Kompetencje samorządów a dobór partnera do współpracy międzynarodowej na przykładzie powiatów polskich i niemieckich oraz departamentów francuskich

Pełen tekst

(1)w. Anatol. Władyka. Mal.polska Ssk.'a Admlnlstracll Publlcznel. Kompetencje samorządów a dobór partnera do współpracy międzynarodowej na przykładzie powiatów polskich i niemieckich oraz departamentów francuskich 1. Wprowadzenie Współpraca międzynarodowa dotychczas była dziedziną pr.lypisaną w zde~ cydowancj mierze w ł adzom cen tralnym . Wraz z postępującą dcccntralizacjfl w większości krajów europejskich również samorządy terytorialne podejmują dzia ł ania mające na ce lu pozysk anie parlnera zagranicznego i rozwinięcie z nim współpracy zm ierzającej do osiągn i ęcia wspólnych korzyści. Aby móc rozpocząć współpracę w zakresie najbardziej pożądanym dla danej jednostki sa morządu terytorialnego, należy dobrać właściwego partnera. Dobór ten polega na wyszukaniu takiego partnera , który przede wszystkim posiada atrybuty rokujące powodzenie wspólnym przeds i ęwzięciom. Samo zainteresowa nie wspó ł p racą nie jest bow iem warunkiem wystarczającym. Zagadn ienie wspó łpracy międzynarodowej władz lokalnych i regionalnych było tematem projektu realizowanego przez Małop olską Szkolę Administracji Publicznej AE w Krakowi e wspólnie ze Związkiem Powiatów Polskich, Zw iązkiem Powiatów Niemieckich oraz z francuskim departamentem Haules Pyrenees. Materiał empiryczny będący wynikiem tego projektu zostal wykorzystany przez autora artykułu. Z przeprowadzonych wiosną 2000 r. w Niemczech, Francji i Poł sce badań wynika, że do przesłanek determin ującyc h wybór partnera zagranicznego przez powiaty i departamenty należą m.in.:.

(2) Al/a/ol. - wspólnota kulturowa (np. językowa ), - .,podobi e ń stwo gospodarcze" partnera zagranicznego (zbl i żony potencja! gospodarczy lub jego struktura) . - poł oże ni e geograficzne (dotyczy to współpracy tran sgranicznej , ale także poszukiwania partnera zlokalizowanego na obszarze o pod obnych parametrach geograficznych), - bli s ko ść terytoria lna ( poł oże ni e w s pólpra c ują cyc h powiatów i odl eg ło ść pomiędzy nimi), - podobiCl'lstwo rozwiązall ustrojowych w zakres ie funkcjonowania sa morząd u terytorialnego. - pozytywna atmosfera na szczeb lu rtądowym mi ędzy danymi krajami . Cele m artykułu jest określenie wplywu zakresu zad ań i kompetencj i będących w gestii sa m orządów tyc h sa mych szczebli w różnych krajach jako jednego z aspektów podejmowania decyzj i o wyborze zagranicznego partnera do współ · pracy. Na przykładzie zadań wykonywanych przez powimy polskie i niemi eck ie oraz departamenty franc uskie wskazane zostaną potencjalne obszary wspólpracy pomiędzy tymi jednostkami sa mo rządu terytorialnego . Ponadto, celem artykułu jest zarysowanie ustroju samorządów drugiego szczebla w trzech krajach. Róż ni ce i st ni ejące w tym względzie pomiędzy krajami , ale i także w ob rębi e tych sam ych p a ń stw, utrudniają stosowanie Iych samych instrumentów współpracy względem wszystkich partnerów zagranicznych . Dlatego w art ykule nacisk położony jest na potrzebę zapoznania s i ę z uwarunk owaniami ustrojowymi potencja lnego partnera oraz kompetencji. jakimi partner len dysponuje.. 2 . Kompetencie. samorz.ądów. terytorialnych w Europie. Czynniki em, który ma decyd uj ący wpływ na za kres współpracy międzyna rodowej władz lokalnych i regionalnych,jest stopien decentrali zacj i w dan ym kraju. W państwach, w których większość zada n publicznych reałi zowanajest w formi e zadań własnych sa morządu terytorialnego, władze loka lne mają w i ęk szą s wobodę oraz dysponują większym po te n cja łcm,jcżc li chodzi o współ pra cę międ zyn arodową . Odwrotni e sytuacja wygląda w pa l1stwach scentralizowanych , w których władza w dużej mierze skupia się w rękac h rządu centralnego lub jego agend lokalnych. Taki ust rój państw znaczni e utrudnia wspó łpra cę międ zy narodową władz lokalnych . Czę ść decyzji musi być uzgadniana z admi ni s tra cją pań s twową , co nie sprzyja , a wręcz utrudni a prowadzenie współpracy z partnerem zagranicznym. Więk szość krajów europejskich to pań s Iwa unitarne . Pal1stwami federalnymi są Nie mcy, Au stria i Belgia. Jeden szczebel sa morządu terytoria lnego wy stę puje w taki ch krajach , jak: Czechy, Fin landia , Aust ria, Islandia , Luksemburg. Na podstawie dwóch szczebli sa morz ądu terytorialnego funk cjonują m.in . Dania , Portugalia , Szwecja i Wielka Bry!ania. Trzy szczeble struktur sa morzą dowyc h i s tnieją we Francji, Hi szpanii, Niemczech, Polsce i Wło szec h..

