Społeczne konsekwencje hipertekstualności blogów

Marta Więckiewicz

Społeczne konsekwencje

hipertekstualności blogów

Media – Kultura – Komunikacja Społeczna 6, 101-111

Społeczne konsekwencje hipertekstualności

S łow a kluczow e: blo g , b lo g o sfera, h ip e rte k st, h ip e rte k stu a ln o ść , sieć społeczna K ey w ords: blog, b lo g o sp h e re , h y p erte x t, h y p e rte x tu a lity , social n e tw o rk

P ro ces ro zw o ju te c h n o lo g ii in fo rm a ty c z n y c h , k tó ry d o p ro w a d z ił do po­ w s ta n ia k o m p u te ró w o so b isty c h i i n t e r n e t u 1, p rzez je d n y c h j e s t n a z y w a ­ n y ew olucją, a p rzez in n y c h - re w o lu c ją 2. N ie z a le ż n ie od oceny d y n a m i­ z m u w sp o m n ia n y c h p rz e m ia n , n a le ż y p o d k re ślić w ag ę ich k o n sek w e n cji, cho ciażb y w z a k re s ie k o m u n ik a c ji społeczn ej. M ożliw ości k o m p u te ró w o so b isty c h b y ły b y t u n ie z n a c z ą c e , gdyby n ie stw o rzo n o m ięd zy n im i sieci p o łączeń . S tr u k t u r a in t e r n e tu u m o ż liw ia n ie ty lk o tw o rz e n ie o d n ie s ie ń po­ m ięd zy p o szczeg ó ln y m i te k s ta m i, ale i p o z w a la u ż y tk o w n ik o m p o ro z u m ie ­ w ać się. Is tn ie je w iele n a r z ę d z i k o m u n ik a c ji in te rn e to w e j. M o żn a zaliczyć do n ic h n a p rz y k ła d czaty , k o m u n ik a to ry , fo ra in te rn e to w e , g ru p y d y s k u ­ sy jn e, se rw isy społecznościow e i b logi (n a z y w a n e też d z ie n n ik a m i i n t e r n e ­ tow ym i).

C elem n in ie jsz e g o a r ty k u łu j e s t w s tę p n e n a k r e ś le n ie sp ołeczn y ch k o n ­ se k w e n c ji h ip e r te k s tu a ln o ś c i blogów. R e a liz a c ja w s k a z a n e g o z a m ie rz e n ia łączy się z k o n ie c z n o śc ią s c h a ra k te r y z o w a n ia s t r u k t u r y in te r n e tu , z d e fi­ n io w a n ia h ip e rte k s tu a ln o ś c i, a ta k ż e o k re ś le n ia sp ecy fik i blogów oraz o m ó w ien ia ich h ip e r te k s tu a ln y c h elem e n tó w . T a k a p ro c e d u ra b a d a w c z a pozw oli n a s tę p n ie uw idocznić społeczn e k o n se k w e n c je h ip e r te k s tu a ln o ś c i

1 W prezentowanym artykule przyjęto pisownię słowa „internet” małą literą, ponieważ internet traktowany jest tu jako środek przekazu, podobnie jak prasa, radio i telewizja, a jedyny kontekst, dla którego zastosowano pisownię „Internet”, wiąże się z odniesieniem historycznym - do nazwy własnej określającej pierwszą sieć komputerów. Językoznawcy wyrażają się na temat pisowni słowa „internet” w sposób niejednoznaczny, na przykład Mi­ rosław Bańko, początkowo przekonany o konieczności pisowni wielką literą, skłania się ku uznaniu pisowni małą literą za równie poprawną. Por. M. Bańko, W internecie jak w jedynce, w: Internetowa poradnia językowa Wydawnictwa Naukowego PWN, [online] <http://poradnia. pwn.pl/lista.php?id=9928>, dostęp: 25.11.2010.

2 Zwolennikami tezy o rewolucyjnym charakterze zmian, które doprowadziły na przykład do powstania internetu i wpłynęły chociażby na szybkość przekazywania informacji, są mię­ dzy innymi Paul Levinson i Piotr Gawrysiak. Zob. P. Levinson, Miękkie ostrze, czyli historia

i przyszłość rewolucji informacyjnej, tłum. H. Jankowska, Warszawa 2006; P. Gawrysiak, Cy­ frowa rewolucja. Rozwój cywilizacji informacyjnej, Warszawa 2008. O ewolucyjnym charak­

terze wspomnianych przemian jest przekonany między innymi Piotr Czerski. Zob. P. Czerski,

d zie n n ik ó w in te rn e to w y c h 3. J e s t to is to tn e z a g a d n ie n ie , p o n iew aż n a p rz e ­ łom ie XX i XXI w ie k u blogi z y s k a ły b a rd z o d u ż ą p o p u la rn o ś ć w śró d i n t e r ­ n a u tó w i z ro z u m ie n ie ich fu n k c jo n o w a n ia s ta n o w i e le m e n t w a ż n y d la u k a ­ z a n ia w ie lu społeczn y ch i k u ltu ro w y c h p rz e m ia n d ec y d u ją cy ch o k s z ta łc ie w spó łczesn ości.

