• Nie Znaleziono Wyników

Rozprawy doktorskie : streszczenia autoreferatów.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Rozprawy doktorskie : streszczenia autoreferatów."

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

Rozprawy doktorskie : streszczenia

autoreferatów.

Biuletyn Polonistyczny 5/14, 81-87

(2)

( s t r e s z c z e n i a a u t o r e f e r a t ć w ) A l i n a W i t k o w s k a : ś w i a t o p o g l ą d f i l o m a t ó w w i l e ń s k i c h w l a t a c h 1 8 1 7 - 1 8 2 3 . P r o m o t o r : p r o f . d r S . Ż ó ł k i e w s k i ( I B L ) . R e c e n z e n c i : p r o f . d r K . G ó r s k i (UMK) i d o c . d r M . J a n i o n ( I B L ) . I n s t y t u t B a d a ń L i t e r a c k i o h - Warsz aw a 1 9 6 2 . W p r a c y s w e j p r ó b o w a ł a m d o k o n a ć r e k o n s t r u k c j i p o d s t a w o w y o h e l e m e n t ó w p o g l ą d u n a ś w i a t c z ł o n k ó w T o w a r z y s t w a F i l o i ^ t ó w . P o n i e w a ż g r u p ę t ę uważam z a r e p r e z e n t a c y j n ą d l a g e n e r a c j i m i c ­ k i e w i c z o w s k i e j , mogę c h a r a k t e r y z u j ą c ś w i a t o p o g l ą d f i l o m a t ó w p o c z y n i ć pewne u o g ó l n i e n i a d o t y c z ą c e c a ł e j g e n e r a c j i . W t y m c e l u p o d j ę ł a m b a d a n i e c z y n n i k ó w , k t ó r e z ł o ż y ó s i ę mog­ ł y n a u k s z t a ł t o w a n i e s i ę p o c z u c i a w s p ó l n o t y p o k o l e n i o w e j : po ­ d o bn e p o c h o d z e n i e s p o ł e c z n e ś r e d n i o - l u b d r o b n o s z l a c h e c k i e , z b l i ż o n y t y p w y c h o w a n i a domowego, w s p ó l n e w i e l k i e p r z e ż y c i e h i s t o r y c z n e , d o ś w i a d c z e n i a c z y t e l n i c z e i e l e m e n t a r n e p o j ę o i a m o r a l n e w y n i e s i o n e ze s z k ó ł . Zwraoam uwagę z w ł a s z c z a n a r o l ę W o l t e r a o r a z n a wpływ f i l o z o f ó w s t o i c k i c h . Za i s t o t n y c z y n n i k t w o r z ą c y p o o z u c i e w i ę z i p o k o l e n i o w e j n a ­ l e ż y r ó w n i e ż u w a ża ó t z w . " k o n f l i k t o j có w i d z i e c i " - p i e r w s z y w k u l t u r z e p o l s k i e j t a k świadomy i w y r a z i s t y s p ó r m ł o d y c h ze s t a r y m i , k t ó r y c h m ł o d z i o b a r c z a j ą o d p o w i e d z i a l n o ś c i ą z a u p a ­ d e k o j c z y z n y . W o d r ę b n y c h r o z d z i a ł a c h z o s t a ł y omówione s p o ł e c z n o - p o l i t y c z ­ n e i e t y c z n e e l e m e n t y i d e o w o ś c i f i l o m a t ó w z w i ą z a n e z prawem n a t u r y , h i s t o r y z m e m , l u d o w o ś c i ą o r a z t a k ż e w a s p e k c i e o r g a n i ­ z a c y j n y m - z f o r m ą u t o p i j n e g o p a ń s t w a p r z y j a c i ó ł i z k o n s p i ­ r a c j ą p o l i t y c z n ą . Prawo n a t u r y w y d a j e s i ę p o d s t a w ą p r o g r a m u s p o ł e c z n o - m o r a l - n e g o i o r g a n i z a c y j n e g o T o w a r z y s t w a F i l o m a t ó w w l a t a c h 1 8 17 — 1819/2 0. A n a l i z a p r o g r a m u m o r a l n e g o f i l o m a t ó w p o z w a l a s t w i e r d z i ć , że mamy t u do c z y n i e n i a z j e d n ą t a k l i c z n y c h w X V I I I w i e k u u t o ­ p i i m o r a l n y c h . N a t o m i a s t w y j a ś n i e n i a o r g a n i z a c y j n e j f o r m y u~ t o p i i f i l o m a t ó w - p a ń s t w a r e p u b l i k a ń s k i e g o - s z u k a ć n a l e ż y w b l i s k i c h im t r a d y c j a c h p i s m M o n t e s k i u s z a .

