A N D R Z E J K O Ł A C Z K O W S K I
DZIEJE GERMANISTYKI
NA KATOLICKIM UNIWERSYTECIE LUBELSKIM
Skrom ne początki
„Ziemia Lubelska” z dn. 8 1X1928 r. zamieściła w dziale poświęco nym wydarzeniom kulturalnym na terenie Lublina następujące do niesienie zatytułow ane Nowa grupa studiów na KUL: „W ydział Nauk Humanistycznych KUL, obejm ujący dotąd pięć grup studiów [tu w y liczenie] rozszerzony zostanie w początkach roku akademickiego 1928/29 0 jedną jeszcze grupę, a mianowicie uruchom iona będzie grupa studiów germanistycznych, prowadzona pod kierunkiem Rafała W oźniakowskie go, w izytatora K uratorium O.S.L. K ancelaria KUL przyjm uje już za pisy na nową grupę studiów, która w ypełnia odczuwalną dotąd lukę w programie studiów języków now ożytnych”.
Jest to pierwsza wzmianka o germ anistyce na KUL-u. Do tej pory istniał tylko lektorat języka niemieckiego, prowadzony przez Selinę Wołkowicką.
Zajęcia z grupą germ anistyczną rozpoczęły się w listopadzie 1928 r. w skromnym zakresie. R. Woźniakowski miał 5 godzin zajęć tygodnio wo, a mianowicie: Zarys dziejów niemieckiej literatu ry do XVI w. 1 wykład o pochodzeniu języka niemieckiego oraz o głosowni tego języka, poza tym proseminarium, którego tem atem była najpierw liry k a Goethe go i Schillera, a następnie lek tu ra Hermana i Doroty Goethego. Oprócz tego słuchaczy obowiązywały w ykłady i ćwiczenia uzupełniające stu dium.
W pierwszym roku akademickim w ykłady na studium germ anistycz- nym prowadzone były w języku polskim, ale już w następnym — 1929/30 — odbywały się po niemiecku i zwiększyła się o godzinę liczba zajęć czysto germanistycznych. Tem aty wykładów brzm iały: Geschichte der deutschen L iteratu r des XIV—XVIII Jhd. oraz Deutsche G ram m atik (Flexionslehre). Prosem inarium zajmowało się w ybranym i dziełam i Lessinga oraz Faustem Goethego. Sem inarium tyczyło literatu ry średnio
wiecznej (Der arme Heinrich H artm anna v. Aue oraz Gudrun i Ni
belungenlied).
N iestety, z chwilą opuszczenia Lublina przez w izytatora Woźnia kowskiego studium germ anistyczne przestało istnieć i zostało wznowio ne dopiero po ośmiu latach.
K atedra filologii niemieckiej została wprawdzie erygowana już w r. 1936, ale dopiero w dwa la ta później, po wielkich staraniach i obfitej korespondencji, zdołano pozyskać na kierow nika kated ry w charakterze zastępcy profesora dotychczasowego docenta filologii niemieckiej i skan dynaw skiej na U niwersytecie Warszawskim, dra Stanisław a Sawickiego (uchwała senatu z dnia 14 XI 1938). Był to uczeń prof. Zygm unta Łem- pickiego i zapowiadał się na wybitnego skandynawistę. Jego prace w tej dziedzinie stanow ią uznaną pozycję w skandynaw istyce światowej. Niestety, zginął w młodym jeszcze wieku, zastrzelony przez Niemców w W arszawie pod koniec pow stania, 23 V III 1944.
Stanisław Sawicki — chluba skandynaw istyki polskiej
Osoba pierwszego kierow nika katedry germ anistyki na KUL-u za sługuje na bliższe omówienie ze względu na nieprzeciętne w alory nauko we w ykazane zwłaszcza w dziedzinie tak mało w Polsce rozwiniętej, jaką jest skandynaw istyka.
Stanisław Sawicki od r. 1925 odbywał studia na Uniwersytecie W ar szawskim pod kierunkiem prof. Zygm unta Łempickiego, interesując się zwłaszcza średniowieczną poezją i skandynaw istyką. W r. 1951 uzyskuje doktorat na podstaw ie pracy G ottfried von Strassburg und die Poetik
des M ittelalters. A utor przeprow adza tu szczegółową analizę znaczenia
retoryki i stylistyki w szkolnictwie średniowiecznym oraz typów szkół retorycznych tego okresu. Dochodzi do wniosku, że jeden z najbardziej uczonych i artystycznie doskonałych poetów niemieckiego średniowiecza był pod silnym w pływ em reto ry ki francuskich teoretyków. Rozprawa ta — w ydana jako książka w Berlinie w 1932 roku — wzbudziła w ko łach fachowych szeroki i bardzo przychylny rozgłos i była wymieniana jako wzorowa na polu badań dotychczas praw ie nie uprawianych.
