Katedra Systemów Sztucznej Inteligencji Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu
Streszczenie
yjemy w czasach charakteryzujcych si bardzo szybkimi przemianami spowo-dowanymi rozwojem technik informacyjno-komunikacyjnych. Szczególnego znacze-nia nabiera wiedza, jej zdobywanie , wykorzystywanie i wymiana poprzez sieci ko-munikacyjne. Referat powicony jest wiedzy i jej znaczeniu we współczesnym społe-czestwie okrelanym jako społeczestwo informacyjne.
Słowa kluczowe: wiedza, zarzdzanie wiedz, społeczestwo informacyjne 1. Wprowadzenie
W ostatnim dziesicioleciu wzrastało znaczenie działalnoci gospodarczej realizowanej w ska-li midzynarodowej. Rozwijały si róne formy współpracy firm o rónej lokaska-lizacji geograficz-nej. Ten etap przemian, w którym obecnie znajduje si gospodarka wiatowa okrela si mianem globalizacji. Jej podstaw jest rozwój najnowszych technologii, który zmienia m. in. organizacj współczesnych przedsibiorstw, która wie si z globalnym rynkiem, przepływem kapitału, towa-rów i ludzi, którzy sprzedaj swoje umiejtnoci. Due znaczenie zaczynaj odgrywa midzyna-rodowe korporacje, które kierujc si generowaniem zysku przeobraaj swoj sił ekonomiczn w polityczn. Wykorzystuj one procesy decyzyjne rzdów i przy pomocy umów midzynarodo-wych zmieniaj zasady handlu celem osignicia maksimum zysku bez wzgldu na ponoszone przez całe narody konsekwencje społeczne. Proces ten przebiega dynamicznie i jego skutki obser-wujemy take w naszym kraju. W swoich działaniach przedsibiorstwa musz przewidzie wpływ globalizacji na sytuacj biec i w przyszłoci firmy, gdy inaczej nie bd si liczy na dyna-micznie zmieniajcym si rynku.
Obserwujemy pojawienie si nowej gospodarki, która nie podlega tradycyjnym analizom i na-rzdziom. Przemiany s widoczne nie tylko na poziomie poszczególnych przedsibiorstw ale i równie całego wiata. Przedsibiorstwa zainicjowały w tym czasie elektroniczn transmisj da-nych, wykorzystujc standardy EDI oraz sie WAN. Nastpnie powstawały pakiety CAD (Compu-ter-Aided Design), CAE (Computer Aided Engineering) oraz CAM (Compu(Compu-ter-Aided Manufactu-ring), które umoliwiły inynierom, projektantom i technikom prac nad projektowaniem opisów technicznych, rysunków inynieryjnych i technicznej dokumentacji, szybciej i dokładniej przy wykorzystaniu wewntrznej sieci komunikacyjnej przedsibiorstwa. Upowszechnienie Internetu przyczyniło si do wykorzystania technologii e-commerce nawet przez najmniejsze przedsibior-stwa, które mogły si komunikowa elektronicznie. Ta sytuacja umoliwiła rozwój i wdraanie nowych metod, jak np. komunikacji z potencjalnym klientem, sprzeday produktów i usług drog elektroniczn.
Umiejtno dostosowania si do nowego rynku wymaga cigłego doskonalenia i rozszerza-nia swoich umiejtnoci. Istnieje zapotrzebowanie na pracowników z dowiadczeniem w danej dziedzinie. Poszukiwani bd pracownicy, którzy bd szybciej przystosowywa si do zmienia-jcych si potrzeb przedsibiorstwa.
Przedsibiorstwa wykorzystujc m.in. internet w swoich kontaktach mog wzmocni swoj pozycj na rynku poprzez np. zwikszenie wydajnoci transakcji handlowych, kontrol nad kana-łami dystrybucyjnymi, szybk reakcj na potrzeby klientów.
Na dynamicznie zmieniajcy si rynek zareagowała take UE. Strategia Lizboska postawiła przed krajami członkowskim Unii Europejskiej zadanie stworzenia do 2010 r. najbardziej konku-rencyjnej gospodarki opartej na wiedzy. Na załoeniach tej Strategii oparto plany działa zwizane z budow i rozwojem społeczestwa informacyjnego w krajach Unii Europejskiej.
Podstaw gospodarki opartej na wiedzy jest edukacja, nauka oraz rozwój społeczestwa in-formacyjnego. S to obszary gospodarki, które powinny rozwija si i zapewnia dopływ wykwa-lifikowanych kadr oraz nowoczesnych rozwiza technologicznych.