M a n u e l C a s te lls p o ró w n u je p rz e ło m z w ią z a n y z p o w s ta n ie m i n t e r n e ­ t u ze z n a c z e n ie m w y n a le z ie n ia d r u k u 4. Z d a n ie m b a d a c z a , s tw o rz e n ie glo­ b a ln e j sieci k o m p u te ró w sta n o w iło w y n ik p o łą c z e n ia s t r a te g ii m ilita r n e j z o sią g n ię c ia m i naukow ców , a ta k ż e z d z ia ła n ia m i p rz ed sięb io rcó w i p rz e d ­ s ta w ic ie li k o n tr k u ltu r y . W la ta c h sz e ś ć d z ie s ią ty c h XX w ie k u n a r o d z iła się k o n cep cja, b y z a p ro je k to w a ć s y s te m łącz n o ści n ie w ra ż liw y n a a t a k n u k le ­ a rn y . I n s ty tu c ją b a d a w c z ą , k tó r a z a p o c z ą tk o w a ła p ra c e n a d p o łącz en iem k o m p u te ró w w sieć, b y ła o rg a n iz a c ja U n ite d S ta te s D e fen se D e p a r tm e n t’s A d v a n ced R e se a rc h P ro je c ts A gency. W 1969 ro k u stw o rzo n o A R PA N E T , sieć k o m p u te ro w ą m a ją c ą słu ży ć je d n o s tk o m b a d a w c z y m w s p ó łp ra c u ją ­ cym z D e p a rta m e n te m O b ro n y S ta n ó w Z jednoczonych (były to: U n iv e rs ity of C a lifo rn ia , U n iv e rs ity o f U ta h , S ta n fo rd R e s e a rc h I n s titu te ) . N a u k o w ­ cy za c z ę li w y k o rz y sty w ać n o w ą tech n o lo g ię do re a liz a c ji w ła s n y c h p ro je k ­ tów b ad a w cz y ch , ale i p o słu g iw a li się n ią w ce la ch ro zry w kow y ch, d la te g o też w 1983 ro k u w p ro w ad zo n o sieć M IL N E T . M ia ła o n a służy ć ty lk o o p ra ­ co w y w an iu z a g a d n ie ń m ilita r n y c h i oddzielono j ą od A R P A N E T U , k tó ry u d o stę p n io n o sze rszej g ru p ie naukow ców . W z w ią z k u z ty m , że now e sie ­ ci p o w sta ją c e w la ta c h o s ie m d z ie sią ty c h w y k o rz y sty w a ły A R P A N E T ja k o p o d sta w ę s y s te m u łączności, p o stan o w io n o je połączyć i tej „sieci sieci” n a ­ d an o n az w ę I n t e r n e t 5.

P o w s ta n ie g lo b aln ej s t r u k t u r y u ła tw ia ją c e j k o m u n ik a c ję w y m ag a ło u s ta le n ia p ro to k o łu p rzesyłow ego m ożliw ego do z a s to s o w a n ia w e w s z y s t­ k ic h ro d z a ja c h sieci. P o d k o n iec l a t s ie d e m d z ie sią ty c h o p ra co w an o p ro to ­ k ó ł T C P /IP , k tó ry s t a ł się s ta n d a r d e m w k o m u n ik a c ji p rz y u ż y c iu k o m p u ­ teró w . Je g o p rz y jęcie sp ra w iło , że u r z ą d z e n ia m ogły kodow ać i dekodow ać p a k ie ty d a n y c h p rz e s y ła n e w sieci in te rn e to w e j. D z ię k i u n iw e r s a ln e m u ro z w ią z a n iu te c h n ic z n e m u p o łą c z e n ia za czę ły p o w sta w a ć w szę d zie ta m , gd zie b y ły p o p ro w a d zo n e lin ie te le fo n ic z n e i gdzie z n a jd o w a ły się k o m p u ­ te r y w y p o saż o n e w m o d em y u m o ż liw ia ją c e łączn o ść in te rn e to w ą . J e d n y m z p ie rw sz y c h z a s to s o w a ń in te r n e tu , p o za z d a ln y m i o b lic z e n ia m i z w y ko ­ rz y s ta n ie m sieci k o m p u te ró w , b y ła k o m u n ik a c ja e-m ailo w a, a n a s tę p n ie

3 Uwagi przedstawione w niniejszym artykule odnoszą się do wyników badań zapre­ zentowanych w pracy doktorskiej, w której przeanalizowano treść i formę 285 blogów. Por. M. Więckiewicz, Blog w perspektywie genologii multimedialnej, praca niepublikowana.

4 Odniesienie do „Galaktyki Gutenberga” jest widoczne już w tytule jednej z książek M. Castellsa. Por. M. Castells, Galaktyka Internetu. Refleksje nad Internetem, biznesem

i społeczeństwem, tłum. T. Hornowski, Poznań 2003. Castells podkreśla, że „Niegdyś w Euro­

pie rozpowszechnienie się prasy drukarskiej wprowadziło ludzi w Galaktykę Gutenberga, jak ją nazwał McLuhan, dziś zaś wkraczamy do nowego świata komunikacji: Galaktyki Interne­ tu” (tamże, s. 13).

p o w sta ł U s e n e t (g ru p y d y s k u sy jn e ) i s y s te m B BS (s ta n o w ił e le k tro n ic z n y o d p o w ied n ik ta b lic in fo rm a c y jn y c h )6.

N a ty m e ta p ie rozw o ju in t e r n e tu jeg o m ożliw ości by ły w ciąż o g ra n i­ czone. S y tu a c ję w z n a c z ą c y sposób zm ien iło o p ra c o w a n ie s y s te m u W o rld W ide W eb (co oznacza: sieć s z e ro k a j a k św ia t). N a le ż y za zn ac zy ć, że po­ jęcia : „ in te r n e t” i „sieć W W W ”, choć często b y w a ją s to so w a n e w y m ien n ie, n ie s ą to ż s a m e 7. I n t e r n e t to o g ó ln o św iato w a sieć k o m p u te ro w a 8, n a to m ia s t W o rld W ide W eb (rys. 1) to sieciow y s y s te m w y m ia n y in fo rm a c ji w y k o rz y ­ s tu ją c y tech n o lo g ię in te r n e tu i u m o ż liw ia ją c y p rz e g lą d a n ie plików h ip e r ­ te k s to w y c h 9. N a jp r o s ts z a d e fin ic ja in te r n e tu , o k re ś la ją c a go ja k o sieć k o m ­ p u te ró w , j e s t dość p o w sz e c h n a i z tego też po w o du pojęcie „ in te r n e t” j e s t p o d a w a n e z a m ie n n ie z o k re ś le n ie m „sieć”10.