(3)

82 -M o r a l n a p r o b l e m a t y k a u t o p i i f i l o m a t ó w r o z p a t r z o n a z o s t a ł a pod k ą t e m b a r d z o znamiennej e w o l u c j i w e w n ę t r z n e j i c h e t y k i s p o ł e c z ­ n e j , Od p r e f e r o w a n i a k r y t e r i u m k o r z y ś c i w ł a s n e j d o c h o d z ą o n i do p o j ę c i a o f i a r y j a k o k a t e g o r y c z n e g o o b o w i ą z k u , E w o l u o j ę ś w i a t o p o g l ą d u f i l o m a t ó w d a s i ę p r z e ś l e d z i ć w s p o s ó b n a j b a r d z i e j w y r a z i s t y w d z i e d z i n i e p r o b l e m a t y k i h i s t o r y z m u . Ta p r o b l e m a t y k a s t a n o w i motyw gł ó wn y r o z d z i a ł ó w o m a w i a j ą c y c h u p a ­ d e k k o n c e p c j i p a ń s t w a m ł o d y c h i e w o l u o w a n i e j e g o o b y w a t e l i k u p o l i t y c z n y m k a t e g o r i o m i k o n s p i r a c y j n y m formom o r g a n i z a c j i . D z i ę k i h i s t o r y z m ó w i f i l o m a c i s t a j ą s i ę n i e t y l k o g e n e r a c j ą k o n ­ t y n u a t o r ó w O ś w i e c e n i a , a l e i p r e k u r s o r a m i r o m a n t y c z n e g o w i d z e ­ n i a c z ł o w i e k a i j e g o d z i e j ó w , W z w i ą z k u z p r o b l e m a t y k ą h i s t o r y z m u f i l o m a t ó w omówiona z o s ­ t a ł a e u r o p e j s k a g e n e z a t e g o z j a w i s k a , a p r z e d e w s z y s t k i m r o l a H e r d e r a , Edmunda B u r k ę ' a , t r a d y c j o n a l i s t ó w f r a n c u s k i c h , j a k de M a i s t r e , o r a z n i e m i e c k i e j s z k o ł y t e o r e t y k ó w p r a w a , z w ł a s z c z a S a v i g n y ' e g o . N a t o m i a s t p o c z ą t k i p o l s k i e g o h i s t o r y z m u w i ą z a ó n a l e ż y z n a u - k o w o - f i l o z o f i c z n ą k r y t y k ą l e g a l n o ś c i r o z b i o r ó w P o l s k i o r a z z p o s z u k i w a n i e m a r g u m e n t ó w u z a s a d n i a j ą c y c h f a k t h i s t o r y c z n e g o t r w a n i a n a r o d u p o z b a w i o n e g o p a ń s t w o w o ś c i . W d r o d z e f i l o m a t ó w od p r a w a n a t u r y do h i s t o r y z m u s z c z e g ó l n ą r o l ę p r z y p i s a ć n a l e ż y J o a c h i m o w i L e l e w e l o w i , P r z y t o c z o n e w p r a ­ cy p r z y k ł a d y wpływu L e l e w e l a z a c z e r p n i ę t e s ą z w y p o w i e d z i e p i s - t o l a r n y o h j e g o u c z n i ó w , a l e ś l a d ó w r o z u m o w a n i a p r o f e s o r a n a l e ­ ży s z u k a ć p r z e d e w s z y s t k i m w r y s a c h n o w o o z e s n e g o w i d z e n i a z w i ą ­ z k u m i ę d z y c z ł o w i e k i e m a h i s t o r i ą , j a k i o b s e r w o w a ć można w wy­ p o w i e d z i a c h i d o k u m e n t a c h f i l o m a c k i c h , w r e s z c i e w p o e t y c k i m ś w i a d e c t w i e t e g o w pł y w u , j a k i e s t a n o w i w i e r s z M i c k i e w i c z a ,!Do J o a c h i m a L e l e w e l a 1*, ' Wydaje s i ę , że e w o l u c j a ś w i a t o p o g l ą d u f i l o m a t ó w z m i e r z a j ą c e ­ go k u h i s t o r y z m ó w i s z ł a w p a r z e z e w o l u c j ą i c h k o n c e p c j i o r g a ­ n i z a c y j n y c h , P a ń s t w o p r z y j a c i ó ł p r z e k s z t a ł c a s i ę w swego r o ­ d z a j u p i t a g o r e j s k i z a k o n m o r a l n y , a p ó ź n i e j w o r g a n i z a c j ę o w i e l u c e c h a c h s p i s k u p o l i t y c z n e g o . P r z e m i a n y t e można uchwy­ c i ć a n a l i z u j ą c n a z e w n i c t w o , c o r a z b l i ż s z ą s p i s k o w i p o l i t y c z n e m u s t r u k t u r ę o r g a n i z a c j i , w r e s z c i e w s k a z u j ą c n a p o j a w i e n i e s i ę w. u s t a w a c h f i l a r e t ó w m o r a l n e g o k o d e k s u k o n s p i r a t o r a .

