Ziemniak Polski 2011 nr 1 1
Agrotechnika i mechanizacja
F
FF
A
A
A
C
C
C
E
E
E
LL
L
II
I
A
A
A
Z
Z
Z
E
E
E
S
S
S
ŁŁ
Ł
O
O
O
M
M
M
Ą
Ą
Ą
JJ
J
Ę
Ę
Ę
C
C
C
Z
Z
Z
M
M
M
II
I
E
E
E
N
N
N
N
N
N
Ą
Ą
Ą
S
S
S
U
U
U
B
B
B
S
S
S
T
T
T
Y
Y
Y
T
T
T
U
U
U
T
T
T
E
E
E
M
M
M
O
O
O
B
B
B
O
O
O
R
R
R
N
N
N
II
I
K
K
K
A
A
A
W
W
W
U
U
U
P
P
P
R
R
R
A
A
A
W
W
W
II
I
E
E
E
Z
Z
Z
II
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
II
I
A
A
A
K
K
K
A
A
A
dr hab. Anna Płaza, mgr inż. Jarosław Soszyński
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin ul. B. Prusa 14, 08-110 Siedlce, e-mail: plaza@ap.siedlce.pl
iemniak to najważniejsza roślina towa-rowa uprawiana w rozwijającym się systemie rolnictwa integrowanego. Ma on wiele zalet, przede wszystkim jest warto-ściową rośliną konsumpcyjną, pozostawia dobre stanowisko i działa odchwaszczająco. Podstawowym czynnikiem plonotwórczym, decydującym o jakości ziemniaka, jest na-wożenie, zwłaszcza organiczne. W integro-wanej uprawie ziemniaka poza obornikiem można stosować też nawozy zielone i słomę zbóż. W tym systemie rolnictwa zaleca się wysycenie płodozmianu międzyplonami z przeznaczeniem na zielony nawóz. Między-plony spełniają tu rolę „akumulatorów” nie-wykorzystanych w przedplonie składników pokarmowych dla ziemniaka następczo przy-chodzącego w zmianowaniu. Ich wymywanie do wód gruntowych z areałów pokrytych sza-tą roślinną jest wielokrotnie mniejsze niż z gleb pozostających w czarnym ugorze, co ma istotne znaczenie w ochronie środowiska rolniczego.
Coraz większym zainteresowaniem wśród rolników cieszą się międzyplony ściernisko-we w formie mulczu. Technologia uprawy ziemniaków z zastosowaniem mulczu polega na wyeliminowaniu z jesiennej uprawy roli orki głębokiej oraz ograniczeniu wiosennej uprawy do jednego płytkiego zabiegu, które-go zadaniem jest wymieszanie rośliny mię-dzyplonowej z glebą.
Międzyplony pozostawione do wiosny w formie mulczu pełnią wiele korzystnych funk-cji:
● chronią glebę przed erozją wietrzną i wodną;
● zapobiegają wymywaniu składników po-karmowych, a zwłaszcza azotu, do głęb-szych warstw gleby;
● gromadzą wodę z opadów jesienno-zimo-wych;
● spowalniają proces mineralizacji substan-cji organicznej i zapobiegają wymywaniu składników pokarmowych w głąb gleby; ● poprawiają strukturę gleby i polepszają jej przewiewność;
● ograniczają parowanie wody z gleby; ● wpływają na głębsze korzenienie się ro-ślin;
● wzbogacają różnorodność biologiczną środowiska glebowego;
● dostarczają substancji organicznej; ● ograniczają zachwaszczenie;
● przyczyniają się do biologicznego zwal-czania szkodników i ograniczają występo-wanie chorób;
● zmniejszają koszty uprawy, eliminując orkę przedzimową.
Należy podkreślić, że pozostawienie do wiosny zielonego nawozu w formie mulczu powoduje niewielki spadek plonu, wpływając jednocześnie na poprawę jego jakości w porównaniu z zastosowaniem go w formie tradycyjnej.
W międzyplonie ścierniskowym zaleca się wysiewać rośliny szybko rosnące, dobrze zakrywające rolę i nie wytwarzające zbyt dużej zdrewniałej masy nadziemnej, która przemarza w okresie zimy. Najczęściej są to: facelia, gorczyca biała i rzodkiew oleista.
Ziemniak Polski 2011 nr 1
2
Spośród nich facelia wyróżnia się delikatną masą nadziemną i łatwo przemarza w okre-sie zimy. Jest rośliną fitosanitarną. W nawo-żeniu ziemniaków zaleca się ją stosować łącznie ze słomą pozostawioną na polu po zbiorze zbóż. Słoma charakteryzuje się nie-korzystnym stosunkiem C:N = 62-100:1, któ-ry powoduje, że organizmy glebowe łatwo i szybko się rozmnażają, wykorzystując do budowy własnego ciała nie tylko azot z roz-kładającej się słomy, ale również azot gle-bowy z próchnicy i nawozów mineralnych, co prowadzi do sorpcji biologicznej. Aby unik-nąć tego niekorzystnego zjawiska, trzeba na 1 tonę słomy zastosować azot w dawce 10 kg na glebach lekkich o niskiej zasobności w N lub 5 kg na 1 ha na glebach zasobniej-szych.