Próbuje si uchwyci najwaniejsze cechy rozwijajcego si społeczestwa informacyjne-go (zw. take społeczestwem wiedzy, społeczestwem XXI wieku, czy elektronicznym). Nale do nich informacja (wiedza), nauka, oraz technologie teleinformatyczne umoliwiajce rozpo-wszechnianie informacji przez rodki masowego komunikowania (m.in. przez telewizj). Nowe rodki przekazywania informacji w zasadniczy sposób zmieniaj szeroko rozumian struktur społeczn i charakter kontaktów pomidzy jednostkami, grupami, narodami.
yjemy w czasach okrelanych jako epoka oparta na wiedzy. Zatem posiadanie wiedzy jest tym zasobem, który decyduje o powodzeniu zarówno jednostek, jak i organizacji gospodarczych. Globalizacja, której sprzyjał szybki rozwój cywilizacyjny, rozpowszechnienie si stosowania tech-niki komputerowej, rozwój sieci komputerowych, ułatwia dotarcie do danych informacji oraz ich wymian ułatwiajc prac rónym zespołom. Mówi si, e jestemy (a w kadym razie dy-my w tym kierunku) społeczestwem informacyjnym, w którym o wartoci przedsibiorstwa de-cyduje zawarta w nim wiedza.
Dzisiaj pojcie "społeczestwo informacyjne" stało si synonimem nowoczesnoci, kreatyw-noci, aktywkreatyw-noci, wolnoci oraz dobrobytu ogółu ludzi.
2. Społecze stwo informacyjne
Wkroczylimy w er, gdzie najcenniejszym zasobem stała si informacja. Coraz czciej mo-emy zaobserwowa powstanie nowego typu społeczestwa, które zwizane jest z rozwojem technologii teleinformatycznych. Telefonia komórkowa czy Internet umoliwiaj komunikacj i dostp do informacji na szerok skal i s istotne w porozumiewaniu si i przekazywaniu wiedzy na odległo. Obserwuje si szybki rozwój technologii, które umoliwiaj wykorzystanie, pozy-skiwanie, przesyłanie i analiz informacji.
Celem budowy społeczestwa informacyjnego u nas powinno by tworzenie potencjału go-spodarczego umoliwiajcego przedsibiorstwom aktywne konkurowanie w globalnej gospodarce opartej na wiedzy. Nowa gospodarka jest ródłem wielu szans, ale naley zadba o aspekty roz-woju gospodarczego i społecznego, które zapewni konkurencyjno w skali globalnej.
Istot społeczestwa informacyjnego jest przede informacja (wiedza) oraz potrzebne narz-dzia (jak np. Internet), które umoliwi dostp do niej. W okreleniach społeczestwo informacyj-ne i społeczestwo wiedzy, pojcia informacja i wiedza s stosowainformacyj-ne zamiennie, lecz nie naley
utosamia informacji i wiedzy, poniewa informacje s to uporzdkowane dane, docierajce powszechnie do wikszoci ludzi za pomoc radia, telewizji, gazet itp. natomiast wiedza jest czym wicej ni informacj, jest umiejtnoci wykorzystania informacji, która wci dostpna jest mniejszemu gronu ludzi. Informacja staje si coraz czciej towarem bardzo dochodowym.
Nie ma jednej obowizujcej definicji Społeczestwa Informacyjnego. Zwykle pod tym poj-ciem rozumie si społeczestwo wykorzystujce komputery i techniki informatyczne. Wikszo definicji kładzie si nacisk na znaczenie informacji:
„Społeczestwo charakteryzujce si przygotowaniem i zdolnoci do uytkowania syste-mów informatycznych, skomputeryzowane i wykorzystujce usługi telekomunikacji do przesyła-nia i zdalnego przetwarzaprzesyła-nia informacji"1.
Termin ten jest znany ju od dawna. Po raz pierwszy uył go w 1963 roku T. Umesamo w ar-tykule o społeczestwie przetwarzajcym informacj w japoskiej sytuacji gospodarczej.
Cechy społeczestwa informacyjnego sformułował m.in. D. Bell [8] w 1973r., zaliczajc do nich:
• Dominacja sektora usług w gospodarce, a głównie rozwój finansów, ubezpiecze, słuby zdrowia, owiaty i nauki,
• Dominacja specjalistów i naukowców w strukturze zawodowej, • Wzrost znaczenia wiedzy teoretycznej jako ródła innowacji i polityki, • Denie do społecznej kontroli nad rozwojem techniki,
• Tworzenie „technologii intelektualnych” jako podstawy podejmowania decyzji politycz-nych i społeczpolitycz-nych.