(4)

W z a k r e s i e e w o l u c j i e s t e t y c z n e j s z c z e g ó l n ą r o l ę o d g r y w a p o ­ j ę c i e l u d o w o ś c i , W z w i ą z k u z ty m p r a c a omawia p o k r ó t c e z n a c z e ­ n i e t e g o z j a w i s k a w s k a l i e u r o p e j s k i e j o r a z f or m y r e a l i z a c j i e s t e t y k i p r o s t o t y p o p r z e d z a j ą c e l u d o w o ś ć r o m a n t y c z n ą : m . i n . z b i e r a c t w o p i e ś n i l u d o w y c h , W t y m t r z e c i m n u r c i e w i d z i e ć moż­ n a w ł a ś c i w ą g e n e z ę r o m a n t y c z n e j l u d o w o ś c i , a w i ę c p r z e d e w s z y ­ s t k i m f a s c y n a c j ę f o l k l o r e m . S p e c j a l n e r y s y l u d o w o ś c i f i l o m a t ó w o k r e ś l o n e z o s t a ł y p r z e d e w s z y s t k i m w t o k u a n a l i z y b a l l a d Z a n a , C z e c z o t a i M i c k i e w i c z a . B ó ż n i c e w r e a l i z a c j i e s t e t y k i l u d o w o ś c i m ię d z y M i c k i e w i c z e m a j e g o f i l o m a c k i m i p r z y j a c i ó ł m i s p r o w a d z a j ą s i ę , j a k s i ę w y d a j e , do r ó ż n i c i c h s t o s u n k u do f o l k l o r u . U tw o r y Zana i C z e c z o t a c e ­ c h u j e r y g o r y s t y c z n a w i e r n o ś ć wobec p r z e k a z ó w f o l k l o r y s t y c z n y c h i d a n y c h e t n o g r a f i c z n y c h . I n a c z e j M i c k i e w i c z , b a r d z o s w o b o d n i e d o p o w i a d a j ą c y n i e i s t n i e j ą c e w p r z e k a z i e f o l k l o r y s t y c z n y m r e a ­ l i a , s y t u a c j e , r o z w i ą z a n i a . R o z d z i a ł k o ń c o w y , o c h a r a k t e r z e h i s t o r y c z n y m , p o ś w i ę c o n y j e s t p r o o e s o w i f i l a r e t ó w , t r a k t o w a n e m u j a k o p r o c e s o n a r o d o w o ś ć . s t a n o w i ą c ą p o d s t a w ę . ó w c z e s n y c h s p i s k ó w . P r o c e s f i l a r e t ó w t o z a ­ t e m p o d w ó j n y do k u m en t z w i ą z k u w i l e ń s k i c h r ó w i e ś n i k ó w M i c k i e w i ­ c z a z i d e o l o g i ą p o l s k i e g o r o m a n t y z m u . P r a c a z m i e r z a do p r z e ś l e d z e n i a e w o l u c j i ś w i a t o p o g l ą d u f i l o m a ­ tó w w y r a s t a j ą c e g o z i d e o l o g i i O ś w i e c e n i a i z b l i ż a j ą c e g o s i ę do p o d s t a w i d e o w y c h r o m a n t y z m u , p r ó b u j e w s k a z a ć , j a k e w o l u c j a t a p r z e b i e g a w t r z e c h p ł a s z c z y z n a c h : w d z i e d z i n i e f i l o z o f i i - od p r a w a n a t u r y i u t o p i i do h i s t o r y z m u , w z a k r e s i e k o n c e p c j i o r g a ­ n i z a c y j n y c h - od m o d e l u p a ń s t w a r e p u b l i k a ń s k i e g o do k o n s p i r a c j i p o l i t y c z n e j , w r e s z c i e w d z i e d z i n i e e s t e t y c z n e j - od i d e a ł u k l a s y c z n e g o , p o p r z e z p r o g r a m l i t e r a c k i t r a d y c j o n a l i z m u , do p o ­ s z u k i w a n i a n o w e j k a t e g o r i i e s t e t y c z n e j - l u d o w o ś c i . M a r i a J a s i ń s k a : « N a r r a t o r i s y t u a c j a n a r r a c j i w p o ­ w i e ś c i p o l s k i e j 1 7 7 6 - 1 8 3 0 ” . P r o m o t o r : p r o f . S . S k w a r c z y ń s k a ( U Ł ) , r e c e n z e n c i : p r o f , S. E a w y n (UŁ) i d o c . J . T r z y n a d l o w s k i ( U. W ro cł «) . U n i w e r s y t e t Ł ó d z k i , 1 9 6 1 . P r a c a ma c e l p o d w ó j n y : 1) h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i - o p i s i i n t e r ­ p r e t a c j a typów r e a l i z a c j i ' p r o b l e m a t y k i p o w i e ś c i o w e g o n a r r a t o r a , u j ę t y c h w h i s t o r y c z n e j z m i e n n o ś c i i w z r ó ż n i c o w a n i u w p o s z c z e g ó l