W 1990 ro k u g r u p a nauk o w có w z o śro d k a C E R N (C o n seil E u ro p é e n p o u r la R e c h e rc h e N u c lé a ire ) w G enew ie, k ie ro w a n a p rz ez T im a B e rn e rs a - -Lee i R o b e rta C a illia u , s tw o rz y ła ję z y k zn a czn ik ó w h ip e rte k s to w y c h , czyli H TM L. O p ra c o w a li o n i rów n ież h ip e rte k s to w y p ro to k ó ł t r a n s f e r u H T T P do s te ro w a n ia łą c z n o śc ią p o m ięd zy s e r w e ra m i in te rn e to w y m i o raz stw o rz y li fo rm a t a d r e s u s tro n in te rn e to w y c h - U R L. B ad ac ze o d w o łali się do w cześ­ n ie jsz y c h o siąg n ięć T e d a N e lso n a , k tó ry ju ż w 1974 ro k u o p is a ł c h a r a k t e ­ ry sty c z n y s y s te m o rg a n iz a c ji in fo rm a c ji i n a z w a ł go h ip e r te k s te m 11.

M a riu sz P is a rs k i, k tó ry tłu m a c z y ję z y k te c h n o lo g ii n a ję z y k te o rii k u l ­ tu ry , tw ie rd z i, że h ip e r t e k s t to „ n ie lin e a rn a i n ie s e k w e n c y jn a o rg a n iz a c ja d an y c h , t e k s t ro z b ity n a poszczególne s e g m e n ty (lek sje) n a w iele sposobów po łączo n e ze so b ą o d sy łacz am i, po k tó ry c h c z y te ln ik n a w ig u je w e d łu g w ła s ­ nego u z n a n ia . H ip e r te k s t to k a ż d y d o k u m e n t, w k tó ry m po z d a n iu , p a r a ­ g ra fie lu b s tro n ie n ie m a zw ykłego n a s tę p s tw a z d a ń , p a ra g ra fó w i stro n : ab y k o n ty n u o w a ć le k tu rę , c z y te ln ik m oże p rz ejść z p ojedynczego b lo k u te k s t u do je d n e g o lu b n ajczęściej w ie lu in n y c h e le m e n tó w te k sto w y c h , g r a ­ ficznych, dźw iękow ych lu b film ow ych. To k a ż d y d o k u m e n t, w k tó ry oprócz jego lin e a rn e j s t r u k t u r y w p is a n e s ą in n e w y b o ry ”12. R eflek sje n a d is to tą h ip e r t e k s t u p o ja w ia ją się b a rd z o często w w y p o w ie d ziach a u to ró w lu b

ba-6 M. Castells, Społeczeństwo sieci, s. 59-ba-61.

7 Na przykład Magdalena Szpunar stwierdza, że „globalna sieć WWW” jest „nazwana In­ ternetem”. Por. M. Szpunar, Badania Internetu vs. badania w Internecie, czyli jak badać nowe

medium - podstawowe problemy metodologiczne, „Studia Medioznawcze” 2007, nr 2, s. 81.

8 Tę sieć cechuje używanie wspólnego protokołu TCP/IP. Zob. M. Jasionowicz, Internet, w: Słownik terminologii medialnej, red. W. Pisarek, Kraków 2006, s. 84.

9 M. Castells, Galaktyka Internetu..., s. 25-27.

10 Por. na przykład: „Internet to sieć miliardów wzajemnie połączonych ze sobą kompute­ rów na całym świecie” (M. Dutko, Domeny internetowe, Warszawa 2008, s. 11).

11 Tamże, s. 62.

12 M. Pisarski, Kartografowie i kompilatorzy. Pół żartem, pół serio o praktyce i teorii

hiperfikcji w Polsce, w: Liternet.pl, s. 264. Posługując się definicją stworzoną przez Paula

Levinsona, hipertekst można również określić jako „aktywnie zaprogramowany zbiór słów, zwrotów i ich połączeń, przejrzystych lub sugerowanych, z innymi słowami i zwrotami” (P. Levinson, dz. cyt., s. 235).

Rys. 1. Rysunek Tima Bernersa-Lee przedstawiający propozycję struktury World Wide Web (1989 rok)

Źródło: Facts about W3C. History, [online] <http://www.w3.org/History/1989/Image1.gif>, dostęp:

10.11.2009.

d aczy p ow ieści h ip e rte k s to w y c h 13. D la w ięk sz o ści u ży tk o w n ik ó w blogów h ip e r te k s t m a p rz e d e w s z y s tk im w y m ia r p ra k ty c z n y , k tó ry z o s ta n ie o k re ­ ślo n y w d alsze j części a rty k u łu .

B logi s ą w z n a c z e n iu in fo rm a ty c z n y m s tro n a m i W W W i z tego w y n ik a ich h ip e r te k s tu a ln y c h a ra k te r . Słowo „blog” p o w stało pod ko n iec l a t d zie­ w ię ć d z ie sią ty c h XX w iek u . P ochod zi ono od o k re ś le n ia w eblog, stw orzon ego p rzez J o r n a B a rg e ra w 1997 ro k u , o znaczająceg o d z ie n n ik sieciow y czy też r e je s tr sieciow y14. B log m o ż n a zd efiniow ać ja k o fo rm ę s tro n y WWW, gdzie d a to w a n e w p isy s ą p u b lik o w a n e w kolejn o ści o d w ro tn ej do chronologicznej. N o ta tk i m a ją c h a r a k te r su b ie k ty w n y , a ich z a k re s te m a ty c z n y m oże być

13 M. Pisarski, dz. cyt., s. 16-44.

14 A. Raciniewska, Wideoblogi jako dokumentacja i narzędzie poznania?, w: Do zobacze­

b a rd z o sz e ro k i (od a n a liz o w a n ia p roblem ó w oso b isty ch aż po ro z w a ż a n ia n a te m a t p o lity k i czy w y d a rz e ń k u ltu ra ln y c h ). B log m a in te ra k ty w n y c h a r a k ­ t e r i w z w ią z k u z ty m p o s trz e g a się go rów n ież ja k o n a rz ę d z ie k o m u n ik acji.