(3) samorządów. a dobór. Samorządy terytorialne dysponują trzema rodzajami kompetencji: - kompetencje własne do zarządzania sprawami lokalnymi , - kompetencje wykonywane na rzecz państwa, - kompetencje przekazane przez inne samorządy. W większości krajów europejskich w gestii gmin znajd ują się: - infrastruktura techniczna (m.in. lokalne sieci drogowe, wodoc iągi, składa· wanie odpadów), - transport komunalny, - służby san itarne i socjalne. Dziedziną , którą cechuje duże zróżnicowa ni e w zakresie odpowiedzialnosc i kompetencyjnej w krajach europejskich,jest szkolnictwo. Z kolei przykładem kraju, w którym kompetencje gm in są różne w zależnoSci od liczby mieszkań· ców danej gminy,jest Hi szpania. Kompetencje samorządów drugiego szczebla s ą z reguły bardziej wyspecja· lizowane ni ż kompetencje gmin. Wyróżnić można trzy grupy krajów: I) kraje , w których samorządy drugiego szczebla mają kompetencje okresIane ustawowo w sposób ograniczający (Włochy, Wielka Brytania. Francja, Grecja , Pol ska. Dania , Szwecja), 2) kraje, w których samorządy terytorialne drugiego szczebla mają kompetencje ogó lne do zarządzania sprawami o zasięgu lokalnym (Niemcy, Belgia Holandia , Lrlandia), 3) kraje, w których zakres samo rządów terytorialnych drugiego szczebla staje się coraz węższy (H iszpania, z wyjątkiem Kraju Basków i Nawarry). Zakres kompetencji samorządów terytorialnych trzeciego szczebla nie jest jednorodny w poszczególnych krajach. Hi szpańs k ie wspólnoty autonomiczne oraz w ł oskie regiony dysponują władzą u s tawodawczą. Nie można ich jednak porównywać do krajów zw i ązkowych, gdyż nie mają one lak szerokiej wladzy sa moorgan izowan ia się i nie s ą reprezentowane w różnych instytucjach, w tym szczególnie parlamentarnych. państwa federalnego. W irlandii szczebel regionalny ma ograniczone kompetencje , związane głównie z koordynowaniem s łu ż b publicznych na poziomie regiona lnym,jak i ze sprawowaniem kontroli nad wykorzystaniem funduszów europejsk ich.. 3. Zakres. współpracy. z powiatami polskimi. Polska jest państwem unitarnym. Konstytu cja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. określa gminę jako pod s tawową jednostkę samo rządu terytorialnego . Ustawa zasadnicza narzuca gminie obowiązek wykonywan ia wszystkich zadań sa morządu terytorialnego , nie zas trzeżonych dla innych jednostek samofZlld u terytorialnego . W Pol sce istnieje 2478 gmin. Na początku 1999 r. utworzone zostały dwa nowe szczeble samo rządu terytorialnego: powiaty i województwa (regiony). których jest odpowiednio 379 i 16..