Od 1999 roku w Unii Europejskiej wykorzystuje si "eEurope - An Information Society for All", który ma na celu m.in. wprowadzenie Europejczyków w er informacji we wszystkich sfe-rach aktywnoci społeczno-zawodowej, tworzenie Europy konkurencyjnej w stosunku do innych krajów, prac w gospodarce opartej na wiedzy (knowledge-based economy), powszechne korzy-stanie z gospodarki opartej na wiedzy.
Ze społeczestwem informacyjnym zwizana jest gospodarka oparta na wiedzy (GOW). Termin ten pojawił si na pocztku lat 90-tych był uywany w stosunku do Stanów Zjednoczo-nych, a póniej rozszerzono go na najbardziej rozwinite gospodarki wiata. Pojcie to kojarzy si z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, postpem technicznym i innowacyjnoci. GOW cechuje rosnce znaczenie globalizacji, nauki i wiedzy, które s podstaw współczesnych przemian. Ronie zapotrzebowanie na wiedz i wykwalifikowanych pracowników umysłowych.
Technologie informacyjne szybko si rozprzestrzeniaj i dotycz kadego z nas. Rewolucja in-formacyjna zakładajca cigły dostp do wiedzy i technologii, wpływa na styl ycia, pracy i nauki. Współzaleno telekomunikacji, multimediów i technologii informacyjnych jest sił w procesie tworzenia nowych produktów i usług oraz wpływa na sposoby prowadzenia biznesu i handlu.
Globalne Społeczestwo Informacyjne stało si jednym z kluczowych elementów strategii Komisji Europejskiej, której celem jest wzmocnienie konkurencyjnoci europejskiej gospodarki2. Wejcie Polski do struktur UE spowodowało zmiany w obszarze ICT (technologii informacyjnych i komunikacyjnych) w naszym kraju m.in. w zakresie społeczestwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy.
1
Kongres Informatyki Polskiej, 1994, na podstawie Raportu Bangemana dla Rady Europy 2 http://histmag.org/archiwalia/mag45-46/#fn3
Konkurencyjno na dynamicznie zmieniajcym si rynku wymaga tworzenia i wprowadza-niu na rynek innowacji, cigłego podnoszenia kompetencji, tworzenia i przyswajania nowej wie-dzy.
W naszym kraju dokumentami dotyczcym budowy Społeczestwa Informacyjnego s m.in. ePolska czy Program Operacyjny „Nauka, nowoczesne technologie i społeczestwo informacyjne, 2007-2013” z czerwca 2005r., opracowany przez Ministra Nauki i Informatyzacji. W ramach e-Polski kładzie si nacisk na informowanie i przygotowywanie naszego społeczestwa na przemia-ny społeczne oraz na zmiaprzemia-ny na rynku pracy. Podkrela si te rol dostosowania prawa do zja-wisk zwizanych z rozwojem technologii teleinformatycznych oraz przystosowanie administracji do powszechnego stosowania narzdzi informatycznych. Za Program Operacyjny zawiera tyczne odnonie działa, które maj by podejmowane tak, by nasze społeczestwo spełniało wy-mogi społeczestwa informacyjnego.
Wyrónikiem ery informacji i wiedzy jest technologia informacyjna obejmujca informatyk, telekomunikacj, narzdzia i inne technologie zwizane z informacj. Dostarcza ona uytkowni-kom narzdzi informatycznych, za pomoc których mog pozyskiwa informacje, selekcjonowa je, analizowa, przetwarza i przekazywa innym ludziom.
Społeczestwo informacyjne czy gospodarka oparta na wiedzy zwizana jest z takimi poj-ciami, jak: dane, informacja, wiedza, teleinformatyka, innowacyjno, konkurencyjno itp. Opra-cowania dotyczce ery informacji traktuj wiedz jako zasób wpływajcy na kierunki rozwoju społeczno - gospodarczego oraz wskazuj główne problemy, jakim naley sprosta zaczynajc od rozwoju infrastruktury technicznej, która umoliwia magazynowanie informacji, sieci telekomuni-kacyjnych usprawniajcych ich wymian, poprzez regulacje pastwa w zakresie ochrony praw własnoci intelektualnej i na dostosowaniu edukacji do potrzeb rynku koczc.
W warunkach globalizacji i konkurencji takie podejcie do przepływu i przetwarzania wiedzy ju nie wystarcza. Konieczne staje si przejcie do zarzdzania wiedz wspomagane nowoczesn technologi.