(5)

84 -n y c h o d m i a -n a c h g a t u -n k o w y c h p o w i e ś o i ; 2 ) t e o r e t y c z -n o l i t e r a c k i - w y p r a c o w a n i e s z c z e g ó ł o w e j p r o b l e m a t y k i "badawczej o r a z s p r a w ­ d z e n i e l u b u ś c i ś l e n i e i s t n i e j ą c y c h j u ż w t e j d z i e d z i n i e s t w i e r ­ d z e ń . P r z e d m i o t b a d a ń s t a n o w i m o ż l i w i e s z e r o k o u w z g l ę d n i o n a p r o d u k c j a p o w i e ś c i o w a l a t 1 7 7 6 - 1 8 3 0 . P r o b l e m a t y k a z o s t a ł a s k u p i o n a w o k ó ł t r z e c h w y b r a n y c h z a g a d ­ n i e ń : 1 ) kim j e s t n a r r a t o r , j a k a j e s t j e g o s t r u k t u r a , 2 ) z a ł o ż e n i a n a r r a c y j n e : z w i ą z e k n a r r a t o r a z p r z e d s t a w i a n y m ś w i a t e m , c e l e o p o w i a d a n i a , f o r m a n a r r a c j i , 3) e p i c k a s y t u a c j a n a r r a c y j n a ( p ł a s z c z y z n a t e r a ź n i e j s z o ś c i o­ p o w i a d a n i a wobec p ł a s z c z y z n y p r z e s z ł o ś c i o m aw ia n yc h z d a ­ r z e ń ) . C z ę ś ć I : N a r r a t o r i z a ł o ż e n i a n a r r a c j i . R o z d z . 1 , " Z i e m i a n i n i o b y w a t e l " , omawia p r o b l e m n a r r a t o r a i z a ł o ż e ń n a r r a c y j n y c h w p o w i e ś c i p o l s k i e g o O ś w i e c e n i a . R o z d z . 2 , " C z ł o w i e k p r y w a t n y " , o d n o s i t ę samą p r o b l e m a t y k ę do d z i e w i ę t n a s t o w i e c z n e j p o w i e ś c i v/ p i e r w s z e j o s o b i e . R o z d z . 3 , " J a a u t o r " , r o z p a t r u j e s t r u k t u r ę n a r r a t o r a w d z i e w i ę t n a s t o w i e c z n e j p o w i e ś c i w t r z e c i e j o s o b i e . R o z d z . 4 , " P o w i e ś ć p r a w d z i w a " , o g l ą d a z k o l e i t e n sam m a t e r i a ł b a d a w c z y w a s p e k c i e z a ł o ż e ń n a r r a c y j n y o h . C z ę ś ć I I : E p i c k a s y t u a c j a n a r r a c j i . R o z d z . 1 , " D r u g a p ł a s z ­ c z y z n a " , ma c h a r a k t e r c z y s t o t e o r e t y o z n y j p r z y g o t o w u j e on z a ­ ł o ż e n i a d l a t r z e c h r o z d z i a ł ó w n a s t ę p n y c h . R o z d z . 2 , " U k ł a d a n i e r o m a n s u " , z a j m u j e s i ę o g ó l n ą c h a r a k t e r y s t y k ą t e n d e n c j i u w y d a t ­ n i a n i a l i t e r a c k i e g o c h a r a k t e r u p o w i e ś c i j a k o w y n i k u c z y n n o ś c i n a r r a t o r a w y s t ę p u j ą c e g o j a w n i e w f u n k c j i a u t o r a p o w i e ś c i , n i e ­ z a l e ż n i e z u p e ł n i e od f i k o y j n o ś c i c z y a u t e n t y z m u p r z e d m i o t u o­ p o w i a d a n i a . R o z d z . 3 , " K ł o p o t y z o p o w i a d a n i e m " , z a j m u j e s i ę ewo­ l u c j ą c h a r a k t e r u i f u n k c j i uwag o d n a r r a t o r s k i c h o d n o s z ą c y c h s i ę do s a m e j c z y n n o ś c i o p o w i a d a n i a , c z y l i p r o b l e m e m w z m i a n e k n a r r a - c y j n y o h . R o z d z . 4 , " P a n i , p a n n a i p a n c z y t e l n i k " , r o z p a t r u j e p r o b l e m " c z y t e l n i k a e p i c k i e g o " , s t a n o w i ą c e g o s w o i s t y e l e m e n t l i t e r a c k i p o w i e ś c i , u z u p e ł n i a j ą c y n a r r a t o r a i s y g n a l i z u j ą o y p ł a s z c z y z n ę n a r r a c j i . C z ę ś ć I I I : P r ó b a s y n t e z y . R o z d z . 1 , " U o g ó l n i e n i a " } t r e ś c i ą t e ­ go r o z d z i a ł u j e s t s y n t e t y o z n e u j ę c i e e w o l u c j i p r o b l e m a t y k i p o d ­ d a n e j u p r z e d n i o a n a l i t y c z n e m u z a t o m i z o w a n i u w p o s z c z e g ó l n y c h

