Mieczysław Różański
Sieć parafialna w archidiakonacie
uniejowskim w świetle „Liber
beneficiorum” Jana Łaskiego
Łódzkie Studia Teologiczne 8, 379-393Łódzkie Studia Teologiczne 1999, 8
KS.MIECZYSŁAW RÓŻAŃSKI
Katolicki Uniwersytet Lubelski
Lublin
SIEĆ PARAFIALNA W ARCHIDIAKONACIE UNIEJOWSKIM
W ŚWIETLE LIBER BENEFICIORUM JANA ŁASKIEGO
Archidiakonat uniejowski stanowił kościelną jednostkę administracyjną ar-chidiecezji gnieźnieńskiej, która powstała w 1000 r. w związku ze zjazdem gnieź-nieńskim. Jej obszar ustalony został w średniowieczu. Najdawniejszym dokumen-tem informującym pośrednio o granicach archidiecezji jest bulla protekcyjna pa-pieża Innocentego II Ex commisso nobis a Deo z 7 lipca 1136 r. Podaje ona ob-szar powinności dziesięcinnych dla arcybiskupstwa. Według niej w skład archi-diecezji wchodziły kasztelanie: gnieźnieńska, ostrowska, łekneńska, nakielska, lącka, kaliska, czestramska, cześć kasztelani milickiej, sieradzka, spicimierska, małogoska, rozpierska, łęczycka, wolborska, żarnowska, skrzyńska. Obszar jej wynosił w średniowieczu według obliczeń J. Warężaka 40 100 km2 1. Tak duża jej
powierzchnia nie należała w Polsce do rzadkości. Terytoria innych diecezji pol-skich były również rozległe i pod względem wielkości nie miały równych sobie w Europie2. Tak wielkie obszary i nieregularne kształty diecezji polskich stanowiły
poważną trudność w ich zarządzaniu. Niezwykle trudny był kontakt poszczegól-nych parafii z biskupem, zwłaszcza tych, które leżały w znacznej odległości od siedziby biskupa, na obszarach przygranicznych. Taka sytuacja zrodziła potrzebę podziału diecezji polskich na mniejsze okręgi administracyjne.
Instytucja archidiakonatu znana była już wcześniej w Kościele. Nabrała ona znaczenia w czasach karolińskich. Początkowo był jeden archidiakon, który był pomocnikiem biskupa w zarządzaniu diecezją. Później, od IX w., zaczęto dzielić diecezje na okręgi zwane archidiakonatami. Tak powstał archidiakonat okręgowy,
1 J. Warężak, Rozwój uposażenia arcybiskupstawa gnieźnieńskiego w średniowieczu, Lwów
1929, s. 7.
2 T. Silnicki, Organizacja archidyakonatu w Polsce, w: Studia nad historią prawa polskiego, red.
O. Balcer, t. X, z. 2, Lwów 1927, s. 71; T. Ładogórski, Studia nad zaludnieniem Polski XIV w., Wro-cław 1958, s. 193–218; Według tego autora terytorium diecezji krakowskiej wynosiło 54 170 km2 i
MIECZYSŁAW RÓŻAŃSKI 380
czyli archidiakonat nowego typu. Był to okrąg administracyjny pośredni między biskupem a parafiami. Pierwsze archidiakonaty okręgowe pojawiły się w Polsce już w XII w., a rozwój ich przypadł na XIII w. Tworzono je także później w mia-rę potrzeb poszczególnych diecezji3.
Na ziemiach polskich pierwszą wzmiankę o archidiakonie podaje pod 1108 r. Gall Anonim4, był to archidiakonat starego typu. Kiedy i za którego arcybiskupa
gnieźnieńskiego podzielono po raz pierwszy archidiecezję na okręgi archidiako-nale z braku dokumentów erekcyjnych dokładnie nie wiadomo. Badania przepro-wadzone przez Władysława Abrahama i Tadeusza Silnickiego wskazują, że na-stąpiło to za czasów rządów arcybiskupa Henryka Kietlicza (1199–1219), czyli na przełomie XII i XIII w.5 Za jego czasów powstały prawdopodobnie następujące
archidiakonaty: gnieźnieński6, łęczycki, kaliski7 i wieluński8. Dalszego podziału
na archidiakonaty dokonał prawdopodobnie arcybiskup Jakub Świnka (1283– 1314)9. Za jego rządów powstały następujące archidiakonaty – uniejowski,
po-morski, czyli słupski, i kurzelowski10.
Pierwsza zachowana wzmianka źródłowa o archidiakonie uniejowskim po-chodzi z 1301 r. Występuje w niej archidiakon uniejowski o imieniu Stanisław. Zawarta w niej informacja jest potwierdzeniem tego, że urząd ten już istniał. Nie wiemy jednak, czy to on był pierwszym archidiakonem uniejowskim, czy też któ-rymś z kolei11. Kolejne wzmianki o archidiakonach uniejowskich pochodzą z lat:
1304 12, 1320 13 i 132414.
3 B. Kumor, Organizacja archidiakonatu w Małopolsce południowej, „Prawo Kanoniczne”,
2(1959), nr 1–2, s. 391–423; tenże, Archidiakonat, w: Encyklopedia katolicka, t. I, Lublin 1985, kol. 869–873; T. Silnicki, dz. cyt., s. 3–89, 92–142; B. Panzram, Die schlesische Archidiakonate und
Archiprezbyterate bis zur Mitte des 14. Jahrhunderts, Breslau 1937, s. 42–53, 195–196.
4 Monumenta Poloniae Historica (dalej: MPH), Nova Series, t. II, ed. K. Maleczyński,
Craco-viae 1952, s. 113.
5 T. Silnicki, dz. cyt., s. 56, 63; W. Abraham, Organizacja Kościoła w Polsce do połowy XII
wieku, Lwów 18932, s. 188, przyp. 90. Jako potwierdzenie tej tezy autor podaje uchwały synodu
prowincjalnego w Borzykowie z 1210 r., gdzie obok różnych dostojników kościelnych i państwo-wych wymienieni są archidiakoni; Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski (dalej: KDWP), t. I, wyd. J. Zakrzeński, Poznań 1877, nr 66, s. 64–65; B. Kumor, dz. cyt., s. 393; J. Korytkowski, Arcybiskupi
gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od r. 1000 aż do 1824, t. I, Poznań 1888, s. 34.
6 LB, t. I, s. 3.
7 KDWP, t. I, nr 160, s. 139. 8 KDWP, t. I, nr 244, s. 206–207.
9 J. Fijałek, O archidiakonatach i urzędnikach biskupich w archidiakonacie pomorskim diecezji
włocławskiej w XII–XV w., „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 6 (1899), s. 125; T.
Silnicki, dz. cyt., s. 63.
10 K. Gołąb, Arcybiskup Jakub Świnka i jego epoka, Warszawa 1956, s. 89; W. Karasiewicz,
Jakub Świnka arcybiskup gnieźnieński, Poznań 1948, s. 245–248.
11 KDWP, t. II, nr 835, s. 194; W. Abraham, Organizacja Kościoła w Polsce, Lwów 18922, s. 164. 12 Tamże, nr 881, s. 233.
13 Tamże, nr 1022, s. 358. 14 Tamże, nr 1047, s. 378.
SIEĆ PARAFIALNA W ARCHIDIAKONACIE UNIEJOWSKIM 381 Przyczyn powołania do życia archidiakonatu uniejowskiego należy upatry-wać w czynnikach politycznych. Zaliczał się on do rzędu archidiakonatów, które-go uzasadnienie powstania związane było z polityczną odrębnością obszaru. Jektóre-go granice w zasadzie pokrywały się z granicami administracyjnymi regionu. Na ogół jego terytorium nie przekraczało ziemi sieradzkiej15. Według badań S.
