View of Zarys dziejów filologii romańskiej na KUL-u

R

O

Z

P

R

A

W

Y

R O C Z N I K I H U M A N IS T Y C Z N E T o m X V I, z e s z y t 4 --- 1968

DZIEJE STUDIÓW NEOFILOLOGICZNYCH NA KATOLICKIM UNIWERSYTECIE LUBELSKIM

W Ł A D Y S Ł A W K W IA T K O W S K I

ZARYS DZIEJÓW FILOLOGII ROMAŃSKIEJ NA KATOLICKIM UNIWERSYTECIE LUBELSKIM

W ostatnich latach ukazują się w Polsce coraz częściej prace, które w sposób m niej lub bardziej dokładny starają się przedstaw ić historię poszczególnych katedr uniw ersyteckich lub wydziałów. Przykładow o można tu taj wymienić: pracę zbiorową Z dziejów polonistyki w arszaw ­ skiej (Warszawa .1964), Polonistyką wrocławską (1945— 1965) Bogdana Zakrzewskiego („Prace Literackie”, 1965), księgę zbiorową Dzieje K a ­ tedry Historii L iteratury Polskiej w Uniwersytecie Jagiellońskim (K ra­ ków 1966) oraz zbiorową pracę W ydział Filologiczny U niw ersytetu Jagiellońskiego. Historia katedr (Kraków 1964), w której Zygm unt

Czerny kreśli dokładnie dzieje filologii rom ańskiej ma tej uczelni.

Chociaż zarysem tym kierują mniejsze ambicje — historia filologii romańskiej na KUL-u nie jest bowiem tak bogata i długa, jaką szczyci się rom anistyka najstarszego uniw ersytetu w Polsce — konieczność u k a­ zania (nawet w skrom nych rozmiarach) dziejów kated ry filologii rom ań­ skiej KUL nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. W ystarczy wspom­ nieć, że bezpośrednią przyczyną powstania tego zarysu jest zbliżające się 50-lecie pracy U niw ersytetu. Niniejszy arty k u ł będzie nadto kolejnym ogniwem w mnożących się publikacjach obrazujących rozwój i osiągnię­ cia poszczególnych dyscyplin reprezentow anych na polskich uniw ersy­ tetach.

Skromne rozm iary tego szkicu nie pozw alają na w ykorzystanie wszystkich źródeł, podanie dokładnego spisu wykładów’ i ćwiczeń, spo­ rządzenie pełnej bibliografii pracowników k atedry oraz ukazanie dalszych

losów wychowanków katedry, którzy w pewien sposób — chociaż mniej uchw ytny -— przedłużają jej dzieje. Uwzględnienie tych wszystkich — i innych jeszcze — kw estii dałoby niew ątpliw ie bogatszy i wierniejszy obraz dziejów kated ry ł.

W historii studiów rom anistycznych na KUL-u można orientacyjnie wyodrębnić 3 okresy: lata międzywojenne, związane przede wszystkim z nazwiskam i dwóch ówczesnych profesorów — Maurycego Paciorkie­ wicza i Stanisław a Strońskiego, którzy mogą niejako utożsamić się z ka­ tedrą; la ta 1945— 1958, w których pracą katedry kierują Kalikst Mo­ raw ski i Ludm iła M orawska, i wreszcie okres, który nastąpił po ich przeniesieniu się na uniw ersytet poznański.

i

Studium filologii rom ańskiej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim ma historię praw ie tak długą, jak sama Uczelnia, na której uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego odbyła się 8 XII 1918 r. Można więc powiedzieć, że dzieje rom anistyki na KUL-u są fragm entem historii całego U niw ersytetu. Ju ż od samego bowiem powstania U niw er­ sytet Lubelski (taką nazwę nosił on oficjalnie do r. akad. 1928/29) starał się o otw arcie studiów rom anistycznych przy istniejącym już Wydziale Nauk H umanistycznych. Zwrócono się do W ładysława Jabłonowskiego (1865—1956) 2 z propozycją zorganizowania filologii romańskiej na Uni­ w ersytecie Lubelskim. Nie przyjął on jednak katedry. W pierwszym roku akadem ickim czynny był tylko lektorat języka francuskiego, który pro­ wadził Bolesław Leśniowski (kurs niższy i k u rs wyższy). Ale już w d ru­ gim roku istnienia U niw ersytetu utworzono katedrę filologii romańskiej. Powierzono ją M aurycem u Michałowi Paciorkiewiczowi (1873—1927), którego studia — jak w yraża się Ignacy Chrzanowski w swej opinii za­ lecającej jego k an dydaturę na profesora języków i literatu ry romańskiej

1 Przy pisaniu tego inform acyjnego szkicu dużą pomocą służyła przede w szyst­ kim praca Andrzeja W ojtkowskiego Katolicki U niw ersytet Lubelski w latach

1918— 1944 (Lublin 1959, m aszynopis), następnie Spis w y k ła d ó w i w y k a z instytucji u n iw ersyteckich (ukazyw ał się od powstania U niw ersytetu do r. 1938/39; po za­

kończeniu w ojn y — od 1944/45 r. do 1948/49 r. i od 1958/59 r. do 1959/60 r. jako

Spis osobow y oraz spis w y k ła d ó w i instytucji), La Philologie romane en Pologne J. Goldmana („Archivum N eophilologicum ”, II (1937) 71—333), „Głos Lubelski”,

„Zeszyty Naukow e K atolickiego U niw ersytetu Lubelskiego” oraz dokum enty znaj­ dujące się w referacie personalnym i w sekretariacie W ydziału Nauk Humani­ stycznych KUL.

2 Andrzej B i e r n a c k i , Jabło nowski W ładysław , Polski Słownik Bio­ graficzny, t. X, W rocław—Warszawa—Kraków 1962— 1964, s. 247—251.

Z A R Y S D Z I E J Ó W F I L O L O G I I R O M A Ń S K IE J ₇

na Uniwersytecie Lubelskim — „świadczą niezwykle pochlebnie o sze­ rokim kręgu zainteresowań intelektualnych, równie jak o umyśle n au ­ kowym i wysokim zmyśle m oralnym au to ra” 3.

M aurycy Paciorkiewicz urodził się 26 1X 1873 r. w Niepruszowie (Wielkopolska). Do szkoły średniej uczęszczał najpierw w Poznaniu, póź­ niej w Krakowie, gdzie w 1894 r. otrzym ał świadectwo dojrzałości. Przez cztery lata studiow ał na Uniwersytecie Jagiellońskim języki i lite ra tu ry nowożytne, głównie polską, rom ańską i niemiecką. Odbywał dużo pod­ róży naukowych praw ie po w szystkich krajach europejskich, podczas których pogłębiał i poszerzał swoje studia n ad literatu rą romańską. Szczególnie ważny i owocny był pobyt n a uniw ersytecie we F ryburgu szwajcarskim (rozbudził tam zamiłowanie do lite ra tu ry religijnej świata romańskiego) w 1. 1899 i 1900 oraz paromiesięczny okres spędzony we Włoszech, a później w Paryżu (w Sorbonie i w College de France słuchał wykładów i brał udział w ćwiczeniach sem inaryjnych m. in. G. Lansona), Grenadzie i M adrycie (lata 1908 i 1909). S tał się on praw dziw ym poli­ glotą. W ładał biegle językami: francuskim , włoskim, hiszpańskim, p o rtu ­ galskim, niemieckim, angielskim, rosyjskim i czeskim. Przed objęciem katedry w Lublinie pracow ał on kilkanaście lat w szkolnictwie średnim we Lwowie i w Tarnowie.