(4) Anatol Organizację administracji publicznej w Pol sce przedstawia tabela l. Od II wojny św iatowej ai do 1990 r. w Pol sce nie istniały struktury samorlądowe. Dopiero przemiany ustrojowe i uchwalenie ustawy o samorządzie terytorialnym w 1990 r. umożliwiły utworzenie sa mor ządu na szczeblu gminnym . Kolejna reforma administracji publicznej doprowadziła do ustanowienia z początkiem 1999 r. samorządowych powiatów i województw.. Tabela I. Organizacja administracji publicznej w Polsce Ptuistwo. Wladza wykonawcz.a: premier, stojijCY na czele Rady Ministrów, ministrowie , prezydent. Województwo. Wojewoda - przedstawiciel l"Z.1du w terenie. Powiat. Samorząd. Władza ustawodawcza: Sejm (460 poslów), Senat (100 scmllor6w). SaOlorz.ąd. Zarllld wojew6dzlwa na czele z marsz.ałkiemorgan wykonawczy. Samorząd. Wójt. burmistrz lub prezydentorgan wykonawczy. D. Zródło:. Sejmik wojewódzki organ stanowiQCY. powiatowy. ZarLąd powiatu na czele re starostą - organ wykonawczy. Gmina. wojewódzki. Rada powiatu - organ stanowiący gminny Rada gminy - organ stanowiący. administracja rlrldowa adnunistracj3 s3morlądowa opracowanie. własne.. Ogólne ramy funkcjonowania samorząd u powiatowego w Polsce określa ustawa o samo rządzie powiatowym z 1998 r. Powiatem jest obszar g rani czą cych ze so bą gmin albo ca ły obszar miasta na prawach powiatu. Pierwszy typ powiatu nazywany jest potocznie powiatem ziemsk im , natomiast drugi powiatem grodzkim. Powiaty grodzkie realizują lącznie zadan ia i kompetencje gm in y i powiatu. W Polsce fu nkcjonuje 379 powiatów. 314 z nich to powiaty ziemskie, a pozostałe 65 są powiatami grodzkimi. Przeciętny polski powiat zajmuje powierzchnię 1100 km 2 i zamieszkiwany jest przez ponad 100000 mi eszkańców. Biorąc pod u wagę tylko powiaty ziemskie, ś rednia liczba ludnośc i , która je zamieszkuje,jest nieco niższa..

(5) do Najważniejszym orga nem sa morządu powiatowego w Pol sce jest rad a powiatu. Rada pełni w powiecie funkcje s tanowi ące i kontrolne. Jej kadencja trwa 4 lala. a l iczebność rad nych zasiadających w radzie uzależniona jest od. liczby. mie szkańców. powiatu. Na czele rady stoi. przewodniczący. rady, do obo-. wi'IZków którego nale ży organizacja pracy rady. Właściwości rady powiatu w Pol sce podz i elić można na n astępuj ące kategori e: - okreś lani e zasad organizacji i kierunków działania powiatu , w tym uchwalani e statutu i b ud żetu powiatu , - dokonywanie obsady kadrowej zarządu i g łównyc h stanow isk kierowniczyc h starostwa, - podejmowani e u chwał w sprawach podatków j opła t lokalnych. - decydowanie o wspó łd ziałani u z innymi powiatami i g mi nami, - podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu , prLekrac7..ającyc h zakres kompetencji zarządu, w tym : zaciągan i e d łu gote r minowyc h pożyczek , emitowanie obli gacji. W ramach rady powiatu powoływane są stał e i doraż n e komi sje rady. Kolegialnym organem wykonawczym w powiecie jest zarząd pow iatu, na którego cze le stoi starosta powiatu, peł niący j edn ocześn i e funkcję kierownika starostwa powiatowego. Zarząd powiatu wykonuje uchwały rady oraz takie zadania,jak: - przygotowywanie projektów uchwal rady, - gospodarowanie mieniem powiatu , - wykonywanie budżetu powiatu, - zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organi zacyjnych powiatu . Pierwszy m krokiem ku nawią za niu współpracy z partnerem zagranicznym jest przesiani e li stu intencyjnego. Ustrój powiatów polsk.ich wskazuje na przewodniczących rady powiatu w danym mieście lub starostów pow iatu jako w laśc iwych adresatów li stów intencyjnych. Powiaty polskie wykonują zadania o c harakterze ponadgminn ym. Zadania te mogą mieć charakter: - zadao w ł asn yc h pow iatu , - zadan zleconych (z mocy ustawy i na podstawie porozu mi eń), wykonywanych przez powiat jako zadania z zakresu administracji rządowej, - zadao powierzonych. Z uwagi na moż l iwo ść zawierania porozumi eń z admini s tracją rządową lub samorządową przez polsk ie powiaty. zak res wykonywanych przez nie zadao m oże być w każdym przypadk u nieco inny. Zai nteresowani współpracą z polskimi powiatami mogą oczekiwać woli współpracy w dziedzinach podanych w tabeli 2..

