Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 65 (10), 687-692, 2009

Praca oryginalna Original paper

Opioidy wywo³uj¹ zarówno analgezjê, jak i uczucie euforii, jednak¿e w stosunkowo krótkim czasie powo-duj¹ depresjê oddechow¹, sedacjê oraz halucynacje.

Badania mózgu wykaza³y istnienie ró¿nych recep-torów opioidowych, które w zale¿noœci od pobudze-nia odpowiadaj¹ za odmienne efekty. Przyk³adowo: receptory µ (mi) oraz ä (delta) odpowiadaj¹ za anal-gezjê (uœmierzanie bólu), euforiê, uzale¿nienie, zwol-nienie czêstoœci skurczów serca oraz depresjê odde-chow¹ (12). Pobudzenie receptorów ê (kappa) wywo-³uje zaburzenia nastroju, zwê¿enie Ÿrenicy oraz seda-cjê, natomiast stymulacja receptorów ò (sigma) obja-wia siê halucynacjami (28). Badania laboratoryjne do-wiod³y mo¿liwoœæ stworzenia takiego opioidu, który stymulowa³by tylko wybrane receptory. Co wiêcej, tak

precyzyjnego, który wywo³ywa³by analgezjê i stan eu-forii bez niepo¿¹danego dzia³ania uzale¿niaj¹cego i se-dacyjnego. Takie mo¿liwoœci posiada tramadol (T). Jest on oœrodkowo dzia³aj¹cym lekiem przeciwbólowym, który przez ostatnie dwie dekady stosowany by³ w le-czeniu bólu u ludzi (9). T jest dobrze tolerowany i ma niskie ryzyko wyst¹pienia dzia³añ niepo¿¹danych (23, 25, 27). Wykazuje s³abe powinowactwo do opioidowych receptorów µ oraz ä i jeszcze s³absze do podtypu ê.

Potwierdzono efektywnoœæ T w przypadku zarów-no analgezji pooperacyjnej (ortopedyczne, ginekolo-giczne), jak równie¿ w przypadkach niechirurgicznych (7, 17, 26).

Metabolity tego leku badano u ró¿nych gatunków zwierz¹t, tj. u: szczura, myszy, chomika syryjskiego,

Farmakokinetyka tramadolu

oraz jego g³ównych metabolitów po jednorazowym

podaniu per os tabletki o przed³u¿onym uwalnianiu

oraz czopków per rectum u psów

BEATA £EBKOWSKA-WIERUSZEWSKA, CEZARY J. KOWALSKI, GIUSEPPE SACCOMANNI*, MARIO GIORGI**

Zak³ad Farmakologii Katedry Przedklinicznych Nauk Weterynaryjnych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin

*Pharmaceutical Science, Via Bonanno 6, 56126 Piza, W³ochy **Departments of Veterinary Clinics, V. le delle Piagge 2, 56124 Piza, W³ochy

£ebkowska-Wieruszewska B., Kowalski C. J., Saccomanni G., Giorgi M.

Pharmacokinetics of tramadol and its major conjugates after a single per os administration of a sustained tablet and per rectum suppositories formulations in dogs

Summary

The aim of the present study is to evaluate the pharmacokinetics of T and its major metabolites M1, M2 and M5 after the single oral administration of an SR tablet and rectal suppositories in dogs (4-6 mg·kg-1 _m.c.).

The plasma concentration data after SR-tablet and rectal administration were fitted on the basis of a mono- and non-compartmental model, respectively. T plasma concentration after SR tablet administration was quantitatively detected in three dogs, M1 was quantized in only one dog while M2 and M5 were quantized in all the dogs. T showed median values of C_max, T_max and T_1/2 of 40 (20-170) ng·mL–1_{, 3 (4-2) and 1.88 (2.21-1.44)}

hours, respectively. M5 showed median values of C_max, T_max and T_1/2 of 0.1 (90-190) ng·mL–1_{, 2 (3-1) and}

4.23 (6.58-1.85) hours, respectively. M2 showed median values of C_max, T_max and T_1/2 of 220 (80-330) ng·mL–1_,

4 (7-3) and 4.49 (6.39-1.57) hours, respectively. Following rectal administration, T was detected from 5 minutes up to 10 h in a smaller amount than M5 and M2. T median value of C_max was 140 ± 60 ng·mL–1 _in

0.56 ± 0.41 h (T_max). K₀₁ t_1/2 and K₁₀ t_1/2 were 0.27 ± 0.25 h and 2.24 ± 1.82 h, respectively. M1 was detectable from 5 min up to 2 h, showing low values (7-28 ng·mL–1_{). The present findings suggest oral SR tablet}

and suppository rectal formulation have similar pharmacokinetic behavior and would not have suitable pharmacokinetic characteristics to be administered once-a-day as an effective and safe treatment for pain in dogs.