W społeczestwie informacyjnym dominujc rol odgrywa wiedza. Zasobem strategicznym staje si kapitał intelektualny bdcy sum wiedzy posiadanej przez ludzi tworzcych organizacj oraz nieuchwytn wartoci okrelajc ogóln warto firmy lecz rón od wartoci finansowej. Jest on połczeniem wiedzy, umiejtnoci, kompetencji i innowacyjnoci wszystkich pracowni-ków firmy. Jego zadaniem jest dodawanie lub te powikszanie wartoci istniejcej w firmie. Jest on istotn wartoci przedsibiorstwa. Ma szczególne znaczenie w firmach bazujcych na wiedzy, których silna pozycja na rynku jest zapewniona poprzez ich przewag kadrow nad konkurencj.
Gospodarka oparta na wiedzy jest kolejnym etapem rozwoju gospodarki wiatowej. Zasadni-czym czynnikiem, od którego zaley wzrost gospodarczy jest kapitał ludzki, za o jego bogactwie decyduj zasoby ludzkich umiejtnoci. O konkurencyjnoci firmy decyduj posiadane zasoby kadrowe, których atutem jest jako jej kapitału intelektualnego. Kada firma musi by strategicz-nie zorientowana na najwyszy poziom własnego kapitału intelektualnego oraz uczestnictwo w rywalizacji w obszarze tworzenia i wprowadzania innowacji do swojej oferty rynkowej. Dlatego kluczowe znaczenie zaczyna mie technologia gromadzenia, analizy, selekcji i korzystania z glo-balnych informacji o innowacjach, oraz zdolno firmy do pozyskiwania tych innowacji, stosowa-nia ich we własnych produktach i rozwijastosowa-nia ich.
3. Wiedza w przedsibiorstwie
Dzisiaj wiedza uwaana jest za jeden z kluczowych zasobów, który pozwala uzyska przewag nad konkurencj. Czsto te jest okrelana mianem zasobu, a wic mona ni zarzdza, jak zasobami materialnymi. W celu optymalizacji zarzdzania zasobami materialnymi rozwinito metodyk zarzdzania łacuchem dostaw (Supply Chain Management - SCM). Rozwinito róne podejcia do SCM, z których kade miało na celu zmniejszenie kosztów zwizanych z przepływem surowców, produktów - zasobów w procesie produkcji od momentu dostawy a do sprzeday. Wraz z rozwojem nowoczesnych rodków transportu i wykorzystaniem rozwiza teleinformatycznych zaczto coraz czciej stosowa opracowan w Japonii metodyk "just-in-time". Celem tego podejcia było jak najszybsze dostarczanie odpowiednich zasobów, w odpowiedniej iloci, minimalizujc jednoczenie koszty magazynowania. Dzisiejsze przedsibiorstwa coraz czciej s zorganizowane wokół wiedzy, a technika informatyczna wnosi znaczny wkład w moliwoci zarzdzania wiedz, która staje si zasobem strategicznym.
Wszystkie przedsibiorstwa posiadaj i wykorzystuj jak wiedz. Istnieje wiedza werbalna i niewerbalna, kodyfikowana i nie kodyfikowana, zbiorowa i indywidualna, wiedza dla pracownika, wiedza pracownika. Istnieje wiele sposobów definiowania i klasyfikowania wiedzy. Coraz wicej ludzi postrzega wiedz jako kapitał.
Trudno jest precyzyjnie okreli wiedz. Trudno jest take okreli granice pomidzy informacj, wiedz, a mdroci. Wiedz, jak kadym innym zasobem naley zarzdza, a wic wykorzystywa, pozyskiwa, gromadzi i pielgnowa. Problemem jest uchwycenie wiedzy (informacji) uytecznej dla przedsibiorstwa i przetworzenie jej i prezentacji tak, aby moliwa była do wykorzystania. Wikszo informacji na rynku nie mona bezporednio wykorzysta w procesie zarzdzania. Informacje te musz zosta poddane analizom, a tego potrzebna jest odpowiednia technologia informatyczna. Rozwój systemów informatycznych objł swym zasigiem równie technologie wspomagajce zarzdzanie w przedsibiorstwach. Mona zaobserwowa przejcie od pojcia przetwarzania danych do pojcia zarzdzania i przetwarzania wiedzy. Dane i informacje s zwizane ze sprztem i systemami informatycznymi. Natomiast wiedza i mdro zwizana jest z ludmi (rys.1). Wiedza potrzebna jest w kadej dziedzinie ycia, a potocznie na ogół jest kojarzona z erudycj i z zasobami danych. Istnieje jednak inny aspekt wiedzy, jako narzdzia umoliwiajcego wyciganie wniosków z sytuacji. W sztucznej inteligencji ten włanie aspekt wiedzy ma podstawowe znaczenie i mona j zdefiniowa nastpujco [1]: wiedza jest to zbiór informacji dajcy moliwo wycigania wniosków na podstawie przesłanek. Mdro to sztuka i umiejtno przewidywania rónych stanów rzeczy oraz wyboru z wielu moliwoci tego, co jest najbardziej optymalnym w danej sytuacji. Odkrycie nowej wiedzy i przetworzenie jej w mdro powinno umoliwi firmie osignicie przewagi konkurencyjnej.
