Kubicka, Grażyna
Cenzura w 1945 r. : rozporządzenie
Ministra Bezpieczeństwa Publicznego
w sprawie kontroli środków
komunikacji społecznej
Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 30/1, 99-100
M
A
T
E
R
I
A
Ł
Y
K w artalnik Historii Prasy Polskiej X X X 1 PL ISSN 0137-2998
CENZURA W 1945 R. — ROZPORZĄDZENIE MINISTRA BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO W SPRAWIE KONTROLI ŚRODKÓW KOMUNIKACJI
SPOŁECZNEJ
Opracowała Grażyna Kubicka WSTĘP
W pierwszych m iesiącach istnienia Polskiego K om itetu W yzwolenia Narodo w ego nie było zgodności co do usytuow ania w strukturach w ładzy ośrodka nadzoru nad sprawam i prasy i propagandy. Nie ulegało natom iast w ątpliw ości, że w szelkie druki ma;'ą być objęte cenzurą prewencyjną. R eaktyw ow anie przedwojennych orga nów adm inistracji w skazyw ało na chęć podporządkowania urzędów cenzorskich wydziałom społeczno-politycznym urzędów w ojew ódzkich, a w powiatach — od powiednim referatom . Tak stanow iły rozporządzenia Prezydenta RP z lat 1928 i 1931. Tym czasem szefem cenzury został Jerzy Borejsza, kierownik W ydziału Inform acyjno-Prasow ego w lubelskiej W ojewódzkiej Radzie Narodowej, a w krót ce w Resorcie Inform acji i Propagandy PKWN. We w rześniu 1944 r. rozpoczęto bowiem realizację koncepcji utworzenia państw owego centrum dyspozycji polityki propagandowej w postaci odrębnego m inisterstw a. W dekrecie konstytuującym resort do jego kom petencji zaliczono sprawy w ydaw nictw , agencji inform acyjnych, radiofonii i filmu; powierzono mu też wkrótce zarządzanie środkami inform acji i propagandy m asowej oraz gospodarowanie papierem drukarskim. Pepesow ski m i nister „z klucza”, Stefan M atuszewski nie m iał m ożliwości skutecznej obrony przed zakusam i innych, silniejszych partnerów w strukturach w ładzy i znaczna część tych uprawnień pozostała na papierze. A gendy m inisterstw a kolejno usamodziel niały się, przechodząc pod zwierzchnictwo innych resortów.
Poniżej opublikowano odpis n ie znanego dotychczas rozporządzenia M inistra Bezpieczeństw a Publicznego z 19 stycznia 1945 r., regulującego sprawy kontroli publikacji. Centralne Biuro Kontroli Prasy przy MBP decydowało o funkcjono w aniu środków kom unikacji społecznej, realizując lin ię propagandową ustalaną w W ydziale Propagandy КС PPR i Prezydium Rady Ministrów, w znacznym stopniu przez tę samą osobę — Jakuba Bermana. W listopadzie 1945 r. CBKP prze niesiono do Prezydium Rady Ministrów, co usankcjonował praw nie dekret z 5 lipca 1946 r. o powołaniu Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.
Odpis rozporządzenia znajduje się w zespole akt Urzędu W ojewódzkiego Kra kowskiego w Archiwum Państw ow ym w K rakowie (sygn. 111).
Kraków, 10 marca 1945 r. Odpis. Rzeczpospolita Polska. M inisterstwo B ezpieczeństw a Publicznego. Tym cza sow e rozporządzenie obowiązujące w szystkich redaktorów odpowiedzialnych, dy rektorów w ydaw nictw i zarządzających drukarniami.
1 0 0 M A T E R IA Ł Y
§ 1
Na podstaw ie rozkazu Ministra Bezpieczeństw a Publicznego nr 2 z dnia 19 stycznia 1945 r. powstało Centralne Biuro Kontroli Prasy posiadającej uprawnienia do kontrolowania prasy, w ydaw nictw , radia, kina, teatrów, w ystaw itp. na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 2
Poczynając od dnia 20 stycznia 1945 r. niezbędne jest zezw olenie CBKP na dru k ow anie następujących materiałów: 1. Gazet, 2. Czasopism, 3. B iuletynów , 4. A rty kułów, 5. Podręczników, 6. Broszur, 7. Kalendarzy, 8. Prac naukowych, 9. Dzieł literatury pięknej (powieści, now ele, opowiadania, sztuki teatralne, w iersze, pieśni), 10. H aseł, ulotek, odezw, apeli itp., 11. Różnych ogłoszeń itp., 12. Rysunków i ka rykatur, 13. Sprawozdań m iesięcznych, kwartalnych, rocznych (o pracy zakładów przem ysłow ych, kolei i innych), 14. Przedruków, artykułów z czasopism, książek i gazet.
§ 3
1. Drukowanie gazet może odbywać się jedynie po podpisaniu przez redaktora odpow iedzialnego i cenzora korekty i przyłożenia na niej pieczęci „Zezwala się na drukowanie”. 2. P rzyjęcie zezw oleń na druk w ydaw n ictw w yliczonych w § 2 może się odbyć jedynie po uzyskaniu od zam awiającego oficjalnego zgłoszenia na druk z w ym ienieniem rodzaju druków, w ielkości nakładu itp. i przedstawienia zezw olenia CBKP, z pieczęcią i podpisem. Obowiązuje rów nież załączenie form u larza na zezw olenie w g załączonego wzoru.
§ 4
Dla uzyskania zezw olenia CBKP należy złożyć 2 egz. m ateriałów przeznaczonych do druku, napisane na m aszynie i zaopatrzone podpisam i redaktorów lub kierow n ików w ydaw nictw w zględnie instytucji.
§ 5
Zezw olenie m oże uzyskać zam awiający druk, a n ie zarząd drukarni.
§ 6
W wypadku w niesienia przez zam awiającego poprawek lub uzupełnień w ym agane je s t powtórne przedstaw ienie całości m ateriału dla kontroli CBKP.
§ 7
W szyscy zarządzający drukarniami, cynkografiam i itp. m. Lublina w in ni w ciągu 3 dni zarejestrować sw e zakłady w CBKP, a w innych ośrodkach u w ojew ódz kich pełnom ocników CBKP.
§ 8
Centralne Biuro Kontroli Prasy m ieści się czasowo w Lublinie przy ul. U niw er syteck iej 60.
M inister
Bezpieczeństw a Publicznego (—) Radkiewicz