W 1932 r. d r Sawicki zostaje skierow any n a dalsze studia do krajów skandynaw skich, gdzie przebyw a przez cztery lata. Przez półtora roku prow adzi studium języka polskiego na uniw ersytecie w Sztokholmie. Po powrocie do k ra ju habilituje się w 1936 r. na Uniwersytecie W arszaw skim na podstaw ie pracy o poetyce M atthiasa LincopenSisa (z Linkjö- ping). Jeszcze w Szwecji w ydał z rękopisu poetykę M atthiasa, ezego bez powodzenia usiłowali dokonać w ybitni paleografowie szwedzcy i co
uchodziło w kołach fachowych za niezwykle trud ne zadanie paleogra- ficzne. Wstęp do tego w ydania orientuje gruntow nie w dziedzinie lite ra tu ry szwedzko-łacińskiej XIV wieku.
Zostawszy docentem na Uniwersytecie W arszawskim d r Sawicki pro wadził w ykłady i zajęcia z filologii niemieckiej i skandynaw skiej. Jedno cześnie pracow ał intensywnie naukowo, zwłaszcza w. dziedzinie onoma styki i stosunków polsko-skandynawskich. W yniki swych badań nad duńskimi nazwami geograficznymi i nad nazwam i narzędzi rybackich na wybrzeżu szwedzkim w ydał w „A cta Philologica Scandinavica”. W 1938 roku oddał do druku pracę o w pływ ie niemieckim na średnio wieczną poezję szwedzką, o której w ybitny nordysta prof. Erik N oreen (Lund) w yraził się, że jest epokowa.
Badał stosunki kulturalne polsko-skandynaw skie w w. XIX i XX. Zajmował się stosunkam i Przybyszewskiego ze Skandynaw ią. Znaczenie badań Sawickiego na tym polu stw ierdzają liczne odsyłacze w w ydaniu listów Przybyszewskiego, sporządzonym przez prof. Helsztyńskiego (cz. I). Specjalna rozpraw a pt. Björnson w Polsce podaje bibliografię przekładów Bjórnsona na język polski i notuje echa, które jego tw ór czość wywołała w Polsce.
P raca o lechickich nazwach miejscowości w Danii (Über die lechi-
tischen Ortsnamen in Süddänem ark) w ykazuje na podstaw ie m ateriału
germańskiego i słowiańskiego oraz pew nych fragm entów z D ziejów
Danii Saxona Grammaticusa, że szereg nazw miejscowości w Danii
południowej zawdzięcza swe istnienie w endyjskim kolonizatorom. A utor wiąże te nazw y z odpowiednimi nazwam i lechickimi na Pom orzu za- odrzańskim i w Polsce. Rozprawa dowodzi wzorowej filologicznie m e tody autora, jego ostrożności w w ysnuw aniu wniosków i obfitego w y korzystania literatu ry naukowej.
W podstawowej recenzji o źródłach staronordyjskich na przykładzie dzieła Koczego Polska a Skandynaw ia za pierw szych Piastów w ytyka niedomagania metodyczne, wynikające z braku dokładnej znajomości tekstów i źródeł historycznych w językach staronordyjskich.
W szeregu artykułów w języku polskim, niemieckim, angielskim i duńskim przedstaw ił Sawicki pew ne w ybitne jednostki z dziejów lite ratu ry skandynawskiej (Björnson, Heidenstam), zagadnienia dotyczące życia krajów północnych, katedr filologii nordyjskiej i germ ańskiej na Północy, podobieństwa i różnice w stru k tu rze k u ltu r skandynaw skich (artykuły w encyklopedii Św iat i życie) oraz szereg zagadnień z dzie dziny stosunków polsko-skandynawskich.
Stanisław Sawicki posiadł gruntow ną znajomość języków i k u ltu r narodów germańskich, był znakomicie wyszkolonym lingwistą, łączył zmysł filologiczny z zam iłowaniami literackim i.
Na katedrę filologii germańskiej na KUL-u został polecony przez profesorów Ja n a Bergera i W iktora Dellmaya. Objąwszy kierownictwo kated ry filologii germ ańskiej w r. 1938 dr Sawicki ogranicza swoje zajęcia na KUL-u jedynie do filologii niemieckiej, pozostawiając na boku swą główną specjalność — skandynaw istykę. Oto spis jego zajęć na r. akad. 1938/39: G ram atyka opisowa języka niemieckiego, Dzieje lite ra tu ry niemieckiej w okresie średniowiecznym, Fryderyk Schiller, Ballada niemiecka, sem inarium : Zagadnienia z dziedziny stylistyki nie mieckiej (razem 7 godzin).