œwinki morskiej, królika i psa, gdzie stwierdzono po-dobne szlaki metaboliczne, jednak¿e wystêpuj¹ one w ró¿nych iloœciach zale¿nie od gatunku (18). G³ów-ne metabolity fazy I zwaG³ów-ne: O-desmetylotramadol (M1) i N-desmetylotramadol (M2) mog¹ ulec dalszemu me-tabolizmowi do trzech kolejnych, zwanych: N-,N-di-desmetylotramadol (M3), N,N,O-trides-metylotrama-dol (M4) oraz N-,O-didesmetylotramaN,N,O-trides-metylotrama-dol (M5).

OdpowiedŸ kliniczna na podanie T jest œciœle zwi¹-zana z jego metabolizmem, co tak¿e ³¹czy siê z ró¿no-rodn¹ aktywnoœci¹ analgetyczn¹ jego metabolitów. M1 wydaje siê g³ównym aktywnym metabolitem, który ma 200 razy silniejsze powinowactwo w stosunku do re-ceptora µ, w porównaniu do zwi¹zku macierzystego (22). Kolejnym metabolitem, maj¹cym wiêksze powi-nowactwo do receptora opioidowego µ ni¿ T, jest M5. Do¿ylne podanie (i.v.) M1, ale bez M5, wywo³uje sil-ne dzia³anie antynocyceptywsil-ne (14). Podobsil-ne efekty zaobserwowano po podaniu do komór mózgu meta-bolitu M5, co œwiadczy o braku przenikania tego me-tabolitu poprzez barierê krew–mózg, ze wzglêdu na jego wysoki stopieñ polaryzacji (2).

NLPZ dzia³aj¹ poprzez hamowanie cyklooksygena-zy (COX), encyklooksygena-zymu, który jest odpowiedzialny za po-wstawanie biochemicznych mediatorów zapalenia. Jednak¿e cyklooksygenaza wp³ywa na produkcjê in-nych, „potrzebnych” substancji dla organizmu, o dzia-³aniu niezwi¹zanym ze zjawiskiem zapalenia. Dlate-go te¿ teDlate-go typu leki bêd¹ prawdopodobnie zawsze niebezpieczne w stosowaniu u kotów (za wyj¹tkiem jednorazowego podania, co stosuje siê najczêœciej w zapobieganiu bólu oko³ooperacyjnego) (11, 21). Co wiêcej, u psów zaobserwowano okazjonalne powsta-nie nadwra¿liwoœci na jeden z grupy przeciwzapalnych leków hamuj¹cych dzia³anie COX (24). W przypadku tego typu pacjentów antagonista receptora µ, jakim jest T, wydaje siê jedynym ratunkiem w zapobieganiu bólu. Stwierdzono jednak, ¿e lek ten jest zarówno du¿o szyb-ciej metabolizowany u zwierz¹t, zw³aszcza u psów (15, 18) i koni (3, 5), w porównaniu do ludzi, jak równie¿ iloœæ poszczególnych metabolitów jest ró¿na.

Postaci T o przyspieszonym uwalnianiu wymagaj¹ podawania doustnego od 4 razy dziennie u ludzi, do 6 razy w przypadku zwierz¹t (18). Pomimo tego, ¿e po podaniu doustnym oraz do¿ylnym stê¿enia T szyb-ko osi¹ga³y poziom terapeutyczny, ³¹czy³o siê to zwy-kle z dzia³aniami niepo¿¹danymi, zw³aszcza wymio-tami oraz nudnoœciami (15). Ponadto te drogi podania skutkowa³y szybkim rozpadem T do nieaktywnych me-tabolitów, co skraca³o czas dzia³ania leku (3, 5).

Niektóre badania porównuj¹ce tabletki o przed³u-¿onym uwalnianiu (SR – sustained release) z kapsu³-kami o przyspieszonym uwalnianiu (IR – immidiate release) zawieraj¹cymi T wykaza³y, ¿e maksymalne stê¿enia by³y du¿o ³atwiej osi¹gane w przypadku po-staci SR (1, 10, 13). Formulacje SR by³y badane

wczeœ-niej u koni, jednak¿e nie udowodniono takiej samej skutecznoœci, jak¹ przedstawia siê w badaniach u lu-dzi (4, 6). Pomimo ¿e w dostêpnej literaturze brak jest informacji na temat doodbytniczego podania T u zwie-rz¹t, postaæ czopków wydaje siê obiecuj¹c¹ w lecz-nictwie zwierz¹t, zw³aszcza psów.

W zwi¹zku z tym za cel niniejszego badania posta-wiono sobie okreœlenie farmakokinetyki T i jego g³ów-nych metabolitów M1, M2 oraz M5 po jednokrotnym podaniu per os tabletek SR oraz czopków per rectum (4-6 mg·kg–1 _{m.c.) u psów.}