Za-jączkowskiego początki ziemi sieradzkiej umieścić należy w latach 1261–1264. W skład tej ziemi wchodziły następujące kasztelanie: spicimierska, sieradzka, rozpierska, wolborska i Opole Chropskie (czyli późniejsze Pabianice)16. Tak
uformowane województwo sieradzkie miało następujące granice: rzeka Ner od-dzielała je od północy i wschodu od województwa łęczyckiego, rzeka Pilica – również na wschodzie od województwa sandomierskiego. Na południu przylegało do województwa krakowskiego, a na zachód ziemia wieluńska oddzielała go od Śląska, stykając się z nim przez rzekę Prosnę17.
Archidiakonat uniejowski zajmował wąski pas ziemi między następującymi archidiakonatami: kaliskim na zachodzie, gnieźnieńskim i łęczyckim na północy, od wschodu z łęczyckim i kurzelowskim, a od południa z terytorium wieluńskim i diecezją krakowską18. Tak uformowana granica znajdowała się na osi parafii – od
zachodu Dobra – Warta – Tubądzin – Wągłczów – Charłupia Mała – Godynice. Od północy wyznaczały ją parafie Boleszczyn – Uniejów – Wilamów graniczące z archidiakonatem gnieźnieńskim. Następnie wzdłuż rzeki Ner, która wyznaczała naturalną granicę od północy i wschodu z archidiakonatem łęczyckim. Na tej gra-nicy znajdowały się następujące parafie: Grodzisko – Świnice – Wartkowice – Niewiesz – Bałdrzychów – Małyń – Lutomiersk – Górka – Pabianice. Dalej gra-niczyły parafie: Drużbie – Grocholice – Kamieńsk – Kodrąb – Kobiele – Sobo-rzyce. Z ziemią wieluńską graniczyły parafie: Uników – Stolec – Rychłocice – Restarzew – Rychłocice – Działoszyn. Granica z diecezją krakowską przebiegała następująco: parafie – Mykanów, Kłomnice i Soborzyce pozostawały w archidia-konacie uniejowskim, a po stronie diecezji krakowskiej parafie Kłobucko, Mstów i Przyrów19.
15 T. Silnicki, dz. cyt., s. 146.
16 S. Zajączkowski, Studia nad terytorialnym formowaniem się ziemi sieradzkiej i łęczyckiej,
Łódź 1951, s. 12–13, 54–55.
17 M. Baliński, T. Lipiński, Starożytna Polska pod względem historycznym jeograficznym i
sta-tystycznym, t. 1, Warszawa 18852, s. 226.
18 S. Arnold, Terytoria plemienne w ustroju administracyjnym Polski Piastowskiej w XII–XIII,
Kraków 1927, s. 5–6; S. Zajączkowski, Studia..., s.14; A. Wrotniak, Powstanie i organizacja
archi-diakonatu łowickiego w świetle dekretu erekcyjnego z 1522 i reformacyjnego z 1528 roku, Lublin
1967, s. 52, (mps Bibl. KUL).
19 S. Maroński, Obraz ekonomiczno-statystyczny archidiecezji gnieźnieńskiej w XVI w.,
„Biblio-teka Warszawska”, t. 3 (1883), s. 78–80; J. Korytkowski, Mapa, w: Liber Beneficiorum
Archidiece-zji Gnieźnieńskiej (dalej: LB), t. II (na końcu książki); B. Kumor, Granice, „Archiwa, Biblioteki i
Muzea Kościelne”, t. 18 (1969), s. 329; J. Kwolek, Atlas historyczny biskupstw polskich, Przemyśl 1949, mapa 1.
MIECZYSŁAW RÓŻAŃSKI 382
Archidiakonat uniejowski był stosunkowo duży. Jego powierzchnia wynosiła 6510 km2 i był jednym z największych pod względem wielkości w archidiecezji
gnieźnieńskiej20. Szacunkowo oblicza się, że na początku XVI w. na tym teryto-rium zamieszkiwało 48 200 osób21. Podzielony był na dekanaty. Organizację
de-kanalną dla końca XV w. można przedstawić na podstawie Liber Beneficiorum
Archidiecezji Gnieźnieńskiej spisanego w pierwszej ćwierci XVI w. na polecenie
arcybiskupa Jana Łaskiego. Księga ta, mimo że pochodzi z początku XVI w., podaje stan organizacji kościelnej, który istniał już wcześniej. Według niej archi-diakonat liczył 4 dekanaty: uniejowski, szadkowski, wartcki i brzeźnicki, w któ-rych znajdowało się 90 parafii22.
Pierwszy całościowy spis parafii archidiecezji gnieźnieńskiej, jaki dochował się do naszych czasów, powstał na zlecenie arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana Łaskiego w związku z przyjętą przez duchowieństwo dobrowolną kontrybucja przyjętą na synodzie w Piotrkowie w 1510 i 1511 r.23 Ukazuje on rozwiniętą sieć
parafialną na terenie archidiecezji, która wynosiła w tym czasie 687 parafii24, a
sam archidiakonat uniejowski miał wówczas 90 parafii. Dane o parafiach w ar-chidiakonacie zebrano w tabeli 1. Znajdują się w niej oprócz miejsca kościoła parafialnego, także dekanat, w którym znajdowała się parafia, jej terytorium, data powstania, wezwanie, patronat i informacja czy znajdowała się ona w mieście, czy też na wsi.
20 S. Litak, Kościół Łaciński w Rzeczpospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne,
Lublin 1996, s. 119. Największy archidiakonat – gnieźnieński liczył 7980 km2, drugi co do
wielko-ści archidiakonat kamieński miał 6690 km2, trzecim był archidiakonat uniejowski, kolejne
archidia-konaty miały powierzchnię: kurzelowski – 6130 km2, łęczycki – 5200 km2, kaliski – 3385 km2,
łowicki – 2725 km2 i teryturium wieluńskie – 1965 km2.
21 T. Ladenberger, Zaludnienie Polski, s. 32, 85–87; Polska XVI wieku pod względem
geogra-ficzno-statystycznym opisana przez A. Pawińskiego, t. 1, Warszawa 1883, s. 118; Z wyliczeń
A. Pawińskiego wynika, że zaludnienie na tym terenie wynosiło ok. 700 osób na mile kwadratową i było najmniejsze na terenie Wielkopolski.