Wiedza, która coraz czciej jest postrzegana jako wany element potencjału strategicz-nego przedsibiorstwa, powoli staje si aktywem podlegajcym procesom zarzdzania. Jest niema-terialnym zasobem przedsibiorstwa, w skład którego wchodz m.in.: pracownicy (ich wiedza i umiejtnoci), powizania z klientami i partnerami na rynku, własno intelektualna (znaki han-dlowe, marki, licencje, patenty, prawa wyłcznoci, prawa autorskie), zasoby organizacyjne (sto-sowane procesy, procedury, zasady postpowania), zasady relacyjne (umowy, alianse, powizania z innymi podmiotami).
Zarzdzanie wiedz prowadzi do osigania korzyci przez organizacj oraz bardziej sprawnego i efektywnego realizowania jej misji i celów strategicznych. Jest zasadnicz zmian zarzdzania przedsibiorstwem polegajc na efektywnym wykorzystaniu zasobów niematerialnych a głównie kapitału intelektualnego. Racjonalne wykorzystanie tego kapitału jest moliwe tylko przy wyko-rzystaniu odpowiednich narzdzi i form zarzdzania.
Wiedza [TIWA03, s.60] jest płynn mieszanin kontekstowych dowiadcze, wartoci, infor-macji i umiejtnoci tworzc ramy dla oceny rozumienia i przyswojenia nowych dowiadcze i informacji. Tego typu wiedza znajduje odzwierciedlenie nie tylko w dokumentach i repozytoriach ale równie w zwyczajach, procesach, praktykach i normach organizacji.
Wiedza to informacje [TIWA03, s.61] umoliwiajce podejmowanie działa – informacje głbsze, bogatsze i praktyczniejsze. Jest dostpna we właciwym kontekcie, tam gdzie wymagane jest podejmowanie właciwych decyzji. Jest aktualn informacj posiadajc znaczenie, kontekst i cel, dziki którym wywiera stale wpływ na podejmowanie decyzji. Wiedza jest podzbiorem kapi-tału intelektualnego.
4. Kapitał intelektualny
Kapitał intelektualny to aktywa takie, jak wiedza, zbiorowe kompetencje, klientela i renoma firmy (good will), warto marki, patenty, których nie da si zmierzy tradycyjnymi metodami ksigowymi, ale mimo to przynosz firmie korzyci. Umiejtnoci i kompetencje ludzi, pozycja rynkowa, renoma i stała klientela firmy, uznanie, osignicia, patenty, kontakty, poparcie i partnerzy s rónymi aspektami kapitału intelektualnego.
Wg Midzynarodowego Stowarzyszenia Ksigowych [3] kapitał intelektualny jest całkowitym kapitałem przedsibiorstwa (odnosi si do zawartej w nim wiedzy), na który składaj si wiedza, dowiadczenie pracowników, zaufanie, marka, umowy z partnerami, systemy informacyjne, procedury administracyjne, patenty, znaki handlowe, efektywno procesów. Warto kapitału intelektualnego mona obliczy jako rónic pomidzy wartoci ksigow a rynkowa przedsibiorstwa.
W ramach kapitału intelektualnego wyrónia si: • kapitał ludzki (umiejtnoci i wiedza ludzi), • kapitał innowacyjny (zdolno do innowacji),
• kapitał procesowy (procesy, techniki, narzdzia wykorzystywane w organizacji).
