d z ie j z n a c z ą c e t e k s ty O jc ó w a p o

s to ls k ic h i a p o lo g e tó w g r e c k ic h z I I w . o p a tr z o n e n a jn o w s z y m i n o ta m i b i b lio g r a fic z n y m i. U c z y n ili to p r z y w sp ó łp r a c y ró ż n y ch z n a n y c h w sp ó łc z e sn y c h p a t r y s t ó w w ło sk ic h , t a k ic h j a k : F . B e r g a m e l l i , F. B o l g i a n i , O. P a s - q u a t o. P o n a d to z o st a ła w p o c z ą tk o w e j p a r t ii t e j k s ią ż k i p r z y to c z o n a w c a ło ś c i I n s t r u k c ja n a t e m a t s tu d iu m O jc ó w K o ś c io ła w o k r e sie f o r m a c ji k a p ł a ń s k i e j, w y d a n a n ie d a w n o p r z e z K o n g r e g a c ję d / s W y c h o w a n ia k a to lic k ie g o . M a ją w r e sz c ie w n ie j w ie lk ą w a r to ś ć n a s t ę p u ją c e in d e k s y : b ib lijn y , a u to r ó w s ta ro ż y tn y c h , śre d n io w ie c z n y c h i w sp ó łc z e sn y c h . T łu m a c z e ń d o k o n a n o n a p o d st a w ie t a k ic h w y d a ń te k s tó w o r y g in a ln y c h , j a k : A r c h a m b a u l t G ., J u s t i n . D ia lo g u e a v e c T r ip h o n . T e x t e g r e c ., t r a d u c t i o n f r a n ç a i s e , in t r o d u c t io n , n o t e s e t in d e x , v o l. I— II, P a r is 1909. C a m e l o t T h ., I g n a c e d ’ A n t io c h e . P o l y c a r p e d e S m y r n e . L e t t r e s . M a r t y r e d e P o l y c a r p e ( — S o u r c e s C h r é tie n n e s 10), P a r i s 1969 4, 176— 192. F u n k F . X ., P a t r e s A p o s t o lic i, 2 v o ll., T ü b in g e n 1901— 1913 2. G r a n t R . M ., T h e o p h i l u s o f A n tio c h . A d A u t o l ic u m . T e x t a n d T r a n s l a t i o n ( = O x fo r d E a r ly C h r is tia n T e x t s ), O x fo r d 1970. J a u b e r t A ., C lé m e n t d e R o m e . E p i t r e a u x C o r in t h ie n s ( = S o u r c e s C h r é tie n n e s 167), P a r i s 1971. R a u s c h e n G ., S . I u s t i n i A p o l o g i a e d u o ( = F lo r ile g iu m P a t r is t ic u m 2), B o n n 1 9 1 1 2. U b a l d i P. — P e l l e g r i n o M ., A t e n a g o r a . L a S u p p l i c a p e r i c r i s t i a n i. D e i l a r i s u r r e z i o n e d e i m o r t i ( = C o r o n a P a t r u m S a le s ia n a , s e r ie s g r a e c a 15), T o r in o 1947. W h i t t a k e r M ., T a t i a n . O r a t io a d g r a e c o s a n d F r a g m e n t s ( = O x fo r d e a r ly C h r is tia n T e x t s ), O x fo r d 1982. k s . J a n G l i ś c i ń s k i S D B , W a r s z a w a 2. P a n o r a m a p a tr y sty c z n a N a le ż y z r a d o ś c ią o d n o to w a ć u k a z a n ie s ię n a r y n k u k s i ę g a r s k im w P o lsc e k o le jn e j p o z y c ji p o św ię c o n e j O jc o m K o ś c io ła , k t ó r a m a s łu ż y ć p o p u la r y z a c ji ic h ż y c ia , m y śli i tw ó rc z o śc i. J e s t to lic z ą c a 248 s tr o n k s ią ż k a p t. O jc o w ie K o ś c i o ł a . P a n o r a m a p a t r y s t y c z n a , b ę d ą c a p o c z ę śc i t łu m a c z e n ie m z ję z y k a f r a n c u s k ie g o , p o c z ę śc i z a ś o p r a c o w a n ie m w ję z y k u p o lsk im . A u to r a m i je j s ą d w a j u czen i. P ie r w s z y m j e s t D o m P ie r r e - P a t r ic k V e r b r a k e n O S B , k t ó r y n a s z k ic o w a ł d w a d z ie ś c ia „ p o r t r e t ó w ” O jcó w , d r u g im n a t o m ia s t j e s t k s . M a r e k S t a r o w i e y s k i , k t ó r y d o łą c z y ł d o n ich je sz c z e d w a d z ie ś c ia sie d e m . W te n sp o só b p o w s t a ł a o so b liw a p a n o r a m a , m a ją c a u k a z a ć c z y te ln

(4)

i-k o w i t e j i-k s ią ż i-k i w su m ie c z te rd z ie śc i sie d e m sy lw e te i-k s ta r o c h r z e śc ija ń s i-k ic h p is a r z y o r a z ich n a jb a r d z ie j c h a r a k t e r y s ty c z n e w y p o w ie d z i, o p a tr z o n e s to so w n y m i u w a g a m i. P o z y c ja , o k t ó r e j m o w a , w y d a n a p rz e z W y d a w n ic tw o A r c h id ie c e z ji W a r s z a w sk ie j, p o d a je ty tu łe m w stę p u n a jb a r d z ie j p o d st a w o w e w ia d o m o śc i d o ty c z ą c e ta k ic h z a g a d n ie ń , j a k : k im s ą O jc o w ie K o ś c io ła ; p o co c z y ta ć O jc ó w K o ś c io ła ; j a k ich c z y ta ć ? O p ró c z te g o p o d a n e s ą p r a k ty c z n e p r o p o z y c je k o r z y s ta n ia z t e j k s ią ż k i o r a z b ib lio g r a fic z n e u w a g i n a t u r y g e n e r a ln e j, k tó r e w f o r m ie b a r d z ie j sz c z e g ó ło w e j s ą z a m ie sz c z o n e p r z y k a ż d y m z O jc ó w . R z e c z ą p o ż y te c z n ą w y d a je s ię te ż m a p k a , in fo r m u ją c a n a t e m a t g e o g r a fic z n e g o r o z m ie sz c z e n ia p r z e d sta w io n y c h w t e j k sią ż c e sta r o c h r z e śc i ja ń s k ic h p is a r z y . N a k o n ie c n a le ż y z a z n a cz y ć , że t e k s ty f r a n c u s k ie p r z e ło ż y li z n ie w ie lk im i s k r ó ta m i i sto so w n y m i m o d y f ik a c ja m i (n p. d o łą c z e n ie p o l s k ie j b ib lio g r a f ii) k s. M a r e k S t a r o w i e y s k i o r a z k s . S ła w o m ir K a w e c k i .