W swoich pracach naukowych i popularnych Paciorkiewicz badał ze szczególnym zamiłowaniem przede w szystkim literatu rę religijną krajów romańskich. Opublikował on m. in. dużą pracę Kościół i Odrodzenie (1911), studium o roli św. Franciszka Salezego w literatu rze francuskiej (1906), o mistyce hiszpańskiej (1913), o poezji w życiu św. Franciszka z Asyżu (1926), o jansenizmie, jego dziejach i doktrynie (1916), o życiu Montaigne’a (1918), o Dantem (1921) i o Molierze (1922). Poświęcił kilka prac Bossuetowi (Bossuet i Fenelon, W arszawa 1908; Skarga i Bossuet, Tarnów 1913) i przygotował w ybór jego pism kaznodziejskich, któ ry po­ przedził wstępem (1931). W 1923 r. w ydał on w „Bibliotece N arodowej”

we własnym przekładzie i opracowaniu W ybór listów francuskich X V II i X V III wieku.

M aurycy Paciorkiewicz pełnił szereg ważnych funkcji uniw ersyteckich i brał żywy udział w intelektualnym życiu Lublina. Był on dziekanem Wydziału N auk Humanistycznych w latach 1920/21 — 1921/22, następnie jego wieloletnim prodziekanem (od r. 1922/23 do 1926/27), kuratorem studenckiego Koła Historyczno-Literackiego, członkiem Komisji Biblio­ tecznej i przede wszystkim — od 1922/23 do 1926/27 r. — przewodni­

* Ks, J[an] W i ś l i c k i , Sp. M au rycy Michał Paciorkiewicz. Zycie i prace

naukow e,' .W iadom ości Towarzystwa U niw ersytetu L ubelskiego”, IV (1928), z.

czącym Powszechnych W ykładów Uniwersyteckich, które zainicjowano już w styczniu 1919 r. W ygłaszał dużo odczytów — określano go jako „w ytw ornego prelegenta” — o bardzo różnorodnej problem atyce (m. in. 0 Rafaelu, o dworze Ludw ika XIV, o Dantem), które cieszyły się wielką popularnością wśród mieszkańców Lublina.

W ykłady i sem inaria pierwszego profesora filologii romańskiej obej­ m owały szeroki w achlarz zagadnień. Poświęcone były głównie literatu ­ rze francuskiej i włoskiej w epoce odrodzenia, Bossuetowi, Fénelonowi 1 Rousseau, literatu rze francuskiej XVII i XVIII w., Molierowi i Fredrze, średniowiecznej epopei i komedii francuskiej, moralistom francuskim, D antem u, literatu rze hiszpańskiej w ieku złotego i literaturze francuskiej w ieku Ludw ika XIV. Oprócz w ykładów z zakresu historii literatu ry francuskiej, włoskiej i hiszpańskiej prowadził Paciorkiewicz wykłady i ćwiczenia z gram atyki historycznej języka francuskiego.

Studenci filologii rom ańskiej słuchali nadto — od 1921/22 do 1924/25 r. — w ykładów ks. P aw ła Bourguignons, których przedm iotem była przede wszystkim literatu ra francuska XIX w.: rom antyzm francuski, V. Hugo jako poeta, A. de Vigny, A. de Musset, Balzac, powieści V. Hugo, G. Sand, Flauberta. Jego ćwiczenia praktyczne poświęcone były interpre­ tacji tekstów w ybranych autorów francuskich XIX w.

L ektorat języka francuskiego obejm uje — od r. 1920/21 do 1921/22 — ks. d r Czesław Lacrampe, profesor zwyczajny teologii dogmatycznej. Prow adzi on również w ykłady o Rousseau, filozofii Descartes’a i litera­ turze włoskiej. K olejnym i lektoram i języka francuskiego są: Claude O uillon (1922/23—1923/24), Edgar M étayer (1924/25), Selina Wołkowicka (1925/26) i wreszcie M aria Miaskowska (od r. 1926/27 do wybuchu woj­ ny). W r. 1919/20 uruchomiono również lektorat języka włoskiego, który prowadził ks. d r Lucjusz Leccisi. W latach 1923/24 — 1928/29 lektorem języka włoskiego jest ks. Cz. Lacrampe.

Po śmierci M. Paciorkiewicza (25 III 1927 r.) Rada Wydziału Nauk H um anistycznych powołała, a senat zamianował profesorem zwyczajnym filologii rom ańskiej dra Stanisław a Strońskiego (1882 — 1955), posła na sejm i byłego profesora zwyczajnego filologii rom ańskiej na U niwersy­ tecie Jagiellońskim , który dojeżdżał co tydzień z Warszawy. Pozostał on profesorem KUL aż do w ybuchu II w ojny światowej. Jego wykłady i sem inaria odnosiły się praw ie wyłącznie do mediewistyki romańskiej, podobnie jak w okresie krakow skim (doktoryzował się i habilitował na podstawie prac: Le troubadour Elias de Barjols i Le troubadour Folquet de Marseille): epopeja starofrancuska, średniowieczna liryka romańska, najstarsze piśmiennictwo włoskie i Dante, średniowieczna powieść fran ­ cuska, historyczna gram atyka francuska i prow ansalska oraz ogólny przegląd dziejów językoznawstwa francuskiego na tle romańskiego. Se­

Z A R Y S D Z I E J Ó W F I L O L O G I I R O M A Ń S K IE J ₉

m inaria Strońskiego poświęcone były głównie in terp retacji tekstów staro ­ francuskich i prow ansalskich oraz ustalaniu tek stu krytycznego. Był on — przypomina W ładysław Folkierski 4 — m istrzem m etody filologicznej.

Główne prace Strońskiego, ,,ciesząc[e] się do dziś uznaniem w rom a- nistyce św iatow ej” 5, ukazały się we F rancji przed I w ojną światową. Był to najbardziej intensyw ny i doniosły ókres jego pracy naukow ej, skoncentrowanej głównie na badaniu literatu ry prow ansalskiej. Później­ sze zainteresowania Strońskiego m iały już raczej inny charakter. Ocenia­ jąc różnorodne aspekty jego działalności W ładysław Folkierski — n a j­ w ybitniejszy uczeń Strońskiego — tw ierdzi, że „prace naukow e S tani­ sława Strońskiego, prace młode, w ypełniające pierw szy i początkowy okres jego działalności pisarskiej, były takiego kalibru i takiej wagi, że wszystko, co potem nastało w innych zakresach nienaukowych, nie dorównało im w znaczeniu i długotrw ałej w artości” 6.

W okresie tym prowadziły również zajęcia dydaktyczne M aria Mia- skowska — lektor języka francuskiego (konw ersatorium francuskie) — i Alina Borkowska-M artyniakowa — pierwszy asystent na Wydziale Nąuk Humanistycznych. Zaangażowana w charakterze młodszego asy­ stenta w r. akad. 1932/33, została m ianowana starszym asystentem w r. 1937/38. Do w ybuchu II w ojny światowej prow adziła ona ćwiczenia języ­ kowe,^ćwiczenia z gram atyki historycznej oraz objaśnienia tekstów w y­ branych autorów francuskich XVI i XVII w.

Program studiów uwzględniał — oprócz wykładów związanych ściśle z filologią rom ańską — liczne w ykłady ogólne, które były przeznaczone również dla studentów innych sekcji W ydziału N auk H um anistycznych. Dotyczyły one językoznawstwa ogólnego, historii Francji, historii lite ­ ra tu ry rzymskiej, teorii literatu ry , zagadnień estetyki, psychologii, etyki i logiki. Wykłady te prowadzili m. in. J. Baudouin de C ourtenay (Zesta­ wienie porównawcze łaciny i języka francuskiego), A. Kossowski, S. Szo­

ber, M. Popławski, H. Jakubanis, ks. A. Szymański, ks. J. Pastuszka. Omawiając dzieje katedry filologii rom ańskiej okresu międzywojen­ nego nie można pominąć kilku ważnych dat, które w yznaczają stopnio­

4 W ładysław F o l k i e r s k i , Stroński — uczony, [W:] Stanisław Stroński. W 50-lecie pracy pisarskiej, Londyn 1954, s. 25.

