199
NATALIA PROÑ-NOWAK1
PROGNOZOWANIE POMYŒLNEJ PRZYSZ£OŒCI
DLA OBSZARÓW WIEJSKICH
W GLOBALIZUJ¥CYM SIÊ ŒWIECIE
– XII ŒWIATOWY KONGRES SOCJOLOGII WSI,
GOYANG 2008
W dniach 6–11 lipca 2008 roku w miejscowoœci Goyang w Korei Po³udnio-wej obradowa³ XII Œwiatowy Kongres Socjologii Wsi, zorganizowany przez Ko-reañskie Towarzystwo Socjologii Wsi, Koreañski Instytut Ekonomiki Wsi i Miê-dzynarodowe Stowarzyszenie Socjologii Wsi. Poœwiêcono go problemom spo-³ecznego ekonomicznego, kulturowego oraz ekologicznego diagnozowania i prognozowania wyzwañ i problemów doœwiadczanych przez mieszkañców wspó³czesnych obszarów wiejskich. Szczególnie mocno akcentowano zagadnie-nie umiejêtnego wdra¿ania do praktyki spo³ecznej wypracowywanych strategii i mechanizmów ich rozwoju, podkreœlaj¹c niezbêdnoœæ anga¿owania w te pro-cesy mieszkañców wsi.
W kongresie uczestniczy³o 400 naukowców, reprezentuj¹cych 54 kraje Afry-ki, Azji i Oceanii, Ameryki Pó³nocnej i Po³udniowej oraz Europy. Podczas 6 se-sji plenarnych, jak równie¿ 38 grup roboczych podejmowano zarówno problemy doœwiadczane przez konkretne spo³ecznoœci wiejskie okreœlonych regionów œwiata, jak i te o charakterze bardziej uniwersalnym, zwi¹zane chocia¿by z kon-sekwencjami globalizacji, alternatywnymi sieciami ¿ywnoœci czy kwesti¹ opie-ki zdrowotnej. Du¿ym zainteresowaniem cieszy³a siê tzw. sesja posterowa oraz – ju¿ tradycyjnie towarzysz¹ce takim imprezom – jednodniowe wyjazdy w te-ren, w trakcie których uczestnicy kongresu mogli zapoznaæ siê ze specyfik¹ i strategiami rozwoju obszarów wiejskich rejonów Yangpyeong, Incheon, Asan, Guri, Paju i Ganghwa, jak równie¿ odwiedziæ strefê zdemilitaryzowan¹ przy granicy z Kore¹ Pó³nocn¹.
1Autorka jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu.
Najwa¿niejsz¹ i najbardziej spektakularn¹ czêœæ spotkania socjologów wsi z ca³ego œwiata stanowi³y sesje plenarne, podczas których najbardziej promi-nentni przedstawiciele naszej dyscypliny, reprezentuj¹cy na ogó³ poszczególne kontynenty, spróbowali zmierzyæ siê intelektualnie z podstawowymi wyzwania-mi wobec obszarów wiejskich w globalizuj¹cym siê œwiecie.
Dobry asumpt do takich dyskusji stanowi³o wyst¹pienie Alessandro Bonanno (USA) otwieraj¹ce kongres (Reorganizacja czasu i przestrzeni w erze
globali-zmu: szanse i wyzwania dla obszarów wiejskich), skoncentrowane na
mo¿liwo-œciach negocjacyjnych obszarów wiejskich odnoszonych do globalnych podmio-tów gospodarczych. Zdaniem autora, jedn¹ z takich mo¿liwoœci stanowi¹ zaso-by lokalne, nie tylko w wymiarze ekonomicznym, ale tak¿e politycznym. Ten ostatni to nadal niedoceniana wartoœæ kapita³u spo³ecznego, który w takim sa-mym stopniu odpowiada zarówno za mo¿liwoœci rozwoju, jak i za zwi¹zane z ni-mi bariery.