k s . J a n G l i ś c i ń s k i S D B , W a r s z a w a

3. L e c t i o A u g u s t i n i (V I I)

T a k s ię n a z y w a s e r i a w y d a w a n a p r z e z L . F . P i z z o l a t o i G. S c a n a - V i n o. P u b lik u je s ię w n ie j a k t a z T y g o d n i A u g u sty ń sk ic h , o r g a n iz o w a n y c h o d la t w P a w ii (Ita lia ), t j. w m ie śc ie , do k tó r e g o ok. 725 r. z o sta ły p r z e n ie s io n e d o c z esn e sz c z ą tk i b is k u p a H ip p o n y i u m ie sz c z o n e w B a z y lic e św . P io tr a . K a ż d e g o r o k u w m ie s ią c u k w ie tn iu p r z y je ż d ż a ją do te g o m i a s t a u cze n i, b ę d ą c y z n a w c a m i ż y c ia i d o k tr y n y św . A u g u s t y n a , k tó r z y c z y t a ją i k o m e n t u ją je g o te k s ty . P r z y s łu c h u ją c y się t e j o so b liw e j le c t io A u g u s t i n i u c z e stn ic y s ą w t e n sp o só b w ta je m n ic z a n i w b o g a c tw o i g łę b ię m y śli b is k u p a H ip p o n y . D o ty c h c z a s u k a z a ło s ię sie d e m to m ó w , z a w ie r a ją c y c h a k t a ty c h p o sie d z e ń . C z te r y z n ic h d o ty c z ą „W y z n a ń ” , p ią t y j e s t p o św ię c o n y t r a k ta to w i „O m u z y c e ” , s z ó sty — „O w o ln e j w o li” , sió d m y z a ś, k t ó r y u k a z a ł s ię w 1991r., z a w ie r a k o m e n ta r z e do d w ó ch d z ie ł św . A u g u s t y n a : „O o b y c z a ja c h K o ś c io ła k a to lic k ie g o ” i „ n ie śm ie r te ln o śc i d u sz y ” . W t e j o s t a tn ie j le c t io A u g u s t i n i u d z ia ł w z ię li t a c y u cze n i, j a k : J . К . С о у 1 e, F . D e c r e t, A . C l e r i c i , E. L. F o r t i n , M. A. V a n n i e r , P . P о г г o, G . В a 1 i d o. A o to ich k r ó t k a p r e z e n ta c ja .

J . К . С о у 1 e je s t a u to r e m w ie lu p u b lik a c ji i su d ió w a u g u sty ń sk ic h . D o k to ry z o w a ł s ię w e F r y b u r g u ( S z w a jc a r ia ) n a p o d sta w ie r o z p r a w y n a t e m a t D e m o r i b u s E c c l e s i a e c a t h o lic a e . O b e c n ie j e s t p r o fe s o r e m h is to r ii i s t a r o ż y tn e j lit e r a t u r y c h r z e ś c ija ń sk ie j n a W y d z ia le T e o lo g ic z n y m U n iw e r sy te tu S a in t - P a u l w O tta w ie (K a n a d a ) . Z n a n y j e s t z w ła sz c z a je g o k o m e n ta r z do D e m o r i b u s E c c l e s i a e c a t h o lic a e . P o d c z a s o s t a tn ie j l e c t io A u g u s t i n i z a b ie r a ł g ło s n a t e m a t n a s t ę p u ją c y : D e m o r i b u s E c c l e s i a e c a t h o l i c a e : A u g u s t i n c h r é  t ie n à R o m e .

F . D e c r e t j e s t u czo n y m w z a k r e s ie sta r o ż y t n e j A f r y k i i z a jm o w a ł się w y k o p a lis k a m i a r c h e o lo g ic z n y m i w M a g h r e b ie . B y ł k ie r o w n ik ie m k a t e d r y h i sto r ii r z y m sk ie j n a U n iw e r sy te c ie w O r a n ie (1968— 1971) i w L y o n ie (1971— 1981). N a s t ę p n ie b y ł p r o fe s o r e m sta r o ż y t n e j h is to r ii n a U n iw e r sy te c ie w G u ja n ie F r a n c u s k ie j (1981— 1987). O b e c n ie n a u c z a w In s titu tu m P a tr ist ic u m A u g u s t i n ia n u m w R z y m ie . J e g o p r a c e d o ty c z ą g łó w n ie m a n ic h e iz m u a fr y k a ń s k ie g o . P o d c z a s o s t a tn ie j le c t io A u g u s t i n i w y p o w ia d a ł się n a t a k i oto t e m a t: D e m o  r i b u s E c c l e s i a e c a t h o l i c a e e t D e m o r i b u s m a n i c h a e o r u m , l i v r e II .

A . C l e r i c i o p u b lik o w a ł w E d iz io n i A u g u s t i n u s k s ią ż k ę p t. L a c o r r e - z io n e f r a t e r n a in S . A g o s t in o , P a le r m o 1989. W c z a sie o s t a tn ie j le c t io A u g u  s t i n i w y g ło sił p r e le k c ję p t. L a ’’d i s c i p l i n a ” c o m e ’’m e d i c i n a a n i m i ” (M or. I, 27, 52— 28, 56).