Resztę m ateriału studenci germ anistyki uzupełniali na wykładach i ćwiczeniach innych pracowników naukowych (m.in. prof. Kuraszkie- wicza). Sekcja liczyła 22 słuchaczy.
Nie m a wiadomości dotyczących ew entualnych zajęć tajnych z dzie dziny filologii niemieckiej podczas okupacji. Tragiczna śmierć dra Sawic kiego podczas pow stania warszawskiego zamyka ten okres dziejów ger m anistyki na KUL-u.
W znowienie germ anistyki po wojnie
Po w ojnie studium filologii niemieckiej na KUL-u wznowiono w II semestrze r. akad. 1946/47. Kierownictwo k atedry objęła w charakterze zastępcy profesora d r M aria Dziegiecka, docent U J (przed wojną p ra cowała jako lektor na U niwersytecie Poznańskim). W r. 1928 uzyskała doktorat na podstaw ie pracy Z ur Entwicklungsgeschichte der deutschen
Ortsnam en in Grosspolen. Oprócz wykładów prowadziła także semi
narium . Zajęcia rozpoczęła dopiero w czerwcu 1947 r.
Skład osobowy pracowników sekcji był początkowo bardzo skromny, ale słuchacze germ anistyki mieli możność uzupełniania swych wiado mości w zakresie lite ra tu ry i języka na w ykładach innych pracowników nauki. I tak: Jan Parandow ski głosił cykl w ykładów pt. Dante — Sha kespeare — Goethe: trzy typy poezji, k u ltu ry i wielkości. Doc. dr Ka- likst M orawski m iał w ykłady na tem at: L iteratu ra niemiecka w dobie Goethego, a w roku następnym : P rąd y umysłowe zachodnioeuropejskie w okresie 1789—1848. Prof. d r Tadeusz Milewski zapoznał swych słu chaczy z podstaw am i językoznaw stw a indoeuropejskiego.
Lektorat wyższy dla germ anistów prowadził m gr Karol Zabłocki, k tó ry przez wszystkie lata aż do r. akad. 1962/63 miał różne zajęcia zle cone, przyw iązując szczególną wagę do w yrobienia w swych
słucha-t*
czach biegłości w tłum aczeniu i należytego zrozumienia podstaw gra matyki.
Konwersatorium niemieckie i ćwiczenia z języka gackiego prow a dził m gr Andrzej Kołaczkowski, będąc jednocześnie lektorem języka niemieckiego.
Po śmierci d r Dziegieckiej (1948) kierow nictw o k atedry w charak terze zastępcy profesora objął dr Ryszard Ligacz. D oktorat w zakresie filologii klasycznej i niemieckiej uzyskał na U niwersytecie Jagiellońskim w 1945 r. na podstawie rozpraw y Aesops Einfluss auf die deutsche
Literatur des X V I Jhds. Z ważniejszych prac dra Ligacza można wy
mienić:
1. Die Fabelubersetzungen in der Reform ationsliteratur
2. Fremde Einfliisse auf das K unstdram a der Schlesischen Dichter-
schulen im X V II Jhd (praca habilitacyjna)
3. Das apollinische und dionysische Elem ent in Nietzsches W erken 4. Czym jest Śląsk dla Polski.
Dr Ligacz jako Ślązak interesow ał się szczególnie pisarzam i śląskimi, zwłaszcza z dawniejszych czasów; im też poświęcał w ykłady monogra ficzne i znaczną część wykładów z historii literatu ry . Również w ięk szość prac magisterskich pisanych pod jego kierunkiem odnosiła się do pisarzy śląskich, zwłaszcza średniowiecznych. Wielką zasługą dra Liga cza było wielokrotne zwiększenie zasobów biblioteki sem inaryjnej przez wyszukanie i sprowadzenie znacznej liczby książek, głównie ze zbiornic poniemieckich.
Gorliwą pomocnicą dra Ligacza w sprowadzaniu książek była stu dentka ze Śląska, Hildegarda Rudolf-Pająkowa, która już jako słuchacz ka II roku została zastępcą asystenta, a w krótce asystentką (1948). P ra cowała na KUL-u z całym oddaniem do r. akad. 1954/55. W czasie jej urlopu zastępował ją H enryk Zins (senior), prowadząc ćwiczenia p rak tyczne. Był jednocześnie lektorem.
Gdy dr Ligacz przeniósł się na rodzinny Śląsk i opuścił stanowisko kierownika katedry, studium germ anistycznym opiekowali się kolejno: prof. W ładysław Kuraszkiewicz, prof. A ndrzej W ojtkowski i doc. Ta deusz Brajerski.