22 LB, t. I, s. 336. 23 LB, t. I, s. XI.
24 E. Wiśniowski, Rozwój organizacji parafialnej w Polsce do czasów reformacji, w: Kościół w
T ab el a 1 Sieć p ara fii w a rc hid iak on ac ie u niejo w sk im we dłu g Lib er B en efi ci oru m Ja na Łas kieg o Pa ra fia M ia st o/ w ieś D ek an at D at a er ek cj i T ere n We zw an ie Pat ro na t w LB , t. 1 1 2 3 4 5 6 7 8 Ba łd rz yc hów w. Un iejó w X III w . B ał dr zy chów , B us in a, P udł ów , P udł ów ek , Bra tk ów Do ln y i G órn y, Żern ik i, Dą bró w ka S za dk ow sk a, Wy rę bó w , Bo rk i Lip ko ws kie, Lip ki, P orc zy ny , No w aw ie ś, Wy laz łó w , G óra św . Id zieg o duc how ny 371 Bo les zc zyn w. W arta dr ug a po ł. X II w . Bo les zc zy n, Bą dk ów , Żero nicz ki, Żero nice P od leś ne , Żero nice , D ąb ro w ica , S m olsk o, Ba lic e, Ko ciaty , Ko ło w a, Sz ym an y, M ły n D ab ro w ick i, Cz ło pe k, M ły n Żero nick i św . P io tra i Pa wł a arc yb isk up a 400 Bo ro w no w. Brz eź nica pr ze d 1 39 4 Bo ro w no , Z dr ow a, Nie zn an ice , W itk ow ice , Ch orz en ice , Ko śc iele c, L ub ojn ia, Lu bo je nk a, Ra do stk ów , K ak aw a, Gr ab ow a, B og us ław ice, Ja ck ów św . W aw rzy ńc a sz lac he ck i 521 Bo rsz ew ice w. Szad ek ok . 14 13 Bo rsz ew ic e, G aje w nik i, Ka w ęc zy n, Os m oli n, Ko py ść , W esó łk a, W ola Ba łu ck a, Ba łu cz , W ola S try jo w sk a, S try je Ks ięż e, S try je P ask ow e, Krz uc z, W rz es zc ze w ice św . S tan isła w a arc yb isk up a 443 B or zykó w w. Brz eź nica poc z. X III w . B or zykó w , B or zykó w ka , P agó w , P ol ic hn o, P uka rz ów , G ro dz isk o, Ok oło w ic e, S tan isław ice , Ły sin y św . P io tra sz lac he ck i 511 Brz eź nica m. Brz eź nica X III w . Brz eź nica , Brz eź nica S tara – w ieś , Du bi dz e, S trze lce , Pr usic ko , Ja ni kó w , Zak rz ów , Ku re k, Ją dre k św . Ja na Ch rz ci ciela kró lew sk i 484 B rzeźn o w. W arta X III w . Brz eź no , S tarc e, G ro jec M ały , G od yn ice , Os tró w św . Id zieg o klas zto rn y 420 Brz yk ów w. Szad ek po cz . X III w . Brz yk ów , Ko cin a, W ro ńsk o, Ka m yk , G łu ch ów , Zab ło cie, Siem ie chów św . Ja na Ch rz ci ciela sz lac he ck i 473 B uczek w. Szad ek po ł. XIV w . Bu cz ek , Ko wa le w , L uc iejó w , W ola Bu cz ko w sk a, Cz est kó w , W ilk owy ja, Bro dn ia, M ali nia, Ba ry cz , Ba ch orz yn , Zeló w , Po żd że nice , L gó w św . Ja na Ch rz ci ciela sz lac he ck i 449
1 2 3 4 5 6 7 8 Bu rz en in m. W arta X II/ X III w . Bu rz en in , M ajac ze w ice , Ja ro cice , G ra bó wk a, S zc za w no , W ola S zcza w ińs ka, B ęd kó w , W ola B ęd ko w sk a, P rażm ów , Strza łk i, T yc zy n, L ig ota, W itó w , Zam ośc ie, W ielk aw ieś św . Krz yż a, św . Ka tar zyn y sz lac he cki 425 –426 Ch arłu pia M ał a w. W arta XI V w . Ch arłu pia M ała, Dz ierlin , Zag órk i, Bisk up ice , Żer osła w ice , Ko w ale, Ba szk ów , Ja ko w ice , P io tro w ice , A bra m ow ice , Sz ark i, Ko śc ierz yn , Ło sie niec , W ola Dz ierli ńsk a, Dz ig orz ew Na ro dz en ia NMP sz lac he ck i 435 –43 6 Ch arłu pia W ielk a w. W arta XI V w . Ch arłu pia W ielk a, Drz ąż nia, Klicz kó w W ielk i i M ały , R owy , Ch ojó w , Or acze w św. B artł omi ej a sz lac he ck i 418 Ch w albor zy ce w. Un iejó w 131 1 Ch w alb orz yc e, Ch orz ep in bra k w ez w an ia sz lac he ck i 361 –36 2 Dą bro w a m. Brz eź nica D ąb ro w a, R acz ko w ice, M al usz yc e, B oro w ce, C hał yn icz e, Ro ga cz ów , Zala s, O lbra ch cice , Kn ieja , Ba bie, Da be k św . Ja kuba A po stoł a i S ta nis ława sz lac he ck i 514 Dą bro w a W ielk a w. W arta XI V w . Dą bro w a W ielk a św . M ich ała sz lac he ck i 419 D me nin w. Brz eź nica XI V w . D m en in , Ku ch ary , G osła w ice , Ła gie w nik i, S m otr ysz ew , D zi epuł ć św. S zy mo na i Ju dy sz lac he ck i 506 Do bra m. W arta XI V w . Do bra , L in ne , Ch ra pc ze w , Dłu ga w ieś W arts ka , P otw oró w , Cim in , Dz ier zb otrk i, Orz ep ów , Na ro dz . NM P? Of iaro w an ia NMP sz lac he ck i 401 –40 2 Do bry sz yce w. Brz eź nica pierw . p oł. XI V w . Dio bry sz yc e, Zale sic zk i, S tap ki, Olsz yn a, W id aw a, Ru da , D ob ra św. B artł omi ej a kró lew sk i 499 Dru żb ice w. Szad ek X V w. D ruż bi ce, K arg ol in, G łupi ce, W adl ew , B or ysz ów , G rabi ca, K rzep czó w , K ob yłk i, M zu rki W iel kie, M zu rki M ałe, K oz ar z, G utó w , St rad zew , H uta , H uci sko , W ielo po le, Su ch cic e, Bu ko-w ie D ol ne i G ór ne , R ass ow y, W do w in, G rębos zew , C hy nó w św . M ar ci na sz lac he ck i 459 –46 0 Dru żb in w. Un iejó w XI V/ X V w . Dru żb in , Rz ec hta, Bo rk i, W ola Po m ian ow a, Ch arc hó w Sz lac he ck i i Ks ięż y, Za w ad y S za dk ow sk ie, Su ch orz yn św . S tan isła w a sz lac he ck i 396 Dw orsz ew ice w. Brz eź nica XI V w . Dw orsz ew ice św . M ich ała i 1 0 Ty się cy Żo łnierz y kró lew sk i 525 –52 6