W ramach piêciu kolejnych sesji plenarnych wyst¹pili: Vishanthie Sewpaul (Afryka Po³udniowa), William H. Friedland (USA), Josefa Salete Cavalcanti (Brazylia) oraz dwaj przedstawiciele Korei Po³udniowej – Yang Boo Choe i Hi-royuki Torigoe.
Prezentacja Vishanthie Sewpaul dotyczy³a sytuacji kobiet wiejskich. Afrykañ-ska badaczka odnios³a siê do zmian w relacjach miêdzy p³ciami, podkreœlaj¹c niekorzystny w tym wzglêdzie trend, wyra¿aj¹cy siê w braku odniesieñ do kwe-stii p³ci w kontekœcie g³ównych problemów Afryki: niedo¿ywienia, g³odu, ubó-stwa czy koniecznoœci identyfikowania sytuacji kobiet wiejskich i ich dzieci, których ¿ycie w dobie globalizacji zosta³o zepchniête na spo³eczny margines. Warto w tym miejscu podkreœliæ równie¿ wielowymiarowy charakter analizy Vi-shanthie Sewpaul, gdy¿ autorka nie tylko nawi¹za³a do zjawiska dyskryminacji kobiet w Afryce, ale przede wszystkim pokaza³a, i¿ zmiana sytuacji tamtejszych kobiet wiejskich to z³o¿ony proces dekonstruowania i ponownego konstruowa-nia znaczeñ terminów „mêskoœæ” i „kobiecoœæ”, wymagaj¹cych zaanga¿owakonstruowa-nia przedstawicieli obu p³ci.
William H. Friedland w swoim wyst¹pieniu zatytu³owanym Perspektywy
i zmiana w rolnictwie i produkcji ¿ywnoœci w dobie globalizacji
argumento-wa³, i¿ rezultaty z³o¿onych i wieloczynnikowych procesów, a do takich na-le¿y globalizacja, nie mog¹ byæ przewidywane z du¿ym wyprzedzeniem. U czêœci osób zajmuj¹cych siê problematyk¹ rozwoju obszarów wiejskich dostrzega siê ponadto nadmiern¹ koncentracjê na problemach funkcjonowa-nia obszarów wiejskich, które nie powinny byæ identyfikowane i diagnozo-wane bez odniesienia do sytuacji obszarów miejskich oraz problemów do-œwiadczanych przez ich mieszkañców.
O Wiejskiej spo³ecznoœci w globalizuj¹cym siê œwiecie mówi³a z kolei Josefa Salete Cavalcanti, wskazuj¹c, ¿e pog³êbiaj¹ce siê w krajach s³abiej rozwiniêtych nierównoœci w dostêpnie do us³ug i towarów, przestrzeni i jej przyrodniczych
200
2Wiêkszoœæ z nich zostanie opublikowana w dwóch najbli¿szych numerach czasopisma „Eastern
komponentów wymagaj¹ rozwoju zrównowa¿onego oraz praktyk maj¹cych na celu dba³oœæ o œrodowisko naturalne.
Koreañczyk Yang Boo Choe nawi¹za³ do kwestii zwi¹zanych z produkcj¹ ¿ywnoœci. Jego zdaniem rozwój koreañskiego rolnictwa zale¿y od przywrócenia jego wielofunkcyjnego charakteru oraz zintensyfikowania procesów produkcji ¿ywnoœci ekologicznej. W ostatniej sesji plenarnej ten typ myœlenia, a tak¿e w¹t-ki podjête wczeœniej przez Josefê Cavalcanti wspiera³ Hiroyuw¹t-ki Torigoe, wska-zuj¹c, i¿ dominuj¹ce w nauce azjatyckiej stechnicyzowane podejœcie do zagad-nieñ ochrony œrodowiska naturalnego powinno byæ równowa¿one przez moc-niejsze akcentowanie stanowiska podkreœlaj¹cego rolê czynnika kulturowego.
Poniewa¿ ze zrozumia³ych wzglêdów nie ma mo¿liwoœci nawet najkrótszej prezentacji w¹tków dyskutowanych podczas obrad 38 grup tematycznych, skon-centrujê siê wiêc na kilku najciekawszych, moich zdaniem, wyst¹pieniach przedstawicieli socjologii wsi naszej (Œrodkowo-Wschodniej) czêœci Europy2.