E . L . F о r 1 i n j e s t p r o fe s o r e m te o lo g ii w B o sto n C o lle g e . S p o śr ó d je g o p r a c n a u w a g ę z a s łu g u ją : C h r i s t i a n i s m e e t c u l t u r e p h ilo s o p h iq u e a u c i n q u i è  m e s iè c le , P o l i t i c a l I d é a l i s m e a n d C h r i s t i a n i t y in t h e T h o u g h t o f S t . A u g u

(5)

-s t in e , D i -s -s i d e n c e e t p h i l o -s o p h i e a u m o y e n â g e . W s p ó łp r a c u je ta k ż e z n a s t ę p u ją c y m i c z a s o p is m a m i: A m e r i c a n P o l i t i c a l S c ie n c e . R e v i e w , A u g u s t i n i a n S t u d i e s , C r o s s C u r r e n t s , I n t e r p r e t a t i o n , M e d ia e v a l i a , R e c h e r c h e s A u g u s t i n i e n - n e s , R e v i e w o f M e t a p h y s i c s , R e v i e w o f P o l i t i c s , R e v u e d e s é t u d e s A u g u s t i - n ie n n e s , S t u d i a P a t r i s t i c a , T h e o l o g i c a l S t u d i e s . W c z a sie o s t a tn ie j le c t io w y g ło s ił p r e le k c ję p t. A u g u s t i n e ’s D e Q u a n t i t a t e A n im a e o r t h e s p r i t u a l d im e n  s io n o f h u m a n e e x is te n c e .. M . A . V a n n i e r , w y k ł a d a ją c a n a U n iw e r sy te c ie w S t r a s b u r g u . W śró d j e j p u b lik a c ji n a u w a g ę z a s ł u g u ją : L e r ô le d e l’h e x a é m é r o n d a n s l ’i n t e r p r é  t a t i o n a u g u s t i n i e n n e d e l a c r é a t i o n , w : R S P T 71 (1987) 537— 547; M a n ic h é  is m e e t p e n s é e a u g u s t i n i e n s e d e l a c r é a t io n , w : J o r n a d a s A u g u s t i n i a n a s , V a lla d o lid 1988, s. 143— 151. P o d c z a s o s t a tn ie j le c t io w y g ło siła p r e le k c ję p t. L e s t a t u t d l ’â m e d a n s le D e q u a n t i t a t e a n im a e .

P . P o r r o p r o w a d z i b a d a n ia w D e W u lf-M a n sio n c e n tru m v/ K a th o lie k e U n iv e r s it e it L e u v e n (L o u v a in ). S p o ś r ó d je g o p u b lik a c ji n a le ż y p r z y p o m n ie ć : S . A g o s t in o , L a v e r a r e l i g i o n e (p r z e k ła d , w s t ę p i k o m e n ta r z ), B a r i 1986. P o d c z a s o s t a tn ie j l e c t io w y g ło sił p r e le k c ję p t. I I p r i m a t o d e l v e d e r e n e l D e q u  a n t i t a t e a n i m a e .

G . В a 1 i d o j e s t n a u c z y c ie le m w sz k o le śr e d n ie j. P r o w a d z i p o s z u k iw a n ia w z a k r e s ie p ó ź n o a n ty c z n e j c h r z e ś c ija ń s k ie j lit e r a t u r y ła c iń sk ie j. P u b li k o w a ł n a ła m a c h c z a s o p is m a O r p h e u s i w s p ó łp r a c u je z c z a s o p is m a m i S a - p i e n z a i M e t a lo g ic o n . P o d c z a s o s t a t n ie j le c t io w y g ło sił p r e le k c ję p t. P r o b ie r n i d i l o g i c a f o r m a l e n e l D e q u a n t i t a t e a n i m a e .

K s ią ż k a , z a w i e r a ją c a a k t a z t e j le c tio z o st a ła o p u b lik o w a n a p r z e z E d i- z io n i A u g u s t in u s w P a le r m o w 1991 ro k u , lic z y 213 str o n i je s t z a ty tu ło w a n a D e m o r i b u s e c c l e s i a e c a t h o l i c a e e t d e m o r i b u s M a n ic h a e o r u m . D e q u a n t i t a t e a n i m a e d i A g o s t in o d ’I p p o n a .

k s . J a n G l i ś c i ń s k i S D B , W a r s z a w a i . G n o stic a

W o sta tn im c z a sie u k a z a ły się n o w e p u b lik a c je n a t e m a t g n o sty c y z m u . N ie k tó r e z n ich w y d a ją się w a r te o d n o to w a n ia . C h o d z i o l a t a 1987— 1990. A o to o n e : 1. G n o s t y c y z m w o g ó l n o ś c i a ) D e f in ic ja — D o k tr y n a D i N o 1 a A . M ., G e s ù S e g r e t o . A s c e s i e r iv o lu z io n e s e s s u a l e n e l C r i s t ia n e - s im o n a s c e n t e , R o m a 1989. F i l o r a m o G ., L ’a t t e s a d e l l a f in e . S t o r i a d e l l a g n o s i, B a r i — R o m a 1987. H e i n e S ., E m a n a t i o n e n u n d S y z y g i e n : D ie G n o s is , w : D ie K o n f l i k t e d e r f r ü h e n C h r i s t e n h e i t : Z u r h i s t o r i s c h e n K r i t i k e in e r f e m i n i s t i s c h e n T h e o lo g ie , G ö ttin g e n 1987, s. 117— 135. K o s l o w s k i P ., G n o s i s u n d M y s t ik in d e r G e s c h ic h t e d e r P h ilo s o p h ie , M ü n c h e n — Z ü ric h 1988. Q u i s p e i G ., G n o z a (tłu m . В . K ita ), W a r s z a w a 1988. b ) P o c z ą tk i, e k s p a n s ja , lid e rz y i g r u p y С h u r t o n T ., T h e G n o s t i c s , L o n d o n 1987. F i l o r a m o G ., II r i s v e g l i o d e l l a g n o s i o v v e r o d i v e n t a r e D io , R o m a — B a r i 1990. К о e s t e r H ., L a t r a d i t i o n a p o s t o l i q u e e t l e s o r i g i n e s d u g n o s t ic is m e , w : R P T 119 (1987) 1— 16. L a m p e P. , K a r p o k r a t i a n e r , w : D ie s t a d r ö m i s c h e n C h r i s t e n in d e n e r s t e n

(6)

b e id e n J a h r h u n d e r t e n. U n t e r s u c h u n g e n z u r S o z i a l g e s c h i c h t e , T ü b in g e n 1987, s. 269— 270. M e a d G . R ., S a g g i m i s t i c i e v i s i o n i g n o s t ic h e . C o m e in a l t o c o s t i n b a s s o , P o n z a n o M a g r a 1988. M e a d G ., G n o t ic is m o e c r i s t i a n e s i m o d a l l e o r ig in i, P o n z a n o M a g r a 1989.