5 Zygmunt C z e r n y , Filologia romańska w U niw ersytecie Jagiellońskim, [W:]

Wydział Filologiczny U n iw ersyte tu Jagiellońskiego. Historia katedr, Kraków

1964, s. 318.

6 W ładysław F o l k i e r s k i , op. cit., s. 23. D odatkowe inform acje o Stanisła­ w ie Strońskim można znaleźć w cytow anej pracy Czernego (s. 318—320) oraz w Słowniku współczesn ych pisarzy polskich, t. III, Warszawa 1964, s. 233—236.

we uzyskiwanie przez KUL pełnych praw państwowych szkół akademic­ kich. Na mocy rozporządzenia M inisterstw a Wyznań Religijnych i Oświe­ cenia Publicznego z dnia 30 V 1927 r. dyplomy Wydziału Nauk Huma­ nistycznych U niw ersytetu Lubelskiego otrzym ują prawa, które odpowia­ dają m agisterium uniw ersytetów państwowych. W 1'929 r. ministerstwo zatwierdziło na najbliższe dw a lata skład Komisji Egzaminacyjnej przy Wydziale Nauk Hum anistycznych KUL i mianowało w tym samym roku Z ygm unta Czernego, profesora U niw ersytetu im. J. Kazimierza we Lwowie, członkiem komisji dla grupy rom anistycznej. Po złożeniu egza­ minów końcowych przed komisją studenci nie otrzym ywali jednak dyplo­ mów m agisterskich, lecz dyplom y równoznaczne z magisterskimi. Otrzy­ mało je 11 absolwentów romainistyki KUL w latach 1931—1932. Dopiero na mocy ustaw y akademickiej z dnia 15 V 1933 r. m inister W. R. i O. P. otrzym ał możność udzielania pryw atnym szkołom akademickim w dro­ dze rozporządzenia „praw a nadaw ania niższych stopni naukow ych” . Pra_ wo to otrzym ał KUL 9 V 1933 r. Do w ybuchu w ojny 36 studentów ro- m anistyki uzyskało dyplomy magisterskie. Kolejnym ważnym etapem w historii całego w ydziału jest uzyskanie przez KUL na mocy ustawy z dnia 9 IV 1938 r. „pełnych praw państwowych szkół akademickich” . Przedstaw iona charakterystyka studiów romanistycznych w okresie międzywojennym nasuwa dwie przynajm niej uwagi: uderza brak po­ mocniczych pracowników naukowych oraz uwzględnianie w wykładach i sem inariach przede wszystkim dawniejszych epok języka i literatury. S tudia nad językiem i literatu rą współczesną traktow ano marginesowo. Ten sam profesor w ykładał zresztą i historię literatury, i naukę o języku. Podobna sytuacja istniała również na innych uniw ersytetach i była cha­ rakterystyczna dla w szystkich neofilologii. Ludwik Zabrocki pisze w swoich rozw ażaniach o uniw ersyteckich studiach neofilologicznych w okresie m iędzyw ojennym i powojennym: „Główną cechą neofilologii w okresie m iędzyw ojennym był ta k zwany historyzm. Neofilologowie za­ patrzeni byli wówczas w przeszłość. Argumentowano, iż tylko dzieje lite­ ra tu ry odleglejszych czasów i tylko gram atyka historyczna dają odpo­ w iednią perspektyw ę historyczną do obiektywnego osądu. [...] Równo­ legle do historyzm u literackiego również w nauce o języku dominował historyzm. M łodogram atycy nie przypisyw ali większej wagi analizie ję­ zyka współczesnego, poświęcali się oni głównie badaniom gram atyki historycznej i historii języka” 7.

7 Ludw ik Z a b r o c k i , Profil absolw enta neofilologii, „Życie Szkoły W yższej”, X V (1967), nr 9, s. 54.

Z A R Y S D Z I E J Ó W F I L O L O G I I R O M A Ń S K I E J 11

: 11

Mimo zajęcia Lublina przez Niemców 1 7 IX 1939 r. w ykłady na KUL-u rozpoczęły się 6 X na mocy uchw ały senatu. Władze okupacyjne jednak dokonały zamknięcia U niw ersytetu już 17 XI, przedtem zaś aresz­ towały część profesorów. Dopiero po pięcioletniej przerw ie — 3 X I 1944 r. — mógł KUL rozpocząć pracę w sytuacji całkowicie przeobrażonej. Wznowienie wykładów na poszczególnych wydziałach i sekcjach uza­ leżnione było od profesorów, którzy mogliby podjąć zajęcia. Z przed­ wojennej kadry tylko nieliczni byli w stanie rozpocząć pracę.

W bardzo trudnej sytuacji znalazła się wówczas kated ra filologii ro ­ mańskiej. Stanisław Stroński, jej przedw ojenny kierow nik, nie w rócił bo­ wiem z Londynu po zakończeniu działań wojennych. Sekcja filologii francuskiej była jednak jedyną w Polsce czynną neofilologią w r. akad. 1944/45. Dla nowo przyjętych studentów oraz dla tych, k tó ry m w ojna przerwała już rozpoczęte studia, w ykłady zlecone i ćwiczenia z historii literatu ry francuskiej prowadziła od stycznia 1945 r. doc. d r M aria Dłuska, zaangażowana w grudniu jako profesor nadzw yczajny przy k a­ tedrze języka polskiego. Była ona równocześnie k uratorem filologii francuskiej. Ćwiczenia językowe powierzono M arii M iaskowskiej, lek- torce języka francuskiego, która już przed wojną była związana z k a­ tedrą.

W końcu kw ietnia 1945 r. rozpoczął w ykłady doc. dr H enryk Elzen- berg (1887—1967) 8, który objął stanowisko zastępcy profesora filologii francuskiej na KUL-u. Posiadał on już habilitację w zakresie filozofii i historii nowożytnej literatu ry francuskiej (po studiach w Sorbonie i w Szwajcarii habilitował się w Neuchâtel w 1910 r. na podstaw ie rozpraw y Le sentim ent religieux chez Leconte de Lisie). W ykłady H. Elzenberga — trw ające zresztą tylko do końca I trym éstru 1945/46 r. — poświęcone były twórczości Flauberta i ideałom estetycznym klasycyzm u fran ­ cuskiego. Prowadził również ćwiczenia prosem inaryjne z historii lite ra ­ tu ry francuskiej.

Po przeniesieniu się H. Elzenberga na uniw ersytet toruński zajęcia romanistyczne prowadzili zastępca profesora doc. dr K alikst Morawski i dr Ludm iła Morawska. Po licznych prowizorycznych rozwiązaniach, charakterystycznych dla praw ie w szystkich polskich uniw ersytetów w pierwszych latach powojennych, zaczyna się więc d la sekcji filologii francuskiej długi okres stabilizacji.

8 M[ieczysław] B [ r a h m e r ) , Henryk Elzenberg (1887— 1967), „Kwartalnik Neofilologiczny”, XIV (1967), z. 4, s. 454—455; Tadeusz C z e ż o w s k i , Henryk

K aiikst M orawski — któ ry pracow ał na KUL-u od 1 IX 1945 r. do 30 IX 1958 r, — odbyw ał studia historyczne na U niwersytecie Warszaw­ skim i uzyskał w 1933 r. stopień doktora filozofii w zakresie historii na podstaw ie drukow anej w 1936 r, pracy o Giobertim. W latach przedwo­ jennych odbyw ał on częste podróże naukowe do Włoch, Francji, A ustrii, Belgii i Niemiec. W 1946 r. habilitow ał się na Wydziale Nauk H um anis­ tycznych KUL z zakresu nowożytnej historii Europy zachodniej na podstaw ie — opartej na skrupulatnych poszukiwaniach źródłowych 1— rozpraw y Polacy i sprawa polska w dziejach Italii 1830— 1866, która ukazała się w 1937 r. nakładem Tow arzystw a Naukowego Warszawskie­ go, i uzyskał veniam legendi w zakresie historii nowożytnej krajów ro­ mańskich.