Materia³ i metody

Zwierzêta i plan doœwiadczenia. Badaniu poddano 12 psów, rasy mieszanej, p³ci mêskiej, w wieku 5-7 lat, o wa-dze od 20 do 27 kg. Psy losowo podzielono na 2 grupy, po szeœæ osobników w ka¿dej. Zwierzêta poddano badaniu fizykalnemu i analizom hematologicznym w celu oceny ich zdrowia i ewentualnego wykluczenia z udzia³u w badaniu. Nastêpnie poddano g³odówce przez 10 godzin, po czym grupie pierwszej podano tramadol per os w postaci 1 tab-letki SR, natomiast drugiej grupie, per rectum w postaci 1 czopka na psa. Dawka tramadolu przypadaj¹ca na psa mieœci³a siê w granicach 4-6 mg·kg–1 _{m.c. Po podaniu leku}

psy nie otrzymywa³y po¿ywienia przez okres 10 godzin. Psy zosta³y pozbawione równie¿ wody do picia, na 3 go-dziny przed podaniem tabletki. Po podaniu czopków psy w tej grupie zosta³y poddane 2-godzinnej obserwacji, w celu wykrycia ewentualnej defekacji podanego czopka. W trakcie trwania doœwiadczenia obserwowano zachowanie zwierz¹t w obu grupach, jak i kontrolowano wszelkie odchylenia od normy (serce, oddechy, szmery ¿o³¹dkowe itp.) w celu oceny wyst¹pienia mo¿liwych dzia³añ niepo¿¹danych.

Próbki krwi pobierano za pomoc¹ wenflonu, wczeœniej umieszczonego w prawej ¿yle szyjnej, w nastêpuj¹cych in-terwa³ach czasowych: 0, 0,5, 1, 2, 3, 4, 6, 8, 10, 24 godziny po podaniu leku. Krew pobierano do probówek zawieraj¹-cych antykoagulant w postaci soli litowej heparyny. Prób-ki z krwi¹ poddawano wirowaniu w czasie nie d³u¿szym ni¿ 30 minut od chwili pobrania, a nastêpnie odebrane oso-cze zamra¿ano w temperaturze –20°C do momentu dalszej analizy.

Analiza chromatograficzna. Do badañ u¿yto chloro-wodorku tramadolu (T) oraz chlorochloro-wodorku sotalolu (stan-dard wewnêtrzny – IS) pochodz¹cych od Sigma-Aldrich (St Louis, MO, USA), natomiast chlorowodorek O-deme-tylotramadolu (M1), N-demeO-deme-tylotramadolu (M2) oraz O,N--didemetylotramadolu (M5) pozyskano od LGC Promo-chem (Milano, Italy).

Stê¿enia T oraz jego metabolitów: M1, M2 oraz M5 w osoczu oznaczono technik¹ HPLC zgodnie z wczeœniej opracowan¹ metodyk¹ (6). Do 15 ml próbówki dodano 1,0 mL osocza wraz z 100 µL roztworu IS (8 µg·mL–1_{) oraz}

0,5 mL 0,2 M buforu boranowego (pH 9,3). Po zmieszaniu na worteksie dodano 7,0 mL rozpuszczalnika ekstrakcyj-nego (eter dietylowy : dichlorometan : 1-butanol 5 : 3 : 2), a nastêpnie wytrz¹sano przez 20 minut, po czym wirowano przez 10 min. przy 3400 rpm. Warstwê organiczn¹ przenie-siono do czystej probówki, a nastêpnie wytrz¹sano z roz-tworem ekstrakcyjnynym (0,05 M H₂SO₄ : acetonitryl 9 : 1) w iloœci 200 µL przez 20 min., po czym wirowano 10 min.

przy 3400 rpm. Analizie chromatograficznej poddano prób-kê z faz¹ ciek³¹ o objêtoœci 20 µL. W tym celu wykorzysta-no wysokosprawny chromatograf cieczowy LC Worksta-tion Prostar (Varian, Walnut Creek, CA, USA) zawieraj¹cy pompê LC-10ADvp, kolumnê CTO-10Avp, system kontroli SCL-10Avp oraz detektor spektrofluorymetryczny RF-10A. Dane obliczono w oparciu o program LC solution Work-station (Varian Corporation). Rozdzia³ chromatograficzny przeprowadzono za pomoc¹ kolumny analitycznej Luna C18 (150 mm × 2,1 mm i.d., wielkoœæ cz¹steczki 5 µm) w sta³ych warunkach, w temperaturze 25°C. W sk³ad fazy ruchomej wchodzi³: acetonitryl: bufor (20 mM ortofosforan jednosodowy, 30 mM SDS oraz 15 mM TEA utrzymywa-ny w pH 3,9 za pomoc¹ kwasu fosforowego) (40 : 60, v/v), gdzie szybkoœæ przep³ywu fazy ruchomej wynosi³a 1,5 mL·min–1_{. D³ugoœæ fali poch³aniania i emisji wynosi³a,}

od-powiednio, 275 oraz 300 nm.

Dane dotycz¹ce walidacji przedstawiono we wczeœniej-szej publikacji (6). Krzyw¹ kalibracyjn¹ wyznaczono przy pomocy roztworów roboczych T, M1, M2 oraz M5 (w stê-¿eniach od 0,5 do 1000 ng·mL–1_{) wraz z osoczem oraz}

stan-dardem wewnêtrznym. Analogicznie przygotowano prób-ki kontrolne (QC) T oraz metabolitów M1, M2 i M5, o stê-¿eniach, odpowiednio, od 1 do 500 ng·mL–1_{, które}

pos³u-¿y³y do wyznaczenia granicy oznaczalnoœci (LOQ). Linio-woœæ krzywej kalibracyjnej okreœlonej na podstawie pików najwy¿szych stê¿eñ (T/IS) oszacowano przy pomocy ana-lizy regresji, metod¹ najmniejszych kwadratów (1 y–2_).

