natomiast w pr6bce Z WElwalu oscyluje w
gran!-each 27()-'-375 kG/cml , niezalemie od temperatury wypalania (rye. 5).·
Powyiej 1050 °c zaczyna si~ uol?u surowc6w laza energicznego spiek8nla, trwajllca do temp. 1100 QC. Splelainie to przebiega u obu surowc6w jednak nieco inaczej. W probce z Komprachclc, w poczElt:kowej c~§ci fazy spiekania do 180 QC otrzy-· muje si~ jeszcze tworzywo porowate (0 nasi~i wo§ci wi~zej od 6,00/0 wag.), w dalszejcz~Aci -tworzywo spieczone, 0 nasi~kliwoAci minimalnej
1,ff'I.
Wag., wytrzymaloScl na sCiskanie 545 kG/cm!i maksymalnej g~stosci 2,15 glcml. KsztaHki wy-palone w 1120 ° ulegaly jui obtoPieniu i zdeformo-waniu. W pr6bce z WElwalu, w cRlej fazie spieka-nia otr:zymuje si~ tworzywo, kt6rego nasillkliwo§e choe wraznie maleje, nie spada ponite:l 6'/0 wag., a w pewriym momencie od razu nas~puje faza
topienia. .
Jaka j!3St przyczyna· tak znacznego zr6znicowania wielkosci . podstawchvych parametr6w fizycznych omawianych twcirzyw ceramicznych? R6Zn1ce w wieIkosci:· skurczliwosci wroalania (dla surowca z WElwal.u jest. ona w zakresie 8501050 ° ujemna -stlld' skurczliwtme· calkowi~ . jest mniejsza od skurcz-liw'osci. wysychania), nasil\kliwosci i· g~stoSci, wobE!c podobienstwa skladu mineralnego, wynikaj~ w gl6w-nej mierze z r6znic w skladzie granwometrycz-nym. Szczeg6lnll rol~ zdajl:l si~ tu spelniae najgrub-sze frakcje: 10--60 i powyzeJ. 60 IJ.UD, skladajllce si~
w znacznej przewadze z ziarn detrytyczIiegO kwarcu. Pi'6bka z Wllwalu zawiera tych frakcji okolo 600/0 wag. i daje tworzywo 0 nasi~iwoSci Nz przekra;. Czajlleej 20'/., N. -
25'/.
i w tadnej temperaturze tworzywo wypalone Iiie osil,ga nasil\kliwosci mniej-5zej od 6'1. wag. Pr6bka z Komprachcic natomiast zawiera tylko okolo 20'10 omawianych frakcji i' daje tworzywo wypalone analogicznie°
·naslllkliwosci Nz - 15'/0 i N.·- 17'/ •.. podobnie. zr6ZnlcoWana jest g~stose tworzywa pOrowatego, wi~ksza tworzywa wypalonego z surow-ca· z· Kornprachcic, mniejsza - z Wllwalu. Zjawisko
SUMMARY
Irifravalanginian silts from W'lwal, the area of
~omaszl)w Mazowiecki, and Turonian clays from Komprachcice near Opole have been . studied. Ana-lysis of granulometric composition (Table 1) and DTA (Figs. 1-2) of sediments samples and of their particular fractions, as well as X-ray-structuml analysis of their fraction below 12 !!J.m (Fig. 3) have shown that the sediments consist mainly of beidel-lite, quartz and caicite, .. and some subordinate amo-unts of muscovite, pyxite 8IIld gypsum.
. Cemmic tests have shown that these raw ma. -terials have a low melting polnt, high . plastic~ty and· high drying ·shl'lnlmbility (Table 1). Figure 4 illustrates physicalpropertles of the ceramic mate-rial kilned at temperatures 850 °-1100 °c from sandy
~ay sUts from W/ld61; Fj.gure 5 shows correspon-ding properties of tbe product obtained from Korn-prachcice clays. These raw material can only be
used for production of porous ceramic materials.
wplywu skladu granulometrycznego, a szczeg6lnie kwarcowej frakcji piaskowej, na wleIkoAC nasiqkli-wo&cl i g~stoAcl zaobserwowal R. WYrw!ckl r6wnieZ dla surowc6w z seri! poznatiskiej (4, 5).