1 2 3 4 5 6 7 8 Dz iało sz yn m. Brz eź nica XI V w . Dz iało sz yn , Ra cisz yn , L iso w ice , Bo bro w nik i św . M ar ii Ma gd alen y sz lac he ck i 532 –53 3 G id le w. Brz eź nica X II w . G id le, Pław no , G ow arz ów , W ły ni ce , Ko tfin , Cież ko w ice , W ojn ow ice , G ór ka św . M arii Ma gd alen y sz lac he ck i 516 –51 7 G linno * w. Un iejó w XI V w . G lin no , Dz ierz na , Brz eg , L ub ola, Bro dn ia św . W ita kró lew ski 393 Gó rk a w. Un iejó w poł . XIV w . G órk a, G orz ew , S zy nk iełó w , P etr yk oz y, P iątk ow isk o, K u-dro w ice , Ko nin , P orsz ew ic e, Ś w ią tn ik i, Ko ss ów św . M ar ci na i M arii Ma gd alen y sz lac he ck i 377 G ra bno w. Szad ek XI V w . G ra bn o, G órk i G ra biń sk ie, Lig ota , P od ole, S ob iep an y, P at o-ki, Zam ośc ie, G ra bica , W ola W ęż yk ow a, Os in y, S ied lce św . W ac ła wa i M ik ołaja sz lac he ck i 468 G roc hol ic e m. Szad ek ok . 13 20 G ro ch ol ic e, Zd zi es zu lic e, Po lit an ic e, Bi ńk ów , W es tk ów , W ol a Ra ci bo ro w sk a, Beł ch at ów , B eł ch at ów ek , Z aw ad y, Ł ęk aw a, W ola Łę ka w ska , Z aw odó w , W ol a Z dz isz ul ic ka W sz ystk ich Świ ęt yc h arc yb isk up a 458 G ro dz isk o w. Un iejó w XI V/ X V w . G ro dz isk o, Zb ylcz yc e, Ka zn ów , Ko ss ów , Zi m ne , P arsk i, Ły kó w , Biela wy , G usin Na w ró ce nia św . P aw ła sz lac he ck i 365 –36 6 Je dln o w. Brz eź nica XI V w . Je dln o, W ola Je dli ńsk a W sz ystk ich Świ ęt yc h sz lac he ck i 487 Je zio rsk o w. W arta pierw . p oł. XI V w . Je zio rsk o, Zak rz ew , Tąd ów G órn y i Do ln y, Re tn ice , Zad ą-bro w ie, Żerc hó w , Us tk ów , W ola M iłk ow ick a, W ola Z ad ą-bro w sk a, W ola Bi sk up sk a, Cz ern ie ch ow o, Klo nó w , Klo nó-w ek , W ola M iłko w ic ka , M asz ew , Os tró w W arts ki św . Krz yż a sz lac he ck i 407 Ka m ień sk m. Brz eź nica dr ug a po ł. X III w . K ami eń sk , O ch oc ic e, Bar czk ow ic e, G or zęd ów , C hr zan ow ic e, K oci er zo w y, K ot le w y, S ło sta w ice, P yt ow ic e, K oźn ie w ic e, G oł ko w ice , R us zczy n, C zy żó w , W ol a C zy żew sk a ( Wo la G rz ym al ni an a) , Ł ęk ińs ko, P iór ow o św . P io tra i P aw ła sz lac he ck i 500 –50 1 K ami on acz w. W arta XI V w . K am io nacz, W ły ń, K am io nacz yk , N ob el la, S uch a, G ran dy św . M arc in a sz lac he ck i 438 Kło m nice w. Brz eź nica XI V w . Kło m nio ce , Ba rtk ow ic e, L ip icz e, Zaw ad a, Ko na ry , Ga rn ek , K ar cze w ice, P oci er zó w , R zek i, R zeźęc zy ce, N iezn an ic e św . M arc in a sz lac he ck i 518 * Fil ia w Bro dn i, L B, t. 1 , s. 39 3.
1 2 3 4 5 6 7 8 Ko biele w. Brz eź nica pierw . p oł. XI V w . Ko biele W ielk ie i M ałe, Ba bc zó w, Cies zą tk i, Ca dó w św . M arc in a i Jan a E w an gel ist y sz lac he ck i 507 –5 08 Ko drą b w. Brz eź nica dr ug a po ł. XI V w . Ko drą b, Zak rz ew , Zap op lic e, W ola Z ap olsk a, W id aw ka , Klizin , L ipo w cz yce św . M ał go rzat y i Ja dw ig i sz lac he ck i 504 K orczó w w. Szad ek X III w . Ko rc zó w , W ojsło w ic e, W ólk a Wo jsław sk a, Ja nisz ew ice , Stęs zy ce Ro zp iers kie , S tęs zy ce Ś re dn ie, Stęs zy ce Ty m ie ń-sk ie, Zd uń sk a W ola, Re m bies kie, Zam łyn ie, Re du ch ów , Pra tk ów , S trad ze w św . Ka tar zy ny sz lac he ck i 478 –47 9 Krę pa w. Brz eź nica dr ug a po ł. XI V w . Krę pa , W ola Bl ak owa , Ch orz en ic e, W ierz bica , M alu sz yc e 11 T ysię cy Dz ie w ic sz lac heck i 493 Kru sz yn a w. Brz eź nica XI V w . Kru sz yn a, Łęg , W ik łó w , Lg ota, W id zó w , Ba by , Ch ud zy n św . M ateu sz a A po sto ła sz lac he ck i 522 –52 3 Kw iat ko wi ce w. Un iejó w dr ug a po ł. XI V w . Kw iat ko w ice , K w iatk ow icz ki, L eź nica , Do bru ch ów , W rz ą-saw a, C zar ny ż, C zar ny sk a Wo la św . M ik ołaja i Do ro ty sz lac he ck i 383 Lg ota w. Brz eź nica dr ug a po ł. XI V w . Lg ota, Bru dz ice , W ie w ió ro w o S zlac he ck ie, W oź nik i, Dł u-gie, Bl ak owa W ola, Bielik i św . Kle m en sa sz lac he ck i 491 –49 2 Lu tom iers k m. Un iejó w X III/ X IV w . Lu to m iers k, Be ch cice , Cz ołcz yn , W rzą ca św . B ar tło mi ej a i W nieb ow zi ę-ci a N M P sz lac he ck i 376 Łas k m. Szad ek 136 6 Łas k, Orc hó w , W ie w ió rc zy n, W ro no w ice , P oles zy n, Orp e-ló w , Do bro ń, L dz ań , Ba ry cz , Os tró w , W ola Ł ask a, G órc zy n, Ło pa tk i, Łę tkó w bra k we zwa nia sz lac he ck i 444 –44 6 Ło bu dz ice w. Szad ek 148 8 Ło bu dz ice , Bu jn y Ks ięż e, Bu jn y S zlac he ck ie, Ch oc isz ew , Bro dn ica , G ra bstó w , Ró żn iato w ic e, P od w od y, W ola S ro-m oc ka , G ręboc iny św . W aw rz yń-ca , ś w . T om a-sza Ap osto ła sz lac he ck i 452 –45 3 M ako w iska w. Brz eź nica XI V w . M ak ow isk a, G aj ęc ice, M ar zęci ce św. Ba rtł omi e-ja arc yb isk up i 526 –52 7 M ałyń w. Un iejó w X III w . M ały ń, Je żó w , Kło isz ew , Zab oró w , Bą ki, Bo gu cice , Ch o-cz ew a, W ola Kro ko ck a, Kro ko cice , L ich aw a, Ło bu dz ice , W ol a Ł obu dz ka , M ag nus ze , P rzy w ów ni ca , P ior unów , P io-run ów ek , Je rw oni ce , P uc zn iew , W ola P uc zn iew sk a św . A nd rz eja Ap osto ła sz lac he ck i 374 1 2 3 4 5 6 7 8 M ar zen in w. Szad ek X III/ X IV w . M arz en in , Zi ele ńc zy ce , S ięg an ów, Nic en ia, Ro so sz a, P ru