Pre-cyzjê oraz dok³adnoœæ wyznaczono poprzez powtarzalnoœæ (n = 6) wartoœci LOQ, przy niskich, œrednich oraz wyso-kich (od 0,5 do 1000 ng·mL–1_{). Odzysk obliczono poprzez}

porównanie roztworów z prób kontrolnych, w stosunku do krzywej wzorcowej z roztworów wodnych T oraz metabo-litów M1, M2 i M5 przy stê¿eniach 5, 50 i 100 ng·ml–1 _dla

T oraz, odpowiednio: 1, 5 i 50 ng·mL–1 _{dla M1, M2 oraz}

M5. Tak¹ sam¹ procedurê zastosowano do roztworów IS (8 ng·mL–1_{). Granica wykrywalnoœci (LOD) oraz}

oznaczal-noœci (LOQ) w prezentowanej metodzie HPLC dla T oraz jego g³ównych metabolitów wynios³y, odpowiednio: 0,5 oraz 1 ng·mL–1_{. Stabilnoœæ roztworów roboczych}

zawiera-j¹cych T, M1, M2, M5 oraz IS potwierdzono przez okres ponad 6 h w temperaturze pokojowej (22 ± 3°C), jak rów-nie¿ przez ponad 32 dni w temperaturze –20°C.

Ocena statystyczna i farmakokinetyczna. Obliczenia farmakokinetyczne wykonano przy pomocy programu Win-NonLin v. 5.1. (Pharsight Corp., Cary, NC, USA). C_max, najwy¿sze stê¿enie obserwowane w osoczu oraz T_max, czas, po którym wyst¹pi³o C_max, wyznaczono na podstawie po-szczególnych krzywych stê¿enie/czas uzyskanych z anali-zy osocza od kolejnych psów. Okres pó³trwania (T_1/2) ob-liczono z nachylenia krzywej zlogartytmowanych stê¿eñ w stosunku do czasu. Pole powierzchni pod krzyw¹ stê¿e-nie/czas (AUC) dla ostatnich mierzonych stê¿eñ obliczono za pomoc¹ liniowej metody sumowania pól trapezów. Pro-file stê¿eñ T oraz jego g³ównych metabolitów wyznaczono w przypadku tabletki o przed³u¿onym uwalnianiu, zgodnie z modelem jednokompartmentowym, natomiast w przypad-ku czopków zgodnie ze standardowymi równaniami nie-kompartmentowymi.

Wyniki i omówienie

Tramadol jest lekiem przeciwbólowym o dzia³aniu oœrodkowym, wchodz¹cym w interakcje z innymi le-kami opiatowymi, adrenergicznymi, jak i serotoner-gicznymi (16). Pomimo ¿e T by³ stosowany klinicznie przez ostatnie dwie dekady w znoszeniu bólu u ludzi zarówno po operacjach ortopedycznych czy ginekolo-gicznych, jak i w przypadkach bólu pozaoperacyjnego (26), lek ten jest stosunkowo nowy w medycynie we-terynaryjnej w aspekcie praktyki klinicznej. Ze wzglê-du zarówno na jego ró¿ne mo¿liwe postaci (i.v./i.m. ampu³ki, krople, czopki doodbytnicze, kapsu³ki o przy-spieszonym uwalnianiu, tabletki o przed³u¿onym uwal-nianiu,…), jak i jego odmienn¹ farmakokinetykê wy-stêpuj¹c¹ u zwierz¹t, w stosunku do ludzi, lekarze we-terynarii maj¹ du¿y problem z w³aœciwym ustaleniem odpowiedniej dawki, jak i wyborem postaci.

Badania farmakokinetyki T u psów w dostêpnej li-teraturze dotycz¹ jedynie podania i.v. oraz p.o. (kap-su³ki o przyspieszonym uwalnianiu) i obejmuj¹ tylko jeden metabolit (M1) (14). Nastêpstwa szybkiego wzrostu, a nastêpnie gwa³townego spadku stê¿eñ T osi¹ganych po zastosowaniu kapsu³ek o przyspieszo-nym uwalnianiu mog¹ zostaæ wyeliminowane, jeœli ujednolici siê stê¿enia T w surowicy (1) poprzez po-dawanie tej formy leku z czêstotliwoœci¹ od 4 do 6 razy dziennie. Jest to jednak uci¹¿liwe zarówno dla pacjenta, jak i dla jego w³aœciciela. Powy¿sze badania z u¿yciem tabletek o przed³u¿onym uwalnianiu oraz czopków doobytniczych rzucaj¹ pewne œwiat³o na far-makokinetykê T u psów dla tego typu postaci leku.

