• Nie Znaleziono Wyników

Książka polska w Bydgoszczy w okresie międzywojennym

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Książka polska w Bydgoszczy w okresie międzywojennym"

Copied!
3
0
0

Pełen tekst

(1)

d r A ldona C H LE W IC KA

Katedra Bibliotekoznawstwu i Informacji Naukowej Akademia Bydgoska

K siążka polska w B ydgoszczy

w okresie m iędzyw ojennym

N a m ocy trak tatu p o k o jo w eg o p o d p isan eg o p rzez N iem cy 28 c z erw ca 1919 r. B y d g o szcz p o w ró ciła do Polski i w łącz o n a zo stała do w o je w ó d z tw a p o zn ań sk ieg o . W w yn ik u siln eg o o d p ły w u ludności niem ie ck iej po cz erw cu 1919 r., w latach d w u d z iesty c h liczba p olskich m ieszk ań có w m ia sta z w ię k sz y ­ ła się n iem al trzy k ro tn ie. Szybko n a stąp iło p rzejęcie przez P o lak ó w instytucji zaró w n o k u ltu raln y ch i o św iato w y c h ja k i zak ład ó w p rz e m y sło w y c h , han d lu itp. Jed n ak w ch w ili o d zy sk a n ia n iep o d leg ło ści w B y d g o szczy p raw ie nie ist­ n iała książka polska. G ród nad Brdą, m iasto ukochane przez N iem ców , ich „m ały B erlin ” , w o k resie zab o ró w po d d an e b y ło szczeg ó ln y m p ro ceso m zn iem czan ia. S zero k o za k ro jo n a , p ru sk a p o lity k a w y n a rad a w ian ia sp raw iła, że B y d g o szcz b y ła o k re śla n a m ian em „polskiej B eo cji” . D opiero w p ierw sz y ch latach n ie ­ p o d le g ło śc i p o jaw ili się w niej uznani pisarze. N a kró tk o z a m ieszk ali tu: J ó z e f W e y sse n h o ff i A ntoni C h o ło n iew sk i, W ład y sław U m iń sk i. N a to m ia st n a m ie j­ sce d łu ż sz e g o p o b y tu w y b rał B yd g o szcz A dam G rz y m a ła -S ie d lec k i. Jak w y n i­ ka z listy czło n k ó w Z w iąz k u Z aw o d o w eg o L iterató w P o lsk ich w P o zn an iu , śro d o w isk o b y d g o sk ie re p rez en to w a ło 13 tw órców . W m ieście d z iałało k ilk o sto w a rz y sz e ń i o rg an izac ji k tó ry ch celem było p ro p ag o w an ie p o lsk iej książki i k u ltu ry : R ada A rty sty c z n o -K u ltu ra ln a, B y d g o sk ie T o w a rz y stw o N a u k o w e i in. Je d n ą z bardziej in teresu jący ch in icjaty w p o d jęto w 1924 r. B yło n ią p o w o ­ łan ie K o m itetu S ien k ie w iczo w sk ieg o dla u fu n d o w an ia p ie rw sz e g o w P olsce p o m n ik a a u to ra „ K rz y ż a k ó w ” . P o m n ik d łu ta K o n sta n te g o L a sz c z k i, sta n ą ł w B y d g o sz c z y w 1927 r. W śród ciek a w szy ch p o czy n ań m ięd zy w o jen n ej B y d ­ g o sz c z y w a rto z w ró cić tak że u w ag ę n a d zia łaln o ść T eatru M iejsk ieg o p ro w a ­ d zo n eg o m .in. p rzez L u d w ik a D y b izb ań sk ieg o i W ład y sław a S tom ę. N a d e ­ skach teatru w y sta w ian o z aró w n o d zieła p o lsk ie ja k i obce, k la sy k ę i d ram aty w sp ó łc zesn e.

N a n a u k o w ą działalność instytucj i b ydgoskich składały się przede w szy st­ kim p u b lik a c je p ra co w n ik ó w P ań stw o w eg o In sty tu tu R o ln iczeg o , (m .in. prace W ło d z im ie rz a K u lm aty c k ieg o - z a ło ży ciela p ie rw szej w P o lsce p la c ó w k i n a ­

(2)

132

u k o w o -ry b a c k ie j, e n to m o lo g a dr S tefan a K elera, le p id o p te ro lo g a S erg iu sza Tolla).

W m ie śc ie fu n k cjo n o w ało k ilk a w ydaw nictw , sp o śró d k tó ry ch n a jb a r­ dziej z a słu ż o n y b y ł In sty tu t W y d aw n iczy „ B ib lio tek a P o lsk a ” za ło ż o n y p rzez W ła d y sła w a K o śc ielsk ie g o . S ie d z ib ą In sty tu tu b y ła W arszaw a, ale d ru k a rn ia m ie śc iła się w B y d g o szczy . „ B ib lio tek a P o lsk a ” p u b lik o w a ła p rz e d e w sz y st­ kim lite ra tu rę pięk n ą , m .in. w seriach: „ B ib lio tek a B o y a” , „W ielk a B ib lio te k a ” , d zieła h isto ry c z n e , a tak że p u b lik a c je z zak resu sztuki, w o jsk o w o śc i, itp. oraz c z a so p ism a np. „ P rzeg ląd W arszaw sk i” , „ P o lo n ista ” .

