Streszczenie
Działalno sektora małych i rednich przedsibiorstw ma decydujce znaczenie dla rozwoju gospodarczego i zatrudnienia w Europie. Jednak rola tych przedsi-biorstw kontrastuje z ich niewielkim udziałem w programach UE. Aby „na dłusz met” wspiera MP potrzebne s przede wszystkim wiedza i informacja. Poza tym, unijne cele polityczne i plany gospodarcze musz skupi si w szczególnym stopniu na ich moliwociach i potrzebach. W artykule przedstawiono moliwoci oraz skal finansowania sektora MSP w Polsce z wykorzystaniem rodków unijnych na lata 2007–2013.
Słowa kluczowe: perspektywa finansowa UE, Narodowy Plan Rozwoju, sektor MSP, finansowe Ğrodki unijne
1. Wprowadzenie
Małe i Ğrednie przedsiĊbiorstwa (MĝP) to łącznie 20 mln firm, stanowiących 99% wszyst-kich przedsiĊbiorstw w UE. Dają one zatrudnienie dwóm trzecim obywateli i wytwarzają ponad połowĊ całkowitych obrotów w europejskiej wspólnocie gospodarczej. Ich działalnoĞü ma decydu-jące znaczenie dla rozwoju gospodarczego i zatrudnienia w Europie. Jednak rola tych przedsiĊbiorstw kontrastuje z ich niewielkim udziałem w programach UE. Zaledwie cztery procent MĝP stara siĊ o Ğrodki pomocowe. Zakładając, Īe 25% wniosków jest rozpatrywana pozytywnie, oznacza to, Īe tylko jeden procent firm sektora MĝP otrzymuje Ğrodki pomocowe. Z ankiety Komisji Europejskiej wynika, Īe mniej niĪ połowa wszystkich MĝP wie o istnieniu funduszy strukturalnych, priorytetowych wĞród Ğrodków pomocowych1. Aby „na dłuĪszą metĊ” wspieraü MĝP potrzebne są przede wszystkim wiedza i informacja. Poza tym, unijne cele polityczne i plany gospodarcze muszą skupiü siĊ w szczególnym stopniu na ich moĪliwoĞciach i potrzebach. UE zapowiedziała sprawdzenie pod tym wzglĊdem wszystkich regulacji, Ğrodków i programów.
Celem niniejszych wywodów jest próba przedstawienia moĪliwoĞci oraz skali finansowania sektora MĝP w Polsce z wykorzystaniem Ğrodków unijnych na lata 2007–2013.
1
Narodowy Plan Rozwoju Wstpny Projekt 2007-2013, dokument przyjty przez RM 11 stycznia 2005 r., MGiP, Warszawa 2005, s. 78–79.
2. Perspektywa finansowa Unii Europejskiej na lata 2007–2013
BudĪet Ogólny Unii Europejskiej jest finansowany z tak zwanych zasobów własnych, któ-rych obecny pułap wynosi 1,24% Dochodu Narodowego Brutto (DNB) Unii jako całoĞci. Na system zasobów własnych składają siĊ cztery Ĩródła2
:
• opłaty rolne nakładane na importowane produkty rolne i opłaty cukrowe regulujące rynek cukrowy oraz koszty magazynowania;
• opłaty celne pobierane przy imporcie innych towarów z paĔstw spoza UE. • wpływy z tytułu podatku VAT;
• bezpoĞrednie wpłaty krajów członkowskich, okreĞlane jako tzw. „czwarte Ĩródło”.
Rysunek 1. Udział w dochodach budetu poszczególnych rodków w 2006 roku ħródło: Opracowanie własne na podstawie: [1].
JeĪeli chodzi o wydatki z budĪetu ogólnego UE moĪna wskazaü m.in. na3:
• wydatki na rolnictwo które, są przeznaczone na realizacjĊ Wspólnej Polityki Rolnej; • działania strukturalne finansowanie z dwóch duĪych funduszów unijnych: Funduszy
Strukturalnych i Funduszu SpójnoĞci;
• polityki wewnĊtrzne, z tego rozdziału wypłacane są Ğrodki na realizacjĊ działaĔ mających głownie na celu dokoĔczenie budowy Jednolitego Rynku;
• działania zewnĊtrzne, czyli finansowanie pomocy dla krajów trzecich; • wydatki administracyjne, czyli pensje dla pracowników, emerytury; • pomoc przedakcesyjna;
• rezerwy: monetarna, na pomoc w nagłych przypadkach i na gwarancje poĪyczek dla paĔ-stw trzecich;
Inne wydatki odgrywały dotychczas w budĪecie stosunkowo niewielką rolĊ.
2 Orziak L., Finanse Unii Europejskiej, PWN Warszawa 2004, s. 89–90.
3
Polska Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007–2013, Warszawa 2006, s. 45–47. 72%
14% 13%
1%
wpłaty krajów członkowskich cła i opłaty rolne
Rysunek 2. Udział w wydatkach budetu poszczególnych rodków w 2006 roku ħródło: Opracowanie własne na podstawie: [1].