Nie zaobserwowano ¿adnych powa¿nych, jak i s³a-biej wyra¿onych dzia³añ niepo¿¹danych zarówno po podaniu T per os, jak i per rectum. Jedynym klinicz-nym, zaobserwowanym objawem by³ znaczny wzrost ciœnienia krwi trwaj¹cy od 3. do 6. godziny po poda-niu leku, którego nie stwierdzono we wczeœniejszych badaniach na psach rasy beagle, z wykorzystaniem kap-su³ek o przyspieszonym uwalnianiu, gdzie podawano dwukrotnie wy¿sz¹ dawkê T (11,2 mg·kg–1_{) (15).}

Œrednie stê¿enia T oraz jego g³ównych metabolitów: M1, M2 oraz M5 po podaniu p.o. w postaci tabletek o przed³u¿onym uwalnianiu oraz czopków per rectum przedstawiono, odpowiednio, w ryc. 1, 2, 3 oraz 4.

Rozk³ad stê¿eñ w surowicy po podaniu tabletki o przed³u¿onym uwalnianiu najlepiej opisuje model jednokompartmentowy. W surowicy jednego psa stê-¿enia T w osoczu by³y jedynie wykrywalne, jak i ozna-czalne, natomiast u innych dwóch nie stwierdzono obecnoœci zwi¹zku macierzystego. Metabolit M1 stwierdzono w surowicy jednego psa (obecny w cza-sie 1.-8. godziny, osi¹gaj¹c stê¿enie 3-24 ng·mL–1_),

podczas gdy u kolejnych dwóch psów stê¿enia M1 utrzymywa³y siê poni¿ej LOQ. Metabolit M2 stwier-dzono u wszystkich badanych psów do 10. godziny od podania leku (stê¿enia siêga³y 10-190 ng·mL–1_).

Nato-miast obecnoœæ metabolitu M5 potwierdzo-no w surowicy 5 psów do 10. godziny oraz w jednym przypadku nawet po 24 godzi-nach od podania leku. Parametry farmako-kinetyczne T oraz jego metabolitów po po-daniu w postaci tabletki SR, charaktery-styczne dla modelu jednokompartmentowe-go przedstawiono w tab. 1.

Œrednie wartoœci C_max, T_max oraz T_1/2 dla T wynios³y, odpowiednio: 4 (20-170) ng·mL–1_{, 3 (4-2) godziny oraz 1,88}

(2,211--1,435) godziny. Œrednie wartoœci dla metabolitu M5 wynios³y dla C_max = 100 (90-190) ng·mL–1_{, T}

max = 2 (3-1) godziny

oraz T_1/2 = 4,230 (6,583-1,847) godziny. Œrednie wartoœci C_max, T_max oraz T_1/2 w przy-padku metabolitu M2 wynios³y, odpowied-nio: 220 (80-330) ng·mL–1_{, 4 (7-3) godziny}

oraz 4,487 (6,395-1,563) godziny. Para-metry dla metabolitu M1 okreœlono w przy-padku surowicy tylko jednego psa, ze wzglêdu na zbyt niskie stê¿enia tego meta-bolitu w surowicy pozosta³ych badanych psów.

Po doodbytniczym podaniu czopków stê-¿enia T, podobnie jak w przypadku bada-nych tabletek, wykaza³y rozk³ad charakte-rystyczny dla modelu jednokompartmento-wego. Uzyskane dane charakteryzowa³ krót-ki okres martwy (lag time) (0,32 ± 0,14 go-dziny) i wyd³u¿one maksimum w okresie 0,25-1 godziny; 0,56 godziny (œredni Tmax),

œrednie stê¿enie w osoczu wynosi³o 134 ± 37 ng·mL–1_{. W dziesi¹tej godzinie po}

podaniu czopków stê¿enie T by³o bliskie wartoœci LOQ. Wartoœci stê¿eñ T uzyskane w 24. godzinie od podania leku by³y po-ni¿ej LOQ w przypadku wszystkich psów, którym podano T per rectum. W zwi¹zku z tym stwierdzono, ¿e bardziej adekwatnym bêdzie wykorzystanie modelu niekompart-mentowego, który jest du¿o czêœciej u¿y-wany zarówno w badaniach na zwierzêtach, jak i w badaniach przedklinicznych, a zara-zem lepiej odzwierciedla uzyskan¹ krzyw¹ stê¿eñ. Parametry farmakokinetyczne zale¿-ne od modelowania kompartmentowego dla T i jego metabolitów, po podaniu w postaci czopka przedstawiono w tab. 2 oraz 3.

Po podaniu doodbytniczym œrednie stê-¿enia T (C_max) w osoczu wynosi³y 140 ± 60 ng·mL–1 _{w czasie 0,56 ± 0,41 godziny (T}

max).

Po³owiczny okres wch³aniania (K₀₁ t_1/2) wy-nosi³ 0,27 ± 0,25 godziny, œredni pó³okres eliminacji (K₁₀ t_1/2) osi¹gn¹³ 2,24 ± 1,82 go-dziny, a wartoœæ klirensu równa³a siê 10420 ± 3463 mL·h·kg–1_.