In ten sy w n ie ro zw ijał się ruch k sięg arsk i. Do g rona n a jle p sz y c h firm z a ­ liczy ć n ależy: K się g a rn ię B y d g o sk ą - p ro w a d z o n ą p rzez b ib lio filó w N arcy za G iery n a i L eo n a P o słu sz n eg o , K się g a rn ię B raci B ażań sk ich , ja k ró w n ie ż k s ię ­ g a rn ię Jan a Id zik o w sk ieg o . N ie ty p o w y c h ara k ter m iała K siążn ica S a m o k sz ta ­ łc e n io w a K o n sta n te g o C h m ielew sk ieg o , d z ia ła ją ca w latach 1921-1935. F ig u ­ r o w a ła o n a w b y d g o s k ic h re je s tr a c h h a n d lo w y c h j a k o k s ię g a r n ia , c h o ć p ro w a d z iła d z ia ła ln o ść n ak ład czą.

P ie rw sz ą p o ls k ą g a z e tą co d zien n ą, k tó ra trw ale w p isała się w ży cie g ro ­ du n a B rd ą b y ł „D zien n ik B y d g o sk i” , u k azu ją cy się od 2 g ru d n ia 1907 r., z a ło ­ żony, re d a g o w a n y i w y d a w a n y p rze z Jan a Teskę. W B y d g o szczy u k az y w a ły się też: „G a z e ta B y d g o sk a ” , „S łow o W ielk o p o lsk ie” - red a g o w a n e p rz e z S ta n i­ sław a N o w a k o w sk ie g o i w iele innych. Jed y n y m p ism em o p o z io m ie n a u k o ­ w ym w y c h o d z ą c y m w g ro d zie nad B rdą był „P rzeg lą d B y d g o sk i” , k w artaln ik , p o w o ła n y do ż y c ia w 1933 r. p rze z Z y g m u n ta M alew sk ieg o . Je d n ą z c ie k a w o ­ stek B y d g o sz c z y b y ł „ P ie rw sz y P o lsk i K alen d arz A stro lo g ic z n y ” re d ag o w an y p rz e z astro lo g a i e sp e ra n ty stę F ran cisz k a A u g u sty n a P ren g la. E fek tem in te n ­ syw nej d zia ła ln o śc i o św iato w ej b y ło u k az an ie się k ilk u p ise m e k m ło d zieży szk o ln ej np. „ O g n iw ” i „Ż a czk a Ś w ię to ja ń sk ie g o ” .

O lb rzy m ie zn aczen ie dla k rzew ien ia ku ltu ry i książki polskiej m iała d zia­ łaln o ść b y d g o sk ich b ib lio tek . N a jw ię k sz ą b y ła zało żo n a w 1903 r. B ib lio tek a M iejska. Je d n a k do 1920 r. m iała o na w y b itn ie n iem ieck i charakter. G łó w n y m z a d a n ie m d r W ito ld a B ełzy, o b ejm u ją ceg o tuż po o d zy sk a n iu n iep o d leg ło ści p rz e z B y d g o sz cz stan o w isk o d y rek to ra placó w k i, było sp o lszczen ie k się g o z b io ­ ru. D zięki je g o sta ran io m B ib lio tek a, p o w ięk sz y ła się o p o n ad 65 tys. tom ów , z czeg o 56 tys. sta n o w iły d zie ła p o lsk ie. N a le ż y pam iętać, że o p ró c z sw ojej p o d sta w o w e j d z iałaln o śc i B ib lio te k a M iejsk a u c z e stn ic z y ła ak ty w n ie w życiu sp o łeczn y m i k u ltu ra ln y m m iasta. W g m ach u B ib lio tek i o d b y w a ły się n a jró ż ­ n iejsz e sp o tk a n ia i o d c z y ty nau k o w e. Tutaj m iały sw o ją sied zib ę: T o w arzy stw o M iło śn ik ó w M iasta B y d g o szczy i T o w arzy stw o dla B ad ań nad H isto rią P o ­ w sta n ia W ie lk o p o lsk ie g o . W m urach K siążn icy d z ia ła ł te ż U n iw ersy tet P o ­ w szech n y i latach 1933-1939 red ak cja „P rze g ląd u B y d g o sk ie g o ” . J e d n ą z sal z ajm o w ała p rac o w n ia b y d g o sk ieg o m alarza Jerzeg o R u p n iew sk ieg o . B yła w ięc

(3)

133

w tym o k resie B ib lio tek a w ażn y m m iejscem p ro m ien io w an ia k u ltu ry p o lsk iej. Z p o zo stały ch b ib lio tek , c h a rak te r nau k o w y m iały b iblioteki: N au k o w eg o B y d ­ g o sk ie g o T o w arzy stw a L e k arsk ieg o na O b w ó d N ad n o teck i i T o w arzy stw a N u ­ m izm aty czn eg o .