Kapitał intelektualny jest oparty na wiedzy, chocia obejmuje jeszcze inne wymiary tworzenia wartoci przedsibiorstwa (np. marka handlowa, powizania z zewntrznymi zainteresowanymi itp.) [BRST01, s.69]. Czsto do jego składników zalicza si:
• kapitał społeczny rozumiany jako kapitał strukturalny (powizania w sieci, konfiguracja sieci, odpowiedzialno organizacji), stosunki midzyludzkie (zaufanie, normy,
zobowi-zania, identyfikacja), kapitał poznawczy (wspólnie podzielane słowniki, wspólny jzyk, wspólnie dzielone opowieci),
• kapitał ludzki to kompetentno (umiejtnoci, wiedza teoretyczna, talenty), zrczno in-telektualna (innowacyjno ludzi, zdolno do naladowania, przedsibiorczo, zdolno do zmian), motywacja (chci działania, predyspozycje osobowociowe, zaangaowanie w procesy organizacyjne, skłonnoci do zachowa etycznych, władza organizacyjna, przy-wództwo menederskie),
• kapitał organizacyjny tworzy struktura wewntrzna (struktura organizacyjna, systemy działania, własno intelektualna, procesy wewntrzne, kultura organizacyjna), struktura zewntrzna (zasoby rynkowe, powizania z dostawcami i partnerami odbiorców strate-gicznych i zainteresowanymi w otoczeniu przedsibiorstwa) oraz kapitał rozwojowy (in-nowacyjno przedsibiorstwa, organizacyjne uczenie si, zamierzenia strategiczne, cele i strategie przedsibiorstwa, procesy tworzenia strategii, gotowo do zmian).
Obserwacje dotyczce zmian w gospodarkach krajów wysoko rozwinitych ekonomicznie wskazuj na kapitał społeczny jako znaczcy czynnik rozwoju gospodarczego. Kapitał ludzki jest zasobem niematerialnym, który w duej mierze warunkuje efektywne funkcjonowanie gospodarki. Kapitał społeczny obejmuje zasoby umiejtnoci, informacji, kultury, wiedzy i kreatywnoci jed-nostek oraz zwizki pomidzy ludmi i organizacjami. Znaczenie wymienionych zasobów w roz-woju gospodarczym w tym kontekcie Rozwój społeczno-gospodarczy Polski w nadchodzcych latach bdzie zaleał od zdolnoci tworzenia kapitału społecznego na poziomie strategicznym jak i operacyjnym. To szczególne wyzwanie w sytuacji nierównomiernego dostpu do kultury.
Społeczestwo uznaje si za informacyjne, jeli wykorzystuje ono rozbudowan nowoczesn sie telekomunikacyjn (zasig obejmuje wszystkich obywateli) oraz rozbudowane zasoby infor-macyjne dostpne publicznie, które mog wykorzystywa rodki masowej komunikacji i informa-cji. W społeczestwie informacyjnym informacja zaczyna by traktowana równorzdnie z surow-cami, ziemi i sił robocz.
Zarzdzanie wiedz to wiadome i zaplanowane wykorzystanie kapitału intelektualnego pra-cowników i informacji zgromadzonych w firmie. Modele zarzdzania wiedz, prezentuj teore-tyczne podejcie do dziedziny. Dla praktyków najwaniejsze s zastosowania oraz moliwo zmierzenia wyników okrelonego podejcia w biznesie. Wyznaczenie odpowiednich miar skutecz-noci procesów zarzdzania wiedz jest trudnym zagadnieniem. Mamy do czynienia z wiedz, której warto nie zawsze w danej chwili jest moliwa do zmierzenia, równie i w przedsibior-stwie wystpuj znaczne trudnoci w pomiarze istotnych wielkoci je charakteryzujcych. Czsto stosuje si estymacje, przyblienia wartoci, prognozy i modele statystyczne z rónych powodów.
Wraz z kapitałem intelektualnym pojawia si nowe spojrzenie na rol i warto ludzi w przed-sibiorstwie. Zasobowe mylenie o ludziach w przedsibiorstwie ma wpływ na zwikszenie korzy-ci m.in. z ich wykorzystania.
W GOW istnieje konieczno narastajcego tworzenia i uytkowania zasobów materialnych, a wic istnieje potrzeba ich pomiaru.
Propozycj zestawu miar do mierzenia efektywnoci zarzdzania wiedz w przedsibiorstwie podał Mark Van Buren3 wraz z grup złoon z praktyków zarzdzania wiedz i przemysłu. Za-proponował model zarzdzania kapitałem intelektualnym, w którym kluczowym czynnikiem był opracowany zestaw miar. Bardzo czsto w wielu przedsibiorstwach nie mierzy si inwestycji w
kapitał intelektualny, jak równie nie posiada informacji o wynikach tych inwestycji. Jedn z tego rodzaju miar jest miara wartoci kapitału intelektualnego firmy, a wic stosunek wartoci rynko-wej (cen akcji pomnoon przez ich ilo) do wartoci ksigorynko-wej przedsibiorstwa. Wyceniajc warto przedsibiorstwa powyej jego wartoci ksigowej, bierze si pod uwag take warto jego kapitału intelektualnego. Jednak ta miara podlega cigłym fluktuacjom i czynnikom psycho-logicznym oddziałujcym na rynek.