Ryc. 1. Œrednie stê¿enia metabolitu M5 w surowicy po jednorazowym podaniu czopka per rectum (n) oraz tabletki o przed³u¿onym uwalnianiu per os (n), (± SD) 0 100 200 300 400 500 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 czas (h) stê¿enia (ng•mL ) –1

Ryc. 2. Œrednie stê¿enia metabolitu M1 w surowicy po jednorazowym podaniu czopka per rectum (u) oraz tabletki o przed³u¿onym uwalnianiu per os (u), (± SD) 0 5 10 15 20 25 30 35 0 2 4 6 8 czas (h) stê¿enia (ng•mL ) –1

Ryc. 3. Œrednie stê¿enia metabolitu M2 w surowicy po jednorazowym podaniu czopka per rectum (s) oraz tabletki o przed³u¿onym uwalnianiu per os (s), (± SD) 0 50 100 150 200 250 300 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 czas (h) stê¿enia (ng•mL ) –1

Ryc. 4. Œrednie stê¿enia T w surowicy po jednorazowym podaniu czopka per rectum (l) oraz tabletki o przed³u¿onym uwalnianiu per os (l), (± SD)

0 50 100 150 200 0 2 4 6 8 10 czas (h) stê¿enia (ng•mL ) –1

Wartoœci stê¿eñ metabo-litów M5 oraz M2 po poda-niu per rectum utrzymywa³y siê podczas ca³ego doœwiad-czenia na du¿o wy¿szym poziomie ni¿ te uzyskane ze zwi¹zku macierzystego, jakim jest T. Metabolit M1 wykryto miêdzy 5. minut¹ a 2. godzin¹ od podania czopków, gdzie stwierdzono wartoœci stê¿eñ bliskie (7-28 ng·mL–1_{) poziomowi LOQ}

metody.

Najczêœciej wykrywanymi metabolitami s¹ M5 oraz M2, gdzie stê¿enie metabo-litu M5 w jest zwykle du¿o wy¿sze w porównaniu do M2, jednak w doœwiadczeniu w³asnym takich zale¿noœci nie zaobserwowano. Odbie-ga to jednoczeœnie od wyni-ków badañ farmakokinetyki T u koni, gdzie stê¿enie me-tabolitu M2 by³o znacz¹co wy¿sze w porównaniu do stê¿eñ metabolitu M5 (6). Te rozbie¿noœci mog¹ byæ wy-nikiem ró¿nic

miêdzygatun-kowych, co œciœle zwi¹zane jest z ró¿nicami w uk³a-dach enzymatycznych uczestnicz¹cych w procesie me-tabolizmu omawianego leku (20).

W badaniach w³asnych metabolit M1 stwierdzono tylko w surowicy jednego psa po podaniu tabletki SR, natomiast w grupie, która otrzymywa³a czopki do-odbytnicze, metabolit ten stwierdzono u wszystkich psów, jednak¿e na bardzo niskim poziomie i w krót-kim czasie. Badania Kukanich i in. (15) wykaza³y du¿o wy¿sze stê¿enia tego metabolitu po podaniu kapsu³ek o przyspieszonym uwalnianiu (11 mg·kg–1_).

Potwierdzono znacz¹co ni¿sze C_max oraz d³u¿szy T_max tramadolu w postaci tabletek o przed³u¿onym uwal-nianiu (3 ± 1,41 godziny) w porównaniu do paramet-rów, które uzyskano po podaniu kapsu³ki o przyspie-szonym uwalnianiu (1,04 godziny) (15). Pomimo po-dania ni¿szych dawek w przeliczeniu na kg m.c. (19), postaæ tabletki o przed³u¿onym uwalnianiu u ludzi osi¹ga du¿o wy¿sze (T: 10-300 oraz metabolit M1: 5-70 ng·mL–1_{), jak i przez d³u¿szy czas (35 godzin)}

utrzymuj¹ce siê stê¿enia w surowicy w porównaniu do psów, co t³umaczy prawdopodobnie du¿o szybszy metabolizm T w tej postaci u psów ani¿eli u ludzi.

Œrednie wartoœci T_max (0,56 godziny) dla T po poda-niu doodbytniczym okaza³y siê równie¿ ni¿sze ni¿ te stwierdzone po podaniu kapsu³ek o przyspieszonym uwalnianiu (1,04 godziny) (15), jednoczeœnie

wska-zuj¹c na szybsz¹ absorpcjê czopków ni¿ kapsu³ek. To za³o¿enie potwierdza równie¿ niska wartoœæ K₀₁ t_1/2 (0,27 ± 0,25 godziny) po podaniu czopków w porów-naniu do kapsu³ek IR (1,42 ± 1,12 godziny). Osoczo-we œrednie stê¿enie terapeutyczne T oraz M1 u ludzi wynosz¹, odpowiednio: 0,298 ± 0,171-0,599 ± 0,410 oraz 0,040 ± 0,030-0,084 ± 0,034 ng·mL–1 _{(8, 17).}