W h is to rii blogów z a u w a ż a ln e s ą d w a is to tn e e ta p y . N a p o c z ą tk u d z ie n ­ n ik i in te rn e to w e były tw o rzo n e głów nie p rzez osoby, k tó re z ra c ji za w o d u czy z a in te re s o w a ń p o sia d a ły d u ż ą w iedzę n a te m a t fu n k c jo n o w a n ia in te r n e ­ tu , n a p rz y k ła d p o tra fiły posłu g iw ać się ję z y k ie m H TM L. B logow anie było w ów czas za ję ciem niszo w y m i w p ew n y m se n sie p re stiżo w y m . P rz e ło m XX i XXI w ie k u w ią z a ł się z p ro c esem g w ałtow nego rozw oju sieci, w ty m ró w ­ nież ze z ja w isk ie m k o m erc jaliz acji. P rz e d się b io rstw o m z a le ż a ło n a u p o ­ w sz e c h n ia n iu u s łu g sieciow ych, zaczęto w ięc tw orzyć ła tw e w o b słu d ze s e r ­ w isy WWW, d z ię k i k tó ry m d z ie n n ik i in te rn e to w e m ogli p u b lik o w ać rów nież la ic y 15. Do s p o p u la ry z o w a n ia b lo g o w an ia w P olsce p rz y czy n iły się ta k ie p la tfo rm y blogow e, j a k chociażby B lo g .p l16, B log O n e t.p l17 czy B lo x .p l18.

W sp o m n ian o ju ż , że d z ie n n ik i in te rn e to w e m a ją h i p e r te k s tu a ln y c h a ­ r a k te r , co łączy się z ich fu n k c jo n o w a n ie m w sieci WW W. E le m e n ta m i, k tó re o ty m św iad c zą, s ą cho ciażb y u m ie sz c z a n e w te k s ta c h lin k i, czyli o d n o śn ik i do in n y c h s tro n in te rn e to w y c h . C zęsto s ą one p o d k re ślo n e i/lub w y ró ż n io n e in n y m k o lo rem . P o n iż s z a ilu s tr a c ja (rys. 2) z a w ie ra p rz y k ła d te k s t u p o d lin k o w an eg o , czyli o p a trz o n e g o lin k ie m ; t e k s t te n z o s ta ł w y ró ż­ n io n y r a m k ą (w p o d p isie za ch o w a n o p iso w n ię o ry g in a ln ą ).

W p isy p u b lik o w a n e w b lo g ach ró ż n ią się m ięd zy so b ą liczb ą lin k ó w - m oże ich być k ilk a lu b n a w e t k ilk a n a ś c ie , a le w w ie lu n o ta tk a c h cz y teln icy n ie z n a jd ą odsyłaczy. H ip e rte k s to w e o d n o śn ik i s łu ż ą ró ż n o ro d n y m celom . W ciek a w y sposób ich fu n k c je u k a z u je P a u l L ev in so n , k tó ry p o ró w n u je lin ­ k i do p rzy p isó w . A u to r z a u w a ż a :

Gdyby [...] n iniejsza k siążk a m iała odpowiednią postać cyfrową [...], m ógłbym do niej w prowadzić proste połączenia hipertek stow e i każde powołanie się na M cLuhana skojarzyć z pełniejszym odnośnikiem . C zytelnik, natrafiw szy na zdanie „McLuhan (1964) n apisał, że »środek przekazu jest przekazem «” m ógłby, k lik n ąw szy na „McLuhan (1964)”, zostać przeniesiony do pełnego opi­ su bibliograficznego jego pracy U n d e rs ta n d in g M ed ia [...], który znajduje się obecnie w w ykazie p iśm ien nictw a na końcu tego w ydania niniejszej k sią żk i19.

W d z ie n n ik a c h in te rn e to w y c h z a pom ocą lin k ó w m o ż n a n a p rz y k ła d w sk a z a ć źródło c y ta tu czy in fo rm ac ji, po d ać p rz y k ła d m a ją c y p o tw ierd z ić głoszone p rz ez b lo g e ra te z y lu b za p ro p o n o w ać cz y te ln ik o w i le k tu r ę k o le j­ n y ch p u b lik a c ji.

L in k i p o z w a la ją tw o rzy ć sieci p o łącz eń p o m ięd zy te k s ta m i z a m ie s z ­ czo nym i w ty m sa m y m blogu, w ró ż n y ch b log ach, a le też m ięd zy w p

isa-15 C. Doctorow i in., Blogging - przewodnik, tłum. P. Kresak, Warszawa 2003, s. X, 1-2, 35. 16 Blog.pl, [online] <http://www.blog.pl>, dostęp: 25.11.2010.

17 Blog Onet.pl, [online] <http://blog.onet.pl>, dostęp: 25.11.2010. 18 Blox.pl, [online] <http://www.blox.pl/html>, dostęp: 25.11.2010. 19 P. Levinson, dz. cyt., s. 235-236.