Wiele z nich nawi¹zywa³o bezpoœrednio do wczeœniej sygnalizowanych tez Alessandro Bonanno o rozstrzygaj¹cym charakterze kapita³u spo³ecznego w roz-woju obszarów wiejskich, egzemplifikuj¹c to dowodami z w³asnych badañ em-pirycznych.
Vera Majerova i Vladimir Krepl (Czechy) zwrócili uwagê na zwi¹zek wy-stêpuj¹cy pomiêdzy stanem rozwoju obszarów wiejskich a funkcjonuj¹cymi tam inicjatywami obywatelskimi. Ich zdaniem w spo³ecznoœciach wiejskich, w których wiêzi spo³eczne maj¹ zauwa¿alnie silniejszy charakter, wyraŸnie lepiej rozwijaj¹ siê wspólne inicjatywy, silnej stymuluj¹c ich rozwój, szcze-gólnie w warunkach odziedziczonego po „starym” systemie braku zaufania do sformalizowanych instytucji przy jednoczeœnie odczuwanej potrzebie ich kooperacji.
Gusztáv Nemes (Wêgry), wykorzystuj¹c kategorie konfliktu i jego rozwi¹zy-wania, skoncentrowa³ siê na funkcjonuj¹cym w polityce wobec wsi i rolnictwa krajów Unii Europejskiej nowym paradygmacie rozwoju obszarów wiejskich, wskazuj¹c na znaczenie procesów mediacji i negocjacji w procesach planowania rozwoju lokalnego.
Jorde Jakimowski (Macedonia) skierowa³ uwagê uczestników kongresu na spo³eczno-demograficzny kontekst biedy na obszarach wiejskich, natomiast Agnes Nemenyi (Rumunia) na podstawie badañ prowadzonych w ramach projektu Kulturowe i etniczne determinanty u¿ytkowania i dziedziczenia
zie-mi próbowa³a przybli¿yæ charakterystykê przysz³ego pokolenia rumuñskich
rolników.
Jeong Nam Choi, Axel Wolz i Michael Kopsidis (Niemcy), nawi¹zuj¹c do upadku socjalistycznego re¿imu we Wschodnich Niemczech, próbowali odpo-wiedzieæ na pytania dotycz¹ce przyczyn, dla których wiêkszoœæ rolników zdecy-dowa³a siê na pozostanie w ramach spó³dzielczych form produkcji i odrzuci³a silnie wspierany przez pañstwo model rolnictwa rodzinnego.
W wyst¹pieniach Alenki Verbole (S³owenia) o turystyce wiejskiej jako czyn-niku spo³ecznej i kulturowej aktywizacji oraz Mihai Pascaru (Rumunia) akcen-towano z kolei w¹tki metodologiczne. Oboje zwrócili uwagê na potrzebê badañ
202
etnograficznych, jako pomocnych w poznaniu rzeczywistoœci spo³ecznej obsza-rów wiejskich w procesach ich zobsza-równowa¿onego rozwoju.
Z przedstawionej charakterystyki tylko niektórych w¹tków dyskusji na kore-añskim kongresie wynika, ¿e planowanie owocnej przysz³oœci dla obszarów wiejskich w dobie globalizacji jest rozumiane jako proces wielop³aszczyznowy, determinowany zarówno warunkami naturalnymi, jak i przede wszystkim spo-³eczno-kulturowymi, a wiêc silnie powi¹zanymi ze zdobywaj¹c¹ nadzwyczajn¹ popularnoœæ kategori¹ kapita³u spo³ecznego. To swego rodzaju „zauroczenie” znajduje swoje potwierdzenie w tematyce najbli¿szego XXIII Europejskiego Kongresu Socjologii Wsi (17–21.08.2009, Vaasa, Finlandia), którego uczestnicy bêd¹ zastanawiaæ siê nad prób¹ identyfikacji szeroko rozumianej „wiejskoœci” przez ³¹czenie sfery kultury i natury.