(6) Al/atol. Tabela 2.. Najważniejsze. zadania i kompetencje powiatów polskich. t. Wykonywanie funkcji wlaścicielskich wobec szpitali ogólnych 2. Promocja zdrowia 3. Prowadzenie instytucji kulturalnych i bibliotek publicznych 4. Prowadzenie instytucji kultury fizycznej 5. Szkoly średnie 6. Placówki oświatowe. wychowawcze i pedagogiczne 7. Gospodarowanic nieruchomościa mi Skarbu Państwa 8. Prowadzenie powiatowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego 9. Budowa. modernizacja dróg powiatowych i zanądzanie nimi 10. Ochrona przeciwpowodziowa. przeciwpoŻilrowa i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożcniom życia i zdrowia ludzi oraz Srodowiska I I. Koord ynowanie akcją w wypadku klęski i.ywiolowej \ 2. Prowad7.cnie domów pomocy spo!cc7.nej 13. Prowadzen ie powiatowych centrów pomocy rodzinie 14 . Administracja architcktonicznO-budowlana [5 . Zadania 7. zakresu gospodarki wodnej. ochrony środowis ka i przyrody 16. Ochrona porll}Clku publicznego i bezpieczeństwa obywate[j 17. Prleciwdzialanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy 18. Promocja powiatu 19. W spótpraca:r. organizacjami. po:r.ar~'1dowymi. 20. Ochrona prAW konsumenta 21 . Rejestracja pojazdów 22. Administracyjne zadania w wkresie ro[nictwa.ldnictwa i rybactwa śródlądowego 23. Inspekcja sanitarna 24. Inspekcja weterynaryjna 25. Inspekcja nadzoru budowlanego 1:r6<l10: opracowanie wlasne.. 4. Zakres. współpracy li:. powiatand niemieckimi. Niemcy są pallslwem fede ralnym. Konstytucja niemiecka wyróż n ia cztery szczeble ad mini stracji: gminy (Gemeinde). powi aty (Kre is), kraje zw i ązkowe (La"d) i federację (tabela 3). Nie miecki system administracji nie jest jednolity. W sześciu największyc h zachodnioniemieck ich i dwóc h wschodnioniem i e~ ckic h krajach związkowych istnieje bowiem pom i ędzy szczeb lem powiatowym i landem szczebe l poś red n i. Są to państwowe okręgi admin istracyj ne (R egie~ nmgspriisidiell). Ponadto , w czterech z 16 krajów związ k owych istnieją tzw. wyższe zw i ązki komunalne , p rzekraczające swy m zasięg i e m obszar okręgów adm inistracyjnych. Zarówno byt okręgów admin istracyjnych, jak i wyższych związków komuna lnych nie jest gwarantowany zapisami Konstytucji..

(7) , a dobór. do. Tabela 3. Organizacja administracji publicznej w Niemczech Administracja. Federacja. rlądowa. Władza wykonawcza: kanclerz, stojący na czele rządu federalnego. ministrowie. wykonawcza: krajowe. Kraje. Władza. związkowe. rządy. Władl.a ustawodawcza: Sejm Federalny BU/ldestag (656 członków), Rada Federalna BU/ldesraat (69 członków) Władza ustawodawcza: parlamenty (La /ldf!lg ). Okręgi rL.'1dowe (RegierulIgspriisidelll) Reprezentacja krajów związkowych (w dużych landach). Region Samorząd. terytorialny. Szczebel ponadgminny. Szczcbel gminy. Re~oe z.~i samoc:r.lłdów loIallttycb (w nieklórych I. ) Powial (Land/c.reue. Kreise). Samorząd. powiatowy:. powillw (Kreisrag). komisja powiatu (Kreisausschum - w załeżno. ści od kraju związkowego ()(gan stanowiący lub wykonawczy Sa.morz4d gminny: ~(urmiStrz j ~ gminy S!aroStI rLondrOlI, rad.1. Gmina (Ge/llcimJe). GemeinderlJl. administracja fZ1\dowa administracja sam0174dowa t.ródło:. opracowanie. w ł asne.. PowialY Są w Niemczech sa m o rządowy mi jednostk ami terytorialnymi. Stanowiq one dru gi po gmin ac h szczebe l s amorządu . W zal eżno ści od kraju związkowego n oszą n azwę Landkreise lub Kreise. D yspo nują one bezpośred ni o wybieranym organem przedstawicie lskim oraz szerokimi kompetencjami administracyjnymi. Status prawny powiatów w Niemczech jest zasadni czo taki sam jak gmin . Po m iędzy gminami i powiatami nie i s tni eją stosunki podporząd kowania . Wprawd zie stojący na czele powiatu starosta sprawuje nadzór prawny nad gminami wc h odzącymi w s kład powiatu , to jednak pełni on te obowiązki jako zada nia zlecane prlez państwo. Obecnie w Niemczech istnieją 323 powiaty , z czego 237 znajduje s i ę za terenie dawnej Republiki Federalnej Niemiec, a 86 na terenie byłej NRD. Przecięt n y pow iat zachodnioniem iecki zaj muje pow i erzc hnię 1000 km 2 i za mi eszkiwany jest przez 170000 mie szkattców, a prz ecię tny pow iat wschodnioniemiec ki obej muje obszar ł 200 km 2 i posiada 122 000 mi eszkań ców . . Oprócz powiatów w Niemczech i s tnieją ró wnie ż miasta wydzie lone z po· wiatu..

