Roman Bartnicki
"Paulus ringt um die Lebensform der
Kirche. Vier Briefe an die Gemeinde
Gottes in Korinth. Paulus neu
gesehen",Rudolf Pesch,
Freiburg-Basel-Wien 1986 : [recenzja]
Collectanea Theologica 58/1, 184-185
1 8 4 R E C E N Z J E
M ożem y w ię c b y ć z a d o w o le n i, że p o s ia d a m y p ra c ę R. S c h n a c k e n b u r g a w tłu m a c z e n iu p o ls k im . J e s t to d zieło b a rd z o c e n n e , b io rą c zw ła sz c z a p o d u w a g ę n ie d o s ta te k l i t e r a t u r y b ib lijn o - m o r a ln e j w ję z y k u p o ls k im . N o w e w y d a n ie n ie je s t aż ta k re w e la c y jn e , ż e b y p r z e k r e ś la ło w a rto ś ć p o p r z e d niego.
N ie m n ie j le p ie j by się sta ło , g d y b y p rz e tłu m a c z o n a z o s ta ła ta o s t a tn i a w e r s ja R. S c h n a c k e n b u rg a . ks. R o m a n B a r tn ic k i, W a r s z a w a R u d o lf P E S C H , P a u lu s r in g t u m d ie L e b e n s fo r m d e r K irc h e . V ie r B r ie fe a n d ie G e m e in d e G o tte s in K o r in th . P a u lu s n e u g e se h e n , F r e ib u r g - B a s e l- -W ie n 1986, V e rla g H e rd e r, s. 254 (H e r d e r b ü c h e r e i, t. 1291). P o d w a ż a ją c je d n o ś ć li te r a c k ą p is m św . P a w ła d o k o n y w a n o ju ż ró ż n y c h p o d z ia łó w jeg o listó w . A b y się o ty m p rz e k o n a ć , w y s ta r c z y s k o n s u lto w a ć je d n ą z n o w sz y c h in tr o d u k c ji d o N o w eg o T e s ta m e n tu . O s ta tn io św ie ż ą p r o p o z y c ję w y s u n ą ł R u d o lf P e sc h , z n a n y n o w o te s ta m e n ta lis ta , w la ta c h 1970— 1980 p ro f e s o r eg zeg ezy n a u n iw e rs y te c ie w e F r a n k f u r c ie , w la ta c h 1980— 1984 w y k ła d a ją c y w e F r y b u r g u , od r. 1984 w y c o fa ł się ze z a ję ć u n iw e r s y te c k ic h , b y c a łk o w ic ie p o św ię c ić się p r a c y w „ I n t e g r i e r te G e m e in d e ” w M o n a c h iu m к
W P ie r w s z y m L iśc ie św . P a w ła d o K o r y n tia n R. P e s c h o d n a jd u je c z te r y lis ty a p o s to ła . S w o ją h ip o te z ę z b u d o w a ł w y c h o d z ą c o d z n a n e g o te k s t u 1 K o r 5,9.11, w k tó r y m P a w e ł w s p o m in a ja k iś w c z e ś n ie j n a p is a n y list. W sw e j p r a c y R . P e s c h z a jm u je się n a jp i e r w p ro b le m a m i i n t r o d u k - c y jn y m i, a n a s tę p n ie k o m e n tu je 1 K o r. R o z d z ia ł I p o św ię c o n y je s t h is to r ii z a ło ż e n ia g m in y k o r y n c k ie j. R . P e s c h o m a w ia t u p r z y b y c ie P a w ła do K o r y n tu , je g o d z ia ła ln o ś ć w K o ry n c ie , o p u sz c z e n ie K o r y n tu p rz e z P a w ła , d z ia ła ln o ść A p o llo s a , E fe z ja k o m ie js c e p o b y tu P a w ła i b a z a m is y jn a , k o r e s p o n d e n c y jn e k o n ta k ty P a w ła z K o r y n tia n a m i. T u ta j z a s ta n a w ia się te ż , g d z ie n a le ż y sz u k a ć w sp o m n ia n e g o w 1 K o r 5, 9. 11 w c z e ś n ie js z e g o lis tu do K o r y n tia n .
W ro z d z ia le d r u g im R . P e s c h p o d a je w w ą tp liw o ś ć je d n o ś ć P ie r w s z e g o L is tu do K o r y n tia n . W ro z d z ia le n a to m ia s t tr z e c im r e k o n s tr u u j e c z te ry lis ty P a w ła , k tó r e m ia ły w e jś ć do o b e c n e g o 1 K o r. M ia ły to by ć n a s t ę p u ją c e lis ty : „ L ist n a jw c z e ś n ie js z y ” (V o r b r ie f — 1 ,1 — 5,8 + 6,1 — 11); „ L ist p o ś r e d n i” (Z w is c h e n b r ie f — 5 ,9 — 13 + 6 ,1 2 — 20 + 10, 1 — 11, 34); „ L is t o z m a r tw y c h w s ta n i u ” ( A u fe r s te h u n g s b r ie f —■ 15 ,1 — 58); „ L is t z o d p o w ie d z ia m i” (A n tw o r t b r ie f — r . 7— 9 + 12— 14 + 16).