Okres germ anistyki „w przym ierzu z M uzam i”
W r. 1954 kierownictwo k atedry objął w charakterze zastępcy profe sora dr Bernard Stephan, który od r. akad. 1951/52 pracow ał na KUL-u jako lektor, następnie zaś jako adiunkt. Jest on w rocławianinem i śląskim patriotą; odbywał wieloletnie studia na uniw ersytecie w rocław skim w dziedzinie filologii niemieckiej, historii sztuki i muzykologii, uwieńczone doktoratem z historii sztuki. Toteż zarówno jego kariera, jak
i twórczość naukow a odznaczają się wielostronnością tem atyki. Oto ty tu ły ważniejszych prac d ra B ernarda Stephana:
1. Die B aukunst Breslaus, W rocław 1926
2. Frankenstein, „Schlesische M onatshefte” 1927 3. Die K unst, [W:] Schlesien, W rocław 1933, cz. X
4. Kloster Heinrichau und seine K unstschätze, Wrocław 1935. P race dra Stephana z dziedziny sztuki (zarówno jak i osoba ich autora) były wysoko cenione przez M ariana Morelowskiego, profesora historii sztuki. Podobnie pełne uznanie zyskało gruntow ne omówienie dzieła Hansa G linna Die innere Form des Deutschen (1952) u germ a nisty prof. d ra Zdzisława Żygulskiego.
N ajw ażniejszą jednak może i najbardziej dla dra S tephana znamienną pracą jest jego rozpraw a habilitacyjna Sprachpflege und Sprachwissen
schaft in Rahm en der G erm anistik (1958). Doczekała się ona bardzo po
chlebnej oceny ze strony profesora na katedrze filologii niemieckiej i dyrektora Germ anistisches In stitu t w Jenie, Fritza Tschirela. Nazwał on kierunek, jaki reprezentow ał d r Stephan, „musische G erm anistik” . Chodzi tu o powiązanie studiów filologicznych ze znajomością sztuk plastycznych i m uzyki krajów , k tóre obejmuje studium germanistyczne. I nie tylko ze znajomością, lecz także z czynnym upraw ianiem i żywym przeżywaniem dziedzin spod znaku muz. W tym właśnie duchu pojmo w ał d r B ernard Stephan swoją rolę na stanow isku kierownika katedry germ anistyki. P ragnął rozbudzić zainteresowanie słuchaczy w dziedzi nach, które umiłował. W zakresie historii sztuki prof. Stephan organi zował częste odczyty z przezroczami oraz stale zmieniane w ystaw y tem a tyczne reprodukcji obrazów, z jego fachowymi objaśnieniami. Ponadto prof. S tephan korzystał z pobytu studentów germ anistyki na kursach w akacyjnych we W rocławiu, aby ich gruntow nie zapoznać z zabytkami tego miasta.
W dziedzinie m uzyki często odbywało się słuchanie p ły t z zakresu muzyki poważnej, zwłaszcza niemieckiej, z objaśnieniam i prof. Stephana. posiadającego solidne w ykształcenie muzyczne i czynnie uprawiającego muzykę. W ielką wagę przyw iązyw ał on do rozśpiewania swych słu chaczy w dziedzinie niemieckiej pieśni ludowej i artystycznej (były stałe godziny śpiewu). Tradycyjne „O płatki” germ anistów w ramach uroczystości ogólnouniwersyteckiej na KUL-u odznaczały się zawsze bogatym i w artościowym program em artystycznym , którego organizato rem i czynnym uczestnikiem był przez szereg la t prof. B ernard Stephan. Większy nacisk położony był teraz na nowsze okresy literatu ry nie mieckiej, zwłaszcza na twórczość powieściową i dram atyczną XIX i XX w. Ten kierunek utrzym ał się do ostatniego roku działalności stu
dium germanistycznego na KUL-u. Prof. Stephan przyw iązyw ał dużą wagę do zapoznawania swych słuchaczy z twórczością katolicką w ję zyku niemieckim. Uwzględniono też obecnie w szerszej mierze litera tu rę austriacką.
Doc. Stephan pragnął również rozszerzyć studium germanistyczne w kierunku nordystyki. Stało się to możliwe z chw ilą powtórnego (po kilkuletniej przerwie) zatrudnienia m gra A ndrzeja Kołaczkowskiego na stanowisku adiunkta. Prowadził on lektorat języka szwedzkiego, obowiązkowy dla słuchaczy II i III rdku filologii niemieckiej (drugi język germański), oraz cykl w ykładów monograficznych z zakresu lite ra tu ry skandynawskiej dla słuchaczy IV i V roku germ anistyki i dla II roku polonistyki (do w yboru na rów ni z innym i w ykładam i z lite ra tu r obcych). W arto zaznaczyć, że w ykłady te prowadzone w ciągu pięciu lat (do chwili zlikwidowania germ anistyki) b y ły jedynym i w Polsce ciągłymi wykładam i o literaturze skandynaw skiej.