(8) Anatol Podział kompetencj i pomiędzy gminy i powiaty jest w Niemczech uregulowany ustawowo w sposób ogól ny. Sprawy te , w za l eż nośc i od kraju z wiąz kowego, są ujmowane części owo w zróżnicowany sposób. Każdy z nich posiada bow iem ustawy pow iatowe (Kreisordllullgen), indywid ualnie definiujące "powszec hną w ła śc iwość " w zakresie podz iału zadall pomi ędzy gminy i powiaty . Na przy kład w Dolnej Saksonii ustawa o powiatach mówi , że powiat wykonuje zadania publiczne , maj ące znaczenie ponadlokaJne oraz przekraczające , pod wzg l ędem ce lowości ich realizacji , możl.i wo śc i admini stracyj ne lub finan sowe gm in tworzących powiat. O podziale zadań decyduje również w ł asna odpowiedzialność. Mimo tego spory co do właśc iwośc i poszczególnych szczebli zda rzają się w Niemczech stosunkowo rzadko. Rady powiatów są organami s t a n owiącymi, wybieranymi w wyborach bezpośredn i c h . Stanow i ą one najwyższą władzę we wszystkich powiatach niemieckic h. W zdecydowanej większośc i krajów zw iązkowyc h kadencja czło nków rad trwa pięć lat. W landach południowy ch i południowo -zachodni c h funkcja przewodniczącego rady pow iatu jest łączona z pełnieniem obow iąz k ów kierownika adm in istracji . Natomiast w landach północnych i zachodnich prlewodnic zący rady wy łan iany jest s pośród jej cz łonk ów. Do kompete ncj i rad y powiatu w Niemczech n ależą sprawy o najwyższej wadze. a w szczegó lnośc i : ustalanie planu bud żetowego i planu etatów, uchwalanie i zmiana statutów, decyzje o utworzeniu , poszerzeniu lub likw idacji przeds i ębiorstw i urząd ze ń gospodarczych oraz zac ią ganiu pożyczek i poręczeń.. Tabela 4. Podstawowe zadania administracyjne powiatów niemickich [. Świadczenie pomocy socjalnej 2. Pomoc dla mlodzieży 3. Udzielanie zasilków mieszkaniowych 4. Udzielanie zapomóg kształceniowych S. Sprawowanie nadzoru budow ł anego 6. Wydawanie pozwolen na budowę 7. Rejestracja pojazdów 8. Nadzór ruchu drogowego 9 . Szczególne sprawy bezpieczeristwa i porządku publicznego. w ty m ochrona przcd katastrofami lO. Sprawy dotyczące cudzoziemców 11. Opieka nad ofiarnmi wojny 12. Wykonywanie prawa dotyczącego broni 13. Ochrona ~ rodowiska, w ty m: ochrona przed emisją, higiena środ ków spożywczych, gospodarka odpadami. ochrona przyrody i pielęgnacja krajobrazu, gospoda rka ściekowa i ochrona wód piLCd za nieczyszczeniem tród lo: opracowanie własne..