N a jw c z e ś n ie j n a p is a n y m m ia ł b y ć lis t 1,1 — 5 ,8 + 6,1 — 11. P o s ia d a o n d z ię k c z y n ie n ie , n a p o d s ta w ie k tó r e g o R . P e s c h w y c ią g a w n io s e k , że s t o s u n k i P a w ła z K o r y n tia n a m i n ie z o s ta ły je s z c z e p rz e z n ic z a k łó c o n e . P a w e ł p rz y z n a je K o ry n tia n o m , że „ ś w ia d e c tw o C h r y s tu s o w a u tr w a liło s ię ” w n ic h
( 1 , 6 ).
N a to m ia s t „ L is t p o ś r e d n i” je s t ju ż ś w ia d e c tw e m k r n ą b r n o ś c i w s p ó ln o ty k o r y n c k ie j w o b e c a p o sto ła . Ż e n a p is a n y o n z o sta ł po liśc ie 1 , 1 — 5.8 + + 6 ,1 — 11, a u to r w n io s k u je n a p o d s ta w ie d w u k ro tn e g o r o z p a tr y w a n ia s p r a w y k a z ir o d z tw a w 1 K o r 5 ,1 —8 i 5 ,9 — 13, ja k i z te j r a c j i, że w s p o m n ia n y w 5,9.11 w c z e ś n ie js z y lis t m u s ia ł b y ć ty m w ła ś n ie lis te m .
1 N ie k tó r e w c z e ś n ie js z e p u b lik a c je R . P e s с h a n a te m a t lis tó w P a w io w y c h : D ie E n td e c k u n g d e s ä lte s te n P a u lu s - B r ie fe s . D ie B r ie fe a n d ie G e
m e in d e d e r T h e s s a lo n ic h e r , P a u lu s n e u g e s e h e n , F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1984,
p o r. C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 55/1985/ z. 4, 165— 166; P a u lu s u n d s e in e L i e
b lin g s g e m e in d e . D re i B r ie f e a n d ie H e ilig e n v o n P h ilip p i. P a u lu s n e u g e se h e n , F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1985, p o r. C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 57/1987/ z. 3,
R E C E N Z J E
N a to m ia s t w n io s e k o ty m , że „ L ist p o ś r e d n i” p o p rz g d z a ł „ L ist z o d p o w ie d z ia m i” a u to r w y p ro w a d z a g łó w n ie n a p o d s ta w ie p o ró w n a n ia ty c h f r a g m e n tó w o b y d w u lis tó w , w k tó r y c h P a w e ł ro z w a ż a p ro b le m s p o ż y w a n ia m ię s a o fia ro w a n e g o b o ż k o m p o g a ń s k im . W „L iśc ie p o ś r e d n im ” do s p r a w y m ię s a o fia ro w a n e g o b o ż k o m (10, 19) P a w e ł d o c h o d z i p o p rz e z te m a t b a łw o c h w a ls tw a (10,14) i s tw ie r d z a n a s tę p n ie : „w sz y stk o , c o k o lw ie k w ja tc e s p r z e d a ją , sp o ż y w a jc ie , n ic z e g o n ie d o c ie k a ją c — d la s p o k o ju s u m ie n ia ” (10,25). T a k ż e c z ło n k o m k o r y n c k ie j w s p ó ln o ty z a p ro s z o n y m p rz e z n ie c h r z e ś c ija n w g o ścin ę P a w e ł d a je r a d ę : „ je d z c ie w s z y s tk o , co w a m p o d a d z ą , n ie p y ta ją c o nic — d la s p o k o ju s u m ie n ia ” (10, 27). P a w e ł n ie c h c ia łb y , b y c h rz e ś c i j a n i e b r a li u d z ia ł w o b rz ę d o w y c h u c z ta c h u r z ą d z a n y c h n a cześć b o ż k ó w p o g a ń s k ic h (10, 14-^22), a łe b e z s k r u p u łó w m o g ą o n i sp o ż y w a ć m ięso , ta k ż e o f ia r o w a n e b o ż k o m p o g a ń s k im , a p ó ź n ie j s p r z e d a w a n e n a r y n k u lu b k o n s u m o w a n e w d o m a c h p o g a n . M ogą je je ś ć , a le z je d n y m w y ją tk ie m : „ G d y b y k to ś w a m p o w ie d z ia ł: «To b y ło zło żo n e n a o fia rę » , n ie je d z c ie p rz e z
w z g lą d n a teg o , k tó r y w a s o s trz e g ł” (10,28). P r a w d o p o d o b n ie n ie w sz y sc y K o r y n ti a n ie z ro z u m ie li p o p r a w n ie P a w ła , g d y ż w liśc ie , k tó r y a p o s to ł od n ic h o tr z y m a ł, b y ło p y ta n ie d o ty c z ą c e „ p o k a rm ó w s k ła d a n y c h b o ż k o m w o fie rz e ” (8, 1.4). P a w e ł w id z ia ł w ię c p o tr z e b ę d o k ła d n ie js z e g o w y ja ś n ie n ia . Z d a n ie m R. P e s c h a , je ś li ro z d z ia ł 10 n a le ż a ł do w c z e śn ie jsz e g o „ L is tu p o ś r e d n ie g o ” , a ro zd z. 8 do p ó ź n ie jsz e g o „ L is tu z o d p o w ie d z ia m i" , ro z w ią z u je to ta k ż e p o z o rn e s p rz e c z n o śc i, k tó r e o d g ry w a ły r o lę w lite r a c k o - k r y ty c z n e j d y s k u s ji n a te m a t te g o lis tu . P a w e ł n ie z a p rz e c z a ł s a m e m u so b ie , a le w li ś c ie d r u g im w y r a z ił się m n ie j ja s n o , n a to m ia s t w c z w a rty m ja ś n ie j.