Facelia uprawiana w międzyplonie ścier-niskowym, zarówno przyorana jesienią, jak i pozostawiona do wiosny w formie mulczu, stosowana ze słomą lub bez słomy, może stanowić źródło biomasy zastępującej obor-nik w nawożeniu ziemniaków. Pomimo jej licznych zalet w dalszym ciągu nie jest roz-powszechniona w uprawie. Dlatego też w Katedrze Szczegółowej Uprawy Roślin UPH w Siedlcach przeprowadzono doświadczenie polowe nad oceną wartości nawozowej face-lii i słomy jęczmienia jarego stosowanych w uprawie ziemniaka jadalnego.
W doświadczeniu badano następujące kombinacje nawożenia organicznego: kon-trola (bez nawożenia organicznego), obornik (30 t/ha), słoma jęczmienia jarego łącznie z międzyplonem ścierniskowym przyoranym jesienią (słoma 4 t/ha + facelia 29,8 t/ha), słoma jęczmienia jarego łącznie z między-plonem ścierniskowym pozostawionym do wiosny w formie mulczu (słoma 4 t/ha + fa-celia 30,2 t/ha), słoma jęczmienia jarego (4 t/ha).
Facelię uprawianą w międzyplonie ścier-niskowym wysiewano po zbiorze jęczmienia jarego uprawianego na ziarno. W czasie zbioru jęczmienia jarego na każdym poletku określono plon słomy. Na wszystkich polet-kach ze słomą stosowano wyrównawczą dawkę azotu w ilości 7 kg na 1 t słomy. Do-datkowo na poletkach przeznaczonych pod uprawę międzyplonu ścierniskowego stoso-wano nawożenie mineralne w ilości: 60 kg/ha N, 30 kg/ha P2O5 i 60 kg/ha K2O.
Facelię odmiany Natra wysiewano w łowie sierpnia. Jesienią na wyznaczone po-letka wywieziono obornik bydlęcy i wykona-no orkę przedzimową, wcześniej rozdrob-niwszy facelię broną talerzową. W pierw-szym roku po zastosowaniu nawożenia or-ganicznego uprawiano ziemniaki jadalne odmiany Rywal. Wczesną wiosną wysiano nawozy mineralne, których ilość w przelicze-niu na 1 ha wynosiła: 90 kg N, 90 kg P2O5 i
120 kg K2O. Na poletkach, na których
jesie-nią wykonano orkę przedzimową, nawozy mineralne wymieszano z glebą za pomocą kultywatora zaagregatowanego z broną. Na-tomiast na poletkach z mulczem stosowano bronę talerzową i kultywator.
Ziemniaki wysadzano w III dekadzie kwietnia. Do wschodów co 7 dni obsypywa-no je i broobsypywa-nowaobsypywa-no, a tuż przed wschodami stosowano Afalon Dyspersyjny 450 SC w dawce 2 l/ha. Chwasty jednoliścienne, jeśli wystąpiły po wschodach (w fazie 15-20 cm wzrostu roślin), opryskiwano herbicydem Fusilade Super 125 EC w dawce 2 l/ha. Zwalczano również stonkę ziemniaczaną preparatem Fastac 10 EC (0,1 l/ha) oraz zarazę ziemniaka fungicydem Ridomil MZ 72 WP (2 l/ha). Ziemniaki zbierano w II deka-dzie września. W czasie zbioru określano plon ogólny i handlowy, przyjmując za plon handlowy bulwy zdrowe o średnicy powyżej 40 mm. W pobranych próbach bulw ozna-czano zawartość skrobi i witaminy C. Sma-kowitość bulw oceniano za pomocą 9-stop-niowej skali. Otrzymane wyniki przedstawiają tabele 1 i 2.
Plon ogólny i handlowy ziemniaków na-wożonych facelią przyoraną jesienią w kom-binacji ze słomą, a także facelią pozostawio-ną do wiosny w formie mulczu również w kombinacji ze słomą, był wyższy od odnoto-wanego na oborniku (tab. 1). Plon handlowy ziemniaków nawożonych facelią pozosta-wioną do wiosny w formie mulczu w kombi-nacji ze słomą był wyższy o 3,4 t/ha od od-notowanego na oborniku, a nawożonych facelią przyoraną jesienią w kombinacji ze słomą o 3,0 t/ha. Natomiast plon handlowy ziemniaków nawożonych tylko słomą jęcz-mienną był niższy od uzyskanego na oborni-ku aż o 11,6 t/ha.