Stê-¿enie T na poziomie 0,100 ng·mL–1 _{uznano za}

klinicz-nie efektywne w przypadku leczenia bólu o nasileniu

Tab. 3. Œrednie (± SD) wartoœci wybranych parametrów far-makokinetycznych T po jednorazowym podaniu czopków per rectum i k p o z C T g k · L m ( F V –1_{) 392±221} K₀₁(1h–1_{) 32,33±14,45} K₁₀(1h–1_{) 3,61±2,61} T_lag(h) 0,32±0,14 C U A _{0 ¥-} (h·ng·mL–1_{) 420±130} K₀₁t_1/2(h) 0,27±0,25 K₁₀t_1/2(h) 2,24±1,82 l C_T(mL·h·kg–1_{) 10420±3463} T_max(h) 0,56±0,41 C_max(ng·mL–1_{) 140±60}

Tab. 2. Œrednie (± SD) wartoœci wybranych parametrów farmakokinetycznych metabolitów M1, M2 oraz M5 po jednorazowym podaniu czopków per rectum

Tab. 1. Œrednie (± SD) wartoœci wybranych parametrów farmakokinetycznych T oraz jego metabolitów M1, M2 oraz M5 po jednorazowym podaniu tabletki o przed³u¿onym uwal-nianiu per os R S a k t e l b a T M5 M2 M1 T L m · g n · h ( C U A –1_{) 1180±840 2430±1520 130 360±480} T_max(h) 2±1,41 4±0,18 3 3±1,41 C_max(ng·mL–1_{) 100±70 220±2830 170 40±110} T_1/2(h) 4,23±3,35 4,49±3,42 1,58 1,88±0,68 K_a(1h–1_{) 0,17±0,19 0,19±0,31 0,44 0,37±0,12} K_el(1h–1_{) 1,28±3,55 0,36±0,75 0,49 0,46±0,15} V_d(1kg–1_{) 21452±18801,26} n i m ·l m ( l C –1_·kg–1_{) 9548±6792,47} i k p o z C M5 M2 M1 R2 _{0,96±0,04 0,96±0,7 0,88±0,16} lz(1h–1_{) 0,23±0,09 0,32±0,9 0,45±0,39} t_1/2lz(h) 3,56±1,51 2,28±0,57 2,49±2,17 T_max(h) 0,57±0,58 0,9±0,42 0,94±0,52 C_max(ng·mL–1_{) 390±180 280±140 20±10} C U A _{0 ¥-} (h·ng·mL–1_{) 1350±750 920±770 20±10} C M U A _{0 ¥-} (h·h·ng·mL–1_{) 10710±11930 4640±4420 550±700} ) h ( T R M 5,25±2,30 3,70±1,07 3,81±2,98

od s³abego do œrednio silnego u ludzi (19). W bada-niach w³asnych wartoœci stê¿eñ T, osi¹gane w osoczu po podaniu czopków, by³y bardzo bliskie stê¿eniu te-rapeutycznemu, miêdzy 0,25 do 1 godziny po podaniu doodbytniczym, podczas gdy wartoœci stê¿eñ metabo-litu M1 by³y w czasie ca³ego doœwiadczenia poni¿ej tego poziomu.

Na tej podstawie mo¿na wnioskowaæ, ¿e metabolit M1 nie jest g³ównym metabolitem powstaj¹cym u psów, a prezentowane badania s¹ na to kolejnym dowodem. Co wiêcej, niskie stê¿enia g³ównych substancji (T oraz metabolit M1) odpowiedzialnych za dzia³anie przeciw-bólowe wydaj¹ siê niedostateczne, by osi¹gn¹æ efekt terapeutyczny zarówno w przypadku tabletek o przed-³u¿onym uwalnianiu, jak i czopka do podawania per rectum. Obiecuj¹cych efektów mo¿na siê spodziewaæ po jednoczesnym po³¹czeniu tych dwóch postaci leku, jednak¿e wi¹¿e siê to z kolejnymi badaniami, zarów-no przedklinicznymi, jak i klinicznymi.

Piœmiennictwo

1.Evangelista M.: Tramadol sustained-release capsules. Drugs. 2006, 66, 223--230.

2.Gillen C., Haurand M., Kobelt D. J., Wnendt S.: Affinity, potency and efficacy of tramadol and its metabolites at the cloned human mu-opioid receptor. Naunyn Schmiedeberg Arch. Pharmacol. 2000, 362, 116-121. 3.Giorgi M., Del Carlo S., Saccomanni G., £ebkowska-Wieruszewska B.,

Kowalski C.: Pharmacokinetic of tramadol and its major metabolites fol-lowing intravenous and rectal administration in dogs. N. Z. Vet. J. w druku, 2009b.

4.Giorgi M., Saccomanni G., Daniello M. R., Manera C., Soldani G., Ferrari-ni P. L., Giusiani M.: In vitro metabolism of tramadol in horses: preliminary data. J. Vet. Pharmacol. Therap. 2006, 29, 124.

5.Giorgi M., Saccomanni G., £ebkowska-Wieruszewska B., Kowalski C.: Pharmacokinetic evaluation of tramadol and its major metabolites after single oral sustained tablet administration in the dog: a pilot study. Vet. J. 2009a, 180, 253-255.