sz-kó w , Do bra , W ola M arz eń sk a, A ło w ac ze w ice , P rz ym iłó w , G ra bia, Brz es ki, Ro jk ów , M ło da w in G órn y, M ło da w in Do ln y, M ar zen ek , P ap ro tn ia , S ęd zan ow ic e, W yg ieł zó w , Sty pu ły , W rz esin y, Ka rs zn ice , Kro ba nó w ek , Kro ba nó w , Ok up W ielk i, Ok up M ały , Bil ew , Ku strz yc e, Z awa dy W nieb ow zięc ia NMP arc yb isk up i 481 –48 2 M ęka w. Un iejó w dr ug a po ł. X III w M ęk a, W oź ni ki , P odł ęż yc e, P oł ków , C zech y, T rzeb ni cz ka, W ola M ęc ka , Bo ro w sk ie, Ru da św . W ojcie ch a kró lew sk i 390 –39 1 M ik ołaj ew ice w. Un iejó w 142 0 M ik ołaje w ice , Zale w , P ru sin ow icz ki, P ru sin ow ice , Ż yto w i-ce , Ja no w ice , Zale sie , Kik i, Kra sz ew , Ch orz esz ów , W od zi e-ra dy , Dz ie ch ta rze w Na ro dz en ia NMP , ś w . Pi otra i P aw ła sz lac he ck i 381 –38 2 M iłk ow ice w. W arta XI V/ X V w . M iłk ow ice , W ilc zk ow o, Rz ym sk o, S trac ho cice , M ły ny Strac ho ck ie, M ły n M iłk ows ki św . M ik ołaja i Do ro ty sz lac he ck i 406 M yka nó w m. Brz eź nica pierw . p oł. X III w . M yk an ów , C yk ar ze w , K oc in , R ybna św . M arii M ag dal en y i L eona rda duc how ny 524 Nie m ysłó w w. Un iejó w XI V/ X V w . Bo rz ew is ko , L ub isz ew ic e, W ólk a Ły sz ko w sk a, Ks ięż e M ły-ny, B or ow y M ły n, L eś ny M ły n, Z as py , K rę pa , Ś m ie ch ów św . M ik ołaja arc yb isk up i 398 Nie w ie sz w. Un iejó w X V w. N ie w ies z, Bi er na ci ce , W ilczk ów , K ar ni ce , B oczk i, Sem pu łki W sz ystk ich Świ ęt yc h sz lac he ck i 369 Pa bian ice m. Un iejó w ko n. X II w . Pa bian ice , S ulan tk ow ice , By ch lew , Ju trzk ow ice , Ka rn isz e-w ic e, R yp ułt ow ice , Ły sk ow ice , C ho cian ow ice , G ad ka , W ola R yp ułt ow sk a, Re tk in ia św. W awr zy ń-ca i ś w . M at eu-sza duc how ny 379 –38 0 Paj ęc zn o m. Brz eź nica X II/ X III w . Paj ęc zn o, Biała , W rę cz yc a, S ied le c, Dw orsz ew ice , W istk a, W ola Ja jk ow sk a, Ja jk i, D yló w S zlac he ck i św . L eona rda Ak ad em ii Kra ko w-sk iej 529 Par zn o w. Szad ek 117 6 Pa rz no , S trzy źo w ice , R oz dz in , S ob ki, L ub iec , Ku źn ica Lu biec ka , Klu ki, Do m iec ho w ice , M ijk orsk a W ola, Ław y, M ik or zy ce W nieb ow zięc ia i Zw ias to wa nia NMP arc yb isk up i 461 –46 2 Pęczn ie w w. Un iejó w pierw . p oł. X V w. Pę cz niew , P op ów , Ru dn ik i, W ola P op ow sk a, S ied lątk ów św . Ka tar zy ny sz la ch eck i 394 –39 5
1 2 3 4 5 6 7 8 M ar zen in w. Szad ek X III/ X IV w . M arz en in , Zi ele ńc zy ce , S ięg an ów, Nic en ia, Ro so sz a, P ru sz-kó w , Do bra , W ola M arz eń sk a, A ło w ac ze w ice , P rz ym iłó w , G ra bia, Brz es ki, Ro jk ów , M ło da w in G órn y, M ło da w in Do ln y, M ar zen ek , P ap ro tn ia , S ęd zan ow ic e, W yg ieł zó w , Sty pu ły , W rz esin y, Ka rs zn ice , Kro ba nó w ek , Kro ba nó w , Ok up W ielk i, Ok up M ały , Bil ew , Ku strz yc e, Z awa dy W nieb ow zięc ia NMP arc yb isk up i 481 –48 2 M ęka w. Un iejó w dr ug a po ł. X III w M ęk a, W oź ni ki , P odł ęż yc e, P oł ków , C zech y, T rzeb ni cz ka, W ola M ęc ka , Bo ro w sk ie, Ru da św . W ojcie ch a kró lew sk i 390 –39 1 M ik ołaj ew ice w. Un iejó w 142 0 M ik ołaje w ice , Zale w , P ru sin ow icz ki, P ru sin ow ice , Ż yto w i-ce , Ja no w ice , Zale sie , Kik i, Kra sz ew , Ch orz esz ów , W od zi e-ra dy , Dz ie ch ta rze w Na ro dz en ia NMP , ś w . Pi otra i P aw ła sz lac he ck i 381 –38 2 M iłk ow ice w. W arta XI V/ X V w . M iłk ow ice , W ilc zk ow o, Rz ym sk o, S trac ho cice , M ły ny Strac ho ck ie, M ły n M iłk ows ki św . M ik ołaja i Do ro ty sz lac he ck i 406 M yka nó w m. Brz eź nica pierw . p oł. X III w . M yk an ów , C yk ar ze w , K oc in , R ybna św . M arii M ag dal en y i L eona rda duc how ny 524 Nie m ysłó w w. Un iejó w XI V/ X V w . Bo rz ew is ko , L ub isz ew ic e, W ólk a Ły sz ko w sk a, Ks ięż e M ły-ny, B or ow y M ły n, L eś ny M ły n, Z as py , K rę pa , Ś m ie ch ów św . M ik ołaja arc yb isk up i 398 Nie w ie sz w. Un iejó w X V w. N ie w ies z, Bi er na ci ce , W ilczk ów , K ar ni ce , B oczk i, Sem pu łki W sz ystk ich Świ ęt yc h sz lac he ck i 369 Pa bian ice m. Un iejó w ko n. X II w . Pa bian ice , S ulan tk ow ice , By ch lew , Ju trzk ow ice , Ka rn isz e-w ic e, R yp ułt ow ice , Ły sk ow ice , C ho cian ow ice , G ad ka , W ola R yp ułt ow sk a, Re tk in ia św. W awr zy ń-ca i ś w . M at eu-sza duc how ny 379 –38 0 Paj ęc zn o m. Brz eź nica X II/ X III w . Paj ęc zn o, Biała , W rę cz yc a, S ied le c, Dw orsz ew ice , W istk a, W ola Ja jk ow sk a, Ja jk i, D yló w S zlac he ck i św . L eona rda Ak ad em ii Kra ko w-sk iej 529 Par zn o w. Szad ek 117 6 Pa rz no , S trzy źo w ice , R oz dz in , S ob ki, L ub iec , Ku źn ica Lu biec ka , Klu ki, Do m iec ho w ice , M ijk orsk a W ola, Ław y, M ik or zy ce W nieb ow zięc ia i Zw ias to wa nia NMP arc yb isk up i 461 –46 2 Pęczn ie w w. Un iejó w pierw . p oł. X V w. Pę cz niew , P op ów , Ru dn ik i, W ola P op ow sk a, S ied lątk ów św . Ka tar zy ny sz la ch eck i 394 –39 5