W lutym 2004 r. Komisja Europejska przedstawiła Radzie oraz Parlamentowi Europejskiemu dokument, zawierający załoĪenia systemu finansowego Unii Europejskiej na lata 2007–2013. Na szczycie Unii Europejskiej 17 grudnia 2005 roku dokument ten został skorygowany i zatwierdzo-ny przez wszystkie 25 paĔstw członkowskich4
.
Perspektywa Finansowa na lata 2007–2013 składa siĊ z piĊciu czĊĞci: I. Priorytety w rozszerzonej Unii Europejskiej
II. Dostosowanie zasobów do celów
III. Instrumenty i zarządzanie słuĪące realizacji celów IV. Nowa Perspektywa Finansowa (2007–2013)
V. Finansowanie systemu.
W nowej Perspektywie Finansowej wydatki zostały ujĊte w piĊciu grupach5: 1) Trwały wzrost gospodarczy, który dzieli siĊ na:
a) konkurencyjnoĞü na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, gdzie zostały ujĊte m.in. wydatki na badania oraz innowacje; edukacjĊ i kształcenie;
b) spójnoĞü na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia czyli wydatki mające na celu wsparcie rozwoju najmniej rozwiniĊtych krajów członkowskich oraz regionów,
2) Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi – okreĞlają finansowanie wspólnej polityki rolnej oraz wspólnej polityki w dziedzinie rybołówstwa i ochrony Ğrodowiska.
3) Sprawy obywatelskie, bezpieczeĔstwo, sprawiedliwoĞü, w grupie tej są miĊdzy innymi wy-datki na ochronĊ granic, tworzenie instytucji, bezpieczeĔstwo produktów;
4) Unia jako partner globalny umieszczono w niej wszystkie wydatki na cele zewnĊtrzne, w tym na pomoc przedakcesyjną, redukcjĊ ubóstwa oraz pomoc ĪywnoĞciową;
5) Administracja, czyli koszty funkcjonowania instytucji unijnych.
4
Informacja Prezesa Rady Ministrów dotyczca porozumienia w sprawie Nowej Perspektywy Finansowej zawartego na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniach 15–17 grudnia 2005 r.” – Monitor Europejski 21/2006; Artykuł – „Budet Unii Europejskiej 2007–2013” – Europejski serwis Polskiej Agencji Prasowej, 4, s. 45.
5
Narodowy Plan Rozwoju - http://www.npr.gov.pl/, s. 34–36.
32%
46% 0%
3% 6% 5% 8%
działania strukturalne rolnictwo rezerwy
strategia przedakcesyjna administarcja działania zewnĊtrzne polityka wewnĊtrzna
Według Perspektywy łączna kwota wydatków w 2007r. wyniosła 120mld Euro, co stanowi-ło 1,1% DNB Unii jako castanowi-łoĞci, w 2013 r. zaĞ 126mld Euro (1% DNB). W całym okresie 2007– 2013 wydatki powinny wynieĞü 862mld Euro jako relacja do DNB 1,045%, a przy uwzglĊdnieniu marginesu, stanowiącego pewną rezerwĊ, maksymalnie 1,24% DNB.
40% 5% 5% 1% 38% 4% 7%
trwały wzrost gospodarczy administarcja
UE jako partner globalny sprawy obywatelskie
ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi działania zewnĊtrzne
polityka wewnĊtrzna
Rysunek 3. Udział poszczególnych grup w całkowitych wydatkach wg Perspektywy Finansowej 2007–2013
ħródło: Opracowanie własne na podstawie: [1].
W porównaniu do Agendy 2000 Komisja Europejska inaczej zaklasyfikowała planowane wy-datki. RóĪnice zostały zaprezentowane w tabeli 2.
Tabela 1. Planowane wydatki KE – porównanie Agendy 2000–2006 i 2007–2013
Agenda 2000–2006 Perspektywa Finansowa 2007–2013
1 Rolnictwo 1. Trwały rozwój (składa si z dwóch podziałów)
2.Działania strukturalne 1a. KonkurencyjnoĞü na rzecz wzrostu i zatrudnienia (nowy
dział, którego w Agendzie 2000 nie było)
3. Polityki wewnĊtrzne 1b. SpójnoĞü na rzecz wzrostu i zatrudnienia (zawarty dawny
dział Działania strukturalne)
4. Polityki zewnĊtrzne 2. Zachowanie i zarządzanie zasobami naturalnymi (w którym zawarty jest m.in. dawny dział Rolnictwo)
5. Administracja 3. Obywatelstwo, wolnoĞü, bezpieczeĔstwo i sprawiedliwoĞü
(zawarty dawny dział Polityki wewntrzne)
6. Rezerwy 4. UE jako partner globalny (zawarty dawny dział Polityki
Zewntrzne)
7. Pomoc przedakcesyjna (dział
nie-uwzgldniony w NPF 2007—2013
5. Administracja
ħródło: Opracowanie własne na podstawie: [1].
i inicjatyw w porównaniu z Agendą 2000. Przy okreĞlaniu wielkoĞci Ğrodków w Perspektywie Finansowej uĪyto podejĞcia bottom-up, gdzie najpierw okreĞlane są cele do realizacji, a nastĊpnie wielkoĞü i struktura Ğrodków na ich realizacjĊ6. Z tego punktu widzenia pozytywnie naleĪałoby oceniü powolną ewolucjĊ w strukturze finansowania polityk unijnych (tabela 3).