6.Giorgi M., Soldani G., Manera C., Ferrarini P. L., Sgorbini M., Saccoman-ni G.: Pharmacokinetics of tramadol and its metabolites M1, M2 and M5 in horses following intravenous, immediate release (fasted/fed) and sustained release single dose administration. J. Equi. Vet. Sci. 2007, 27, 481-488. 7.Grond S., Lynch J., Diefenbach C., Altrock K., Lehmann K. A.: Comparison

of ondansetron and droperidol in the prevention of nausea and vomiting after inpatient minor gynecologic surgery. Anesth. Analg. 1995, 81, 603-607. 8.Grond S., Meuser T., Uragg H., Stahlberg H. J., Lehmann K. A.: Serum

con-centrations of tramadol enantiomers during patient-controlled analgesia. British J. Clin. Pharmcol. 1999, 48, 254-257.

9.Grond S., Sablotzki A.: Clinical pharmacology of tramadol. Clin. Pharmaco-kinet. 2004, 43, 879-923.

10.Hair P. I., Curran M. P., Kean S. J.: Tramadol extended-release tablets. Drugs. 2006, 66, 2017-2026.

11.Henrotin Y., Sanchez C., Balligand M.: Pharmaceutical and nutraceutical management of canine osteoarthritis: present and future perspectives. Vet. J. 2005, 170, 113-123.

12.Kania B. F., Kania K.: Endogenous opioid peptides: action and significance for therapy. Medycyna Wet. 2002, 58, 481-560.

13.Keating G. M.: Tramadol sustained-release capsules. Drugs. 2006, 66, 223--230.

14.Kogel B., Englberger W., Hennies H. H., Friderichs E.: Involvement of metabolites in the analgesic action of tramadol. 9th _{World Congress of Pain,}

1999 Aug 22-27, Vienna, s. 523.

15.Kukanich B., Papich M. G.: Pharmacokinetics of tramadol and the meta-bolite O-desmethyltramadol in dogs. J. Vet. Pharmacol. Therap. 2004, 27, 239-246.

16.Lee C. R., McTavish D., Sorkin E. M.: Tramadol. A preliminary review of its pharmacodynamic and pharmacokinetic properties, and therapeutic potential in acute and chronic pain states. Drugs. 1993, 46, 313-340. 17.Lehmann K. A., Kratzenberg U., Schroeder-Bark B., Horrichs-Haermeyer G.:

Postoperative patient-controlled analgesia with tramadol: analgesic efficacy and minimum effective concentrations. Clin. J. Pain. 1990, 6, 212-220. 18.Lintz W., Erlacin S., Frankus E., Uragg H.: Biotransformation of tramadol

in man and animal. Arzneim. Forsch. Drug Res. 1981, 31, 1932-1943. 19.Malonne H., Sonet B., Streel B., Lebrun S., De Niet S., Sereno A.,

Vander-bist F.: Pharmacokinetic evaluation of a new oral sustained dosage form of tramadol. Br. J. Clin. Pharmacol. 2004, 57, 270-278.

20.Martignoni M., Groothuis G. M., de Kanter R.: Species differences between mouse, rat, dog, monkey and human CYP-mediated drug metabolism, inhi-bition and induction. Expert Opin. Drug Metab. Toxicol. 2006, 2, 875-894. 21.Nicpoñ J., Kubiak K., Dzimira S., Sapikowski G.: Effect of some non-steroid anti-inflammatory drugs (NSAIDs) on canine gastric mucosa. Medycyna Wet. 2000, 56, 541-612.

22.Raffa R. B., Friderichs E., Reimann W., Shank R. P., Codd E. E., Vaught J. L.: Opioid and nonopioid components independently contribute to the mecha-nism of action of tramadol, an „atypical” opioid analgesic. J. Pharmacol. Exp. Ther. 1992, 260, 275-285.

23.Raffa R. B., Friderichs E., Reimann W., Shank R. P., Codd E. E., Vaught J. L., Jacoby H. I., Selve N.: Complementary and synergistic antinociceptive inter-action between the enantiomers of tramadol. Pharmacol. Exp. Ther. 1993, 267, 331-340.

24.Raz A.: Is inhibition of cyclooxygenase required for the anti-tumorigenic effects of nonsteroidal, anti-inflammatory drugs (NSAIDs)? In vitro versus in vivo results and the relevance for the prevention and treatment of cancer. Biochem. Pharmacol. 2002, 63, 343-347.

25.Scott L. J., Perry C. M.: Tramadol: a review of its use in perioperative pain. Drugs. 2000, 60, 139-176.

26.Tuncer S., Pirbudak L., Balat O., Capar M.: Adding ketoprofen to intra-venous patient-controlled analgesia with tramadol after major gynecological cancer surgery: a double-blinded, randomized, placebo-controlled clinical trial. Eur. J. Gynaecol. Oncol. 2003, 24, 181-184.

27.Wilder-Smith C. H., Bettiga A.: The analgesic tramadol has minimal effect on gastrointestinal motor function. Br. J. Clin. Pharmacol. 1997, 43, 71-75. 28.Zollner C., Steiner C.: Opioids. Handb. Exp. Pharmacol. 2007, 177, 31-63. Adres autora: lek. wet. Beata £ebkowska-Wieruszewska, ul. Akademic-ka 12, 20-033 Lublin; e-mail: beata-lebkowsAkademic-ka@o2.pl