1 2 3 4 5 6 7 8 Ra do m sk o m. Brz eź nica dr ug a po ł. X III w . Ra do m sko, Sw ierz ni ca, S tobi eck o M iejs ki e, S tobi eck o S zla che c-kie, W ierzb nic a, R óżan y, Z dan ia, G alo nk i, B og w idzo w y, M ło-dzo w y, B arto dzi eje, O kraj szó w , P łos zó w , P ias zcz yce , K iet lin , O rzec hó w , O rzec hó w ek , S trza łkó w , Z ak rzó w ek , S zcze po cic e, Rad zie ch ow ice, Str zał ko w iec, Ł ad zic e św . L am be rta kró lew sk i 494 –49 5 Re sta rz ew w. Szad ek ok . 13 00 Re sta rz ew , S arn ów , Klę cz , Ch oc iw , Łaz ów , Ru da , Ch rz ą-sta wa , S zc ze rc ow sk a W ieś , Dz ba nk i, Du bie, Ko ra ble w, Ru sie c, W ięz ow a W ola, Ku źn ica św . A nd rz eja Ap osto ła arc yb isk up i 464 Ro so sz yc a w. Un iejó w X V w. Ro so sz yc a, Ro żd ża ły, Lip in y, Bo cz ki, Ko by la Ch m ielo wa , M ied źn o, Ok rą gli ca św . W aw rz yń-ca sz lac he ck i 388 –38 9 R yc hło cice * w. Szad ek 155 1 w ty m cza sie by ła to f ilia pa raf ii B rzy kó w , ch oci aż w yst ęp uje jak o s am od zi eln y o pis ; ter en R ych łoci ce M ał e i W ielki e Zw ias to w an ia NMP sz lac he ck i 471 Rz ąśn ia w. Brz eź nica XI V w . Kie łcz yg łó w , Kie łcz yg łó w ek , Bę tk ów , Bo rz ęc in , Ch ab ielice , Os in y, Zi elę cin , Re kle, Su ch a W ola, G awł ów św . M ateu sz a i M ac ieja arc yb isk up i 537 Sęd zi ejo w ice w. Szad ek pierw . p oł. X III w . Sę dz iejo pw ice , L ich aw a, Ka m ost ek , S yc an ów , Żag lin y, K oz uby N ow e, Ko zu by S tare , Br ód św . M arii M ag dal en y i św . Kle m en sa arc yb isk up a 466 Sie mko w ice w. Brz eź nica X III Siem ko w ic e, L ip nik , Ch orz ów , O że gó w , Ra do sz ew ice św . M ar ci na sz lac he ck i 534 –53 5 Siera dz m. W arta X III w . Siera dz , M on ice , W iec hu cice , W iec hu tk i, Bo gu m iłó w , So ko łó w , Ku śn ice , Dą bró w ka , Je zio ra , Kło ck o, Ra ko w ice , Mn ichó w W sz ystk ich Świ ętyc h kró lew sk i 42 8– 42 9 Sk ęczn iew w. W arta XI V/ X V w . Sk ęc zn ie w , P iek ary , W ola P iek arsk a, Zas py , Ł ysz ko w ic e, Ko śc ia nk i, S kęczn iew ek św . T ró jc y sz lac he ck i 404 Sob or zy ce w. Brz eź nica ok . 13 18 Sob or zy ce , S ut ków , B orow ce 11 T ysię cy Dz ie w ic sz lac he ck i 513 Sto lec w. W arta poc z. X V w . St ole c, N iec hm iró w , K am ion ka, G ron ów , W ielk ie, St ole c M ały , Sto le cka św . W aw rzy ńc a sz lac he ck i 424 –42 5 * F ilia p ara fii Brz yk ów , L B, t. 1, s. 47 1.
1 2 3 4 5 6 7 8 Ra do m sk o m. Brz eź nica dr ug a po ł. X III w . Ra do m sko, Sw ierz ni ca, S tobi eck o M iejs ki e, S tobi eck o S zla che c-kie, W ierzb nic a, R óżan y, Z dan ia, G alo nk i, B og w idzo w y, M ło-dzo w y, B arto dzi eje, O kraj szó w , P łos zó w , P ias zcz yce , K iet lin , O rzec hó w , O rzec hó w ek , S trza łkó w , Z ak rzó w ek , S zcze po cic e, Rad zie ch ow ice, Str zał ko w iec, Ł ad zic e św . L am be rta kró lew sk i 494 –49 5 Re sta rz ew w. Szad ek ok . 13 00 Re sta rz ew , S arn ów , Klę cz , Ch oc iw , Łaz ów , Ru da , Ch rz ą-sta wa , S zc ze rc ow sk a W ieś , Dz ba nk i, Du bie, Ko ra ble w, Ru sie c, W ięz ow a W ola, Ku źn ica św . A nd rz eja Ap osto ła arc yb isk up i 464 Ro so sz yc a w. Un iejó w X V w. Ro so sz yc a, Ro żd ża ły, Lip in y, Bo cz ki, Ko by la Ch m ielo wa , M ied źn o, Ok rą gli ca św . W aw rz yń-ca sz lac he ck i 388 –38 9 R yc hło cice * w. Szad ek 155 1 w ty m cza sie by ła to f ilia pa raf ii B rzy kó w , ch oci aż w yst ęp uje jak o s am od zi eln y o pis ; ter en R ych łoci ce M ał e i W ielki e Zw ias to w an ia NMP sz lac he ck i 471 Rz ąśn ia w. Brz eź nica XI V w . Kie łcz yg łó w , Kie łcz yg łó w ek , Bę tk ów , Bo rz ęc in , Ch ab ielice , Os in y, Zi elę cin , Re kle, Su ch a W ola, G awł ów św . M ateu sz a i M ac ieja arc yb isk up i 537 Sęd zi ejo w ice w. Szad ek pierw . p oł. X III w . Sę dz iejo pw ice , L ich aw a, Ka m ost ek , S yc an ów , Żag lin y, K oz uby N ow e, Ko zu by S tare , Br ód św . M arii M ag dal en y i św . Kle m en sa arc yb isk up a 466 Sie mko w ice w. Brz eź nica X III Siem ko w ic e, L ip nik , Ch orz ów , O że gó w , Ra do sz ew ice św . M ar ci na sz lac he ck i 534 –53 5 Siera dz m. W arta X III w . Siera dz , M on ice , W iec hu cice , W iec hu tk i, Bo gu m iłó w , So ko łó w , Ku śn ice , Dą bró w ka , Je zio ra , Kło ck o, Ra ko w ice , Mn ichó w W sz ystk ich Świ ętyc h kró lew sk i 42 8– 42 9 Sk ęczn iew w. W arta XI V/ X V w . Sk ęc zn ie w , P iek ary , W ola P iek arsk a, Zas py , Ł ysz ko w ic e, Ko śc ia nk i, S kęczn iew ek św . T ró jc y sz lac he ck i 404 Sob or zy ce w. Brz eź nica ok . 13 18 Sob or zy ce , S ut ków , B orow ce 11 T ysię cy Dz ie w ic sz lac he ck i 513 Sto lec w. W arta poc z. X V w . St ole c, N iec hm iró w , K am ion ka, G ron ów , W ielk ie, St ole c M ały , Sto le cka św . W aw rzy ńc a sz lac he ck i 424 –42 5 * F ilia p ara fii Brz yk ów , L B, t. 1, s. 47 1. 