Będzie III Wojna Światowa, bo... w Dębicy ratusz

6

O Niedziela, sierpień 10. 2008

Jest tat a dziwna prz.padłość: jeśli w Dębic» zostanie wybudowany ratusz to w niedługim czasie zostaje zniszczony przez wojnę Tak b.ło prz. okazji dwóch pierwszych wojen wybudowano ratusz, to spłonął podczas I Wojny Światowej. Po zakończeniu wojny zaczęto go odbudowywać i gdy to w końcu uczyniono, wybuchła II Wojna Światowa. Cd jej zakończenia w Dębicy ratusza nie b.ło. toteż i na świecie panował jaki taki pokój. W tym czasie rolę siedziby Urzędu Miasta pełnił budynek niegdysiejszego hotelu Lipsk, taki duży azbestowy kolos w N R D-ow skim st.lu. Prz. okazji rozpoczynania budowy ratusza#3 ktoś sobie pcypom niał c tym. jak wielki wpływ na pokój na świecie m a fakt posiadania przez Dębicę ratusza Ratusz wybudowano i oddano do użytku latem 2006 roku

Mostradamus wykminił że trzeciej wojny można się podziewać wkrótce po tym jak w wielkim mocarstwie runą dwie wieże (WTC w NY?; Wieże runęły ale o żadnej międzynarodowej wojnie nie b.ło mowy. bo dębickiego ratusza nawet nie planowano ^le teraz kied. ratusż powstał a W TC me m a R osja walczy, al Kaczyński nie wyklucza udzielenia wsparcia militarneoo Gruzji...!

Rys. 2. Podlinkowany tekst blogu, wyróżniony ramką

Źródło: M. Szumański, Będzie III Wojna Światowa, bo... w Dębicy ratusz, 10.08.2008, w: Blog Szumana - subiektywnie i na luzie..., [online] <http://www.szuman.eu/archives/407-Bedzie_III_

Wojna_Swiatowa,_bo..._w_Debicy_ratusz.html>, dostęp: 29.08.2008.

m i w b lo g u a tre ś c ia m i d o stę p n y m i n a in n y c h s tro n a c h in te rn e to w y c h (n a p rz y k ła d w w o rta la c h czy w p o rta la c h ). P o łą c z e n ia te n ie m a ją je d n o ­ z n a czn e g o c h a r a k te r u i s ą p e łn e w ie lo ra k ic h ro z g a łę z ie ń . O d n o ś n ik i p ro ­ w a d z ą do k o lejn y ch te k s tó w , a le m o g ą też k ie ro w a ć u ż y tk o w n ik a do p u n k ­ t u początk ow ego. P rz y k ła d o w y s c h e m a t lin k ó w p o k a z a n o n a ry s. 3, je d n a k n a le ż y dodać, że j e s t to ty lk o je d n a z w ie lu m ożliw ości i z a le d w ie fr a g m e n t sieci połączeń.

S posób o d b io ru w pisów , w k tó ry c h p o ja w ia ją się lin k i, j e s t specyficzny. O d n o śn ik i d z ie lą b lo k te k s t u i m o g ą ro z p ra s z a ć u w a g ę odbiorców 20, je d n a k te k s t p o p rz e ty k a n y h ip e rłą c z a m i p o z w a la c z y te ln ik o m w p e łn ie jsz y sposób po zn ać b ie g m y śli a u to ra . T e k s t z a w ie ra ją c y lin k i do ró ż n y ch s tro n i n t e r ­ n eto w y c h o d d aje p ro ces w ę d ro w a n ia b lo g e ra po sieci. N a d a w c a m oże p ró b o ­ w ać prow okow ać czy też p rz ew id y w ać p ew n e k ro k i odbiorcy, m oże w s k a z y ­ w ać m u m ożliw ości o d b io ru te k s tu , ale c z y te ln ik n ie m u s i ty ch w sk az ó w ek w y k o rz y sty w ać i m a w te j m ie rz e sw obodę w y b o ru . N ie k ie d y i n t e r n a u t a

20 Autorzy przewodnika wprowadzającego internautów w tajniki blogowania zapropono­ wali umieszczanie linków na końcu artykułu. Stwierdzili, że: „Tekst zawierający wiele osadzo­ nych łączy dezorientuje. Oddzielanie odsyłacza od tekstu [...] sprawia, że łącze jest wyraziste” (C. Doctorow i in., dz. cyt., s. 14). Dzięki takiemu rozwiązaniu internauta czytałby artykuł w całości, nie rozpraszając uwagi poprzez klikanie na znajdujące się w tekście linki. Rozwiąza­ nie to nie upowszechniło się jednak i blogerzy umieszczają linki we wpisach, nie pod nimi.

Rys. 3. Przykład sieci połączeń pomiędzy tekstami zamieszczonymi w blogach

Źródło: opracowanie własne.

ig n o ru je lin k i i p o z o sta je n a d a n e j s tro n ie WWW, n ie k ie d y p o d ą ż a z a k o ­ le jn y m i o d n o śn ik a m i (by w rócić do m iejsca, w k tó ry m z a c z ą ł le k tu r ę lu b zako ń czy ć p ro ces c z y ta n ia n a p rz y k ła d w in n y m blogu).

K o lejn y m e le m e n te m p o zw alający m o b serw ow ać p o w sta ją c e w blogo- sfe rze sieci p o łącz eń s ą b lo g ro lle - g ru p y linkó w , lis ty p o leca n y ch p rzez b lo g e ra d zien n ik ó w in te rn e to w y c h 21. S p isy te s ą k o n s tru o w a n e często n a z a s a d z ie w z a je m n o śc i (rys. 4). U m ieszc zen ie lin k u do d an e g o d z ie n n ik a in te rn e to w e g o w b lo g ro llu j e s t o z n a k ą sz a c u n k u , a k c e p ta c ji, życzliw ego z a in te re s o w a n ia , p rz y n a le ż n o śc i lu b chęci p rz y n a le ż n o śc i do p ew n ej g r u ­ py osób. D z ię k i blo g ro llo m z n a le z ie n ie in te re s u ją c e g o d z ie n n ik a i n t e r n e ­ tow ego p ro w a d z i zazw yczaj do o d k ry w a n ia k o lejn y ch ciek a w y ch blogów, n a p rz y k ła d pośw ięconych p o d o b n e m u te m a to w i. S iecio w a s t r u k t u r a blo- gosfery p ro w o k u je do p o sz u k iw a ń , do p o s z e rz a n ia u s ta lo n e g o k a n o n u u lu ­ b io n y ch blogów , do o d n a jd y w a n ia now ych tre ś c i, do w c h o d z e n ia w k o lejn e in te ra k c je .