PODSUMOWANIB
Morskie osady llasie wieku kredowego stanowill typ ilastych surowc6w wapnlstych. Wlir6d minera-Mw ilastycb w nich zawartych PrzewataJIl mineraly montmorylonitowe (gl6wnie beidellt), co sprawla te mimo niewielkiej lch iloSci surowce S'l plastyczne i wysokoplastyczne. Zawierajll one, cboe w ograni-czonej i1o~ci, skladniki szkodliwe: margiel - wy-ksztalcony jako ulamki wapiennych skamienialo§ci, siarczki zela.za, konkrecje syderytowe. oraz gips.
Surowce te charakteryzuje duty lnterwal wypa-!ania tworzywa porowatego (2215-250°C), bardzo ma-Iy (0-30 QC) interwal otrzymywanIa tworzywa spie-czonego oraz bardzo slabo wyrazone zjawiska p~cz
nienia. termicznego lub fcb brak. Wlasnosci fizyczne tworzywa porowatego wykazuJll mal, zmiennosc w
obr~bie tej samej odmiany surowca, lecz znaczne r6inice· mi~dzy odmianami. uwarunkowane gl6wnie skladem . granulometrycznym. Wszystko to sprawla, ze omawiane sl11'owce nadaJIl si~ do produkcjitylko tych wYl"Ob6w ceramiki budowlanej, kt6re maj"
cz~p porowaty i niezbyt wieIk" wytrzymalo~e na Aclskanie.
LlTERATURA
1. B i e r hat S. - Budowa geologiczna kredy opol-skiej. Biul. Inst. Geol. nr 152, 1960.
2. Kl~zydra Z., WyrWlicki R. - Surowce
lla-ste. Wyd. Geol., 1970.
3. Wit k 0 w ski A.. - Budowa geologiczna niecki tomaszowskiej. Pr. Inst. Geol,
t.
53, 1969.4. W. y r
w
i c k i R. - Osady Uaste serii poznatiskiej i ich ooena surowcowa. Biul. Inst. Geol. nr· .280, 1974. .5. W ~ r w i c k i R. - Sklad mineralny a wlasno&cl surowcowe pstrych U6w pO'/.llatiskich. Kwart. geol. (w druku).
PE310MB
AHMH3HPOBaJlHCl:. JiH4lPaBaJIaHlKHHCKHe aJIeBpHT&I paAoHa BoHBaJI 6JlH3 T. TOMamyB-M830Be~ H ory-pOHCKJre rJIHHhI Co, KoMnpa~e, B paAoue r. Onone. COrJIaCHO ,ll;aHHhlM rpaHYJIOMeTpH'leCKoro aHanH3a (Ta6n. 1), lI/rA (lPHI'. 1, 2) oca.ztn H OT,ll;CJr"DHhIX ero IPP8Kqm!: H peHTl'eHOCTpyETyplloro aHaJIH38. IPpaK~ u:eHee 2 M (lPHI'. 3), HCCJIe,ll;OB8HHhle OTne:m:eHHJI· co-CTOIiT M3 (')e:A,!:teJIJIH'ra, KI3aPIla H KanbI{HTa, UO;I{'umeH-HO M3 MYCKOBHTa, ImPHTa M rKIlca.
KepaMH'lecKHe aHaJIH3bl JIOKa3aJIH, '1TO OHM upeit-CTaBJIJIlOT nerKOJIJI8BKHA, JIJIaCTH'leCKHi: MaTepHBJI c BblCOKOioi ycynucofI (T8.6JI. 1). Cl»H3JAecKHe CBO'llCTBa KepaMH'leCKOrO Ma'l'epmma, JIony'leHHOrO JIyTeM 06lKH-ra npH 850-11000C rJIKHHCTbIX aJIeBpHTOB paAOHa BOHBaJI, upe,ll;CTaBJIeHhl Ha lPHI'. 4, a MarepKaJIa In rJ:tHH paAoHa KOMupaXQKD;e - Ha IPHI'.· 15 .. HccJIe,ll;o-BaHHble BH,ll;bI MHHepaJIbHoro Cb!pbR I!pH1'C)~I