1 2 3 4 5 6 7 8 Stro ńsk o w. Szad ek po ł X III w . Stro ńsk o, Zap oli ce , P tas zk ow ice , P str ok on ie, P ęc ło w iec e, Św ierz yn y, Za m ostk i, Tro jak i, Ga w or y, Bra nica , G orz uc hy , Lis y, Re m bisz ew , Zag órz yc e, Be leń , P ias ki, G orz eń , Ch oj-ne , Ka lin ow a, Rz ec hta, W oź nik i, Bo bro w nik i 11 T ysię cy D zi ewi c sz lac he ck i 475 –47 6 Su lm ierz yce w. Brz eź nica XI V w . Su lm ier zy ce , Ż ło bn ic a, K ucó w , K les zc zó w , Ł us zc zan ow ice, Ch or zen ic e, Sk ąp a, O str oł ęk a, Bo gu m iło w ic e, St ró ża, W ol a W yd rz yn a, P ie kar y św . Ja dw ig i sz lac he ck i 490 Szad ek m. Szad ek X II w . Sz ad ek , P ru sin ow ice , Ko by la M ie jsk a, Ko by la Ch m ielo w i-ce , Rz ep isz ew , W ola Rz ep isz ews ka , T arn ów ka , W ila m ów , Pr zat ów , W ól ka Pr zat ow sk a, D zi at ko w ic e, S zad ko w ic e, Su ch oc za sy , Kro m lin , Ko tlin ki, S ik uc in , G rz yb ów , Ka rc zó-w ek , W iel ka wi eś W nieb ow zięc ie NMP , św . Ja ku ba kró lew sk i 439 –44 0 Szczer có w m. Szad ek 136 7 Sz cz erc ów , W sz cz on ow ice , S trza łk ów , P iek ar y, w ie ś Szczer có w św . P io tra i P aw ła kró lew sk i 456 Szcz yt y w. Brz eź nica 146 2 Szcz yt y W sz ystk ich Świ ęt yc h sz lac he ck i 534 Św in ice w. Un iejó w dr ug a po ł. X III w . Św in ice , Kra sk i, Ch orz ep in w ieś , W ola Ś w in iec ka , Ro gó w , Pias ki, Dro zd ów , Dz ierz awy , S ak ów , Kik i św . G oth ard a sz lac he ck i 364 Tr ęb aczó w w. Brz eź nica Tr ęb aczó w , N iw is ka św . M ik ołaja sz lac he ck i 531 Tubą dz in w. W arta pierw . p oł. XI V w . Tu bąd zi n, In czew , D zi eb ęd ów , O rzes zy n, N ac ki św . W aw rzy ńc a sz lac he ck i 412 –41 3 Un iejó w m. Un iejó w po ł. XII w . U ni ej ów , K uczk i, Szar ów K si ęży , B al in , D om in ik ow ice, K raj ko w ice, J an ko w ice, B ro nó w , B ro nó w ek , Z al es ie , Sk ot nik i, C ze pó w D oln y, K oś cie ln ic a, O str ow is ko , W ie -ści ce, O rzes zk ów , W ol a Pr zed m ie js ka, Z al es ie , K ob yl ni ki , Sz ró w P ań sk i, U by sł aw , B oc zk i, G ro ch ol ic e, U ła ny , L ip-ni ca, J an ko w ice, D om in ik ow ice, K raj ko w ic e, Sy pi n, M ły n Sko tn ic ki Na jś w iętsz ej M arii P an ny arc yb isk up i 338 –35 9 Un ik ów w. W arta dr ug a po ł. X III w . Un ik ów , Bu jn y, Os tró w ek , G ro je c W ielk i, Zł oc ze w , Klo no w a, Ow iec zk i św . S tan isła w a sz lac he ck i 422
1 2 3 4 5 6 7 8 W arta m. W arta dr ug a po ł. XI I w. W ar ta, D uszn iki, M ałk ów C iel ec ki, M ał kó w N ow y, B ar toch ów , M irad za G łuch ow sk a, G ołu ch y, R acz kó w , Ł ab ęd zi e, Z ag aje w , W itó w , G rzy bk i, So ch a, Tu nis ław ice , M iko łaje w ice , P rob osz -czew ice , K aw ęczy nek św . M ik ołaja kró lew sk i 409 –41 0 W ar tko w ice w. Un iejó w przed 14 36 W artk ow ice , G ostk ów , S ęd ów , Ne r, Zaw ad a, Kłó dn a, Br ud-nów ek , S pę do szyn Na ro dz en ia NMP sz lac he ck i 367 W ąg łcz ów w. W arta dr ug a po ł. X III w . W ąg łcz ów , Łu bn a Zaro sk i, Ł ub na Zak usy , Bru dz ew , Bli ź-nió w św . Kle m en sa kró lew sk i 414 W ąso sz e w. Brz eź nica poł . XIV w . W ąso sz e, W ięc ki, P op ów św . A nd rz eja Ap osto ła kró lew sk i 528 W idaw a m. Szad ek 141 7 W id aw a, Ro go źn o, Zaw ad y, Ch ru sty , G ra bo w ie, Oc hle, Zb oró w , W ólk a, Ką ty, Da bro wa , Ś w ierc zó w , P od gó rz e św . M arc in a sz lac he ck i 469 –47 0 W iele nin w. Un iejó w dr ug a po ł. X IV w. W iele nin , Cz ep ów G órn y, Cz ep ów Ś re dn i, Ro żn iató w , Ko za nk i W ielk ie, Zab oró w , P ęg ów , M sz cz yc ho w o, W oy cz i-sk i, G ąsio ry, G orz ew o, Ład awy , Ub ysła w , Że lgo szc z św . Jak uba A po sto ła i św . Do ro ty arc yb isk up a 359 –36 0 W ierz ch y w. Un iejó w XI V w . W ierz ch y, I w on ie, Dz ierz ąż na , C ho da ki, Kr usz yn św . M ik ołaja sz lac he ck i 385 W ie w ie c w. Brz eź nica X III w . W iew iec, Z am ośc ie, D ęb ow iec, K rzy w an ice, W ola W iew ieck a św . M arc in a sz lac he ck i 488 W ila mó w w. Un iejó w dr ug a po ł. XI V w . W ila m ów , Ra dy cz yn y, Łę g W iel ki, S arb ice , P odł uż yc e, K oz ub ów , L ek asz yn , Brz oz ów ka , Cich m ian a św . W ojcie ch a i S tan isław a sz lac he ck a 363 W ró blew w. W arta XI V/ X V w . W ró blew , Oc ień , Ko bierz yc ko , S ęd zice , S ło m kó w M ały , Sło m kó w S uc hy , Z aw adk i, P ruc hna , G or zuc hy , D abr ów ka , No sk i, S m ard ze w , S ad ok rz yc e św . P io tra i P aw ła sz lac he ck i 415 Wy giełz ów w. Szad ek pr ze d 1 43 6 Wy giełz ów , Łęk i, W ola P sz cz ołec ka , P sz cz ółk i, P rz ec zn ie, Zale sie , Ja w ór, Ka w ie cz yn , Ko rc zy sk a, Ch ajcz yn y, P ru si-no w ice , Ku ró w , Krz eśló w Zw ias tow an ia NM P, Na wr ó-cen ia św . P aw ła sz lac he ck i 453 –45 4 Zad zim w. Un iejó w XI V w . Zad zim , Rz ec zy ca , Ra le w ice , W ola S yp iń sk a, W ola F las z-cz yn a, P ietra ch y, Ro zc ies zy n, G órk i Zad zim sk ie, Zw iast y, Oto k, Oto k Zal esie , Zy gry , W ola św . M ał go rzat y sz lac he ck i 386 Ży tn e w. Brz eź nica ok . 13 58 Ży tn e, S ieln ica , Ro ga cz ów ek , S ek ursk o, Cz an iatn ik i, Ży tn o M ałe, Rę dz in y św . W aw rzy ńc a sz lac he ck i 509 –51 0