(6)

r o z d z i a ł a o h dwu p o p r z e d n i c h c z ę ś c i . K o z d z * 2 , « H i s t o r i a p o w i e ś ­ c i ” ; e w o l u c j a n a r r a t o r a z o s t a ł a t u s k o n f r o n t o w a n a z p r z y j ę t y m i w h i s t o r i i p o w i e ś c i p o d z i a ł a m i n a p o s z c z e g ó l n e j e j t y p y ( p o ­ w i e ś ć O ś w i e c e n i a , r ó ż n o r o d n e o c h a r a k t e r z e « p r z e j ś c i o w y m ” p i ­ s a r s t w o M o s t o w s k i e j , p o w i e ś ó s e n t y m e n t a l n a , t r a d y c y j n a , h i s t o ­ r y c z n a , w s p ó ł c z e s n a , o b y c z a j o w a ) 5 z z e s t a w i e n i a t e g o w y n i k a , ż e z a s p e k t u p r o b l e m a t y k i n a r r a t o r a można w z a k r e s i e b a d a n e g o ma­ t e r i a ł u p r z e p r o w a d z i ć z a r ó w n o h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i e w y r ó ż n i e n i e p o s z c z e g ó l n y c h od m ia n p o w i e ś c i , j a k w s t ę p n i e w i c h r a m a o h p r z e ­ ś l e d z i ć w e w n ę t r z n ą h i s t o r y c z n ą i c h e w o l u c j ę * R o z d z . 3 , «Uwagi k o ń c o w e ” ;A s f o r m u ł o w a n e t u t a j w n i o s k i m a j ą o h a r a k t e r ' o g ó l n y # c z ę ś c i o w o m e t o d y c z n y ; u w y p u k l o n o t u z w i ą z e k p r o b l e m a t y k i n a r ­ r a t o r a z h i s t o r y c z n ą r z e c z y w i s t o ś c i ą p o e a l i t e r a o k ą i l i t e r a c ­ k i m p r ą d e m o r a z z i n d y w i d u a l n ą k o n c e p c j ą p o w i e ś c i i p o z o s t a j ą ­ c y m i w z a l e ż n o ś c i od n i e j s z c z e g ó ł o w y m i t e n d e n c j a m i u t w o r u . Wynika z t e g o p o t r z e b a u z n a n i a n a r r a t o r a z a ważny a s p e k t a n a ­ l i z y p o w i e ś c i , go dny z a s a d n i c z e g o U T ? s p ó ł r z ę d n i e n i a , a c z a s e m n a w e t u n a d r z ę d n i e n i a z t r a d y c y j n i e u w z g l ę d n i o n y m i p o z o s t a ł y m i k a t e g o r i a m i l i t e r a c k i m i . S t e f a n N i e z n a n o w s k i s O p o e z j i K a s p r a M i a s k o w s k i e - go 1 5 4 9 / 5 0 ( ? ) - 1622* P r o m o t o r : p r o f . J . N o w a k H D ł u ż e w s k i (UW), r e o e n z e n o i : p r o f . Z . S z m y d t o w a (UW) i p r o f * R . P o l l a k (UAM) * U n i w e r s y t e t W a r s z a w s k i 1962 r * P r a c a o p o e z j i M i a s k o w s k i e g o m i a ł a u k a z a ć n a r a s t a n i e t e n d e n ­ c j i b a r o k o w y o h w l i t e r a t u r z e p r z e ł o m u XVI i XVI I w i e k u . O g r a n i - c z y ł a s i ę w z a s a d z i e do j e d n e g o a s p e k t u z a g a d n i e n i a : p r ó b o w a ł a d a ć c h a r a k t e r y s t y k ę w a l o r ó w a r t y s t y c z n y c h p o e z j i M i a s k o w s k i e g o i p o w i ą z a ć j ą z t r a d y c j ą l i t e r a c k ą i nowymi d ą ż e n i a m i e s t e ­ t y c z n y m i e p o k i , m a j ą c y m i swe ź r ó d ł o w r e t o r y c e . M a t e r i a ł ob se r w o w a n y z o s t a ł s k u p i o n y w p i ę c i u c z ę ś o i a o h : 1 : W p r o w a d z e n i e ; 2 : P o e t a r e l i g i j n y ; 3 : P o e t a «domowyoh o p ł o ­ t e k ; 4 : P o e t a p o l i t y o z n y ; 5 : S y n t e z a ( p r ó b a u d o w o d n i e n i a , i ż w z a k r e s i e : a . t e m a t y k i , b . k o m p o z y c j i , c . ś r o d k ó w o b r a z o w a ­ n i a p o e t y c k i e g o i d . s k ł a d n i - mamy do c z y n i e n i a z p o e z j ą b a r o k o w ą ) • Ad a . - ś m i e r ć , m a r n o ś ć d o o z e s n o ś o i , z a w i e s z e n i e m i ę d z y w i a ­ r ą w m i ł o s i e r d z i e b o ż e i ś w i a d o m o ś c i ą w ł a s n e j g r z e s z n o ś o i ,

(7)