Tabela 2. Struktura nakładów (w %) w roku 2006 i 2013
Dział Perspektywy Finansowej 2006 r. 2013 r.
KonkurencyjnoĞü na rzecz wzrostu i zatrudnienia 7,6% 10,8%
SpójnoĞü na rzecz wzrostu i zatrudnienia 33,4% 33,1%
Zachowanie i zarządzanie zasobami naturalnymi 48,2% 37,6%
Obywatelstwo, wolnoĞü, bezpieczeĔstwo i sprawiedliwoĞü 1,1% 2,4%
UE jako partner globalny 9,7% 10,2%
ħródło: Opracowanie własne na podstawie: [6].
O ile powyĪsze dane wskazują na właĞciwe trendy, o tyle warto cały czas mieü na uwadze, Īe skala finansowania w pewnych obszarach w liczbach bezwzglĊdnych jest wysoce niewystarcza-jąca dla realizacji unijnych celów. Wskazaü moĪna na kilka problemów wynikających z Perspektywy Finansowej 2007–2013 w stosunku do Agendy 20007:
• Niskie nakłady na unijną Wspólną PolitykĊ Zagraniczną i BezpieczeĔstwa.
• Perspektywa Finansowa 2007–2013 w Īaden sposób nie finansuje rozszerzenia Unii Eu-ropejskiej, nie oddaje ona skali rozszerzenia o 10 nowych paĔstw członkowskich i nie zawiera Īadnych dodatkowych pieniĊdzy w związku z faktem, Īe w najbliĪszym czasie przystąpią Rumunia i Bułgaria, które juĪ podpisały Traktat Akcesyjny.
• Niskie nakłady na edukacjĊ.
• Wobec zamroĪenia wydatków i wstrzymania reformy Wspólnej Polityki Rolnej, Unii ciĊĪko bĊdzie sprostaü zobowiązaniom wynikającym z negocjacji na forum ĝwiatowej Organizacji Handlu.
3. Polska a perspektywa finansowa 2007–2013
ĝrodki dla Polski według perspektywy finansowej 2007–20138 :
• W latach 2007–2013 Polska ma szansĊ uzyskaü z budĪetu łącznie 91mld Euro, co daje Ğredniorocznie 13mld Euro.
• W tym okresie Polska wpłaci do budĪetu Unijnego ok. 21mld Euro, czyli rocznie 3mld Euro.
• W ramach polityki spójnoĞci Polska otrzyma 60mld Euro, co stanowi 3,82% PKB.
6
Narodowy Plan Rozwoju - http://www.npr.gov.pl/, s. 23. 7
Monitor Europejski Numer 21/2006, UKIE Warszawa 2006, s. 98. 8
Informacja Prezesa Rady Ministrów dotyczca porozumienia w sprawie Nowej Perspektywy Finansowej zawartego na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniach 15-17 grudnia 2005r.” – Monitor Europejski 21/2006; Artykuł – „Budet Unii Europejskiej 2007-2013” – Europejski serwis Polskiej Agencji Prasowej, s. 4.
• W 2010 roku nastąpi rewizja prognoz makroekonomicznych i rozdysponowana zostanie rezerwa w wysokoĞci 3mld Euro.
• Otrzymano specjalny fundusz wsparcia dla najbiedniejszych regionów Polski (Lubelskie, Podkarpackie, WarmiĔsko-Mazurskie, Podlaskie i ĝwiĊtokrzyskie) w wysokoĞci 880mln Euro.
• Wzrost stopy współfinansowania funduszy strukturalnych z 75% do 85%.
• Samorządy i inne rządowe i lokalne gremia bĊdą mogły rozliczaü z funduszy unijnych podatek VAT, który muszą opłacaü przy realizacji unijnych projektów (tabela 4 ).
Narodowy Plan Rozwoju to dokument przygotowywany przez paĔstwa członkowskie Unii Europejskiej, ubiegające siĊ o wsparcie z funduszy strukturalnych i Funduszu SpójnoĞci. OkreĞla zadania, jakie dany kraj sobie stawia, działania, które posłuĪą ich realizacji, oraz kwoty, jakie naleĪy na ten cel przeznaczyü. Stanowi podstawĊ do przygotowania zintegrowanych, wieloletnich programów operacyjnych, wdraĪających postanowienia NPR9. NPR ma na celu podjĊcie i uruchomienie przedsiĊwziĊü, które zapewnią utrzymanie gospodarki na ĞcieĪce wysokiego wzrostu, w nastĊpstwie umocnienia konkurencyjnoĞci regionów i przedsiĊbiorstw oraz wzrostu zatrudnienia, przy zapewnieniu wyĪszego poziomu spójnoĞci społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Cele strategiczne to10:
1.Utrzymanie gospodarki na ĞcieĪce wysokiego wzrostu gospodarczego
2. Wzmocnienie konkurencyjnoĞci regionów i przedsiĊbiorstw oraz wzrost zatrudnienia 3. Podniesienie poziomu spójnoĞci społecznej, gospodarczej i przestrzennej.