W pierwszych latach powojennych K. M orawski m iał w ykłady dla studentów historii i filologii francuskiej, ale do końca r. 1948/49 jego zainteresow ania naukowe koncentrow ały się jeszcze na zagadnieniach historii k u ltu ry zachodnioeuropejskiej, głównie włoskiej. Znajdowało to w yraz w sem inarium z historii nowożytnej Europy zachodniej oraz w ty tu łach jego wykładów: Odrodzenie włoskie, P rądy umysłowe i lite­ rackie Europy zachodniej XX w., Europa zachodnia w okresie 1848— 1870, Włoska myśl polityczna od Dantego do Machiavella, Prądy um y­ słowe zachodnioeuropejskie w okresie 1789—1848, Europa zachodnia od 1848 do 1918 r.

Stopniowo jednak — w yraźnie od 1948 r. — przechodzi do badań nad historią lite ra tu ry rom ańskiej i coraz więcej wykładów przeznacza dla studentów filologii francuskiej. Prowadzi więc sem inarium literackie (Verlaine, M allarm é, Valéry), prosem inarium (literatura renesansu), w y­ kłady o kulturze i literaturze W łoch XVII, XVIII i XIX w. oraz Francji 2. poł. XIX w., o średniowiecznej literaturze francuskiej, o romantyzmie francuskim , o okresie od A riosta do Tassa, o literaturze włoskiej w okre­ sie baroku, o F rancji i Włoszech współczesnych.

W następnych latach, kiedy został wprowadzony now y program studiów — do końca 1952 r. odbyw ały się one w oparciu o przedwojenne przepisy — K. M orawski prowadził w ykłady kursoryczne z historii lite­ ra tu ry francuskiej począwszy od najdaw niejszych zabytków piśmiennic­ tw a francuskiego do czasów współczesnych, w ykład z historii Francji i lite ra tu ry powszechnej (dla studentów wszystkich sekcji filologicznych) oraz w ykład monograficzny o Dantem. To jego wieloletnie zaintereso­ w anie D antem znajdzie później w yraz w licznych publikacjach poświęco­ nych autorow i Boskiej komedii, szczególnie w jego m onum entalnej syn­ tezie Dante Alighieri (W arszawa 1961).

Ten drugi etap zainteresow ań badawczych K. Morawskiego, doty­ czący głównie literatu ry francuskiej XIX i XX w. — w pierwszyn

Z A R Y S D Z I E J Ó W F I L O L O G I I R O M A Ń S K IE J 13

okresie, jako historyk, badał on przede w szystkim dzieje now ożytnych Włoch i związki polsko-włoskie — został usankcjonow any w 1951 r. roz­ szerzeniem habilitacji na historię lite ra tu ry francuskiej n a podstaw ie roz­ praw y L udw ik Veuillot a zagranica. W tym sam ym roku mianowano go zastępcą profesora w katedrze filologii francuskiej, natom iast w 1954 r. — profesorem nadzwyczajnym.

Rozległe zainteresow ania K. Morawskiego przejaw iają się w licznych publikacjach poświęconych francuskiem u teatrow i historycznem u w XX w. („Roczniki H um anistyczne”, IV (1953), z. 2, s. 261—296), Veuil- lotowi („Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU”, LI (1950), n r 3, s. 101—104; „Sprawozdania z Czynności W ydawniczej i Posiedzeń Nauko­ wych TN KUL”, (1947— 1948), n r 2, s. 33—37), G iraudoux („Roczniki Hum anistyczne”, II—III (1950— 1951) 125— 144), Anouilhowi, D antem u („Sprawozdania TN KUL”, (1949— 1951), n r 4, s. 48—52; (1953— 1956), nr 7, s. 87—91). Wydał książkę o teatrze Cocteau (Lubliri 1955), o Oza- namie (Warszawa 1955) oraz obszerne studium o współczesnej litera­ turze francuskiej („Życie i M yśl”, (1958), n r 1—2 , s. 63— 138) 9.

K ierunek językoznawczy w katedrze filologii francuskiej reprezen­ tuje w tym okresie Ludm iła M orawska (1911— 1967) 10, k tó ra uzyskała stopień doktora filozofii z zakresu fonetyki w 1938 r. na U niw ersytecie Warszawskim na podstawie pracy Les voyelles nasales en parisien. Po dw uletnim stażu naukow ym w In stitu t de Phonétique przy Sorbonie obejmuje w 1935 r. stanowisko asystenta w Instytucie Fonetyki U niw er­

sytetu Warszawskiego. W 1945 r. w raca z obozu w R avensbrück i pro­ wadzi cały dział językoznawstwa francuskiego na w szystkich latach studiów filologii francuskiej na KUL-u: w ykłady i ćwiczenia z gram a­ tyki opisowej i historycznej języka francuskiego, ćwiczenia konw ersa- cyjne oraz metodykę nauczania języków nowożytnych dla studentów ro- manisltyki, anglistyki i germ anistyki. W 1950 r. jest m ianow ana adiun­ ktem przy katedrze filologii francuskiej.

Zainteresowania naukowe Morawskiej obejm ują najrozm aitsze działy językoznawstwa i filologii francuskiej — od problem ów najogólniejszych, jak pochodzenie języka, poprzez fonetykę eksperym entalną do zagad­ nień w ersyfikacji, stylu i języka poetyckiego. Ściślejszą jej specjalność, nabytą jeszcze w szkole G ram m onta-Fouché, stanow i jednak fonetyka eksperym entalna. W latach 1950— 1957 publikuje w „Rocznikach H um a­

8 W ypowiedź prof, dra K. M orawskiego o jego pracach naukowych za­ mieszczają „Kierunki”, X II (1967), nr 19 (568), s, 5.

10 H[alina]j L [ e w i c k a ] , Ludm iła Morawska (1911—1967), „K w artalnik N eo­ filologiczny”, X IV (1967), z. 4, s. 455-—456; A lfons P i 1 o r z, Ludm iła M orawska

(1911—1967), „Zeszyty Naukowe K atolickiego U niw ersytetu L ubelskiego”, X (1967),

nistycznych” studia o teoriach językowo-literackich Joachim a du Bellay; 0 M alherbe’ie i Vaugelasie jako twórcach literackiego języka francuskiego

XVII w., o koncepcji poety, utw oru i języka poetyckiego u P. Valéry 1 o epitecie u Rimbauda. W 1955 r. w ydaje S tu d iu m o ję zyk u Pawła Valéry, które stało się podstaw ą do uzyskania docentury. Drugi ośrodek jej badań — język poetycki i zagadnienia stylistyki — będzie się jeszcze w yraźniej krystalizow ał w ostatnich latach życia. Wyrazi się to szczegól­ nie w jej publikacji książkowej (Poznań 1964) L ’A d jectif qualificatif dans la langue des sym bolistes français (Rimbaud, Mallarmé, Valéry).