N e y m e y r U.,

D ie c h r i s t l i c h e n L e h r e r i m z w e it e n J a h r h u n d e r t . Ih re. L e h r  t ä t i g k e i t , ih r S e l b s t v e r s t ä n d n i s u n d ih r e G e s c h ic h t e , w : V C h r, S u p p l. 4, L e id e n 1989. N o r e l l i E ., U n a „ r e s t i t u z i o n e ” d i M a r c i o n e ? w : C r it ic a S t o r ic a 8 (1987) 609— 631.

c) G n o sty c y z m a c h r z e ś c ija ń st w o — K o ś c ió ł a g n o sty c y z m

В

r

o

X

N ., „ W a s b e f r e i t , i s t d ie G n o s i s ” . D ie R e a k t i o n d e r f r ü h e n K i r c h e a u f e in e e s o t e r i s c h e R e lig io n , w : D ia k o n ia 18 (1987) 235— 241. J o h n s o n D . W ., C o p t ic R e a c t i o n s to G n o s t i c i s m a n d M a n ic h e is m , w : M u - s é o n 100 (1987) 199— 209. L u t t i k h u i z e n G . P ., T h e E v a l u a t i o n o f t h e T e a c h i n g o f J e s u s in C h r i  s t i a n G n o s t i c R e v e l a t i o n D i a l o g u e s , w : N o v u m T e s t a m e n tu m 30 (1988) 158— 168. M a c D o n a l d D . R ., T h e r e I s N o M a le A n d F e m a l e : T h e F a t e o f a D o m i n i c a l S a y i n g in P a u l a n d G n o s t i c i s m , w : H a r v a r d D i s s e r t a t i o n s i n R e lig io n 20, P h ila d e lp h ia 1987. M a с R a e G . W., S t u d i e s in th e N e w T e s t a m e n t a n d G n o s t i c i s m , w : G o o d N e w s S t u d i e s , W ilim in g to n 1987. M e t z g e r В . M ., G n o s t ic is m , w : T h e C a n o n o f t h e N e w T e s t a m e n t : I t s O r ig in s , D e v e lo p m e n t a n d S i g n i f ic a n c e , P a r t T w o , IV , 1, O x fo r d 1987. O r b e A ., I n t r o d u c c io n a l a t e o l o g i a d e l o s s i g l o s I I y I I I , t. I— II, R o m a 1987. d ) G n o sty c y z m — H e lle n iz m M a r t i n L . H ., L a t e H e l l e n is t i c G n o s is , w : H e l l e n is t i c R e l i g i o n s : A n I n t r o  d u c t io n , N e w Y o r k — O x fo r d 1987. P a r r o t D . M ., G n o s t i c i s m a n d E g y p t i a n R e lig io n , w : N o v u m T e s t a m e n tu m 29 (1987) 73— 93. 2. M a n d a j c z y c y W o s h i t z K . M. — H u t t e r M. — P r e n n e r K ., D a s m a n d ä i s c h e U r d r a  m a d e s L i c h t e s , F r e ib u r g 1990. 3. H e r m e s T r i s m e g i s t o s B ü с 1 i J . — D e r P o i m a n d r e s . E i n p a g a n i s i e r t e s E v a n g e l i u m . S p r a c h l i c h e u n d b e g r i f f l i c h e U n t e r s u c h u n g e n z u m 1. T r a k t a t d e s C o r p u s H e r m e t ic u m , w : W U N T 27 (1987) X I — 232.· 4. W a l e n t y n i a n i e L a m p e P ., Va l e n t i n i a n e r , w : W U N T 18 (1987) 251— 268. 5. N a g H a m m a d i B r e a m H . N ., T h e A p o c r y p h o n o f J o h n a n d O t h e r C o p t ic T r a n s l a t i o n s , B a ltim o r e 1987. D a r t J . , T h e J e s u s o f H e r e s y a n d H i s t o r y . T h e D i s c o v e r y a n d M e a n in g o f t h e N a g H a m m a d i G n o s t ic L i b r a r y , S a n F r a n c is c o 1988.

(7)