Poszerzenie horyzontów
Tendencję rozszerzenia zainteresowań lite ra tu rą austriacką i szw aj carską jeszcze bardziej nasiliła doc. d r Zofia Ciechanowska, któ ra kiero w ała studium germanistycznym od r. 1961. Była ona zaangażowana już od r. 1956 na w ykłady i ćwiczenia zlecone.
S tudia uniw ersyteckie rozpoczęła w Wiedniu, zakończyła w K rako wie. D oktorat filozofii uzyskała na U niwersytecie Jagiellońskim w r. 1924. W r. akad. 1936/37 odbyła roczną podróż' naukow ą do Francji i Niemiec. W latach 1950— 1952 m iała w ykłady na w akującej katedrze germ anistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim . Od r. 1931 jest współ pracownikiem Komisji Historii L iteratu ry PAU, a od r. 1946 sekreta rzem Komisji Filologii Zachodnioeuropejskiej, a także sekretarzem A rchivum Neophilologicum do końca jego działalności (1952). Od
1 I I 1961 r. dr Ciechanowska jest docentem etatow ym .
W tem atyce ćwiczeń i prac uwzględniono w okresie jej kierow nictw a, do zlikwidowania germ anistyki na KUL-u, w większej mierze zagad nienia porównawcze w zakresie języków i lite ra tu r polskiej i niemiec kiej. W działalności dydaktycznej dużą wagę przyw iązywano do w y robienia biegłości w konw ersacji i praw idłow ej wymowy (ćwiczenia z linguaphonem prowadziła m gr Marczewska). Temu też celowi służyły głównie coroczne kursy w akacyjne, odbywające się przeważnie we Wrocławiu.
W nauczaniu teoretycznym i w przygotow yw aniu do prac m agister skich dużą rolę odgrywało zorientowanie słuchaczy w teorii literatu ry
i w bibliografii naukow ej (prosem inarium i ćwiczenia prowadzone przez starszego asystenta m gr Ritę Jusiakową). Starsze roczniki zapoznawały się ze sztuką tłum aczenia (ćwiczenia z mgrem Zabłockim).
Kadra pracowników pomocniczych
K adrę tę cechowała w pierwszych latach powojennych dość duża płynność spowodowana trudnościam i bytowymi. Później nastąpiła więk sza stabilizacja, co korzystnie w pływ ało na ciągłość pracy.
A oto (niepełny) przegląd pracowników, podany w kolejności ich an gażowania:
Początkowo liczba pracowników pomocniczych była bardzo skromna. Za kierow nictw a prof. Ligacza oprócz wspomnianej już asystentki Hil- degardy R udolf-Pająkow ej pracował m gr Andrzej Kołaczkowski, zatrud niony od I I I 1947 r. jako le k to r ' języka niemieckiego i prowadzący ćwiczenia praktyczne, zaś od listopada 1948 r. jako starszy asystent. P raca jego uległa przerw ie od lutego 1951 r. i podjęta została ponownie dopiero od w rześnia 1957 r. Tegoż roku, od października, zostaje miano w any adiunktem i na tym stanowisku pozostaje do czasu zlikwidowania germ anistyki. P race jego obejmowały duży zakres zajęć: w ykłady z li te ra tu ry niemieckiej, gram atyki historycznej i historii języka, ponadto w ykład m onograficzny z lite ra tu r skandynawskich, a w ostatnim roku pracy k ated r filologii nowożytnych w ykład dla anglistów z zakresu gra m atyki historycznej oraz dla studentów wszystkich trzech filologii w y kład o dydaktyce języków obcych. Oprócz tego prowadził lektorat języ ka szwedzkiego i ćwiczenia praktyczne. Po likwidacji germ anistyki p ra cuje jako lektor i pracow nik biblioteczny.
Mgr Lucja Cybulińska-M arczewska zostaje w r. 1950/51 zastępcą asystenta, w latach 1953— 1959 jest młodszym asystentem , a od r. 1959/60 — starszym asystentem . Prowadzi szereg zajęć, przyw iązując szczególną wagę do w yrobienia biegłości językowej i popraw nej wymowy. Od r. 1964/65 jest kierowniczką lektoratów.
W latach 1953—1959 starszym asystentem jest mgr Emma Suchan. Prow adzi sem inarium pod kierow nictw em prof. Stephana i w jego za stępstw ie kierownictwo zakładu.