(9) Kompetencje samorzqdów a dobór partnera do. Drugim organem , kt óry d z iał a w w i ę k szości krajów z w i ą z k owyc h , jest komi sja powiatu (Kre isausscllllj3). Jej funk cje Si) jednak odmienne w poszczegó łnyc h krajach . Komi sj a pow iatu bywa bow ie m: l ) drugim , mniejszy m c i a ł e m u ch wał od awczy m powiatu , 2) g ł ó wną k o mi sją rady pow iatu , mając ą za zadani e przygotowywani e uc h w ał rady i koo rd y nację komi sj i mery torycznych, 3) koleg ialnym organem adm ini stracyj nym powiatu , z ł ożon y m z czlonków e tatowych i honorowych. Admini s tracją powiatu kieruje sta rosta (La lu/raI lu b Oberkreisdirektor ), który ró wni eż jest organem powiatu . Jest on wybierany na czas o kreś l o n y przez radę powiatu , c hoć w niektórych krajach pa ń s t wo ws pó ł uczes tni czy przy ws t ę p nym wyborLe kandydatów. Tabela 5. Jednostki prowadzone przez powiaty niemieckie I. Szk oły zawodowe 2. Ogólnok ształcące szkoly średnic 3. Gim nazja wieczorowe 4. Szkoly prlSposobienia zawodowego 5. Zawodowe szkoly średnie 6. Ko lonie szkolne 7. Uniwersytety powszechne 8. Poradnie wyc howawcze 9 . Biblioteki 10. Muzea regiona lne I I. Archiwa powiatowe 12. Placówki zbiorów wizualnych 13. Domydziccka 14. Domy wa.asowe dla dzieci 15 . Domy starców 16. Domy wczasowc dla osób starszych 17. Szpitale 18. Jednostki słUŻby ratowniczej 19. Jednostki ruchomej opieki stomatologicznej dla młodzicży 20. Umdy inspekcji sanitarnej Srodków spożywczych 21. Parki pnyrody 22. Zak łady komun ikacji lokalnej 23. Drog i powiatowe 24. Jed nostki usuwania i utylizacji odpadów 25. Kasy oszczędnoSci t.ród lo: opraco wanic wlasne..

(10) AlUllOI. Starosta ponosi odpowiedzialn ość za bieg spraw admini stracyj nych w po* wiecie. Przygotowuje on i realizuje u c h wa ł y rad y, wykonuje zadania wład z krajowych stopnia podstawowego, zadania zlecone oraz inne bieżące zadania administracji. Najogólni ej uj muj ąc, gminy w Niemczech odpowiadają za sprawy s połe cz* n ośc i lokalnej. a powiaty realizują zadan ia o charakterze ponadgmi nnym. Zadani a powiatów niemieckich tradycyjnie dzieli s i ę na trzy kategorie (tabela 4): - ponadgminne, - u z upe łniające, - wyrównawcze. Ponadgm inne zada nia pow iatów nie mieckich dotyczą w szczegó ln ośc i sys* temów tzw. pow ierzchni owych. tj . m.in . ponad lokalna s i eć dróg czy międ zy * gminna publi czna komunikacja pa sażers k a. Zadania mi uzupełniającymi powiatów są takie, które z uwagi na brak zdo lności do efe ktywnego d z iałania nie m ogą być prawidłowo wykonywane przez wszystk ie gmin y wchodzące w sk ład pow iatu. Prz yk ł adem takich zadań jest np . prowadzenie gimnazjów lub szkół muzycznych. Zadania o kreś lane mianem wyrównawczych dotyczą jedyni e sfery finan sowej. Chodzi tu o udzielanie przez powiat subwencji i zasiłków dla gmin w ce lu wyrównywania poziomu zasob n ośc i gmin w powiec ie. Obok tradycyjnego podziału zadań w Niemczech wy róż n ia s i ę zadania administracyjne i kompetencje w zakresie prowadzenia określonych jednostck - tabela 5.. 5. Departament francuski lako partner do. współpracy. mlędzynarodowel. We francuskim modelu zorgani zowani a administracji publicznej mamy do czynienia z charakterystycznym dla lego kraju dualizmem. czy li obecnością na danym szczeblu zarówno władzy pań stw owej.jak i sa m orządo wej (tabela 6). We Francji jest 96 departamentów melIopolitamych oraz 4 zamorskie. Prl.ec i ę t ny francuski departament zaj muje pow i erzchnię 5600 km 2 i zamieszk iwany jest przez 520 000 mi eszkańców ' . Przedstawicielem w ł adzy pańslwowej w departamencie jest prefekl. Reprezentuje on poś red nio premiera oraz każd ego z mini strów. Prefekt jest mianowany zarządze ni em Rady Ministrów na wniosek premiera i ministra spraw wewnętrz nych . 4/5 ogólnej liczby prefektów mu si wywodz.ić się spoś ród podprefektów,. t. Bez Paryża i departamentów zamorskich ..