G o o d D . J . , R e c o n s t r u c t i n g t h e t r a d i t i o n o f S o p h i a in G n o s t i c L i t e r a t u r e , w : A t la n t a 1987. K i n g K . L ., Im a g e s o f t h e F e m i n i n e in G n o s t ic is m , w : S t u d i e s in A n t iq u it y a n d C h r i s t i a n i t y , P h ila d e lp h ia 1988. L e l y v e l d M ., L e s l o g i a d e l a v i e d a n s l ’Ê v a n g i l e s e lo n T h o m a s . A l a r e c h e r c h e d ’une, t r a d i t i o n e t d ’u n e r é d a c t i o n , w : N a g H a m m a d i S t u d i e s 34, L e id e n 1987. O n u k i T ., G n o s i s u n d S t o a . E in e U n t e r s u c h u n g z u m A p o k r y p h o n d e s J o  h a n n e s , G ö ttin g e n 1987. P a r r o t t o D . M., R e v i s e d I n d e x t o N a g H a m m a d i S t u d i e s v o lu m e X I , w : N a g H a m m a d i S t u d i e s 11, C la r e m o n t 1987. S c h ö l t e n C., M a r t y r i u m u n d S o p h i a m y t h o s im G n o s t i c i s m u s n a c h d e n T e x t e n v o n N a g H a m m a d i , w : J b A C , E r g ä n z u n g sb a n d 14, M ü n ste r 1987. W i l l i a m s J . A., A b i b l i c a l I n t e r p r e t a t i o n in t h e G n o s t ic G o s p e l o f T r u t h f r o m N a g H a m m a d i , A t la n t a 1988. W i n t e r h a l t e r R ., T h e f i f t h G o s p e l : A V e r s e - b y - V e r s e N e w A g e C o m m e n t a r y o n the. G o s p e l o f T h o m a s , S a n F r a n c is c o 1988. k s . J a n G l i ś c i ń s k i S D B , W a r s z a w a II. K O M U N IK A T Y 1. K a p ła ń s tw o c h rz c ie ln e i f o r m a c ja te o lo g ic z n a u O jc ó w K o ś c io ła W d n ia c h 14— 15— 16 m a r c a 1991 r. n a W y d z ia le L it e r a t u r y K la s y c z n e j i C h r z e ś c ija ń s k ie j P a p ie s k ie g o U n iw e r s y te t u S a le z ja ń s k ie g o w R z y m ie o d b y ło się c z te r n a s te ju ż s y m p o z ju m p a tr y s t y c z n e p o św ię c o n e k a p ła ń s t w u c h r z c ie ln e m u i f o r m a c ji te o lo g ic z n e j w k a te c h e z ie i w ś w ia d e c tw ie ż y c ia O jc ó w (S a c e r d o z i o b a t t e s i m a l e e f o r m a z i o n e t e o l o g i c a n e l l a c a t e c h e s i e n e l l a t e s t i m o n i a n z a d i v i t a d e i P a d r i ) . P r o g r a m te g o sy m p o z ju m p r z e d s ta w ia ł się n a s t ę p u ją c o : C z w a r te k (14 m a r c a 1991 r.) — g o d z. 15.30 S . F e l i c i — P o n tific ia U n iv e r s it é S a le s i a n a (R zy m ) — O tw a rc ie sy m p o z ju m . E. P e r e t t o — „ M a r ia n u m ” i U n iw e r sy te t w C h ie ti — P e r s p e k t y w y k a t e ch e z y św . I r e n e u sz a . M . G . B i a n c o — U n iw e r sy te t w M a c e r a t a i In s ty tu t M a r ia S S . A s s u n t a — K le m e n s A le k s a n d r y js k i: it in e r a r iu m ro z u m n e j w ia ry . A . Q u a c q u a r e l l i — U n iw e r s y te t „ L a S a p ie n z a ” (R zy m ) — P o d s ta w y t e o lo g ii w sp ó ln o to w e j u O r y g e n e sa . C. R i g g i — P o n tif ic ia U n iv e r s it é S a le s i a n a (R zy m ) — K a p ła ń s t w o c h r z c ie l n e i f o r m a c ja te o lo g ic z n a w „ K a t e c h e z a c h ” C y r y la Je r o z o lim sk ie g o . P ią t e k (15 m a r c a 1991 r.) — g o d z. 15.30 O. P a s q u a t o — P o n tif ic ia U n iv e r s it é S a le s i a n a (R zy m ) — K a p ła ń s t w o C h r y stu so w e i k a p ła ń s t w o w ie r n y c h w n a u c z a n iu J a n a C h ry z o sto m a . T . P i s c i t e l l i C a r p i n o — U n iw e r s y te t w N e a p o lu — R o la w ie r n y c h w p o e z ji P a u lin a z N o li. A . V . N a z z a r o — U n iw e r s y te t w N e a p o lu — I d e a ł lu d u B o ż e g o w p i s m a c h W e n e c ju sz a F o r t u n a t u s a . S o b o t a (16 m a r c a 1991 r.) — g o d z. 15.30 C . M o r e s c h i n i — U n iw e r sy te t w P iz ie — C h rz e st ja k o p o d st a w a r e f l e k s ji te o lo g ic z n e j u św . G r z e g o r z a z N a z ja n z u .

(8)

M. M a r i n — U n iw e r s y te t w B a r i — W iern i „ w e z w a n i do m ą d r o ś c i” w e d łu g św . A u g u sty n a . A . C e r e s a G a s t a l d o — U n iw e r s y te t w G e n u i — W ia r a i w ie d z a w te o lo g ii M a k s y m a W y z n aw cy . A . M . T r i a c c a — P o n tif ic ia U n iv e r s it é S a le s i a n a i A n s e lm ia n u m (R zy m ) — T e r m in o lo g ia „ s łu ż e b n a ” S a k r a m e n t a r z a z W ero n y . P r z y c z y n e k do p o g łę b ie n ia k a p ł a ń s t w a w ie rn y c h . L i t u r g ia ja k o w e h ik u ł- „ lo c u s ” k a te c h e z y . Z a k o ń c z e n ie : k s . b p P . C o r d e s — w ic e p r z e w o d n ic z ą c y P a p ie s k ie j R a d y do s p r a w L a i k a t u — „ J e s t e ś c i e k r ó le w s k im k a p ła ń s t w e m ” (1 P 2, 9). B i b lijn e k o rz e n ie t r a d y c y jn e g o w y r a ż e n ia . W d r u g im d n iu s y m p o z ju m , o k tó r y m m o w a , m ia ła m ie js c e p r o m o c ja d w ó c h k s ią ż e k : G . B o s i o — E. d a l C o v o l o — M. M a r i t a n o , I n t r o - d u z io n e a i P a d r i d e l l a C h i e s a ( s e c o li I e I I ) ( S t r u m e n t i d e l l a C o r o n a P a t r u m , 1), S E I , T o rin o 1990; A . B a r u f f a , L e c a t a c o m b e d i S . C a l l i s t o , L D C , T o rin o 1982 2. k s . J a n G l i ś c i ń s k i S D B , W a r s z a w a Ï. P a tr y st y c z n a le k t u r a K s i ą g M ą d ro śc io w y c h W d n ia c h 9— 11 m a ja 1991 r. w In s ty tu c ie P a tr y st y c z n y m A u g u s t in ia n u m w R z y m ie o d b y ło się X X S p o tk a n ie U c z o n y c h w z a k r e sie S t a r o ż y tn o ś c i C h r z e ś c ija ń s k ie j, k tó r e p o św ię c o n e b y ło le k tu r z e c h r z e ś c ija ń s k ie j K s i ą g M ą d r o śc io w y c h . P a tr o n o w a li m u S e k r e t a r z G e n e r a ln y R a d y E u ro p y , P r z e w o d n ic z ą c y R a d y i G m in y R z y m u . P r o g r a m te g o sy m p o z ju m p r z e d s ta w ia ł się w n a s t ę p u ją c y sp o só b : C z w a r te k , 9 m a ja K w e s t ie o g ó ln e. P r o f. V . G r o s s i (P rz e w o d n ic z ą c y A u g u stin ia n u m ) — O tw a r c ie X X S p o t k a n i a i p o w ita n ie je g o u c z e stn ik ó w . P r o f. F . В о 1 g i a n i (U n iw e rsy te t w T u ry n ie ) — D w u d z ie sto le c ie S p o tk a ń U c z o n y c h S t a r o ż y tn o ś c i C h r z e ś c ija ń s k ie j. P r o f. A . T u i l i e r (P a ry ż , B ib lio te k a S o r b o n y ), K s i ę g i M ą d ro śc io w e a k a n o n S t a r e g o T e s t a m e n tu w K o ś c ie le s ta r o ż y tn y m — r e la c ja . P r o f . S . L i l i a (B ib lio te k a W a ty k a ń sk a ), M ą d r o ść S a lo m o n a p o m ię d z y sto ic y z m e m a n e o p la to n iz m e m — k o m u n ik a t. P r o f. P . H a m b l e n n e (B r u k s e la ) , S a p i e n t i a S a lo m o n o w a a v ir t u s r z y m sk a . Z b ie ż n o śc i i ro z b ie ż n o śc i p o m ię d z y P r z y s ło w ia m i (X — X X I X ) i s e n te n c ja m i P u b liliu s z a S y r u s a — k o m u n ik a t. P r o f. U . P i z z a n i (U n iw e r sy te t w P e r u g ii), P o ję c ie h a rm o n ii k o sm ic z n e j u św . A u g u s t y n a i K a s jo d o r a w ś w ie tle M d r U , 21 (o m n ia i n m e n s u r a e t n u m e r o e t p o n d e r e d i s p o s u i s t i) — k o m u n ik a t. P r o f. J . I r m s c h e r (A k a d e m ia B e r liń s k a ), N a s t ę p s tw o sta r o t e s ta m e n t a ln y c h K s i ą g M ą d ro śc io w y c h w B iz a n c ju m — r e l a c ja w j. w ło sk im . S e k c j a A P r o f. С . K l a u s R e g g i a n i (U n iw e r sy te t „ L a S a p ie n z a ” w R z y m ie ), F i g u r a H e n o c h a w M ą d r o śc i — k o m u n ik a t.