W r. 1955/56 młodszym asystentem został m gr Franciszek Slawik. O bjął adm inistrację zakładu i był praw ą ręką prof. Stephana. Jest to m łody człowiek o w yraźnych zainteresow aniach naukowych. Jego spec jalną dziedziną jest sem antyka historyczna. Był współpracownikiem berlińskiego w ydaw nictw a Akademischer Verlag. W yjechał na stypen dium do NRF.
Następcą m gra Slawika w pracy zakładowej został m gr Jerzy Jeszke, który w r. 1959 został m ianow any młodszym, a w 1962 r. starszym asystentem. Osiem miesięcy przebyw ał na studiach w Niemczech (Frank fu rt n. M.). W ykazuje w yraźne zainteresow ania językowe.
Przelotne ćwiczenia praktyczne prow adził H enryk Zins, senior. Od października 1953 r. rozpoczyna zlecone zajęcia z zakresu historii literatu ry m gr Zbigniew Marek. Prow adzi on też przez pew ien czas sem inarium pod kierunkiem prof. Wojtkowskiego. Pracow ał do r. akad. 1958/59 jako wykładowca.
Mgr R ita M alcher-Jusiakow a rozpoczęła pracę od czerwca 1956 r. jako pracownik naukow y w Bibliotece KUL w dziale w ym iany zagra nicznej. Od października 1958 r. prowadzi zajęcia zlecone na germ a- nistyce. Od 1 1 1960 r. jest asystentem . Prowadzi prosem inarium dla III roku germanistów przy współkierownictwie doc. d r Zofii Ciechanow skiej. Jej zajęcia dotyczą głównie bibliografii i teorii literatu ry oraz pomocy w pracach magisterskich. Po zlikwidowaniu germ anistyki p ra cuje w r. akad. 1964/65 jako starszy asystent przy katedrze literatu ry porównawczej, kierow anej przez prof. dr Irenę Sławińską.
W r. akad. 1960/61 w ykłady zlecone prowadzi d r Eugeniusz Klin.
Działalność naukowa pracowników sekcji
Praca naukowa pracowników sekcji nie w ykazyw ała jednolitego kie runku. Była odbiciem indyw idualnych zainteresowań.
Zdaniem doc. dr Ciechanowskiej katedra była nastaw iona głównie na kierunek praktyczny: przygotowanie nauczycieli języka niemieckiego. Samodzielnych badań naukowych — z nielicznymi w yjątkam i -— syste matycznie nie prowadzono. Publikacje drukow ane ograniczają się praw ie wyłącznie do indyw idualnych prac kierowników katedry. Rozpraw y in nych pracowników sekcji pojaw iają się w druku sporadycznie. Winę po nosi tu częściowo obciążenie zajęciami dydaktycznym i.
O pracach kolejnych kierowników k atedry była już mowa. U zupeł nienia wymaga jedynie omówienie prac doc. d r Zofii Ciechanowskiej, ponieważ częściowo pow stały w okresie jej pobytu na KUL-u i w ykazują szczególnie szeroki zakres tem atyki, dotyczącej powiązań literackich polsko-niemieckich. Doc. dr Ciechanowska publikow ała głównie prace i przyczynki z zakresu recepcji lite ra tu ry niemieckiej w Polsce, w szcze gólności Goethego. W ydała W ybór poezji Goethego, poprzedzony obszer nym wstępem o życiu i twórczości poety (w serii Biblioteka Narodowa), oraz opracowała i napisała w stęp do II tom u w ydaw nictw a Polskiej Akademii Nauk (Komitet Neofilologiczny) pt. Jan W olfgang Goethe.