Z powodu dużego przeciążenia zajęciami dydaktycznym i K. Moraw­ skiego i L. M orawskiej zostaje zaangażowana od 1 II 1948 r. Mieczysława Sekrecka, początkowo jako asystent, w roku zaś następnym jako star­ szy asystent. Rozpoczęła ona studia w zakresie filologii romańskiej KUL w 1937 r. i kontynuow ała je po zakończeniu wojny, uzyskując w 1946 r. stopień m agistra na podstaw ie pracy o Chateaubriandzie. Jako asystent; a od 1952 r. — adiunkt (doktoryzowała się w 1951 r. na podstawie roz­ praw y Chateaubriand, k r y ty k i teo retyk literatury, wydanej w 1958 r. nakładem Tow arzystw a Naukowego KUL pt. Chateaubriand jàko teore­ ty k i k r y ty k literacki), prowadziła ćwiczenia z gram atyki opisowej, ćwiczenia stylistyczne, prosem inarium literackie, w ykład kursoryczny z historii literatu ry francuskiej od średniowiecza do końca XVIII w., w ykłady monograficzne o prerom antyzm ie francuskim, o twórczości Romain Rollanda, B arrèsa i S a rtre ’a. W latach 1950— 1957 opublikowała w „Rocznikach H um anistycznych” studia o koncepcji pisarza u Chateau- brianda, o M érimée jako k ry ty k u literackim , o korespondencji Flau­ b erta (przygotowała również w maszynopisie większą pracę o pesy­ mizmie Flauberta) oraz przedstaw iła w Towarzystwie Naukowym KUL

pracę o problem ie wolności w twórczości S a rtre ’a. W 1957 r. wyjechała na okres kilku la t do Francji, aby przygotować pod kierunkiem J. Fa- bre’a rozpraw ę habilitacyjną o Louis-Claude de Saint-M artin.

W związku z w yraźnym rozgraniczeniem poszczególnych lat studiów, w prowadzonym przez nowy program w r. akad. 1949/50 — ulegał on zresztą trzykrotnym m odyfikacjom — oraz dużym ■ wzrostem zajęć dy­ daktycznych, szczególnie ćwiczeń językowych, zaistniała konieczność za­ angażowania kilku nowych pracowników. Już w r. akad. 1950/51 zostaje zatrudniony w charakterze zastępcy asystenta student Mieczysław Ka­ czyński, któ ry ukończył szkołę podstawową we F rancji i w ładał bieglę: językiem francuskim . Stopień m agistra uzyskał on w r. 1951 i w następ.-, nym roku został m ianow any starszym asystentem. Prowadził różnego

Z A R Y S D Z I E J Ó W F I L O L O G I I R O M A Ń S K IE J ₁₅

typu ćwiczenia językowe (konwersacja, tłumaczenia), konw ersatorium na tem at zagadnień współczesnej Francji oraz — od 1955 r. — lek to rat ję­ zyka włoskiego, który przejął od profesora K. Morawskiego. Ogło­ sił on w „Rocznikach H um anistycznych” dwie prace o Vallesie i przy­ gotowuje większe studium o . tym autorze. N atom iast owocem jego wie­ loletnich doświadczeń lektora języka włoskiego jest obszerna Grama­ ty ka języka włoskiego (Warszawa 1964).

W latach 1951—1953 Uczelnia angażuje trzech nowych pracowników: K rystynę Jachieć, Ewę Bońkowską-Barańską i Helenę Świdę-Szaciłowską. K rystyna Jachieć, która uzyskała stopień m agistra w 1949 r. na U niw er­ sytecie Jagiellońskim, objęła w r. akad. 1951/52 ćwiczenia stylistyczne i gramatyczne. Helena Swida-Szaciłowska, absolwentka KUL, prow adziła ćwiczenia językowe w latach 1953/54 — 1954/55. N atom iast Ewa Boń- kowska-Barańska, która otrzym ała dyplom m agisterski w 1952 r. i zosta­ ła zaangażowana w tym sam ym roku w charakterze młodszego asystenta, prowadziła przede wszystkim ćwiczenia praktyczne z języka francuskie­ go, ćwiczenia z gram atyki opisowej i ćwiczenia literackie. W 1958 r. awansowała na stanowisko starszego asystenta.

W 1957 r. katedra filologii francuskiej angażuje równocześnie w cha­ rakterze asystentów dwóch nowych pracowników, którzy uzyskali sto­ pień m agistra w 1955 r. Po ukończeniu studiów byli oni stypendystam i naukowymi i prowadzili ćwiczenia językowe dla studentów rom anisty- ki. Zajęcia dydaktyczne A. Pilorza obejm ow ały przeważnie zagadnienia językoznawcze, natom iast W ładysław K wiatkowski prowadził przede wszystkim ćwiczenia literackie.

W omawianym etapie dziejów kated ry przeprowadzano kilkakrotne, czasem radykalne reform y program u studiów i ich toku. W pew nym okresie funkcjonowały równocześnie aż 3 system y studiów: dw ustopniow e (pierwszy stopień trw ał 3 lata, a studenci, którzy je ukończyli, otrzy­ mywali tzw. dyplom I stopnia; uzupełnieniem jego były półtoraroczne studia magisterskie), czteroletnie i pięcioletnie. M inisterialny rozkład zajęć ustalał dla poszczególnych la t studiów odpowiednią liczbę godzin zajęć dydaktycznych i co roku tę sam ą tem atykę. Zwiększony napływ kandydatów na studia (w r. akad. 1950/51 pierwszy rok liczył ponad 70 studentów), konieczność ściślejszego kontaktu ze studentam i oraz duży wzrost godzin zajęć dydaktycznych w ym agały olbrzymiego w kładu pracy. Zaangażowano więc wówczas kilku pomocniczych pracowników naukowych. Okres ten — i jest to trw a ła zasługa profesora K. Mo­ rawskiego — znam ionuje świadome formowanie k ad ry asystenckiej i troska o podwyższanie jej kw alifikacji. Starano się usunąć zaniedbaj nia dwudziestolecia międzywojennego.

I I I

Od 1 X 1958 r. zachodzą w życiu sekcji ważne zm iany w obsadzie personalnej katedry. K. M orawski i L. Morawska przestają pracować na K UL-u i przenoszą się na U niw ersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Aby zajęcia mogły być kontynuow ane, Uczelnia angażuje dwóch no­ w ych pracowników: ks. d ra Zbigniewa Gierczyńskiego i ks. d ra André P révost. W r. akad. 1958/59 prow adzą również w ykłady (zlecone) rom a- niści U niw ersytetu Jagiellońskiego: prof. dr Zygm unt Czerny, doc. d r M aria Strzałkow a i doc. dr Witold Mańczak.

Ks. Z. Gierczyński, m ianow any w październiku 1958 r. zastępcą profesora p rzy katedrze filologii rom ańskiej, był w latach 1936—1939 i 1945— 1948 asystentem przy katedrze filologii rom ańskiej U niw ersytetu Jagiellońskiego. Uzyskał on stopień doktora w lutym 1947 r. (Uniwersy­ te t Jagielloński ) na podstaw ie rozpraw y Le rationalisme de M ontaigne, przedstaw ionej w tym samym roku w Polskiej Akademii Umiejętności. Prow adzi on w ykłady kursoryczne z historii literatu ry francuskiej (okres średniowieczny, XVIII w., romantyzm), natom iast w ykłady monogra­ ficzne poświęca M ontaigne’owi, wczesnemu rom antyzm owi francuskie­ mu, prekursorom symbolizmu i symbolistom francuskim . Prowadzi również sem inarium m agisterskie. Przygotow uje równocześnie rozprawę habilitacyjną o M ontaigne’u i ogłasza w latach 1965— 1967 studia o Ner- valu („Roczniki H um anistyczne”, X III (1965), z. 3, s. 31—46), o Montai­ gne’u („K w artalnik Neofilologiczny”, XIV (1967), z. 2, s. 111— 131; „Rocz­ niki H um anistyczne”, XV (1967), z. 3, s. 5— 85) i o Baudelairze („Kwar­ taln ik Neofilologiczny”, XIV (1967), z. 4, s. 345—369).

Ks. A ndré Ju les Prévost, zaangażowany w grudniu 1958 r. w cha­ rakterze profesora kontraktowego, uzyskał w 1956 r. stopień docteur ès le ttres uniw ersytetu w Lille. Do listopada 1960 r. w ykłada wybrane zagadnienia iz historii lite ratu ry francuskiej, historię Francji, gram atykę opisową i prow adzi ćwiczenia stylistyczne oraz sem inarium magisterskie.