D r A . M a z z a n t i (U n iw e rsy te t w B o lo n ii), F ilo n z A le k s a n d r ii a K s i ę g i M ą d r o śc io w e — k o m u n ik a t.

D r M . Z u v i (In sty tu t H a b e r m a n n a w T e l A w iw ie ), L i t e r a t u r a m ą d r o śc io w a w t e k s ta c h z N a g H a m m a d i — r e la c ja .

D r F . G a r c i a B a z à n (B u e n o s A ir e s), Z a sto so w a n ie K s i ą g M ą d ro śc io w y c h w K o d e k s ie J u n g a (N H C 1) — k o m u n ik a t.

(9)

P r o f . R . P e t r a g l i o (k a n to n T ic in o ), K o p iś c i i tłu m a c z e c h r z e ś c ija ń sc y B e n S y r a c h a — k o m u n ik a t. S e k c j a В P r o f. G . A z z a l i B e l a r d i n e l l i (U n iw e r sy te t w B o lo n ii), L e k t u r a K s i ą g M ą d ro śc io w y c h u T e r t u lia n a — r e la c ja . P r o f. M . P e r r i n (U n iw e r sy te t w A m ie n s), S t u d iu m M ą d r o śc i u C y p r ia n a i L a k t a n c ju s z a — k o m u n ik a t. P r o f . В . D . O s p e (U n iw e r sy te t św . T o m a s z a w R z y m ie ), K s i ę g i M ą d ro śc io w e w p o c z ą tk o w e j lite r a tu r z e m o n a sty c z n e j (w . IV — V ) — k o m u n ik a t. D r E . M o r i n i (U n iw e r sy te t w B o lo n ii), A u to r y te t K s i ą g M ą d ro śc io w y c h w d ia le k ty c e p o m ię d z y e r e m ity z m e m a c e n o b ity z m e m w g r e c k ie j h a g io g r a fii m o n a sty c z n e j — k o m u n ik a t.

D r E . Z о с с a (U n iw e r sy te t „ L a S a p ie n z a ” w R z y m ie ), S a p i e n t i a — K s ię g i M ą d ro śc io w e w p is m a c h a u g u s ty ń s k ic h p r z e d 396 r. — k o m u n ik a t.

D r G . S a n t i — (U n iw e r sy te t w G e n u i), K s i ę g i M ą d ro śc io w e w in te r p r e t a c ji św . A u g u sty n a . N o ty filo z o fic z n e — k o m u n ik a t.

P ią te k , 10 m a ja K s ię g i S a lo m o n a ( E k le z ja s t y k , P ie ś ń n a d P ie śn ia m i, H iob). P r o f. S . L e a n d r o (U n iw e r sy te t w M e ssy n ie ), E g z e g e z a p a tr y s t y c z n a K o - h e le ta . O d M e lito n a z S a r d e s d o k o m p ila c ji k a te n a r n y c h — k o m u n ik a t. D r M . A . B a r b a r a (U n iw e r sy te t w M e ssy n ie ), „ I n n a e g z e g e z a ” o r y g e - n e s o w s k a P ie ś n i n a d P ie ś n ia m i — r e la c ja . P r o f. J . N . G u i n o t (L y o n , S o u r c e s C h ré tie n n e s), C z y K o m e n t a r z d o P ie ś n i n a d P ie ś n ia m i j e s t fa k ty c z n ie o p u s m y s t i c u m ? — r e la c ja . P r o f. A . V i c i a n o (P a m p lo n a , U n iw e r s y te t w N a w a r z e ), T e o d o r e t z C y r u i je g o z a s a d y h e r m e n e u ty c z n e w P r o lo g u do K o m e n t a r z a do P ie ś n i n a d P i e ś n ia m i — r e la c ja . P r o f. С . M o r e s c h i n i (U n iw e r sy te t w P iz ie ), F u n k c ja n e o p la to n iz m u w h o m ilia c h św . G r z e g o r z a z N y ss y n a t e m a t P ie ś n i n a d P ie ś n ia m i — r e la c ja . S e k c j a A ( E k le z ja s t e s/H io b ) D r A . L a b a t e (U n iw e r sy te t w M e ssy n ie ), D io n iz y ja k o in te r p r e t a to r E k le - z ja s t e s a — r e la c ja . P r o f. A . S i c l a r i (U n iw e r sy te t w P a r m ie ), D o k tr y n a o p o d w ó jn y m stw o r z e n iu w H o m ilia c h n a t e m a t E k le z ja s t e s a św . G r z e g o r z a z N y s s y — k o m u n ik a t. P r o f . I. O p e 1 1 (U n iw e r sy te t w D ü sse ld o r fie ), K o m e n t a r z do E k le z ja s t e s a p r z y p is y w a n y S a lo n iu s z o w i z G e n e w y — k o m u n ik a t. D r R . S a v i g n i (L u c c a ), K o m e n t a r z A lk u in a d o K s i ę g i E k le z ja s t e s a i je g o lo sy w k u ltu r z e k a r o liń s k ie j — k o m u n ik a t. D r M . L . A n n e c h i n o (U n iw e r sy te t w N e a p o lu ), H io b 14, 4— 5 w s t a r o ż y tn e j e g z e g e z ie c h r z e ś c ija ń s k ie j — k o m u n ik a t. D r G . L e t t i e r i (U n iw e r sy te t „ L a S a p ie n z a ” w R z y m ie ), H io b w E n a r r a  t io n e s in P s a l m o s św . A u g u s t y n a — k o m u n ik a t. S e k c j a В (P ie śń n a d P ie ś n ia m i)