Z innych prac doc. dr Ciechanowskiej W ydawnictwo Ossolineum w y dało tom pt. N iem iecka ballada romantyczna. Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL przyjęło »artykuł pt. Juliusz Kleiner jako neofilolog
i kom paratysta. Kilkanaście artykułów z zakresu literatu ry niemieckiej,
austriackiej i szw ajcarskiej przeznaczono do innych wydawnictw. Z pom niejszych prac drukow anych po wojnie trzeba tu uwzględnić na stępujące: Twórczość Goethego w Polsce (w jubileuszowym numerze czasopisma „Twórczość”, 1948); Bibliografia Goethego w Polsce („Spra w ozdaniu PA U ”, 1950); „Faust” Goethego w literaturze polskiej („Spra wozdania Tow arzystw a Naukowego Warszawskiego za rok 1949”); Z nie
znanych przekładów Goethego („Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”,
V, 1955). Na w zmiankę zasługuje jeszcze praca M ateriały i notatki do
twórczości Kazim ierza Brodzińskiego („Zeszyty Naukowe U niw ersytetu
Jagiellońskiego. Filologia n r 1”, 1955), ponieważ tem atem rozpraw y jest twórczość Brodzińskiego jako tłum acza m. in. także z literatu ry nie mieckiej. Ponadto doc. Ciechanowska przełożyła wierszem szereg utw o rów lirycznych Goethego w obu wymienionych zbiorach oraz w dwóch w ydaniach Poezji J. W. Goethego (PIW 1954 i 1956). Oprócz wymienio nych prac opublikowała ona szereg artykułów i przyczynków z zakresu lite ra tu ry polskiej, bibliotekarstw a i biografii (m. in. w Polskim Słow niku
Biograficznym). Uczestniczyła w kom itetach redakcyjnych wydawnictw
zbiorowych i w konferencjach naukowych polskich i międzynarodowych. Inni pracownicy sekcji przygotow yw ali różne prace z zakresu germa- nistyki, z których zakwalifikowano do d ruku w „Rocznikach H um a nistycznych” m. in.: dra Eugeniusza K lina O programie rom antycznym
Fryderyka Schlegla; m gra A ndrzeja Kołaczkowskiego Sytuacja językow a w Norwegii i jej historyczno-kulturalne przyczyny; wydrukowano w
„Tygodniku Powszechnym ” jego arty k u ł Literatura duńska po roku 1940 oraz praca Geograficzne nazw y duńskie przyjęta do druku w czaso piśmie geograficznym; m gr Jerzy Jeszke opracował dla wydawnictwa KUL Beitrag zu Schillers A uffassung von Sprache und Dichtung, a dla czasopisma „M uttersprache” (Lüneburg) przesłał zamówiony arty ku ł
Deutsche Entlehnungen im W orbestand des Polnischen. Przyjęto też
pracę b. studenta KUL N orberta Morcińca, pracownika U niw ersytetu Wrocławskiego, pt. Złożenia nominalne języków zachodnioeuropejskich.
W zakresie zespołowej pracy naukowej przygotowano do d ruku tom germ anistyczny w „Rocznikach Hum anistycznych” pod redakcją doc Ciechanowskiej i dra B ernarda Stephana, na który złożyły się prace: Z. Ciechanowskiej Z dziejów niem ieckiej ballady rom antycznej w Polsce;
Ritter, Tod und Teufel; M. Nowakówny Zestawienie trzech nowoczes nych utworów o tem atyce Odyssa: Feuchtwangera, Brandstaettera i Jen- sa; A. Kołaczkowskiego Zasięg św iatow y nowszej literatury duńskiej;
J. Jeszkego Deutsche Infiltrate im Kaschubischen; wreszcie T. M ajchrza ka Sozialpolitische Neologismen in D eutschland seit 1945.
Z powodów niezależnych od sekcji zeszyt ten, przy jęty w całości przez
Zarząd Towarzystwa Naukowego KUL, nie ukazał się. Część prac wyszła w druku później.
Spośród pracowników sekcji następujące osoby złożyły prace do ktorskie:
1. m gr Kowalowa — Lion Feuchtwangers historische Romane;
2. m gr Jerzy Jeszke — Die Laute, die system atischen Phone und Phone
me der niederdeutschen R eliktm undart von Tuchlino.
Z dawnych absolwentów KUL m gr St. Kowalski podjął z inicjatyw y doc. Ciechanowskiej studia na tem at twórczości Tadeusza R ittnera jako epika (na tle literatu ry austriackiej).
Oprócz wspomnianych prac pisanych członkowie sekcji — zarówno wykładowcy jak i studenci — wygłaszali odczyty lub referaty w za kresie szerzej pojętej germ anistyki. I tak: doc. Z. Ciechanowska prow a dziła w NRD w ykłady o recepcji lite ra tu ry niemieckiej w Polsce; doc. B. Stephan miał w r. 1958 odczyt w Dreźnie o architekturze śląskiej; mgr A. Kołaczkowski wygłosił szereg odczytów o k rajach skandynaw skich na KUL-u, na UMCS-ie (Koła Geografów i Archeologów) oraz w Warszawie w Towarzystwie Przyjaźni Polsko-Islandzkiej; na zebraniu Koła Naukowego Germanistów, poświęconym Fryderykow i Schillerowi (w dw usetną rocznicę urodzin) studentka M aria Nowakówna wygłosiła referat, zdobywając nagrodę. Sekcja brała przez delegatów udział w u ro czystości ku czci Tomasza M anna w Poznaniu (1960 r.). Mgr Kołaczkow ski uczestniczył w pierwszej w Polsce sesji skandynaw istów w Poznaniu, zdając z tego szczegółowo spraw ę w „Zeszytach Naukowych K UL”. W r. 1965 wziął również udział w pierwszym spotkaniu pisarzy i tłu maczy polskich z pisarzam i skandynawskim i, pełniąc tam przygodnie rolę tłumacza. Pisał też recenzje z dzieł skandynawskich, holenderskich i flamandzkich oraz przełożył dwie książki z języka norweskiego i kilka drobniejszych utworów z innych języków skandynaw skich (na zamówie nie wydawnictw).