Ilość o d n o śn ik ó w p ro w a d ząc y ch do d an e g o b lo g u j e s t je d n y m ze w s k a ź ­ nik ów św iad c ząc y ch o jego p o p u la rn o śc i. L in k o w a n ie to po w o ły w an ie się n a czyjeś słow a. Im w ięcej lin k ó w o d n o si się do pew neg o blogu, ty m w ię k ­ szy j e s t jeg o p re s tiż . J e ś li in te r n a u c i często o d w o łu ją się do d an e g o d z ie n ­ n ik a in te rn e to w e g o , o z n a c z a to, że cieszy się on z a in te re s o w a n ie m . A n a li­ zę lin k o w a ń m o ż n a p o ró w n a ć z a n a liz ą cy to w ań , o k tó re j D a v id N ich o las pisze, iż j e s t to „p raw d o p o d o b n ie je d e n z n a jle p s z y c h p rz y k ła d ó w oceny k o le ż e ń sk ie j w y n ik ó w p ra c y n a u k o w e j”22. Z c y to w a n ie m w iąż e się e le m e n t w a rto śc io w a n ia , o są d u , p o n iew aż z o k re ślo n e g o pow od u p rz y to c z o n a p ra c a

21 W wielu dziennikach internetowych pojawia się również lista linków do innych niż blo- gi stron WWW polecanych przez blogera (na przykład wortali, portali, czasopism elektronicz­ nych, forów internetowych).

22 D. Nicholas, Ocena potrzeb informacyjnych w dobie Internetu: idee, metody, środki, tłum. J. Woźniak, M. Kisilowska, Warszawa 2001, s. 61.

» Znajomi. Polecam.

- T u będzie się działo! :) - RevolW eb - grafika, szablony - U żyteczn o ść

- Vbiz.pl - Domeny, Hosting - ag en cja in te ra k ty w n a - Tomasz Kapelak - Modele do sklejania - W łasny sklep za darmo - Damian Daszkiewicz

Rys. 4. Blogrolle skonstruowane na zasadzie wzajemności

Źródło: P Kierzkowska, Tako rzecze Shrew. Sklep internetowy od rewersu,

[online] <http://www.blog.shrew.pl>, dostęp: 30.12.2009; D. Daszkiewicz, Damian Dasz­

kiewicz - komputery, internet, e-biznes, [online] <http://www.damiandaszkiewicz.pl>,

dostęp: 30.12.2009.

z o s ta ła w y b ra n a z całej g ru p y in n y ch . P o d o b n ie j a k a n a liz a cy to w a ń po­ z w a la z n a le ź ć w ia ry g o d n e źró d ło in fo rm a c ji (a rty k u ł, k sią ż k ę , r a p o r t) 23, ta k a n a liz a lin k o w a ń u m o ż liw ia w s k a z a n ie blogów cieszący ch się d u ży m z a in te re s o w a n ie m .

W w ie lu p u b lik a c ja c h m o ż n a s p o tk a ć się z o p in ią, iż i n t e r n e t z m ie n ia lu d z k ie re la cje, j e d n a k o ce n a ty c h p rz e m ia n n ie j e s t je d n o z n a c z n a . Z je d ­ nej s tro n y w sk a z u je się n a zja w isk o społecznej izo lacji24, a z d ru g iej - n a m ożliw ość k o m u n ik a c ji z osobam i, z k tó ry m i n a w ią z a n ie re la c ji czy p o d ­ trz y m a n ie z n a jo m o śc i n ie byłoby m ożliw e ch ociażb y ze w z g lę d u n a odle- głość25. R y s z a rd W. K lu sz c z y ń s k i tw ie rd z i, że je d n o s tk o m p o m a g a ś w ia d o ­ m ość m o żliw ych po łączeń . A u to r p o d k re śla : „Im b a rd z ie j b o w iem ro z p a d a się i rozczło n k o w u je n a s z a rzeczy w isto ść, ty m b a rd z ie j je s te ś m y sobie w z a ­ je m n ie p o trz e b n i”26. In d y w id u a liz m czy też e g o c e n try z m in te r n a u tó w n ie p r z e k r e ś la m ożliw ości p o ro z u m ie n ia m ięd zy n im i, co z a z n a c z a K lu sz c z y ń ­ ski, pisząc:

23 Tamże, s. 61, 112-113.

24 Marek Hołyński wspomina, że gdy prowadził wykłady na Uniwersytecie Bostońskim, umiejętności komputerowe studentów były z roku na rok coraz wyższe, ale „malały ich zdol­ ności komunikowania się z otoczeniem. Odzywali się coraz rzadziej, mówili krótkimi zda­ niami przypominającymi rozkazy programu”, a ponadto „Jeśli nie otrzymywali odpowiedzi w parę sekund, tracili zainteresowanie rozmówcą” (M. Hołyński, E-mailem z Doliny Krzemo­

wej, Warszawa 2000, s. 192).

25 A. Firlej-Buzon, Wirtualne społeczności, w: Przestrzenie informacji, red. W. Krzemiń­ ska, P. Nowak, Poznań 2002, s. 11.

26 R.W. Kluszczyński, Społeczeństwo informacyjne. Cyberkultura. Sztuka multimediów, Kraków 2002, s. 8.

m ów ienie z rozdzielonych św iatów , słuchanie innych m ówiących z oddali pozwa­ la odnaleźć porozum ienie bez potrzeby rezygnow ania z autonom ii. Porozum ie­ n ie w olnych jednostek. Szepczące do siebie w yspy. D yskutujące archipelagi27.