Teoria zarzdzania wiedz jest now koncepcj w naukach ekonomicznych. Głównymi pod-miotami gospodarczymi, które przyczyniły si do rozpowszechnienia koncepcji zwizanych z zarzdzaniem wiedz były firmy konsultingowe, które jako jedne z pierwszych, wprowadziły u siebie systemy zarzdzania wiedz i zaczły przenosi te rozwizania do innych organizacji.
Wiedza bardzo czsto jest rozproszona, trudna do lokalizacji i udostpniania, niespójna i nad-miarowa, a w konsekwencji czsto ignorowana przy podejmowaniu optymalnych decyzji przed-sibiorstwa. Aby zachowa konkurencyjno, firmy musz skutecznie i wydajnie tworzy, lokali-zowa, rejestrowa i dzieli si wiedz organizacji, a przede wszystkim stosowa j do rozwi-zywania problemów i wykorzystywania nadarzajcych si moliwoci. Przedsibiorstwa powinny dysponowa mechanizmami dostpu do wiedzy w czasie rzeczywistym, aby móc j stosowa oraz integrowa w celu reakcji na dynamicznie zmieniajcy si rynek. Wymaga to dzielenia si wiedz, współpracy oraz mechanizmów ułatwiajcych szybk adaptacj. Wiedza si starzeje, a wiec naley j aktualizowa. Wiedza i zarzdzanie relacjami funkcjonuj najlepiej jako zintegrowany model biznesowy.
Kapitał intelektualny jest jednym z czynników determinujcych konkurencyjno oraz dyna-mik organizacyjn przedsibiorstwa w celu zwikszenia tworzonej wartoci dodanej. Współcze-sne przedsibiorstwo powinno si równie koncentrowa na kompetencjach, czyli wiedzy i umie-jtnociach swoich pracowników, które powinny by stale rozwijane, gdy jest to jedna z wanych cech nowoczesnego przedsibiorstwa.
Pracownicy wykonuj powierzone zadania, realizuj postawione cele, wykorzystuj technolo-gie, kreuj rzeczywisto i uczestnicz w niej. Od tego, kim s , co robi, jak robi, a wic od ich kompetencji i zaangaowania w prac zaley rozwój i sukces przedsibiorstwa.
Warto przedsibiorstwa chocia ma wymiar pieniny, nie jest pojciem jednoznacznym. Na jego warto wpływa wiele czynników zarówno w przedsibiorstwie jak i w jego otoczeniu.
Rys.2. Drzewo wartoci przedsibiorstwa Opracowano na podstawie [BRST01, s.70]
Proces globalizacji przebiega dynamicznie i nie mona go lekceway nie przewidujc jego skutków na przyszło, jak i na podejmowanie decyzji odnonie wszystkich typów przedsiwzi.
Kompetencje to osobiste [11] dyspozycje w zakresie wiedzy umiejtnoci i postaw pozwala-jce realizowa zadania zawodowe na odpowiednim poziomie. S to zdolnoci ludzi do okrelone-go zachowania co powoduje realizacj postawionych zada i generowanie rezultatów w danych warunkach. Kompetencje to wiedza, umiejtnoci, uzdolnienia, style działania, osobowo, zainte-resowania i inne cechy, które uywane i rozwijane prowadz do osigania rezultatów zgodnych ze strategicznymi zamierzeniami przedsibiorstwa. S to praktyczne umiejtnoci biznesowe pra-cowników.
Wg [4] kapitał jest wartoci rodków ekonomicznych skapitalizowanych w zasobach rze-czowych i ludzkich. Stopa kapitalizacji jest uwarunkowana przez naturalne i społeczne warunki rodowiska, w którym kapitał wystpuje i wzrasta.
5. Podsumowanie
Reakcja przedsibiorstwa na wymagania otoczenia podnosi jego zdolno innowacyjn. Aby odnosi sukcesy na rynku, powinno traktowa dynamik otoczenia jako sposobno do nowego działania.
Obecnie gospodarka coraz czciej oparta jest na wiedzy. Bazuje na wytwarzaniu, dystrybucji oraz wykorzystywaniu wiedzy jako podstawowego zasobu przedsibiorstwa.
Rónice midzy Polsk a krajami Unii Europejskiej w zakresie informatyzacji wpływaj nie-korzystnie na konkurencyjno polskiej gospodarki oraz jako ycia mieszkaców. Podejmowane działania powinny dotyczy m.in. zwikszania umiejtnoci w korzystaniu z nowych technologii, a take dalszego rozwoju nowoczesnych usług dotyczcych: elektronicznego biznesu (e-business), elektronicznej administracji (e-government), nauczania na odległo (e-learning), usług medycz-nych na odległo (e-health), etc.