Tabela 3.rodki finansowe dla Polski 2007–2013 (zobowizania w mln Euro)
1a) konkurencyjnoĞü 3 699
1b) spójnoĞü, w tym: 59 656
5 regionów 882
2. Zasoby naturalne 27 096
dopłaty bezpoĞrednie 14 052
wydatki na rozwój wsi 11 839
3. Obywatelstwo i bezpieczeĔstwo 581
Łącznie: 91 031
ħródło: Opracowanie własne na podstawie: [5].
Planuje siĊ, Īe ponad 142 mld euro (tj. ponad 560 mld zł) bĊdzie przeznaczonych na rozwój w ramach Narodowego Planu Rozwoju. Kwota ta zostanie rozdysponowana pomiĊdzy programy sektorowe oraz 16 programów regionalnych. ĝrodki bĊdą pochodziü m.in. z Funduszy Struktural-nych, Funduszu SpójnoĞci, Wspólnej Polityki Rolnej, Wspólnej Polityki Rybackiej, Publicznych Funduszy Krajowych, a takĪe Ğrodków prywatnych.
Realizacja Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007–2013 bĊdzie finansowana z:
9
Monitor Europejski Numer 21/2006, UKIE Warszawa 2006, s. 56. 10
• publicznych funduszy krajowych, tj. rodków budetu pa stwa oraz pa stwowych funduszy celowych, rodków budetów jednostek samorzdu terytorialnego oraz innych rodków jedno-stek oraz form organizacyjno-prawnych sektora finansów publicznych;
• publicznych rodków wspólnotowych, a take z innych ródeł zagranicznych; • pienidzy prywatnych, obejmujcych równie kredyty i poyczki.
Tabela 4. Finansowanie NPR
fundusz UE kwota
Fundusze strukturalne EFRR 30,0 mld Euro
EFS 9,4 mld Euro
Fundusz SpójnoĞci 23,7 mld Euro
Wspólna Polityka Rolna EFROW 6,8 mld Euro
Wspólna Polityka Rybacka EFR 1,1 mld Euro
KonkurencyjnoĞü na rzecz wzrostu gospodarczego 2,6 mld Euro
Ogółem rodki UE 73,6 mld Euro
Wkład krajowy na dofinansowanie ze Ğrodków publicznych 24,5 mld Euro
Priorytety i działania finansowane wyłącznie z krajowych Ğrodków publ. 16,0 mld Euro
Ogółem krajowe rodki publiczne 40,5 mld Euro
Ogółem Ğrodki publiczne (UE i krajowe) 114,1 mld Euro
rodki prywatne 28,0 mld Euro
Łcznie 142,10 mld Euro
EFRR – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego; EFS – Europejski Fundusz Społeczny; EFROW – Europejski Fundusz Rozwoju Obszarów Wiejskich; EFR – Europejski Fundusz Rybacki ħródło: Opracowanie własne na podstawie [7].
9%
1% 4%
41% 13%
32%
Europejski Fundusz Rozwoju Obszarów Wiejskich Europejski Fundusz Rybacki
KonkurencyjnoĞü na rzecz wzrostu gospodarcego Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Europejski Fundusz Społeczny
Fundusz SpójnoĞci
Rysunek 4. Udział programów sektorowych w ramach NPF 2007–2013 dla Polski ħródło: Opracowanie własne na podstawie [7].
20%
51% 29%
Ğrodki prywatne Ğrodki UE krajowe Ğrodki publiczne
Rysunek 5. Ogólny podział rodków w finansowaniu NPR dla Polski ħródło: Opracowanie własne na podstawie [7].
W ramach przygotowania Polski do członkostwa w UE funkcjonowały trzy fundusze prze-dakcesyjne, które były Ĩródłem bezzwrotnej pomocy finansowej. Fundusze te, to:
- PHARE – ma za zadanie wspieranie przemian gospodarczych, Polsce zostało przyznane 398mln Euro rocznie.
- ISPA – w ramach tego programu wspiera siĊ inwestycje w zakresie ochrony Ğrodowiska oraz transportu, wielkoĞü wsparcia dla Polski z tego funduszu została okreĞlona w przedziale 312– 385mln euro rocznie.