C z y n n ik a m i sp ra w ia ją c y m i, że b lo g erz y w c h o d zą w ró ż n o ro d n e in ­ te ra k c je , zazw yczaj s ą w sp ó ln e z a in te re s o w a n ia , zb ie ż n e p o g lą d y czy po­ d obne d o św iad c zen ia. U c z e stn ic z e n ie w ży ciu b lo g o sfery s ta je się o k a z ją do n a w ią z y w a n ia k o n ta k tó w , a ta k ż e u m o ż liw ia p o d trz y m y w a n ie re la c ji (n a p rz y k ła d osoby n a d łu żej w y jeż d żając e z a g ra n ic ę z a k ła d a ją blogi, ab y w te n sposób p rz e k a z y w a ć in fo rm ac je n a te m a t swojej a k tu a ln e j s y tu a c ji i p o d trz y m y w a ć w ięz i z ro d z in ą o ra z p rz y ja c ió łm i28). B logi b y w a ją w yk o­ rz y s ty w a n e p rz ez u ż y tk o w n ik ó w w ce lu p o s z u k iw a n ia osób z m a g a ją c y c h się z p o d o b n y m i p ro b le m a m i i n a s tę p n ie do tw o rz e n ia sw o isty ch g ru p w sp a rc ia . M łodzi b lo g erz y d e k la ru ją , że w k o m u n ik a c ji z a p o śre d n ic tw e m d zie n n ik ó w in te rn e to w y c h w a ż n e s ą d la n ic h ta k ie a s p e k ty , ja k : p o z n a n ie kogoś ciekaw ego, z y s k a n ie now ych d o św iad czeń , d z ie le n ie się sw o im i p rz e ­ m y śle n ia m i, d o św ia d c z e n ia m i i e m o cja m i29.

A by o k re ślić p r z e s tr z e ń tw o rz o n ą p rz ez b log i fu n k c jo n u ją c e w sieci w z a je m n y c h p o w iąz ań , za czę to p o słu g iw ać się p ojęciem b lo gosfery. L in k i łącz ące poszczególne d z ie n n ik i in te rn e to w e tw o rz o n e s ą d z ię k i a k ty w n o śc i in te rn a u tó w , d la te g o też pojęcie blo g o sfery o d n o si się n ie ty lk o do sam y ch blogów b u d u ją c y c h h ip e rte k s to w e p o w ią z a n ia , ale też do re la c ji p om ięd zy b lo g e ra m i czy p o m ięd zy b lo g e ra m i a ich c z y te ln ik a m i, k tó rz y n ie p ro w a d z ą w ła sn y c h d zie n n ik ó w in te rn e to w y c h 30. T e rm in „blo g o sfera” p o ja w ia się w ty tu ła c h blogów, w e w p isa c h , w k o m e n ta rz a c h . C zęsto j e s t on o p a trz o n y p rz y m io tn ik a m i: „ n a s z a ”, „p o lsk a” czy te ż „p o lsk o języ czn a” (w opozycji do „św ia to w ej”). W ielu b logerów p ro w o k u je d y sk u sje doty czące sp o so b u fu n k ­ cjo n o w a n ia po lsk iej b lo g o sfery 31 lu b n a w e t k w e stio n u je jej is tn ie n ie 32.

27 Tamże, s. 9.

28 W jednym z blogów tak opisano powód jego założenia: „Postanowiliśmy założyć tego bloga, żeby rodziny nasze w miarę regularnie informować co u nas słychać podczas nasze­ go pobytu w hAmeryce” (pisownia oryginalna). Por. M. Ossowski, Do wyjazdu coraz bliżej, 04.06.2007, w: Czy leci z nami pilot?, [online] <http://coslychacwusa.blogspot.com/2007/06/do- -wyjazdu-coraz-bliej.html>, dostęp: 25.11.2010.

29 Badaniami objęto blogerów, którzy nie ukończyli 25. roku życia. W 2006 roku przepro­ wadziła je firma Gemius. Zob. Web 2.0 w oczach młodych ludzi, [online] <http://pliki.gemius. pl/Raporty/2006/Gemius_SA_gemiusFGI_Case_study_web_2%200.pdf>, dostęp: 25.11.2010.

30 Prowadzenie dziennika internetowego tym różni się od pisania tradycyjnego dziennika, że umożliwia otrzymanie natychmiastowej informacji zwrotnej od czytelników. Interaktyw­ ność jest jedną z najważniejszych cech blogów. Odbiorcy komentują wpisy, a autor może od­ powiedzieć na pytania, zarzuty, pochwały w formie komentarza lub nowej notatki. Widoczna jest tu niejednoznaczność ról nadawcy i odbiorcy. Więcej na ten temat zob.: M. Więckiewicz,

Czytelnik jako współautor. Problem nieostrości granicy pomiędzy autorem a czytelnikiem blo­ gu, w: Pomiędzy kulturą a komunikowaniem. Studia z dziejów mediów, red. A. Frankowiak,

J. Szydłowska, red. nauk. Z. Anculewicz, Olsztyn 2010, s. 54-60.

31 M. Klimowicz, Nudna ta blogosfera, 16.10.2007, w: Socjologia internetu, [online] <http://klimowicz.blox.pl/2007/10/nudna-ta-blogosfera.html>, dostęp: 25.11.2010.