Ziemniak Polski 2011 nr 1 3
Tabela 1
Plony bulw ziemniaka (t/ha). Średnie z lat 2000-2002
Nawożenie organiczne Plon ogólny Plon handlowy Przyrost plonu handlowego w porównaniu z kontrolą Przyrost plonu handlowego w porównaniu z obornikiem Kontrola 28,0 18,0 0,0 -20,8 Obornik 43,0 38,8 +20,8 0,0 Słoma + facelia 43,7 41,8 +23,8 +3,0
Słoma + facelia (mulcz) 44,4 42,2 +24,2 +3,4
Słoma 36,8 27,2 +9,2 -11,6
NIR0,05 0,6 0,8 - -
Tabela 2
Wybrane cechy jakości bulw ziemniaka (średnie z lat 2000-2002)
Nawożenie organiczne Zawartość skrobi (%) Zawartość witaminy C (mg%) Kontrola 13,4 20,7 Obornik 14,2 22,0 Słoma + facelia 14,6 22,2
Słoma + facelia (mulcz) 14,8 22,3
Słoma 14,1 22,1
NIR0,05 0,2 0,2
Stosowanie nawozów organicznych
zwiększało zawartość skrobi i witaminy C oraz poprawiało smakowitość bulw w porów-naniu z ziemniakami uprawianymi na obiek-cie kontrolnym bez nawożenia organicznego (tab. 2). Po zastosowaniu facelii, zarówno przyoranej jesienią, jak i pozostawionej do wiosny w formie mulczu, w kombinacjach ze słomą zawartość skrobi w bulwach była wyż-sza niż w ziemniakach nawożonych oborni-kiem. Natomiast zawartość witaminy C w ziemniakach nawożonych facelią w formie mulczu w kombinacji ze słomą była istotnie wyższa, a w bulwach nawożonych facelią przyoraną jesienią, również w kombinacji ze słomą, dorównywała koncentracji w ziemnia-kach nawożonych obornikiem. Ziemniaki nawożone facelią, niezależnie od formy jej stosowania w kombinacji ze słomą, charak-teryzowały się wyraźnie lepszym smakiem niż ziemniaki nawożone obornikiem. Nato-miast ziemniaki nawożone samą słomą jęczmienną charakteryzowały się gorszym smakiem od nawożonych obornikiem.
Reasumując, należy stwierdzić, że nawo-żenie ziemniaków facelią pozostawioną do wiosny w formie mulczu w kombinacji ze
słomą, a także facelią przyoraną jesienią, również w kombinacji ze słomą, w pełni za-stępuje obornik. Plantator może liczyć na poprawę bilansu substancji organicznej w glebie i przeciwdziałanie erozji. Dlatego też stosowanie międzyplonu ścierniskowego z facelii uprawianej na słomie powinno być regułą w integrowanej uprawie ziemniaka jadalnego, a zwłaszcza przy niedoborze lub braku obornika. Nie bez znaczenia jest rów-nież to, że wprowadzenie do uprawy mię-dzyplonów ścierniskowych daje rolnikowi możliwość skorzystania ze znacznych dopłat w ramach programów rolnośrodowisko-wych.
Literatura
1. Boligłowa E., Dzienia S. 1997. Tendencje zmian w
agrotechnice ziemniaka. [W:] Nawozy roślinne w inte-growanym systemie produkcji rolniczej. Mater. konf. nauk. AR Kraków/Boguchwała: 51-56; 2. Dzienia S.,
Szarek P., Pużyński S. 2004. Plonowanie i jakość
ziemniaka w zależności od systemu uprawy roli i ro-dzaju nawożenia organicznego. – Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 500: 235-242; 3. Grześkiewicz H.,
Traw-czyński C. 1997. Poplony ścierniskowe jako nawóz
Ziemniak Polski 2011 nr 1
4
48: 73-82; 4. Nowakowski M., Gutmański I., Kostka- -Gościniak D., Kaczorowski G. 1997. Międzyplony
ścierniskowe odmian gorczycy białej, rzodkwi oleistej i facelii błękitnej jako nawozy zielone i czynniki ograni-czające mątwika burakowego w glebie. – Biul. IHAR 202: 201-211; 5. Płaza A., Ceglarek F., Królikowska
M. A., Próchnicka M. 2009. Nawożenie ziemniaka
jadalnego biomasą międzyplonów w warunkach środ-kowo-wschodniej Polski. – Biul. IHAR 254: 137-143;
6. Sadowski W. 1992. Porównanie efektywności
obor-nika, słomy, nawozów zielonych i biohumusu w upra-wie ziemniaka. [W:] Produkcyjne skutki zmniejszenia nakładów na agrotechnikę roślin uprawnych. Mater. konf. nauk. ART Olsztyn: 216-222