P r o f. J . M a i e r (U n iw e r sy te t w K o lo n ii), „ Ś n ia d a je ste m , le cz p ię k n a ” P n p 1, 5 w t r a d y c ji r a b in a c k ie j — k o m u n ik a t. P r o f. A . D e N i c o l a (U n iw e r sy te t w T r ie śc ie ), T h e o r ia n a t e m a t K o ś c io ła w H o m ilia c h o P ie śn i n a d P ie ś n ia m i św . G r z e g o r z a z N y ss y — k o m u n ik a t. P r o f. A . M i r a l e s (A te n e u m d e lla S a n t a C ro c e — R zy m ), P ie ś ń n a d P i e ś n ia m i w d u c h o w o śc i e u c h a r y s ty c z n e j św . A m b r o ż e g o — k o m u n ik a t D r C . J a c o b (U n iw e r sy te t w M ü n ste r), E g z e g e z a P ie ś n i n a d P ie ś n ia m i św . A m b r o ż e g o z M e d io la n u — k o m u n ik a t. D r T . P i s c i t e l l i C a r p i n o (U n iw e r sy te t w N e a p o lu ), P ie ś ń n a d P ie ś n ia m i w e g z e g e z ie P a u lin a z N o li — k o m u n ik a t.

(10)

D r B . S t u b e n r a u c h (In stitu tu m P a t r is t ic u m A u g u stin ia n u m ), A p o n iu sz i je g o K o m e n t a r z d o P ie ś n i n a d P ie ś n ia m i — k o m u n ik a t. S o b o t a , 11 m a ja A s p e k ty G e n e r a ln e — K s i ę g a P r z y słó w . P r o f . B . S t u d e r (A n se lm ia n u m — R zy m ), B ó g O jc ie c i P a n K s i ą g M ą d r o śc io w y c h u O jc ó w ła c iń sk ic h — r e la c ja . P r o f. J . G a u d e m e t (U n iw e r sy te t w P a r y ż u ), T e k s ty m ą d r o śc io w e w d z ie ła c h ju r y d y c z n y c h (IV — X I I ) — r e la c ja . P r o f. G . S a n d e r s (U n iw e r sy te t w G a n d a w ie ), K s i ę g i M ą d ro śc io w e w li st a c h św . H ie r o n im a — k o m u n ik a t. S e k c j a A (K s ię g a P r z y słó w ) P r o f. J . D o i g η o n (U n iw e r sy te t w B e sa n ç o n ), H ila r y z P o it ie r s ja k o k o m e n t a t o r P r z y słó w 8, 26— 30 — k o m u n ik a t. P r o f. J . H . F r i c k e l (U n iw e r sy te t w G r a z ), P r z e k a z K o m e n t a r z a H ip o lita d o K s i ę g i P r z y słó w — k o m u n ik a t. D r M . G i r a r d i (U n iw e r sy te t w B a r i) , K s i ę g a P r z y słó w w p is m a c h św . B a z y le g o z C e z a r e i — k o m u n ik a t. P r o f. E . C a v a l c a n t i (U n iw e r sy te t w R z y m ie ), K o m e n t a r z G r z e g o r z a z E lw ir y d o P r z y s łó w 30, 19 — k o m u n ik a t. S e k c j a В (K s ię g a P r z y słó w ) D r E . P r i n z i v a l l i (U n iw e r sy te t w C a ssin o ), K s i ę g a P r z y słó w w e g z e g e - zie a z ja t y c k i e j o d I r e n e u s z a do M e to d e g o — r e la c ja . D r C . M a g a z z ù (U n iw e r sy te t w M e ssy n ie ), P o c h w a ła „ d z ie ln e j n ie w ia s t y ” (P r z 31, 10— 31) w in t e r p r e t a c ji p a tr y s t y c z n e j — r e la c ja . P r o f . L . Z e k i y a n B o g h o s (U n iw e r sy te t w W en ecji), L e k t u r a a r m e ń s k a : K o m e n t a r z d o K s i ę g i P r z y słó w św . N e r s e s a z L a m b r o n u . P o sie d z e n ie g e n e ra ln e . k s . J a n G l i ś c i ń s k i S D B , W a r s z a w a I I I . S P R A W O Z D A N IA 1. Z a g a d n ie n ia w y c h o w a w c z e w lite r a tu r z e p a tr y s t y c z n e j