Od r. 1959/60 do końca r. 1961/62 pracuje również jako adiunkt d r Zofia Karczewska-M arkiewicz, autorka książki o teatrze Romain Rollanda, która była podstaw ą do uzyskania ty tu łu kandydata nauk. Prow adzi w ykłady z historii lite ra tu ry francuskiej XVI i XVII w„ z historii współczesnej lite ratu ry francuskiej, w ykład monograficzny o Romain Rollandzie oraz prosem inarium literackie.

Bardzo cenny w kład w pracę k ated ry wnosi w tym okresie A. Pilorz, k tó ry jest jedynym językoznawcą w zespole. Powierzono m u przede w szystkim gram atykę historyczną i historię języka francuskiego. Opu­ blikow ał kilka studiów z zakresu językoznawstwa ogólnego i dy­

Z A R Y S D Z I E J Ó W F I L O L O G I I R O M A Ń S K IE J ₁₇

daktyki języków, m.in. Comment séparer dans l’enseignement la gram ­ maire historique de l’histoire de l a . langue? („Roczniki H um anistycz­ ne”, XI (1962), z. 4, s. 71—89) oraz Le proverbe et la locution consi­ dérés dans leur structure syntaxique (ibidem, X II (1964), z. 4, s. 69—80). Zgłosił także referat na XI kongres rom anistyczny w M adrycie (1965). Przygotowuje rozpraw ę doktorską z zakresu składni A. de La Sale.

W związku z wyjazdem do F rancji kilku pracowników kated ry (dr M. Sekrecka, mgr E. Bońkowska-Barańska, m gr ¡W. Kwiatkowski), U niw er­ sytet angażuje mgr Helenę Swidę-Szaciłowską, m gr Joannę M ikettę, Jana Gaczoła i B ernarda Naud. H. Świda-Szaciłowska prow adziła w roku 1958/59 zlecone ćwiczenia językowe, natom iast J. M iketta, zatrudniona w charakterze asystenta — głównie ćwiczenia z historii lite ra tu ry i z g ra­ m atyki opisowej (w latach 1958/59 — 1961/62). B. N aud przejął dużą część ćwiczeń językowych, zwłaszcza idiomatyczne i konw ersacyjne. Cenną pomocą dla studentów rom anistyki były również ćwiczenia zle­ cone (stylistyczne i w tłumaczeniu) J. Gaczoła, prowadzone w latach 1959/60 — 1962/63. Pracow ał on we francuskim szkolnictwie we F rancji i w Egipcie. Mgr A leksander Serafin, przedw ojenny absolw ent rom a­ nistyki KUL, prowadził w tym okresie w ykłady i ćwiczenia z metodyki nauczania języka francuskiego.

Począwszy od 1959/60 r. zaczynają w racać z F rancji pracow nicy k a­ tedry, którzy uzupełniali swoje studia na tam tejszych uniw ersytetach. W październiku 1959 r. w raca W ładysław Kwiatkowski, który — jako stypendysta rządu francuskiego — odbywał dw uletni staż naukow y w Centre de Philologie Romane et de Langue et L itté ra tu re Françaises Contemporaines (uniw ersytet w Strasburgu). K ontynuow ał on tam studia, głównie z zakresu litera tu ry francuskiej XIX i XX w., pod kierunkiem prof. J. Gaułm iera i prof. M.-F. Guyarda. Od r. 1959/60 prowadził przede wszystkim ćwiczenia z nauk pomocniczych historii literatu ry francuskiej, ćwiczenia stylistyczne, ćwiczenia z gram atyki opisowej i z historii literatu ry francuskiej. W 1960 r. m ianow any został starszym asystentem. Opublikował on m. tin. kilka prac o S aint-E xupéry’m („Rocz­ niki H um anistyczne”, VI (1957), z. 3, s. 129—148; X III (1965), z. 3, s. 81—90; „Przegląd H um anistyczny”, VI (1962), n r 3, s. 171—180; „K w ar­ talnik Neofilologiczny”, X III (1966), z. 3, s. 281—300) i studium o Cam u­ sie („Zeszyty Naukowe KUL”, III (1960), n r 3, s. 39—55). W 1966 r. uzys­ kał stopień doktora nauk hum anistycznych n a Uniw ersytecie Jagielloń­ skim na podstawie pracy H um anizm w twórczości A, de Saint-E xupéry i w październiku tegoż roku został m ianow any adiunktem przy k a­ tedrze literatu ry porównawczej.

W styczniu 1960 r. — w związku z przedłużeniem pobytu we F rancji mgr Ewy Bońkowskiej-Barańskiej — U niw ersytet angażuje w charakte­

rze asystenta m gr Halinę Sawecką, kltóra wróciła z F rancji w 1959 r. z gotową pracą doktorską. Dyplom m agisterski otrzym ała w 1956 r. Po rocznej pracy w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL prowadziła ona przez trzy miesiące zajęcia zlecone (ćwiczenia językowe) dla studentów ro- m anistyki. Po powrocie z F rancji objęła ćwiczenia konw ersacyjne, ćwi­ czenia w tłum aczeniu i ćwiczenia z historii literatu ry francuskiej. W 1963 r. doktoryzowała się na podstawie pracy L ’OEuvre dramatique de Gabriel Marcel i została mianowana starszym asystentem. Ogłosiła ona dwa artykuły: o teatrze G abriela M arcela („Życie i Myśl’’, X I (1961), n r 7—8, s. 97— 107) i o Jean Cocteau („Więź”, VII (1964), n r 9, s. 49— 59). P rzestała być pracow nikiem KUL z dniem 1 X 1966 r., przenosząc się na UMCS.

W grudniu 1961 r. — po trzyletnim pobycie we F rancji — wraca m gr Ewa Bońkowska-Barańska. O dbywała ona uzupełniające studia n aj­ pierw na Uniw ersytecie K atolickim w Lyonie, następnie w Institut d ’Études théâtrales w Paryżu. Uczestniczyła w seminariach doktoran­ ckich prof. Jacques Schérera, poświęconych zagadnieniom historii teatru oraz techniki i m etody badań nad teatrem . Zbierała również m ateriały do swej pracy doktorskiej. Prowadziła ona prosem inarium literackie pod kierunkiem prof. I. Sław ińskiej, ćwiczenia konwersacyjne, ćwiczenia w tłum aczeniu oraz ćwiczenia z metodyki nauczania języka francuskiego. Od 1964 r. jest lektorem języka francuskiego. W 1967 r. uzyskuje stopień doktora na U niw ersytecie Jagiellońskim n ą podstawie pracy La dra­ m aturgie d’André Obey i zostaje mianowana adiunktem przy katedrze lite ra tu ry porównawczej. Fragm ent swej p racy doktorskiej drukuje w „Rocznikach H um anistycznych” (XV (1967), z. 3, s. 103—130).

W om awianym okresie opiekę nad katedrą spraw uje najpierw prof. d r Ja n Stanisław Łoś, kierow nik k atedry historii starożytnej, który wy­ k łada historię F rancji dla studentów rom anistyki, następnie zaś prof. d r Irena Sławińska, kierow nik katedry teorii literatu ry , która studiowała filologię rom ańską na Uniw ersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie i na Sorbonie w r. 1938/39. Prow adzi w ykłady monograficzne o współczesnym teatrze francuskim oraz sem inarium magisterskie poświęcone analizie w ybranych tekstów z zakresu francuskiej kry ty k i literackiej. Uczestnicy sem inarium mogli w ten sposób otrzym ać panoram ę aktualnych tendencji w badaniach literackich we Francji. K ieruje nadto zespołem pracowników; k ated ry oraz przeprowadza egzaminy m agisterskie dla studentów rom a­ nistyki. Duża część jej dorobku naukowego obejm uje w tym okresie wiele zagadnień te a tru francuskiego. P ublikuje więc m. in. studium, o Fedrze Racine’a („K w artalnik Neofilologiczny”, X (1963), z. 3, s. 205— 235), uw ydatnia w kład F ran cji w nową estetykę te atru (ibidem, IX

Z A R Y S D Z I E J Ó W F I L O L O G I I R O M A Ń S K IE J ₁₉

(1962), z. 3, s. 228—247; „Dialog”, VI (1961), n r 5, s. 119— 124), ogłasza kilka studiów o Claudelu (ibidem, V III (1963), n r 8, s. 73—82; „K w ar­ talnik Neofilologiczny”, X III (1966), z. 4, s. 395—413). Ukoronowaniem jej trw ałych zainteresowań ty m dram aturgiem będzie publikacja książ­ kowa, która uczci w Polsce setną rocznicę jego urodzin.