- SAPARD – program został uruchomiony ze wzglĊdu na niedostatecznie szybki rozwój gospodarczy na obszarach wiejskich wszystkich paĔstw kandydujących, budĪet SAPARDu prze-widywał uruchomienie około 170mln euro dla Polski11]
Wraz ze wstąpieniem Polski do UE, od 1 maja 2004 r. znacząco zmieniły swój charakter przepływy finansowe miĊdzy Polską a budĪetem UE. Polska jako paĔstwo członkowskie zaczĊła odprowadzaü składkĊ do unijnego budĪetu z czterech głównych Ĩródeł pochodzenia Ğrodków: opłat rolnych i opłat cukrowych, ceł importowych z krajów trzecich, podatku od towarów i usług (VAT), Produktu Narodowego Brutto, oraz wpłat do unijnych instytucji (takich jak jedno-razowe wpłaty w celu objĊcia udziałów w kapitale Europejskiego Banku Centralnego i Europejskiego Banku Inwestycyjnego, wpłaty na Europejski Fundusz Rozwoju 15 oraz Fundusz Badawczy WĊgla i Stali), czĊĞü rezerwy celowej budĪetu oraz kwoty udziału własnego budĪetu paĔstwa w finansowanie programów operacyjnych. Ponadto w budĪetach dysponentów czĊĞci budĪetowych wyodrĊbniono Ğrodki na współfinansowanie projektów unijnych, które równieĪ naleĪy zaliczyü po stronie wydatków związanych z integracją12
.
11
Calak R, Narodowy Plan Rozwoju 2007-2013, SGGW w Warszawie, Roczniki Naukowe tom 7, zeszyt 4, rok 2008, s. 211–212.
12
4. Wykorzystanie finansowych rodków unijnych w rozwoju sektora MP
WaĪnym elementem realizowanej przez UE polityki regionalnej jest wsparcie rozwoju przed-siĊbiorstw, w szczególnoĞci małych i Ğrednich (MSP) stanowiących trzon konkurencyjnej gospodarki. Aktywizowanie rozwoju tego sektora, poprzez wykorzystanie Ğrodków finansowych dostĊpnych w ramach programów pomocowych UE, ma na celu poprawĊ pozycji konkurencyjnej przedsiĊbiorstw działających w warunkach Jednolitego Rynku Europejskiego, wzrost udziału generowanego przez przedsiĊbiorstwa dochodu narodowego, a takĪe utrzymanie i wzrost zatrud-nienia na regionalnych i lokalnych rynkach pracy.
Do sektora MĝP zaliczają siĊ, według definicji europejskiej, przedsiĊbiorstwa: • zatrudniające poniĪej 250 pracowników,
• osiągające obrót roczny nieprzekraczający 50 mln lub wykazujące roczną sumĊ bilansu niĪ-szą niĪ 43 mln euro,
• przedsiĊbiorstwa niezaleĪne, to znaczy bez udziału wkładów obcych lub z udziałem przed-siĊbiorstw innych niĪ małe nieprzekraczającym 25%.
Firmy sektora MĝP muszą spełniaü wszystkie trzy kryteria. Firmy mieszczące siĊ pod podanymi wartoĞciami progowymi dzieli siĊ dodatkowo na:
• mikroprzedsiĊbiorstwa zatrudniające poniĪej 10 pracowników i osiągające maksymalnie dwa mln euro obrotu rocznego wzglĊdnie sumy bilansu,
• małe przedsiĊbiorstwa zatrudniające poniĪej 50 pracowników i osiągające maksymalnie 10 mln euro obrotu rocznego wzglĊdnie sumy bilansu,
•Ğrednie przedsiĊbiorstwa zatrudniające poniĪej 250 pracowników i osiągające maksymalnie 50 mln euro obrotu rocznego.
Programy pomocowe UE maja na celu umoĪliwienie przedsiĊbiorstwom (w szczególnoĞci na-leĪącym do sektora MSP) dostosowania siĊ do wymagaĔ Jednolitego Rynku, jednak nie mogą stanowiü ukrytej formy finansowania przedsiĊbiorstw, które nie wykazują potencjału rozwojowe-go. Programy te maja charakter pomocy paĔstwowej (publicznej), czyli są jednym z przykładów interwencjonizmu paĔstwa w gospodarce.
Zgodnie z art. 87 Traktatu ustanawiającego WspólnotĊ Europejska (TWE) niedopuszczalna jest wszelka pomoc przyznawana przez PaĔstwo Członkowskie lub przy uĪyciu zasobów paĔ-stwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiĊbiorstwom lub produkcji niektórych towarów. JednoczeĞnie wpro-wadzona została zasada wyjątków (derogacji) od stosowania zasady zakazu pomocy paĔstwowej w postaci zwolnieĔ automatycznych (art. 87 ust 2 TWE) i warunkowych (art. 87 ust 3 TWE). Pomoc ta moĪe byü kierowana do okreĞlonych regionów, sektorów, bądĨ podmiotów gospodar-czych i jest związana z realizacja okreĞlonych celów gospodargospodar-czych.