86

-« t ę s k n o t a do o j c z y z n y n i e b i e s k i e j " , m i s t y c z n e -« g a r d z e n i e s o - b o " - o t o motywy n a s t r a j a j ą c e n a j c z ę ś c i e j p o e z j ę M i a s k o w s k i e ­ g o . A k c e n t y r a d o s n e , a f i r m u j ą . c e p o j a w i a j ą s i ę n i e z m i e r n i e r z a d k o , w ł a ś c i w i e t y l k o dwa r a z y («Na ż n i w o " , "Na k o m i n " ) * ś w i a t z e w n ę t r z n y i j e g o k r a s a p r o w a d z ą M i a s k o w s k i e g o do r e f ­ l e k s j i n a d p r z e m i j a n i e m i n i e s t a ł o ś c i ą d o c z e s n o ś c i * D e p r e s y j n e t o n y k r ó l u j ą i w p o e z j i o t e m a t y c e p o l i t y c z n e j , c h o ć t u i n n e m a j ą ź r ó d ł o . Ad b* W k o m p o z y c j i p r z e w a ż a j ą f o r m y k o n t r a s t o w e . * I c h r o l a j e s t b a r d z o r ó ż n o r o d n a : s ł u ż ą u n a o c z n i e n i u p r o b l e m u , u w y p u k l a ­ j ą t e n d e n c j e d y d a k t y c z n e , s t a n o w i ą e l e m e n t p s y c h i c z n e g o od ­ p r ę ż e n i a i u w r a ż l i w i a j ą n a d a l s z e a r g u m e n t y p o e t y , w a r t o ś c i u ­ j ą , w s k a z u j ą c od r a z u k i e r u n e k , s ł u ż ą p o g ł ę b i e n i u p s y c h o l o ­ g i c z n e m u p o s t a c i ( n p . w " H i s t o r i i g o r z k i e j m ę k i " ) , s ą w r e s z ­ c i e t ł e m d l a z d a r z e ń * D r u g i t y p k o m p o z y c j i - t o k o m p o z y c j a d y g r e s y j n a . D y g r e s j e s w o j ą j a k o ś c i ą w ł ą c z a j ą s i ę w n u r t r e t o r y c z n e j p e r s u a s i o ( b u ­ d z ą z a u f a n i a c z y t e l n i k a do w i e d z y a u t o r a i p r a w d z i w o ś c i f a k ­ tów p r z e d s t a w i o n y c h , c h o ć c z a s a m i p r o w a d z ą n a manowce, j a k np* w w i e r s z u "Na n i e p o g o d ę 1605 r o k u " ) * Ad c . W z a k r e s i e o b r a z o w a n i a p o e t y c k i e g o n a c z o ł o wysuwa s i ę p e r y f r a z a ( w a r t o d o d a ć : u z n a n a p o w s z e c h n i e z a j e d e n z p o d ­ s t a w o w y c h e l e m e n t ó w s t y l i s t y k i b a r o k o w e j ) . D ą ż e n i e do n i e c o ­ d z i e n n o ś c i , p r z y o b l e k a n i a z w y k ł y c h , c z a s a m i p o s p o l i t y c h r z e ­ czy w t o g ę p a t e t y c z n ą po t o , by z d u m i e ć c z y t e l n i k a w y j ą t k o ­ w o ś c i ą z e s t a w i e n i a c z y n a z w a n i a , j e s t p o s t u l a t e m podstawowym u b a r o k o w y c h prawodawców s z t u k i ( M a r i n o , P o u s s i n ) . U Miasko w­ s k i e g o p e r y f r a s t y c z n o ś ć j e s t t a k p o w s z e c h n a , ż e s p r a w i a w r a ­ ż e n i e w y s z u k a n e j s z t u c z n o ś c i , a n i e k i e d y p r z e r a d z a s i ę w k o n ­ c e p t y b a r d z o z ł e g o g a t u n k u ( n p . z m a n i a c k i m n i e m a l u p o r e m p o w t a r z a n e " z b a w i e n n e o d n o g i ” z a m i a s t : k r e w ) . P r z e r o s t y p e r y f r a z y n i e s ą jedynymi p r z e r o s t a m i s t y l i s t y c z ­ n ym i w p o e z j i M i a s k o w s k i e g o . Y/idzimy j e w m e t a f o r y c e c z ę s t o d z i w n e j i u ż y w a n e j n a d m i a r ę . M e t a f o r y k a t a c z a s a m i c a ł k i e m u t r u d n i a z r o z u m i e n i e u t w o r u , c z ę s t o d o t y c z y r z e c z y " z e w n ę ­ t r z n y c h " , ś l i z g a s i ę po p o w i e r z c h n i u t w o r u , j e s t t y l k o o z d o ­ b ą b e z c e l u . " Z e w n ę t r z n o ś ć " t ę o b s e r w u j e m y i w r o z w i n i ę t e j f o r m i e m e t a f o r y : a l e g o r i i i s y m b o l u - dwu n a j c z ę ś c i e j , po

(8)