Wanym zadaniem dla nas jest włczenie si w proces budowy ery informacyjnej poprzez tworzenie warunków dla zapewnienia bezporedniego dostpu do informacji, kształtowanie wia-domoci społeczestwa oraz rozwijanie jego potencjału intelektualnego i gospodarczego.
Bibliografia
1. Baborski A.(red.), 1994. Efektywne zarzdzanie a sztuczna inteligencja. Wyd. AE we Wrocławiu, 20.
2. Chwistecka-Dudek H., Soroka W., 2000. Core Competencies – koncepcja strategiczna. Przegld Organizacji nr 3.
3. Dobija D., 2003. Pomiar i rozwój kapitału ludzkiego przedsibiorstwa. PFPK Warszawa, 128.
4. Dobija D. 2004. Pomiar i sprawozdawczo kapitału intelektualnego przedsibiorstwa. Wyd. Wyszej Szkoły Przedsibiorczoci i zarzdzania im. L. Komiskiego. Warszawa, 27.
5. Dobija M., 1998. How to Place Human Resources into Balance Sheet? Journal of Human Resource Costing and Accounting, vol 3(1) , 83-93.
6. Drucker P., 2001. Myli przewodnie Druckera. Warszawa.
7. Edvinsson L., Malone M. 2001. Kapitał intelektualny. PWN Warszawa. 8. Giza J., 2003. Historia społeczestwa informacyjnego:
http://republika.pl/spoleczenstwoinformacyjne/historiaeur.html z dn. 5.11.
9. Gonez-Mejia L.R.,Balkin D.B., Cardy R.L., 2001. Managing Human Resources. Prentice Hall New Jersey.
10. Goban-Klas T., 1999. Społeczestwo informacyjne: szanse, zagroenia, wyzwania. Kra-ków.
11. Juchowicz M., 2004. Kapitał ludzki a kształtowanie przedsibiorczoci. Poltext Warsza-wa, 249.
12. Kluszczyski R.W., 2001. Społeczestwo informacyjne. Cyberkultura. Sztuka multime-diów. Kraków.
13. Kukliski A., 2001. Gospodarka oparta na wiedzy. Wyzwanie dla Polski XXI wieku. Warszawa.
14. Leonard-Barton D., 1992. Core Capabilities and Core Rigidities: A Paradox in Managing New Product Development. Strategic Management Journal 13.
15. Mouritsen J., Larsen H. T., Bukh P. N., Johansen M.R., 2001. Reading an Intellectual Capital statement. Describing and Prescribing Knowledge Management Strategies. Jour-nal of Intellectual Capital, Vol. 2, Issue 4.
16. Nycz M., Smok B., 2005. Bariery wprowadzania zarzdzania wiedz w przedsibior-stwie, [W]: Niedzielska E., Dyczkowski M., Dudycz H. (red.): Nowoczesne technologie informacyjne w zarzdzaniu. Prace Naukowe AE we Wrocławiu 1081, Nycz M., Smok B., 2005. Jak mierzy kapitał intelektualny, [W]: Porbska-Mic T., Sroka H. (red.): Sys-temy wspomagania organizacji. Prace Naukowe AE w Katowicach.
18. Probst G., Raub S., Romhardt K., 2002. Zarzdzanie wiedz w organizacji. Oficyna Eko-nomiczna Kraków.
19. Reinhardt R., Bornemann M., Pawlowsky P., Schneider U. 2001. Intellectual Capital and Knowledge Management [W:] Dierkes H., Child J., Nonaka I. (red.), Handbook of Or-ganizational Learning.
20. Rybak M., 2003. Kapitał ludzki a konkurencyjno przedsibiorstw. POLTEXT War-szawa.
THE ROLE AND IMPORTANCE OF KNOWLEDGE IN THE INFORMATION SOCIETY
Summary
Times we live in, are changed very quickly, because of developing of information-communication technology. Knowledge is of very importance, especially its gathering, using and exchange via networks. The paper is sacrificed the importance of the knowledge in the present-day society, which is described as the information society.
Keywords: Knowledge, Knowledge Management, Information Society MAŁGORZATA NYCZ
malgorzata.nycz@ae.wroc.pl BARBARA SMOK
barbara.smok@ae.wroc.pl
Katedra Systemów Sztucznej Inteligencji Akademia Ekonomiczna im. O. Langego ul. Komandorska 118/120