D u żą ro lę w re p o lo n iz acji sp o łeczeń stw a B y d g o szczy o d g ry w a ły to w a ­ rz y stw a o ch a ra k te rz e sp o łe czn o -o św iato w y m . N ajw ięk sze zasłu g i w p ro p a g o ­ w aniu c z y te ln ic tw a w śró d u b o ższy ch w arstw ludności m iasta m iało T o w arzy ­ stw o C zytelni L udow ych i u tw orzona w 1907 r. z inicjatyw y H aliny W arm ińskiej C z y te ln ia d la K o b iet. P o p u la ry z a c ją litera tu ry z a jm o w ało się T o w arzy stw o K u ltu raln o -O św iato w o -W y d aw n icze „R o zw ag a” , sk u p iające p raco w n ik ó w firm w y d a w n iczy ch , d z ia ła c z y o św iato w y ch i k u ltu raln y c h .

N ie b y ło w m ieście szkoły w y ższej, ale z aso b n e b y ły b ib lio tek i kilku szk ó ł śred n ich , np. G im n azju m K lasycznego. W je g o licz ący ch p o n a d 13 tys. zb io rach z n ajd o w ało się w iele cen n y ch d ru k ó w - 8 in k u n ab u łó w i n iezw y k le cen io n y p rzez zn aw có w druk - „T h e u e rd an k ” - z 1517 r. Także szk o ły n iższ eg o szczeb la p o sia d a ły w ięk sze lub m n iejsze k sięg o zb io ry . W śró d k się g o z b io ró w 0 c h a ra k te rz e fach o w y m w y ró żn iały się: b ib lio te k a S zk o ły P o d c h o rą ży ch dla P o d o ficeró w i k sięg o zb ió r S zkoły C entralnej M echaników L o tn iczy ch . N ie b ra ­ k o w ało też bib lio tek zakładow ych np. przy Fabryce Płyt F oto g raficzn y ch „A lfa” 1 p rzy G azo w n i M iejskiej. W B ydgoszczy istniały ró w n ie ż czy te ln ie p łatn e, np. W y p o ży czaln ia K siążek L ek to ra czy m ającej sw o ją sied zib ę w K sięg arn i B y d ­ go sk iej, w y p o ż y c z a ln ia „ S e k w a n a ” .

C h o ć za p ó ź n io n a w sto su n k u do innych m iast o d ro d zo n ej P o lsk i k sią ż k a z g ro d u n ad B rd ą p o sz e rz a ła kręgi sw o jeg o o d d z iały w an ia, a d o w o d e m tego m o ż e b yć ch o ćb y fakt, że B ib lio tek a M iejska w B y d g o szczy z n a la z ła się pod k o n ie c o k resu m ięd zy w o jen n eg o w śró d n ajin ten sy w n iej ro z w ija ją c y ch się b i­ b lio te k w kraju.

T he Polish book in B ydgoszcz in interw ar period Sum m ary

W hen in 1920 B ydgoszcz reco v ered independence in this strongly b eco m e G erm an ized city - called earlier - „the sm ali B erlin” - Polish institutions started to develop. A p plication for Polish w ord w as great. W riters have com c. T he schools have com c to existence. T he n u m b er o f Polish jo u m a ls, libraries, publishers and book sh o p s has increased and they m ade Polish book m ore popular.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Zioło (red.), Geografia przemysłu w akademickim kształceniu nauczycieli, Centralny Ośrodek Metodyczny Studiów Nauczycielskich WSP, „Materiały i Spra- wozdania”, nr 14.

odbyło się XIII sem inarium terenow e „W arsztaty badaw cze z geografii turyzm u”, zorganizow ane przez Katedrę G eo­ grafii M iast i Turyzmu Uniwersytetu

According to the institutions-augmented Solow model, economic growth depends on the investment rate in physical and human capital, institutional variable, population growth rate, and

Constitution. The main research question is whether Swiss citizens may use popular initiative as an effective instrument influencing migration policy. The main hypothesis is that

Ocena kliniczna winna być dokonywana co tydzień, przez pierwsze 4 tygodnie badania, a następnie co 2 tygo- dnie.. Jeżeli badani są chorzy na depresję o większym

teksty polemiczne na temat wprowadzonej przez Kopczyńskiego a zaakceptowanej przez ówczesne powagi naukowe terminologii: znajdujący się w zbiorach Uniwer­ sytetu

W drugiej części książki autorka zaznajamia nas z całą naukową spuścizną Cwieta — z opracowaną przez niego metodą analizy chromatograficznej. Naj- większą uwagę