Programy pomocowe, finansowane ze Ğrodków publicznych, których wartoĞü przekracza 100 tys. euro musza byü notyfikowane Komisji Europejskiej. Komisja bada, czy zastosowana forma pomocy nie zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji miedzy przedsiĊbiorstwami w krajach UE. Pomoc nie przekraczająca 100 tys. euro – pomoc de minimis – nie wymaga notyfikacji i podlega przepisom Rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 69/2001 z dnia 12 stycznia 2001r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 TWE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis. Pomoc uzyskana przez przedsiĊbiorcĊ zgodnie z zasada de minimis nie moĪe przekroczyü 100 tys euro w jakimkolwiek okresie trzech lat. Organ udzielający pomocy jest zobowiązany do
poinformowa-nia przedsiĊbiorcy, Īe w stosunku do danej pomocy stosuje siĊ zasadĊ de minimis. Uzyskanie przez przedsiĊbiorcĊ pomocy podlegającej zasadzie de minimis nie wyklucza mo1liwosci otrzy-mania pomocy paĔstwa w ramach programów wymagających notyfikacji.
NajwaĪniejsze dla sektora MĝP bezpoĞrednie programy pomocowe dotyczą aktualnie branĪ ochrony Ğrodowiska, transportu, badaĔ i rozwoju, jak równieĪ kształcenia zawodowego i podno-szenia kwalifikacji. ĝrodki pomocowe przeznaczone dla mikro, małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw moĪna podzieliü na te, które pozwalają finansowaü usługi doradcze i szkoleniowe (tzw. „projekty miĊkkie”) oraz działania inwestycyjne (tzw. „projekty twarde”)13. SpoĞród programów, do których dostĊp przedsiĊbiorcy uzyskali wraz z przystąpieniem Polski do struktur Unii Europejskiej, a które to programy pozwalają na zwiĊkszanie konkurencyjnoĞci przedsiĊbiorstwa na rynku europejskim, naleĪy wymieniü:
• Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjnoci Przedsibiorstw (SPO WKP),
• Zintegrowany Program Rozwoju Regionalnego (ZPORR).
Pierwszy z wyĪej wymienionych programów, jest najbardziej znanym wĞród przedsiĊbiorców, jak i najbardziej adekwatnym do procesu zwiĊkszania konkurencyjnoĞci firmy poprzez inwestycje. W szczególnoĞci Działanie 2.3 „Wzrost konkurencyjnoci przedsibiorstw poprzez inwestycje”, jest skierowane do małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw. Celem tego działania jest zwiĊkszenie konkurencyjnoĞci małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw poprzez unowoczeĞnienie ich oferty produk-towej i technologicznej.
Drugim, z wyĪej wymienionych programów, jest ZPORR. W jego ramach, szczególne zna-czenie dla przedsiĊbiorców ma działanie 3.4, skierowane do mikroprzedsiĊbiorstw14
. Celem Działania jest zwiĊkszenie konkurencyjnoĞci mikroprzedsiĊbiorstw, poprzez zwiĊkszenie zdolno-Ğci inwestycyjnej, w początkowym okresie ich funkcjonowania. Jest ono najbardziej przystĊpnym w realizacji działaniem, skierowanym do nowopowstałych firm. Wytyczne zezwalają na doĞü szeroki zakres inwestycji. W ramach Działania moĪna uzyskaü dofinansowanie zarówno na zakupy Ğrodków trwałych, jaki i remont pomieszczeĔ słuĪących do prowadzenia działalnoĞci gospodarczej (co stanowi wyjątek wĞród programów finansujących), a nawet zakup Ğrodków transportu15.
W odniesieniu do wyĪej omówionych programów pomocowych, warto przedstawiü równieĪ te, które finansują projekty dotyczące zmiany klimatu, bogactw natury i gatunków, Ğrodowiska naturalnego i zdrowia oraz zrównowaĪonego wykorzystania zasobów naturalnych. NaleĪą do nich: • Inteligentna Energia dla Europy wspiera inicjatywy dotyczące odnawialnych Ĩródeł ener-gii;
13
ółtowski S., Biznes i nauka w materiałach konferencyjnych „Innowacyjna Polska – Wyzwania Przyszłoci”, Ecorys, Warszawa 2005, 12, s.39–42.
14
Szyma ski R., Moliwoci zwikszania konkurencyjnoci firm sektora MSP poprzez wykorzystanie rodków finansowych z funduszy unijnych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeci skiego 301 NR 453 Ekonomiczne Problemy Usług nr 8/2007, s. 302.
15
Szyma ski R., Moliwoci zwikszania konkurencyjnoci firm sektora MSP poprzez wykorzystanie rodków finansowych z funduszy unijnych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeci skiego 301 NR 453 Ekonomiczne Problemy Usług nr 8/2007, s. 302.