W okresie powojennym, podobnie jak w dwudziestoleciu m iędzy­ wojennym, studenci, oprócz zajęć związanych ściśle z kierunkiem stu ­ diów romanistycznych, zobowiązani byli uczęszczać na w ykłady prze­ znaczone dla w szystkich-sekcji W ydziału N auk H um anistycznych. S kła­ dali oni następnie egzaminy w arunkujące zaliczenie poszczególnych lat studiów. Były to przeważnie w ykłady z historii filozofii, z logiki, etyki, psychologii, teorii literatu ry oraz językoznawstwa ogólnego. W ykłady te prowadzili m.in. profesorowie: S. Swieżawski, J. Kalinowski, ks. S. K a­ miński, ks. J. Pastuszka, T. Milewski, M. Nagnajewicz, I. Sławińska.

Należy również wspomnieć tu taj o w ykładach z lite ra tu ry powszech­ nej, obowiązujących studentów wszystkich kierunków filologicznych. W okresie pierwszych lat pow ojennych (w latach 1945/46—1949/50) w y­ głaszał je Jan Parandowski, kierownik k atedry lite ra tu ry porównawczej, mianowany profesorem zwyczajnym tej katedry. Prow adził on sem i­ narium z lite ratu ry porównawczej oraz w ykłady: L iteratu ra europejska w XIX w., Dante — Shakespeare — Goethe: trzy ty p y poezji, k u ltu ry i wielkości, Tradycje antyczne w literaturze XIX i XX w., O literatu rze porównawczej, Humanizm, Powieść europejska XIX w., Europa rom an­ tyczna i O twórczości pisarskiej. W późniejszym okresie w ykłady z lite­ ratu ry powszechnej objęli: doc. d r J. Pliszczyńska, doc. d r L. Małuno- wiczówna (literatura starożytna) oraz prof. K. M orawski i prof, d r I. Sła­

wińska (literatura średniowieczna i nowożytna).

Ważnym wydarzeniem w dziejach kated ry było w strzym anie wpisów na sekcję filologii francuskiej w r. 1961/62. Pozostałe roczniki k onty­ nuowały rozpoczęte już studia. W 1963 r. studenci III roku studiów zostali przeniesieni na uniw ersytet poznański. Sekcja m iała już tylko dwa najstarsze roczniki studiów, które przygotow yw ały prace m agister­ skie. O statni romaniści opuścili więc Uczelnię w 1964 r. W następnym roku akademickim katedra zaprzestała już prow adzenia swojej dotych­ czasowej działalności dydaktycznej.

W okresie powojennym — szczególnie od 1950 r. — w ysiłki dydak­ tyczne zespołu pracowników katedry zm ierzały do tego, aby student opanował nie tylko język literatu ry pięknej, lecz również język p rak ­ tyczny, codzienny. Zadanie to ułatw iała duża ilość różnorodnych ćwiczeń językowych. Duży nacisk kładziono także na studium współczesnej lite­ ratu ry francuskiej. Znajdowało to w yraz w tem atyce prac magisterskich,

która dotyczyła przeważnie autorów XIX i XX w., głównie powieścio- pisarzy i dram aturgów . Szczególnie uprzyw ilejow anym i pisarzami byli: M aupassant, F laubert, Stendhal, Hugo, Zola, Bernanos, Claudel, Mal­ raux, M auriac i M ontherlant.

Studia rom anistyczne na KUL-u odbywało około 500 studentów. Nie wszyscy jednak doprowadzili je do końca. Wydano ogółem 216 dyplo­ mów: 11 równoznacznych z m agisterskim i (w latach 1931— 1932), 140 m a­ gisterskich (36 — do w ybuchu wojny, 104 — w okresie powojennym) oraz 65 I stopnia w okresie studiów dwustopniowych.

Absolwenci rom anistyki KUL pracują przede wszystkim w szkol­ nictwie średnim, w bibliotekach uniwersyteckich, w księgarniach nauko­ wych, w adm inistracji oraz —- rzadziej — w dziennikarstwie, w Orbisie, w handlu zagranicznym, bankowości, w przedstawicielstwach zagranicz­ nych. N iektórzy — jako lektorzy — pracują w wyższych uczelniach Lublina.

U niw ersytet uformował kilkunastu pracowników naukowych; którzy są zatrudnieni na KUL-u, na Uniwersytecie Wrocławskim (stanowią w nim dużą część zespołu romanistycznego) i na UMCS-ie. Kilku absol­ w entów przygotow uje prace doktorskie n .

IV

W naszkicowanym tu ta j obrazie katedry uwzględniono przede wszystkim zainteresow ania naukowe pracowników i typ ich zajęć dydak­ tycznych. Te dwie dziedziny pracy uniwersyteckiej nie zawsze zgodnie współżyły z sobą, szczególnie od r. 1949, kiedy profil pracy dydaktycz­ nej k ated ry dyktow ały wymogi program u. C harakterystyka dziejów sekcji byłaby niepełna, gdyby nie wspomniano w niej przynajm niej o czterech jeszcze form ach działalności katedry: o Kole Naukowym Ro- m anistów, o kursach w akacyjnych, o księgozbiorze katedry i wreszcie o udziale rom anistów lubelskich w życiu naukowym pozauniwersyteckim.

Koło Naukowe Romanistów zostało utworzone już w r. akad. 1932/33, jako jedno z 10, później z 12 kół naukowych studentów KUL. Jego kuratorem do w ybuchu w ojny był prof. Stanisław Stroński.

Orga-111 Irena S ł a w i ń s k a , Studia neofilologiczne na Katolickim Uniwersytecie

L ubelskim w dwu dzie sto le ciu p o w o jen n y m (1944—1964), „Zeszyty N aukowe K ato­

lickiego U niw ersytetu L ubelskiego”, VIII (1965), nr 3, s. 72—74. Artykuł ten za­ w iera zw ięzłą inform ację o powojennych studiach rom anistycznych na KUL-u. Został on w ygłoszony w listopadzie 1964 r. podczas sesji poświęconej Katolickiemu U niw ersytetow i Lubelskiem u w okresie dw udziestolecia powojennego. Za pod­ staw ę posłużył referat przygotow any przez mgra M. Kaczyńskiego.

Z A R Y S D Z I E J Ó W F I L O L O G I I R O M A Ń S K IE J ₂₁

nizowało ono odczyty, zebrania dyskusyjne i k ursy języka francuskiego. W pierwszych latach powojennych nie przejaw iało żadnej działalności. Zostało reaktyw ow ane dopiero w 1948 r. i jego pierw szym powojennym prezesem był Mieczysław Kaczyński, wówczas student I roku rom ani- styki. W następnych latach — szczególnie w okresie bardzo znacznego wzrostu zapisów na studia rom anistyczne — różnorodna praca Koła Naukowego Romanistów spełniała ważną funkcję w życiu studentów .