(11) Kompetellcje. samorządów. a dobór parlIIera do. Tabel a 6. Organizacja administracji publicznej we Francji Pasistwo. Wladza wykonawcza: prezydent, premier. ministrowie. Władza ustawodawcza: Zgromadzenie Narodowe. (578 deputowanych), SenIlt (317 senatorów) Region. Prefekl regionalny - rcprczentant rządu. Departament. Prefekt - reprezentant rtQdu. Podprefekt - reprezentant rzqdu Kanion (Oli/um) Gmina (Commune). D _. Ildminislracja l7.ąrlowa ad ministracja samonądowlt. 2.r6dlo: opracowanie w!asne.. którzy wybierani są spośród urzędników Ministerstwa Spraw Wewnętrznych . G łówne zadania prefekta podzielić można na następujące grupy: I) prefekt zapewn ia realizację interesów państwa w departamencie . W tej grupie zadań wyróżnić można następujące funkcje: - polityczne: prefekt jest reprezentantem państwa we wszystkich oficjalnych spotkaniach i ceremoniach. Jego ranga jest w taki ch sytuacjach najwyisza. Infonnuje on także rządzącyc h o wszystk ich wydarzeniach lokalnych, nastrojach panujących w s poł ecze ń s twie itp.; - reprezentanta prawnego: prefekt podpi suje w ramach departamentu róż nego rodzaju kontrakty w imieniu pań s twa . Stoi także na s traży praworządno śc i ; może zas k arżyć do trybunału administracyjnego akty prawne samorządów terytorialnych uważan e za nielegalne; - porządkowe: prefekt mo że interweni ow ać w razie potrzeby zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego na obszarze przekraczającym granice gminy . W gminach , gdzie działa poli cja pań s twowa (powyżej 10 000 mie szkań ców ) , może wydawać jej polecenia , mające na celu utrzymanie porządku w razie różnego rodzaju manifeslacji ;.

(12) Anatol. 2) prefekt za r ządza usługami św iadcz onymi przez państwo na obszarze departamentu: - dysponuje pełni" zdekoncen trowanej w ł adzy do t yczącej u s łu g św i adczo nych przez państwo; - jest jedynym zarządzającym w przypadku spraw obywatelskich w departamencie , będących domeną pańs t wa. Wszystk ie wydatk i w tych dziedzinach mu szą być przez ni ego zatwierdzane: - równocześnie jest odpowiedzialny za zarządzanie majątki e m i ni eruchomościami pańs t wowymi w departamencie. Prefekt real izuje swoje obowiązki poprzez prefekturę, która znajduje się w każdym departamenc ie. Prefekt posiada t akże swoich zastępców, którzy przejmują szereg obowiązków. Większość prefektur składa się z trzech wydziałów. (la direcrioll) :. - wydział administracji ogólnej (zajmujący się regulacjami, cudzoziemcami itp.) , - wydział spraw finansowych i samo rządu terytorialnego , - wydział koordynacji i spraw gospodarczych. Zorganizowa nie departamentu jest analogiczne jak w przypadku gmi ny. Zasadniczą ro l ę odgrywają dwa organy: zgromadzenie sta nowiące, czy li rada departamen tu (col/seif genem!) oraz organ wykonawczy w osobie prezydenta. Tabela 7.. Główne. zadania. samorządowe. departamentów francuskich. l. Kompetencje w zakresie spraw socjalnych i ochrony zdrowia: organizuje pomoc spolcczną w dcpartamencie.tworLY sieć instytucji i usług socjalnych i medycznych, będ:lCych w jej gestii 2 . Kompetcncje w zakresic inwestycji na terenach wiejskich 3. Kompetcncje w zakresie transportu: organizacj~ transportu zbiorowego na poziomic departamentu. organizacja i finansowanie transportu szkolnego 4. Kompetencje w zakresie cdukacji; prowadzenie collellc·ów (gimnazjów) 5. Kompetencje w zakresic zal7.ądzania portami: w gestii departamentu są porty morskie handłowc i rybackie z wyłączeniem portów pozostających w kompetencji państwa 6. Kompetencjc w zakresie kształtowania Srodowiska: ochrona środowiska oraz twom:nie obszarów zieleni i wypoczynku 7. Kompetencje w zakresie interwencjonizmu gospodarczego: departament moj.e udzielić pomocy przedsiębiorstwom mającym trudnoki :!:ródło: opracowanie własne .. Cz ł onkow i e. rady departamentu wybierani są w wyborach bezpośrednich na lal. Co trLy lata następuje jednak wymiana polowy członków rady. Okręgiem wyborczym w wyborach do rady departamentu jest kanton (can ton). Każd y kant on wybiera jednego radnego. Rada departamentu zbiera się przynaj-. okres. sześc iu.