Spośród studentów żywsze zainteresow ania naukowe wykazywało stosunkowo niewielu (doc. Ciechanowska w ymienia wśród słuchaczy ostatnich roczników Marię Nowakównę i Tadeusza Majchrzaka).
Prace m agisterskie
W tem atyce prac m agisterskich odzwierciedlały się w znacznym stopniu zainteresow ania kolejnych kierowników katedry. Podczas k a dencji dra Ligacza przew ażały tem aty z zakresu lite ra tu ry śląskiej, i to dawniejszej. Doc. S tephan wprowadził tem aty związane ze sztuką, np.
Goethes Verhältnis zu den M usikern seiner Zeit und zeitgenössische Vertonungen seiner W erke. Jedna z prac zajmowała się Dürerem, inna
m iała za tem at Dichtung und M usik. Za kierownictwa doc. Ciechanow skiej sięgnięto do tem atów nowszych i kom paratystycznych, np. wspom niana praca o D ürrenm atcie, Feuchtw angerze i B randstaetterze lub inna, zatytułow ana Carl H auptm anns M athilde und D itta von M. Ahdersen-
-N exö czy Gertruda von Le Fort Thomas Mann.
Z nielicznymi w yjątkam i jednak prace odnosiły się do filologii nie mieckiej, i to z przew agą prac historycznoliterackich. Dopiero od r. 1955 pojaw iła się również tem atyka językowa (10 prac).
Pierw sza praca m agisterska z germ anistyki na KUL-u została złożona w r. 1951. Tem atem jej było: Eros in den Dramen des X V II Jhds (R. Robak). O statnią złożył E. U jm a (29 IX 1964 r.). Miała ona za tem at:
Ethische G rundsätze in Schillers Balladen. Ogółem w ydano 95 dyplomów
m agisterskich z filologii niemieckiej.
j
Działalność kulturalno-artystyczna
Działalność sekcji germ anistyki, a zwłaszcza Koła Naukowego Germa nistów, przejaw iała się na terenie KUL m. in. w organizowaniu szeregu im prez artystycznych i literackich. I tak: wystawiono po niemiecku sztu kę Kotzebuego pt. Die K leinstädter, widowisko Das Erlauer Dreikönigs
spiel oraz Lessinga M inna von Barnhelm. Zorganizowano akademię ku
czci Heinego z referatem doc. Stephana i obfitym program em artystycz nym, jak również akademię poświęconą klasycznej poezji Schillera (z re cytacjami). W pięćdziesiątą rocznicę śmierci (1910 r.) B. Björnsona, wiel kiego przyjaciela Polski, urządzono akademię ku jego czci z referatem m gra Kołaczkowskiego — Björnson w Polsce — oraz z programem artystycznym , w którym brali udział również studenci polonistyki. Skrom ną akademię poświęcono Sygrydzie Undset w 10 rocznicę jej śmierci, również z referatem m gra Kołaczkowskiego.
K ierow nictwo sekcji starało się umożliwić słuchaczom poznanie w ar tościowego rep ertu aru teatralnego, zwłaszcza związanego z germanistyką, toteż odbyły się kilkakrotne wyciecżki do W arszawy na przedstawienia teatraln e (Intryga i miłość, Fizycy, M utter Courage itd.).
Bogaty program artystyczny obejm ow ały również tradycyjne uro czystości germanistów, zacieśniające więzy m iędzy pracow nikam i nauko wymi a studentam i. Przynosiły one wiele przeżyć uczuciowych i arty s tycznych.
Losy absolwentów germ anistyki
Absolwenci germ anistyki KUL nie mieli na ogół trudności w uzyska niu pracy. Większość z nich znalazła zatrudnienie w szkolnictwie średnim ogólnokształcącym i zawodowym. Ośmioro absolwentów uzyskało stano wisko lektorów w wyższych uczelniach (w Lublinie, Gliwicach i Często chowie), ale część znalazła pracę w zawodach nie związanych z naucza niem* gdzie jednak przydaje im się znajomość języka niemieckiego i w y kształcenie humanistyczne, nabyte podczas studiów na KUL-u. P racują więc w placówkach handlu zagranicznego, w bibliotekach i muzeach, jako przewodnicy w PTTK -u lub Orbisie. Jeden z absolwentów obrał drogę naukową na Uniwersytecie Warszawskim.
Opracowano częściowo w oparciu o inform acje podane przez doc. dr Zofię Ciechanowską i innych.