Członkowie jego podejmowali dodatkowe obowiązki, które były uzupełnieniem ich studiów, zebrania bowiem odbyw ały się w języku francuskim i były nową — poza ćwiczeniami i w ykładam i — okazją do kontaktu z tym językiem. Podczas spotkań studenci wygłaszali po fra n ­ cusku referaty, które dotyczyły przeważnie literatu ry francuskiej, historii i geografii F rancji oraz zagadnień językowych. Koło zorganizo­ wało nadto kilka wieczorów poetyckich (Hugo, poeci P arnasu i symbo­ lizmu, Claudel, S aint-John Perse), konkurs na tłum aczenia tekstów autorów francuskich oraz wystawiło z dużym nakładem pracy fragm enty sztuk francuskich (La Farce de Maître Pathelin, H em ani V. Hugo, Le Mariage de Figaro Beaum archais’go i in.). W ystępy te były — aby nie wspominać o innych w alorach — doskonałą ókazją do ćwiczeń języko­ wych. Organizowano również wycieczki do W arszawy na spektakle teatrów francuskich (La Guerre de Troie n ’aura pas lieu G iraudoux, L ’Alouette Anouilha). Pam iętano o uroczystym uczczeniu trzechsetnej rocznicy śmierci Pascala: w auli uniw ersyteckiej poświęcono m u w ie­ czór, który w ypełniły dwa odczyty (ks. dr Z. Gierczyński, dr M. Gogacz) i recytacje w ybranych tekstów pisarza.

Nie można również pominąć spotkań z profesoram i i znanym i k ry ty ­ kami francuskim i (Albert Béguin, Jean Lacroix, P ierre-H enri Simon i inni), z ambasadorem F rancji E. B urin des Roziers, z kolejnym i ra d ­ cami kulturalnym i Ambasady Francuskiej w Polsce (J. B ourrilly, R. Cheval, H. Ehret, R. Chatel), którzy wygłaszali odczyty o w spół­ czesnych pisarzach francuskich (A. M alraux, Romain Rolland, A. Ca­ mus, A. Gide i M. P roust i inni). Z inicjatyw y Koła Naukowego Ro­ manistów wyświetlano również film y o pisarzach francuskich (np. o Claudelu) i o katedrach (Reims). K uratoram i jego byli: prof. K. Mo­ rawski, ks. A. Prévost i prof. I. Sławińska.

Inny kierunek działalności Koła Naukowego Romanistów i kated ry — to organizowanie trzytygodniow ych kursów w akacyjnych, z których korzystać mogli (często bezpłatnie) romaniści w szystkich la t studiów. Odbywały się one w miejscach dość wyizolowanych („Poczekajka” koło Lublina, Krężnica Jara, Krynica), aby studenci mogli łatw iej spełnić postulat konwersacji wyłącznie francuskiej. W kursach tych uczestni­

czyli asystenci k ated ry oraz — od 1957 r. — zaproszeni Francuzi. In struktorzy prow adzili w każdym dniu kilka godzin różnego typu ćwi­ czenia językowe (np. idiomatyczne, fonetyczne, gramatyczne, stylistycz­ ne) i uczyli śpiewu piosenek francuskich. Wszyscy zobowiązani byli porozumiewać się tylko w języku francuskim . K ursy w akacyjne musiały zastępować — przynajm niej częściowo — w yjazdy studentów do Francji. B yły niew ątpliw ie skuteczną pomocą w pogłębianiu znajomości prak­ tycznej języka francuskiego. S tały się one później obowiązkową prak­ ty k ą dla studentów III roku i będą organizowane centralnie dla po­ szczególnych neofilologii. W 1. 1960 i 1961 studenci KUL uczestniczyli w takich kursach zorganizowanych w Poznaniu i w Kortowie koło Olsztyna.

Podstaw ow ym w arunkiem norm alnej p racy k atedry jest jej biblio­ teka. Początkowo bardzo skrom na, w okresie międzywojennym stop­ niowo księgozbiór rom anistyczny wzbogaca się dzięki zakupom i róż­ nym darom. Szczególnie w artościow y był d ar rządu francuskiego z 1938 r. W roku następnym Ambasada Francuska w Warszawie przekazuje dalszych kilkaset dzieł. W latach powojennych dużą troską otacza księgozbiór prof. K. Morawski. Do 1949 r. cenną pomocą służyła biblio­ teka mieszczącego się w KUL In stitu t Français, który — po zamknię­ ciu — przekazał znaczną część swoich zbiorów bibliotece romanistyki. W okresie działalności In stitu t Français, który był filią placówki w ar­ szawskiej, przyjeżdżali na KUL francuscy profesorowie z odczytami o współczesnej literaturze, sztuce i filozofii francuskiej.

N astępne lata są bardzo tru d ne dla racjonalnego rozwoju zasobów bibliotecznych. W pomyślniejszym okresie — od 1957 r. — trzeba było stopniowo uzupełniać poważne luki, przynajm niej jeśli chodzi o pod­ stawowe teksty i monografie. Oprócz książek zakupowanych w polskich księgarniach i pryw atnie oraz rozm aitych darów biblioteka zakładowa otrzym uje regularnie pew ną ilość książek z Ambasady Francuskiej. N iejednokrotnie b y ły to d ary bardzo cenne i hojne. Od 1959 r. opiekę nad biblioteką zakładową spraw uje W ładysław Kwiatkowski. Obecnie liczy ona ponad 8000 woluminów i jest podstawowym w arsztatem naukow ym dla lubelskiego rom anisty.

Na koniec należy wspomnieć o udziale pracowników katedry w życiu naukow ym poza U niw ersytetem . Publikow ali oni swoje prace w czaso­ pism ach ogólnopolskich, takich jak: „K w artalnik Neofilologiczny” , „Prze­ gląd H um anistyczny”, „Dialog”, „Życie i M yśl”, „Logopedia” . Wyniki swych badań przedstaw iali w PAU, w Komitecie Neofilologicznym PAN, w Tow arzystw ie Literackim im. Mickiewicza, w lubelskim oddziale Polskiego Tow arzystw a Popierania W spółpracy Naukowej z Francją

Z A R Y S D Z I E J Ó W F I L O L O G I I R O M A Ñ S K IE J ₂₃

(kilku rom anistów KUL było współzałożycielami lubelskiego oddziału tego Towarzystwa) n . W ygłaszali odczyty n a uniw ersytetach francu­ skich i włoskich (prof. K. Morawski, doc. L. M orawska). Jed en z p ra­ cowników k atedry (A. Pilorz) zgłosił refe rat na XI kongres rom anistycz- ny w Madrycie, k tó ry ukaże się w aktach tego kongresu. Inny rom a­ nista (Władysław Kwiatkowski) jest korespondentem „Bulletin des Jeu - nes Romanistes”.

Chociaż zawieszona została działalność dydaktyczna katedry, jej zespół kontynuuje pracę w .zmienionej formie. Istnieje nadal Zakład Filologii Francuskiej, którego opiekunem jest prof. dr I. Sławińska. Od r. 1964/65 pracownicy zakładu prowadzą przede w szystkim w ykłady dla studentów filologii polskiej (ks. dr Z. Gierczyński, dr W. Kwiatkowski), którzy składają egzamin z literatu ry powszechnej. R edagują również „Roczniki H um anistyczne”, zawierające prace z zakresu lite ra tu ry po­ wszechnej. Podczas zebrań organizowanych przez katedrę lite ra tu ry po­ równawczej przedstaw iają własne prace lub om awiają najciekawsze publikacje zagraniczne, reprezentujące aktualne kierunki badań lite­ rackich we Francji.

12 Warto tutaj wspom nieć, że już w 1919 r. istniało w Lublinie K oło P ol­ sko-Francuskie, którego pierw szym przewodniczącym ¡był o. J. W oroniecki, p óźn iej­ szy rektor KUL. W ygłaszali w nim odczyty profesorowie U niw ersytetu L u bel­ skiego. Można je uważać za prototyp Polskiego Towarzystwa Popierania W spół­ pracy Naukowej z Francją. Przewodniczącym lubelskiego oddziału tego To­ w arzystwa jest prof. dr N. Lubnicki (UMCS).