R . P e s c h je s t p rz e k o n a n y , że „ L ist z o d p o w ie d z ia m i” p o w s ta ł p ó ź n ie j n iż o b y d w a ju ż w y m ie n io n e . W n a jw c z e ś n ie js z y m liś c ie o ra z w „L iśc ie p o ś r e d n im ” n ie m a jeszcze śla d ó w te g o , że ju d e o c h r z e ś c ija ń s c y p rz e c iw n ic y P a w ła z w a lc z a li g o d n o ść a p o s to ls k ą P a w ła ; n a to m ia s t w 1 K o r 9 P a w e ł r e a g u je n a d o c ie r a ją c e do n ie g o w ie ś c i: „C zyż n ie je s te m w o ln y ? C zy n ie je s te m a p o s to łe m ? C zy n ie w id z ia łe m J e z u s a , P a n a n a sz e g o ? J e ż e li n a w e t n ie je s te m a p o s to łe m d la in n y c h , d la w a s n a p e w n o n im je s te m ” (9, 1— 2). P a w e ł p o u c z y ł K o r y n tia n ta k ż e w s p r a w ie k o le k ty , ja k ą p o g a n o c h rz e ś c ija ń s k ie w s p ó l n o ty z b ie r a ły d la K o śc io ła je ro z o lim s k ie g o , a te r a z d a je d a ls z e w s k a z a n ia (1 6 ,1 —4). T a k ż e p la n y p o d ró ż y s ta ły się d o k ła d n ie js z e w s t o s u n k u do w c z e ś n ie js z y c h in f o r m a c ji (1 6 ,5 — 8). Z K o r y n tu p rz y b y li ta k ż e S te f a n a s , F o r t u n a t 1 A c h a ik (16,17).
„ L ist o z m a r tw y c h w s ta n i u ” t r a k t u j e R . P e s c h ja k o tr z e c i z k o le i w r e z u lta c ie p o ró w n a n ia go z „ L is te m z o d p o w ie d z ia m i” o ra z m a j ą c n a U w adze 2 K o r. W ą tp liw o ś c i co do a p o s to la tu P a w ła , do k tó r y c h a p o s to ł n a w ią z u je w 1 K o r 15,8— 11, w y d a ją się je d n a k je s z c z e n ie t a k w ie lk ie , ja k w y n ik a to z „ L istu z o d p o w ie d z ia m i” (1 K o r 9). N a te m a t z m a r tw y c h w s ta n ia P a w e ł z a b ie r a jesz c z e r a z g ło s w 2 K o r 5 (i F lp 1); p o ró w n a n ie te k s tó w w s k a z u je — z d a n ie m R. P e s c h a — n a n ie z b y t d u ż ą ró ż n ic ę w c z a sie ic h n a p is a n ia .
O c zy w iście p ro p o z y c ję R. P e s c h a n a le ż y ro z u m ie ć ja k o jesz c z e je d n ą h ip o te z ę . O s ta tn io o d z y w a ły się ta k ż e z d e c y d o w a n e g ło sy w o b ro n ie je d n o śc i li te r a c k ie j P ie rw s z e g o L is tu do K o r y n tia n . S p r a w a je s t d o sy ć t r u d n a do ro z s trz y g n ię c ia . Z a b a rd z o c e n n y n a to m ia s t t r z e b a u z n a ć k o m e n ta r z R. P e s c h a do te k s tu 1 K o r. C z te r y b o w ie m n a s tę p n e ro z d z ia ły z a w ie r a ją t ł u m a c z e n ia k o le jn y c h , w y d z ie lo n y c h p rz e z a u to r a lis tó w o ra z k o m e n ta r z ic h tr e ś c i. k s. R o m a n B a r tn ic k i, W a r s z a w a