32 M. Jagodziński, Czy w Polsce istnieje blogosfera?, 03.11.2007, w: Netto. Internet wypunk­

towany, [online] <http://netto.blox.pl/2007/11/czy-w-polsce-istnieje-blogosfera.html>, dostęp:

B lo g o sfera b y w a p o s trz e g a n a ja k o p e w n a w sp ó ln o ta 33, je d n a k to ujęcie łatw o m oże się p rz ero d z ić w z b y t id e a lis ty c z n y o gląd d zien n ik ó w in te r n e to ­ w ych. J a n M. Zając, K a m il R akocy i A n d rzej N o w ak p o d k re ś la ją , że „Blogo- s fe ra j e s t k o le jn y m śro d o w isk iem n a w ią z y w a n ia i p o d trz y m y w a n ia re la c ji in te rp e rs o n a ln y c h , ale s ą to p rz e d e w s z y s tk im re la c je s ła b e ”34. P o w s ta ła w z w ią z k u z ty m propozycja, by b log osferę ro z p a try w a ć z p e rs p e k ty w y sieci społeczn y ch 35. Z d a n ie m Z y g m u n ta B a u m a n a , k o n ta k ty m ię d z y lu d z ­ k ie w sp ó łcześn ie „ tra k to w a n e s ą ja k o coraz b a rd z ie j ty m cza so w e”36, a ta k ż e „ sta ły się w ygodnie lu ź n e i niezob o w iązu jące, p rzez co je d n o c z e śn ie p r z e r a ­ żająco n ie p e w n e i n ieg o d n e z a u f a n ia ”37. A u to r d o strz e g a ró w nież, że o p a rte n a w sp ó łp ra cy zespołow e d z ia ła n ia z o sta ły z d e g ra d o w a n e do r a n g i ty m c z a ­ sow ych ta k ty k , k tó re n a le ż y porzucić, gdy p r z e s ta n ą p rz y n o sić o cz ekiw ane k orzyści. K o n sek w en cją ta k ie g o s ta n u rzeczy j e s t fa k t, że sp ołeczeń stw o

w coraz w ięk szym stopniu postrzega się i traktuje raczej jako „sieć” niż struk­ turę [...]: rozum ie się je i postrzega jako sieć przypadkowych połączeń i blokad o zasadniczo nieskończonej liczbie m ożliwych perm utacji38.

S ieci sp ołeczn e b u d o w a n e w okół blogów u le g a ją cz ę sty m p rz e o b ra ż e ­ niom : p o ja w ia ją się i z n ik a ją k o le jn i in te rn a u c i, z a k ła d a n e i p o rz u c a n e s ą k o le jn e d z ie n n ik i in te rn e to w e . Im częściej blo g j e s t a k tu a liz o w a n y , im cie­ k a w sz e s ą w pisy, ty m w ię k s z a j e s t g r u p a sta ły c h czy teln ik ó w . G d y n o ta tk i p o ja w ia ją się rz a d k o i a u to r b lo g u p rz e s ta je d bać o k o n t a k t z i n t e r n a u t a ­ m i, odbiorcy o d ch o d zą do in n y c h p r z e s tr z e n i w b lo go sferze.

D z ię k i h ip e r te k s tu a ln y m w ła sn o śc io m blo gi m o g ą fu n k cjo n o w ać w sie ­ ci po łączeń . L in k i tw o rz ą o d n ie s ie n ia m ięd zy p oszczeg ó ln y m i d z ie n n ik a m i in te rn e to w y m i, ale te ż p o m ięd zy b lo g a m i i in n y m i fo rm a m i s tro n WWW. P o w ią z a n e ze so b ą e le m e n ty n ie tw o rz ą h ie ra rc h ii, a je d y n ie fu n k c jo n u ją w sieci w z a je m n y c h o d n ie sie ń . B lo g erzy b u d u ją p o łą c z e n ia m ięd zy p o szcze­ g ó ln y m i d z ie n n ik a m i in te rn e to w y m i d z ię k i w y k o rz y s ta n iu h ip e rte k sto w y c h elem e n tó w , ale też w c h o d zą w ró ż n o ro d n e re la c je z in n y m i in te r n a u ta m i. H ip e r te k s tu a ln o ś ć blogów m a w ięc w pływ n a sfe rę sp o łe c z n ą i te n fa k t do­ s trz e g li b ad a cze , k tó rz y coraz częściej i n t e r p r e t u ją spo łeczn e a s p e k ty ro z ­ w o ju in t e r n e tu n ie p o p rzez o d w o łan ie do p o jęcia „w sp ó ln o ta ”, a le poprzez o d n ie sie n ie do te r m in u „sieć sp o łe c z n a ”.

33 Por. określenie „Rzeczpospolita blogowa” w raporcie tygodnika „Polityka” na temat blo- gowania: M. Czubaj, M. Filiciak, O la bloga!, „Polityka” 2006, nr 20, s. 4-12.

34 J.M. Zając, K. Rakocy, A. Nowak, Interaktywne, choć osobiste blogi i blogowanie

a komunikacja z otoczeniem, w: Tekst (w) sieci, t. 1: Tekst. Język. Gatunki, red. D. Ulicka,

Warszawa 2009, s. 229.

35 J.M. Zając, K. Rakocy, Blogi i blogosfera z perspektywy sieci społecznych, „Studia Medioznawcze” 2007, nr 3, s. 78-98.

36 Z. Bauman, Płynne czasy. Życie w epoce niepewności, tłum. M. Żakowski, Warszawa 2007, s. 9.

37 Tamże, s. 37. 38 Tamże, s. 9.

S u m m a r y

The social consequences of hypertextuality of blogs

T his paper concerns blogs (online journals). The blog can be defined as a w eb site w ith dated posts p resented in a reverse chronological order, w here a blogger show s h is or h ers subjective view on som e them e or th em es. The aim o f th is article is to present h yp ertextu ality o f blogs and its social consequences. O nline journals are connected to each other w ith h ypertextual elem en ts - lin k s (lin ks in p osts or lin k s in blogrolls). C onnections b etw een blogs construct form o f a network. Bloggers tak e ad vantage of h ypertextuality and in teractivity of online journals to relate w ith each other, th ey create variable social networks.