(13) Kompetencje samorządów li dobór par/llera do. mniej raz na trzy mi esiące. M oże ona tw orzyć komisje tematyczne zajm ujące dziedzinami życ ia lokalnego. Najczęściej departamenty powołują komisje zajmujące s i ę następującymi sprawami : rozwój gospoda rczy, finanse, inwestycje pu bli czne i transport, kwestie spoleczne (tabela 7). Organem wykonawczym w departamencie jest prezydent (presidefl1 dll ca,,sei/ gbuJral). Jest on wybierany przez cz ł o nk ów rady na okres trzech lal. Po elekcji dobiera sobie człon k ów bi ura. K ażdy z czlonków musi tak że przejść przez procedurę wyboru przez radę . Prezydent stoi na czele administracji w departamencie. Odpow iada za przygotowanie i wykonanie budżetu, zarządza lub kontroluje pr.teds i ębiorstwa będące w gestii departamentu oraz jest jego reprezentantem prawnym. Prezydent jest także zwierzchnikiem policji specjalnych, odpowiadając 7..a ruch na drogach oraz w portach podlegającyc h departamentom . s ię okreś l onymi. 6. Podsumowanie W artykule nacisk zostal polożony na te potencjalne obszary wspó łpracy które wy n ikają z kompetencji drugiego szczeb la samo rzą du terytorialnego. Formalne przes ła nk i wskazują na następujące obszary współpracy pomiędzy powiata mi polskimi , niemieckimi i departamen tami franc uskimi : międzyna rodowej,. l) rozwój gospodarczy oraz zwalczanie bezrobocia ,. 2) edukacja na poziomie ponadpodstawowym oraz wymiana mł odzieży, 3) organizacja pomocy spo ł ecznej o raz ochrony zdrowia, 4) o rganizacja transportu zbiorowego, 5) kultura oraz organ izacja czasu wolnego. Współpraca w wyżej wy mienionych dziedzinach ma uzasadnienie w ustroju poszczególnych jednoste k samo r ządu terytorialnego . Istni eje jednak także wiele inn ych obszarów potencjalnej wspó ł p racy lub wymiany dośw i adczeń, zw i1jzanych z zarządzanie m urzędem . Przykładowymi dziedzi nam i mogą być: I) wewnętrzne zorganizowanie u rzędu, 2) zarządzanie zasobami ludzkimi , 3) public relations w administracji samorządowej, 4) wspó ł praca z organizacjami pozarządowymi oraz organizacjami gospodarczy mi, 5) promocja jednostki sa morząd o w ej . Przy doborze partnera do wspó łpracy międ zynarod owej n a l eży wz i ąć pod uwagę także kryteria pozaustrojowe , a wiążące s ię z jego specy fiką spo łeczno -gos podarczą. syl uacją d emog rafi cz ną oraz położe ni e m geografi cznym i wie lkośc i ą. Nie jest oczywiście konieczne, aby wszystkie parametry w przypadku dwóch współpracujących jednostek by ł y zbieżne. Często zdarzają s i ę sytuacje, gdy dobór partnera zdetenninowany jest przez j edną zasadn i czą cec hę wspó lną. Dzieje s i ę tak mi ędzy in nymi w przypadku miast zabytkowych, miast o boga-.

(14) Al/atol. tym dorobku kulturalnym , ośrodków pielgrzymowania itp. Współprac a międ zy narodowa koncentruje s ię wówczas główn i e najednym , wiodą cym obszarze. W spó łpraca międzynarodowa pomiędzy w ł adzami lokalnym i pow inna s i ę rozszerzać tak że na inne podmioty. Szczególnie pożądaną pła szczyz ną w tym wypadku jest nawią zyw ani e w i ęzi gospodarczych między lokalnymi przeds i ę biorstwami. W tym kontekśc i e zakres kompetencji danej jednostki sa morząd u terytorialnego ma znaczeni e drugorzędne. Władz e sa morządowe pe ł ni ą w tym przypadk u rolę swego rodzaju po ś rednika pom i ędzy lokalnymi se ktorami gospodarczy mi pań s tw współpracujących. The Powers of Local Government and the Selection of o Partn e r for International Co.operation Based on Examples of Poli sh and German Pow/ats and French Departm ents Internat ional cooperation eeased some time ago to be the sole doma in o r central governrnen1. As decentralization progresses in most European countries, territoria l inslitulions are endeavouring to identify and enter into co-operat ion with foreign partners in order 10 llchieve mutual benefils,ln order to begin eo-operalion in the area of greatest interest 10 the given loeal govemmen t body, an appropriale foreign partner needs to found. This seleclion process involves seek ing out a partner Ihal , above alI. possesses Ihe auributes that aug ur suecess in joint undertakings. Twa a r Ihe most important faetors determining Ihe cffcl;tiveness of such internationall;ooperation are gcneral systellli!;: !;:ondit ions and, above. all , the powers of the respective loea l governmen! bodies ..

(15)