M a g d a le n a B yc zk o w sk a , A n n a K a cz ma re k, Gr ze g o rz Dr o zd o w sk i W yk o rz ys ta n ie ro d kó w u n ijn yc h p rz ez s ek to r M P w w ie tl e p er sp ek ty w y fi n a n so w ej Un ii E u ro p ej sk ie j n a l a ta 2 0 0 7 – 2 0 1 3 2 8 T a b el a . 5 . In d yk a ty w n a re d n io ro cz n a a lo ka cj a ro d kó w w sp ó ln o to w yc h w p o d zi a le n a f u n d u sz e o ra z p ro g ra m y (w e u ro , w c en a ch b ie cy ch ) P ro g ra m o p er ac y jn y F u n d u sz O g ó łe m W k ła d w sp ó ln o to w y 2 0 0 7 2 0 0 8 2 0 0 9 2 0 1 0 2 0 1 1 2 0 1 2 P O E u ro p ej sk ie j W sp ó łp ra cy T e ry to ri a l-n e j, w t ym : E F R R 7 3 1 0 9 2 6 7 5 9 6 2 2 6 2 8 9 9 8 4 9 1 6 9 7 1 0 1 1 5 6 9 3 4 1 0 4 2 4 4 0 3 7 1 0 7 4 1 4 1 6 2 1 1 0 3 0 0 4 T ra n sg ra n ic zn e 3 7 4 4 4 5 2 8 8 5 5 2 3 6 1 6 2 5 0 1 2 3 2 2 1 5 0 4 2 3 5 6 2 5 2 1 4 6 3 0 1 5 3 9 1 7 7 8 1 5 5 4 9 1 5 5 3 T ra n sf er E IS P 1 7 3 3 2 3 6 4 0 1 3 9 4 7 1 8 9 2 3 8 2 8 7 7 2 2 6 0 4 6 6 2 4 2 6 5 6 7 5 5 7 2 7 0 9 8 9 0 8 2 7 6 4 0 8 8 6 P o n a d n a ro d o w e 1 4 0 2 7 5 3 6 6 2 0 6 9 2 6 7 1 1 8 7 7 7 2 5 1 1 8 8 8 9 7 6 6 1 9 5 3 5 1 4 1 2 0 1 9 8 7 7 6 2 0 7 8 8 3 4 4 P O In fr a st ru k tu ra i ĝ ro d o w is k o 2 7 8 4 8 2 7 3 1 6 1 2 8 0 0 9 3 3 0 2 9 3 2 0 0 8 1 4 4 2 8 3 6 1 4 8 5 4 3 1 1 3 9 0 0 1 9 1 8 2 8 4 3 3 7 7 6 2 8 5 1 4 7 7 2 2 2 9 6 7 P O In n o w a cy jn a G o sp o d a rk a E F R R 8 2 5 4 8 8 5 2 8 0 1 1 2 2 7 8 6 5 9 5 1 1 4 9 1 6 5 5 4 1 1 1 7 5 3 5 7 2 9 2 1 1 5 9 1 5 1 3 6 1 1 1 8 7 1 2 6 2 7 0 1 2 1 5 7 9 6 8 2 P O P o m o c T e c h n ic zn a E F R R 5 1 6 7 0 0 0 0 0 7 0 2 7 8 8 4 9 7 1 9 2 9 9 9 2 7 3 5 6 9 4 1 9 7 2 5 5 5 0 3 7 7 4 3 0 6 0 7 8 7 6 1 0 0 6 6 0 P O K a p it a ł L u d zk i E F S 9 7 0 7 1 7 6 0 0 0 1 3 2 0 3 1 9 6 3 2 1 3 5 1 3 3 9 4 5 3 1 3 8 2 1 3 9 1 4 7 1 3 6 3 0 8 2 0 8 8 1 3 9 5 9 7 8 6 5 3 1 4 2 9 6 9 3 2 5 ħ ró d ło : O p ra co w a n ie w ła sn e n a p o d st a w ie : [9 ].
ciąĪenia ulic.
• Szósty Program Ramowy BadaĔ i Rozwoju Technologicznego finansuje szereg programów europejskich dotyczących innowacyjnych badaĔ i technologii.
• Leonardo da Vinci wspiera działania i projekty zmierzające ku polepszeniu wykształcenia zawodowego i rozwoju kwalifikacji1.
Udział w tych programach zakłada plany działania wykraczające poza typową codzienną dzia-łalnoĞü gospodarczą. Chodzi o projekty szczególnie innowacyjne i na ile to moĪliwe, zawierające plany współpracy transgranicznej z innymi partnerami. Są to projekty wytwarzające „europejską wartoĞü dodaną”, czyli istotną korzyĞü i niosące ze sobą długotrwałe skutki – tzn. jego wyniki dotyczą wiĊkszej liczby podmiotów i mogą zostaü wykorzystane przez innych.
Na uwagĊ zasługują równieĪ Porednie programy pomocowe UE. Z programów w ra-mach Funduszy Strukturalnych UE wspieraniem projektów przedsiĊbiorstw sektora MĝP zajmuje siĊ zwłaszcza Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRE). Fundusz wspiera konkuren-cyjnoĞü przedsiĊbiorstw, lokalne projekty rozwoju, rozwój infrastruktury i inwestycje dotyczące ochrony Ğrodowiska. Liczy siĊ przy tym lokacja firmy. PrzedsiĊbiorstwa powinny mieĞciü siĊ tam, gdzie składają wniosek o wsparcie. Szczegóły realizacji programów pomocowych zaleĪą od samych paĔstw i regionów.