p e r y f r a z i e , w y s t ę p u j ą c y c h w p o e z j i M i a s k o w s k i e g o t r o p ó w s t y l i ­ s t y c z n y c h * " Z e w n ę t r z n o ś ć " t ę w i d a ć i w m im i c e p o s t a c i , i w i c h g e s t a c h * T e a t r a l n o ś ć s t a j e s i ę c e l e m d l a s i e b i e , b e z w i ę k s z e g o z n a c z e n i a d l a t e k s t u ( w y j ą t e k s t a n o w i l a m e n t M a t k i B o s k i e j w " H i s t o r i i 11, g d z i e g e s t J e s t z n a k i e m b ó l u ) $ c z a s a m i t e ż s ł u ż y u z e w n ę t r z n i e n i u o s t e n t a c j i p r z e ż y ć * O b n o s z e n i e s i ę z w ł a s n y m i e m o c j a m i , o s i ą g a n i e z a b a r w i e n i a l i r y c z n e g o ut wo ró w e p i c k i c h i s u g e r o w a n i e p r z e ż y ć e m o c j o n a l n y c h p o d m i o t u w s p o s ó b s z t u c z n y , p o p r z e z r e t o r y k ę p y t a ń , w y k r z y k n l e ń , a n a f o r , w pr ow adz a do p o ­ e z j i M i a s k o w s k i e g o t o n w y s o k i , p a t e t y c z n y , c z a s a m i p r o r o c z o - w i z y j n y ( u t w o r y a n t y t u r e c k i e ) • L i r y k a M i a s k o w s k i e g o r z a d k o j e s t ś c i s z a n a , k a m e r a l n a , j e ś l i j u ż t o o s i ą g a - t o r ó w n i e ż p o ś r e d ­ n i o , p r z e z r u c h ("Na ż n i w o " ) i ś w i a t ł o ( " N a o k n a ” ) . W n a c z e l n ą z a s a d ę r e t o r y k i ( p e r s u a s i o ) , k t ó r ą p o e t a s t a r a s i ę o s i ą g n ą ć omawianymi ś r o d k a m i , w ł ą c z a s i ę t a k ż e m i t o l o g i ę , ( z o b . np* " R o t u ł y " , g d z i e Muzy w y g ł a s z a j ą c e " k o l ę d y " s t a j ą s i ę w i e l ­ k ą m e t a f o r ą t r i u m f u c h r z e ś c i j a ń s t w a n a d p o g a n iz m e m ) i z a s o b y s t y l i s t y c z n e B i b l i i (w u t w o r a c h p o l i t y c z n y c h np* a ł o p o l i t y c z ­ n e p r z e o b l e k a s i ę w k s z t a ł t y s t y l i s t y c z n e - m e t a f o r a , s y m b o l - z ł a m o r a l n e g o ) * Ad d . S k ł a d n i a M i a s k o w s k i e g o j e s t z a w i k ł a n a , mocno i n