SIEĆ PARAFIALNA W ARCHIDIAKONACIE UNIEJOWSKIM 391 Dwa kościoły, które opisane zostały w źródle jako ośrodki parafialne w czasie spisywania Liber Beneficiorum nimi nie były. Pierwszy z nich – w Glinnie w oma-wianym czasie stanowił już filię parafii w Brodni. Drugi natomiast w Rychłocicach stał się samodzielną parafią dopiero około 1551 r., czyli po napisaniu Liber
Benefi-ciorum, chociaż w źródle tym występuje jako samodzielna parafia. W
przytacza-nym komentarzu dotyczącym powstania tej parafii ks. J. Korytkowski przyjął, że erekcja jej była jednoczesna z faktem ufundowania kościoła25. Kościół w tej miej-scowości został ufundowany i uposażony przez jej kolatorów Piotra i Elżbietę Szczawińskich około 1455 r.26 Podawany przez ks. J. Korytkowskiego czas kano-nicznej erekcji kościoła budzi również wiele wątpliwości. Miał tego dokonać pro-boszcz gnieźnieński i administrator diecezji sede vacante Przedwój z Grąd Grądzki w 1455 r. Jednakże w tym czasie ks. Grądzki nie był administratorem archidiecezji, którą od 1454 r. rządził arcybiskup Jan Sprowski. Był natomiast administratorem archidiecezji w końcu 1488 i początku 1489 r. po śmierci arcybiskupa Wincentego Kota. Jeśli zatem on erygował ten kościół, to musiało to nastąpić w tym czasie. Sam Przedwój zmarł w czwartek po Zielonych Świątkach 1455 r.27 Teren parafii
obej-mował wsie Rychłocice Małe i Wielkie. T a b e l a 2
Czas powstawania parafii w archidiakonacie uniejowskim
Wiek
Uniejów Brzeźnica Warta Szadek Razem
m. w. m. w. m. w. m. w. % XII 2 1 1 1 1 1 7 7,77 XIII 4 5 3 2 3 4 21 23,3 XIV 1 8 1 17 1 6 3 3 40 44,4 XV* 8 1 2 4 1 5 21 23,3 XVI 1 1 1,1 Razem 3 20 7 23 4 14 5 14 Suma 23 30 18 19 90 100
* Parafie powstały na przełomie XIV i XV w.
25 LB, t. 1, s. 471.
26 ADWł, AAG Wiz. 5, s. 199; AAG Wiz. 72, s. 313.
27 Zob. J. Korytkowski, Prałaci i kanonicy katedry metriopolitalnej gnieźnieńskiej, t. 2, Poznań
MIECZYSŁAW RÓŻAŃSKI 392
Z przedstawionego wyżej zestawienia wynika, że pierwsze parafie na terenie archidiakonatu uniejowskiego sięgały XII w. Liczba nie była zbyt imponująca, umiejscowione były w miastach przy szlakach handlowych. Dalszy rozwój sieci parafialnej nastąpił w XIII w. i związany był z rozwojem osadnictwa. Zintensyfi-kowanie jej nastąpiło w wieku następnym. W tym czasie powstała prawie połowa parafii (44,4%) w archidiakonacie uniejowskim. Kolejny wiek wprowadza pewne korekty, które służą dalszemu rozwojowi duszpasterstwa parafialnego. Można już mówić o dosyć dobrze jak na ówczesne warunki zorganizowanej sieci parafialnej. Można tutaj zauważyć pewną zależność, parafie starsze miały z reguły duży okręg parafialny, obejmujący niejednokrotnie po kilkanaście wsi, natomiast terytorium młodszych parafii było zdecydowanie mniejsze. Nowe parafie wyznaczano przez wymianę miejscowości z innej parafii. Nierzadko zdarzało się jednak, że granice parafii powodowane były granicami posiadłości konkretnych właścicieli. Zauwa-żyć można zatem wsie, która w części należały do jednej, a częściowo do innej parafii, a granicą ich terytorium były granice własności ziemskiej właścicieli. Wskazuje to jak silny miały wpływ stosunki własnościowe na formowanie się okręgów parafialnych.
Aby lepiej ukazać zależności rozwoju sieci parafialnej od fundatorów zesta-wiono patronat nad poszczególnymi kościołami parafialnymi. Był on o tyle waż-ny dla funkcjonowania parafii, że dotyczył fundowania jej podstaw materialważ-nych, opiekę ekonomiczną i prawo do zgłaszania kandydatów na funkcję proboszcza parafii. T a b e l a 3 Patronat parafii Dekanat Patronat Razem duchowny szlachecki królewski inne
Uniejów 5 16 2 23
Brzeźnica 3 21 5 1 30
Warta 2 13 3 18
Szadek 6 11 2 19
Razem 16 61 12 1 90
Prym w uposażaniu nowych parafii, jak ukazuje powyższa tabela, wiodła szlachta, która tworzyła go w podległym im majątkach ziemskich. Do początków XVI w. sprawowała opiekę nad 61 parafiami, a zaczęła ona uposażać parafie do-piero od końca XIII w. Wówczas to stała się najbardziej dynamiczną grupą funda-torów nowych ośrodków parafialnych. Wcześniej parafie fundowali przede wszystkim duchowni i król w majątkach ziemskich im podległych. Zestawiając te
SIEĆ PARAFIALNA W ARCHIDIAKONACIE UNIEJOWSKIM 393 informacje, na 16 parafii, w których patronat sprawowali duchowni – arcybiskup, klasztory i kapituły – 4 powstały w XII w., 5 – w XIII, 5 – w XIV w. i 2 – w XV w. , natomiast parafie patronatu królewskiego powstały: 2 – w XII w., 6 – w XIII w., a 4 – w XIV w., umiejscowione w dobrach królewskich i przez króla uposa-żane. Na terytorium archidiakonatu znajdowała się jedna parafia, która miała pa-tronat Akademii Krakowskiej. Była to parafia św. Leonarda w Pajęcznie. Ufun-dowana została przez króla, który prawa do patronatu nad nią ofiarował uczelni.
Przedstawione rozważania dotyczące sieci parafialnej w archidiakonacie uniejowskim w początkach XVI w. pokazują stan, w jakim znajdowała się orga-nizacja sieci parafialnej. Była ona dość dobrze rozwinięta, o czym świadczy fakt, że w późniejszych czasach, końca istnienia Rzeczpospolitej, na tym terenie po-wstało tylko 14 nowych parafii.