P o d t a k im h a s łe m o d b y ło s ię 28 lu te g o 1991 r. w A k a d e m ii T e o lo g ii K a t o lic k ie j w W a rsz a w ie s y m p o z ju m p a tr y sty c z n e . J e g o o t w a r c ia d o k o n a ł k s. R e k t o r p r o f, d r h a b . J a n Ł a c h , k t ó r y p o d k r e ś la ją c k o n ie c z n o ść k s z t a ł to w a n ia w d o b ie o b e c n e j id e a łó w m o r a ln y c h w śr ó d m ło d z ie ż y , w s k a z a ł ja k o n a w a r to ś c io w ą k o n fr o n ta c ję d z isie jsz y c h z a ło ż e ń w y c h o w a w c z y c h z m y ś lą te o lo g ic z n ą O jc ó w K o śc io ła . P ie r w s z y r e f e r a t p t. „ P a i d e i a — h is t o r ia je d n e g o i d e a ł u ” w y g ło sił d r T . G ó r s k i . P r e le g e n t w s k a z a ł n a jp i e r w n a z n a c z e n ie , ja k ie w sta r o ż y t n e j m y ś li g r e c k ie j n a d a w a n o p o ję c iu p a i d e i a . P o ję c ia te g o n ie u to ż sa m ia n o ty lk o z w y c h o w a n ie m . P a i d e i a s ta n o w iła d o m e n ę sp o łe c z n e g o d z ia ła n ia , w k t ó r e j w y r ó ż n io n o d w ie d z ie d z in y : te c h n e i a r e t é . T e d w ie w a r to ś c i s k ł a d a ł y się n a s o p h i a , k t ó r a n a b i e r a ła o sta te c z n e j w a r to ś c i w filo z o fii. N a s t ę p n ie p r e le g e n t p r z e d s ta w ił e w o lu c ję id e a łu p a i d e i a w s t a r o ż y t n e j G r e c ji , o d id e a łu r y c e r z a d o id e a łu p is a r z a . P r o b le m a t y k ę w y c h o w a n ia c h r z e ś c ija ń sk ie g o u św . K le m e n s a A le k s a n d r y js k ie g o o m ó w ił d r h a b . J . W o j t c z a k . P r e z e n ta c ji t e g o z a g a d n ie n ia d o k o n a ł o n n a p o d sta w ie o d z ie ła K le m e n s a pt. „ P e d a g o g ” . D la A le k s a n d r y j c z y k a P e d a g o g ie m t y m j e s t C h r y s tu s , k t ó r y p o c h y la s ię n a d c h o r ą d u sz ą c z ło w ie k a , p o u c z a ją , z a c h ę c a do d o b r a , w y c h o w u je . W te g o r o d z a ju d z ia ła n iu

(11)

C h r y stu so w i p r z y ś w ie c a t r o s k a o p r z y sz łe ży cie c z ło w ie k a . B o s k i W y ch o w a w c a s t o s u je w ty m c e lu ró w n ie ż ró ż n e f o r m y k r y ty k i: n a p o m n ie n ie , k a r ce n ie , z w ró ce n ie u w a g i, p o r u sz e n ie w n ę tr z a cz ło w iek a ... M a ją c n a u w a d z e w sk a z a n e ś r o d k i p r e le g e n t z a u w a ż y ł, że K le m e n s A le k s a n d r y js k i p o jm u je p r o b le m w y c h o w a n ia c z ło w ie k a do w ia r y w a n a lo g ic z n y sp o só b d o p r o b le m u w y c h o w a n ia d z ie c k a .

K s . d r S . L o n g o s z p r z e d s ta w ił z a g a d n ie n ie p t. „ P r y n c y p ia r e lig ijn e g o w y c h o w a n ia m ło d z ie ż y u św . A u g u s t y n a ” . P r e le g e n t u k a z a ł p r o g r a m sz k ó ł p r o w a d z o n y c h p rz e z św . A u g u s t y n a o r a z cele, j a k ie z a m ie r z a ł o sią g n ą ć . T r z y b y ły r o d z a je ty c h szk ó ł. P ie r w s z ą b y ła t a w C a s s ic ia c u m . Id e a łe m , j a k i p r z y ś w ie c a ł t e j sz k o le p r z e z n a c z o n e j d la ch ło p có w , b y ło w sp ó ln e s z u k a n ie i p o z n a w a n ie B o g a . P o p o w r o c ie do T a g a s t y św . A u g u s t y n z a ło ż y ł z a k ła d w y c h o w a w c z y o k la s z t o r n y m s p o so b ie ż y c ia , a c z k o lw ie k w y c h o w a n k o w ie n ie m u s ie li b y ć k o n ie c z n ie c h r z e ś c ija n a m i. B e z w z g lę d n y m w a r u n k ie m p r z y ję c i a do n ie g o b y ła u c z c iw o ść i ch ę ć p o s z u k iw a n ia P r a w d y . C a ły d z ie ń b y ł w y p e łn io n y p r a c ą n a u k o w ą . N a jw a ż n ie js z ą s p r a w ą b y ła le k t u r a P is m a S w ., ch o ć stu d io w a n o t a k ż e d z ie ła k la sy c z n e i filo z o ficz n e . T r z e c ią sz k o łą p r o w a d z o n ą p rz e z św . A u g u s t y n a b y ł z a k ła d w y c h o w a w c z y d la k le r y k ó w w H ip p o n ie , k tó r e g o c e le m b y ło p r z y g o to w a n ie ich do p r a c y d u s z p a s t e r s k ie j. W śró d id e a łó w w y c h o w a w c z y c h , j a k i e p r z y ś w ie c a ły A u g u sty n o w i, p r e le g e n t w s k a z a ł n a s t ę p u ją c e : o d w ró ce n ie s ię o d z ła i s k ie r o w a n ie k u d o b r u p o p rz ez m iło ść i p o słu sz e ń stw o , r o z w ó j in te le k t u a ln y i d u c h o w y o r a z t r o s k a o ro z w ó j d u c h o w y . O s t a t n i r e f e r a t p t. „ T r o s k a o d o b ro o jc z y z n y w te o r ii i w p r a k ty c e u św . A u g u s t y n a ” w y g ło sił d oc. d r h ab . A . E с k m a η n. P r e le g e n t u k a z a ł n a jp i e r w p o ję c ie p a ń s t w a u b is k u p a H ip p o n y , k tó r y u w a ż a ł, że r e s p o p u li p o w in n a o p ie r a ć s ię n a s p r a w ie d liw o ś c i i m iło ści. L u d sta n o w ią c y p a ń stw o j e s t w ie lk ą ro z u m n ą g r o m a d ą , j e s t sp o łe c z n o śc ią z g o d n ą w sp r a w a c h , k tó r e k o c h a . J e g o t r o s k a o d o b ro p a ń s t w a w in n a s ię w y r a ż a ć w z w y c ię ż a n iu z ła d o b r e m . W a ż n a je s t r ó w n ie ż sp o łe c z n a c ie r p liw o ść . W k a z a n ia c h i lis ta c h św . A u g u s t y n a j e s t w ie le z a c h ę t d o d ia lo g u i t o le r a n c ji.