w e r s j o - w a n a , c z a s a m i n i e m a l r e b u s o w a . Wraz z t y m z a w i k ł a n i e m u l e g ł y zmianom i s t o s u n k i s k ł a d n i o w o - m e t r y c z n e * P r z e r z u t n i e , z a w i e s z e ­ n i e i n t o n a c y j n e p r z e z k i l k a wersów i p a r a l e l n e o p a d a n i e w n a ­ s t ę p n y c h w e r s a c h , z w i ą z a n e z tym m o d y f i k a c j e z n a c z e n i a — t o z j a w i s k a u M i a s k o w s k i e g o p o w s z e c h n e , a w p o e z j i b a r o k o w e j n i e ­ r z a d k o s p o t y k a n e * Do p r a c y d o ł ą o z o n o dwa a n e k s y : B i o g r a f i ę M i a s k o w s k i e g o (ma­ t e r i a ł z n a n y i z n a l e z i s k a w ł a s n e ) o r a z C h r o n o l o g i ę t w ó r c z o ś c i .

Cytaty

Powiązane dokumenty

W strukturze pracy „Komunikacja społeczna samorządu terytorialnego miast tworzących Górnośląski Związek Metropolitalny” zastosowano porządkujący perspektywę

Uchwałą z dnia 27 września 2013 roku Rada Wydziału nadała stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki Pani Ewelinie Zdebskiej, na podstawie rozprawy doktorskiej

Uchwałą z dnia 4 lipca 2014 roku Rada Wydziału nadała stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki Panu Pawłowi Kowalskiemu, na podstawie

_Słownik_sztuki_XXI_wieku) i sprawdzamy, czy jest zaznaczona opcja w Zapisz jako typ: Plik PDF oraz dwie opcje poniżej Otwórz plik po opublikowaniu i Standardowo

Le narrateur aperçoit un grand guerrier franc et un vieillard gallo-romain, mais ces personnages d'une autre époque ne lui font plus peur car : « C'est la fête finale, c'est le

Rigasa, która jest związana z pobytem na ziemiach polskich uchodźców politycznych z Grecji po upadku wojny domowej w tym kraju rozgrywającej się między

Problem jest złożony, a wpływają na niego trzy główne czynniki: niskie zaangażowanie, zmotywowanie studentów do odbywania praktyk, którzy często postrzegają prak- tyki

Wspomniane listy Salomei Niemiery i Aurelii Reymontowej nie zachowały się.. !C Włoskie wakacje Reymontów, wypełnione bogatym życiem towarzyskim i turystycznym, odbiły