5. Podsumowanie
Dotychczasowe Perspektyw Finansowe okazały siĊ skutecznym instrumentem dyscyplinowa-nia wydatków z budĪetu ogólnego. W efekcie pozwoliło to utrzymaü ciĊĪar ponoszony przez kraje członkowskie na akceptowanym przez nie poziomie. Perspektywa obejmująca lata 2000–2006 nastawiona była na stworzenie ram finansowych dla urzeczywistnienia procesu rozszerzenia UE o nowe kraje. Kolejnym celem było harmonijne włączenie tych krajów do wspólnej polityki oraz działaĔ integracyjnych. Cel ten ma byü realizowany w ramach planu 2007–2013, który jest obec-nie negocjowany. W grudniu minionego roku miało miejsce zatwierdzeobec-nie nowej polityki budĪetowej przez przywódców 25 paĔstw członkowskich, aby ustawa weszła w Īycie konieczne jest uchwalenie jej przez KomisjĊ Europejską i Parlament Europejski. W styczniu bieĪącego roku Parlament jednomyĞlnie odrzucił porozumienie w sprawie budĪetu 2007–2013, jako Īe nie gwa-rantuje on ukierunkowania na poprawĊ poziomu Īycia, zwiĊkszenie konkurencyjnoĞci, solidarnoĞci i spójnoĞci. Eurodeputowani krytykowali wysokoĞü wydatków z budĪetu na poziomie 862 miliardów euro (1,045% DNB) niekorzystną w porównaniu do wydatków zaproponowanych przez parlament w czerwcu na poziomie 975 miliardów euro (1,18% DNB).
1
Finansowanie Narodowego Planu Rozwoju w latach 2007–2013” – Serwis Prasowy Ministerstwa Gospodarki 20 stycze 2005 r.
Bibliografia
[1] BudĪet Unii Europejskiej on-line – www.europa.eu.int/eur-lex/budget/www/index-pl.htm. [2] Calak R, Narodowy Plan Rozwoju 2007–2013, SGGW w Warszawie, Roczniki Naukowe
tom 7, zeszyt 4, rok 2008
[3] Finansowanie Narodowego Planu Rozwoju w latach 2007–2013” – Serwis Prasowy Minister-stwa Gospodarki 20 styczeĔ 2005r.
[4] Informacja Prezesa Rady Ministrów dotycząca porozumienia w sprawie Nowej Perspektywy Finansowej zawartego na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniach 15–17 grudnia 2005r.” – Monitor Europejski 21/2006; Artykuł – „BudĪet Unii Europejskiej 2007–2013” – Europejski serwis Polskiej Agencji Prasowej.
[5] Monitor Europejski Numer 21/2006, UKIE Warszawa 2006.
[6] Nowak B., Nowa perspektywa finansowa Unii Europejskiej 2007–2013” – http://www.csm.org.pl/pl/files/raporty/2005/rap_i_an_0605.pdf
[7] Narodowy Plan Rozwoju – http://www.npr.gov.pl/
[8] Narodowy Plan Rozwoju WstĊpny Projekt 2007–2013, dokument przyjĊty przez RM 11 stycznia 2005 r., MGiP, Warszawa 2005.
[9] Polska Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007–2013, Warszawa 2006. [10] OrĊziak L., Finanse Unii Europejskiej, PWN Warszawa 2004.
[11] SzymaĔski R., MoĪliwoĞci zwiĊkszania konkurencyjnoĞci firm sektora MSP poprzez wyko-rzystanie Ğrodków finansowych z funduszy unijnych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu SzczeciĔskiego 301 NR 453 Ekonomiczne Problemy Usług NR 8 /2007.
[12]ĩółtowski S., Biznes i nauka w materiałach konferencyjnych „Innowacyjna Polska – Wy-zwania PrzyszłoĞci”, Ecorys, Warszawa 2005.
IN THE LIGHT OF THE EUROPEAN UNION, 2007–2013
Summary
The activities of small and medium enterprises is crucial for economic develop-ment and employdevelop-ment in Europe. However, the role of these companies in contrast to their low participation in EU programs. To support SMEs are needed above all knowledge and information. Besides, the EU's political objectives and business plans must focus in particular on the extent of their capabilities and needs. The paper pre-sents the capabilities and scale of financing the SME sector in Poland, using EU funds for 2007–2013.
Keywords: EU Financial Perspective, National Development Plan, SME sector, EU financial resources
Magdalena Byczkowska Anna Kaczmarek Grzegorz Drozdowski Instytut Zarządzania
PaĔstwowa WyĪsza Szkoła Zawodowa w Gorzowie Wlkp. ul. Chopina 52, Gorzów Wlkp.
