O' 200' 4lXP 600& BOO- 100o-C
-~
2r-...
~
3"'\
~
1 - tl'emolit, 2 - aktynolit, 3 - nefryt 1 - tremollte, 2 - actinolite, 3 - nephrlte. tych utwor6w wskazuje na zwi~szenie alkaliczno~i resztkowych .magm pogabrowych. przy jednoczesnym wZl"oScie ZQwarrto§cl SlOt. Poniewai d.ch ·k.rys.taUzacja odbywala si~ przy wsp6ludziale pary wodnej jest to dowodem Da pneuma.toli~z.no-hydrotermaLnycha-rakter procesu dyferencjacyjnego. W nefrycie tyro
c~ste ~ przerosty zoizytu lub diopsydu, kt6re
10-kalnie zabarwiajll go na r6iowo 'bIldZ bialo. Biale zabarwienie . powodujll takze iylki tremolitu wyjllt-kowo ubogiego w FeO (S). Tremolit wyksztalcony jest w postaci srupk6w, niekiedy do§c duzej grtibo~i i stanowi mlodsZll generac)l:. Starsza generacja tego mlneralu, wchodZllca w sldad nefrytu tworzy wl6kna lub igielk:i.
Na zmienno§C wyksztalcenia oSGbnik6w tremolitu zwr6cil uwagl: J. P. Kolesnik (5). Doszedl on do wniosku, ze habitus tremolitu zmienia si~ ' zaleinie od alkalicznoAci oraz od koncentracji CaO w hodo-wisku jego krystalizacji. Ze wzrostem alkalicznoAcf (NaJO) i ubozeniem ~rodowiska Cao, poWStajll od-mlany bardziej szerokos!upkowe, nMoml.ast przy wy-sokiej koncentracji CaO tremolit wyksztalca si~ w formie wl6kien. ObecnoAc dw6ch wymienionych odmian treDH>lUu w JOl'Idanowie wskazu'e zatem na
zmienn~c charakteru chemicznego ~rodowiska jego
krystalizacji.
W Jordanowie stwierdzono rowniez' wys~powanie aktynolltu (W. Heflik 1965), ktory tworzy stosunkowo.
duze monomineralne skupienia (o grubo~ci ok. 0,5 m)
wyst~pujllce w sl\siedztwie skaly nefrytowej, lecz nie
majllce z nill bezposredniego kontaktu.
Identyflkacja amfiboli szeregu aktynolitu z Jorda-nowa dokonywana metod:;i rentgenograficznl\ (De. -beya-Scherrera-Hulla) jest utrudniona. R6wniez de-hydratyzacja przedstawicie1i grupy aktynolitu z Jor-danowa . przebiega w bardzo' malym zakresie tempe-ratur 10600
-1070°C (ryc. 1). To nieznaczne zr6Znl-cowanie temperatur ich dehydratyzacji spowodowane jest zapewne zmianll skladu chemicznego, a szczegol-nie r6znicll w zawarto§ci a1kali6w (6).
Opisywany nefryt jest zapeWne. produktem prze-obn1Zenlia serpentynlt6w pod wplYlWem .iniekcj.i magmy pogabrowej bogatej w par~ wodnl\, b~dIlC"l glownym czynnikiem minerelizujllcym. Wy~puje on najcz~A ciej w bezpo~rednim sllsiedztwie skaly
diopsydowo-~tremoHtowej 0 S'trukturze drobnokrys1aMcznej,
tekstu-rze zbitej (spi1~nionej). StopieD. bezladnoAci tekstury tej skaly zwi~szil si~ w miejscach, gdzie skupienia diopsydu S"l lntensywniej stremolityzowane. Na tej podstawie moina przypuszczac, ze tremolit wchodZllCY w sklad nefrytu w' Jordanowie powstal z przeobraZe-nia skaly diopsydowej, b~dllcej produktem metasoma-tycznego przeobratenia serpentynltu, wedlugreakcji: 5 C8MgSijO.
+
3 CO.+
H.O ;::! CatMg. {OHI
m.Ouh+
diopsyd tremolit
+
S CaCO.+
2 SiO,W odleglo~ci okolo 1 km na N od czynnego
karma-niolomu nefrytu w Jordanowie eksploatowany jest w Naslawicach do ce16w drogownictwa serpentynit. W istniejllcym tarn wyrobisku, w cz~ci stropowej twardej skaly serpentynitowej, natfafiono na wy-stl:powanie niewielkiej (d!. ok. 1 m, szer. ok. 0,30. m) soczewki zbudowanej z bialych granatow, r6iowego zoizytu r klinochloru. Skupienia granatowe wystE:pujll wewnlltrz soczewki i maj"l barw~ brudnobialll. W ich drobnokrystalicznej rnasie wyst~puj"l takZe nieduie skupieIria diopsydil i klinochloru. Wielkosc' ziarn gra-natu nie pr~ekracza w niej 0,08 mm. Zoizyt, wyst~-'
pujllcy w zewn~trznych strefach soczewki, wyksztal-cony jest w postaci wydluionych slupkow 0 symetrii rornbowej. Bardzo cz~to dostrzegalna jest w nim doskonala rupliwo~c jednokierunkowa wedhlg (010).
Dlugo~c jege" krysztal6w osillga 1 cm. W
przestrze-niach mil:dzysrupkowych tego mineralu wyst~pujll skupienia klinochloru wyksztalconego w postaci bla-szek, cz~sto zdeformowanych i bezladnie ulozonych. Odznacza si~ on slabll' dw6jlomno~cill i niskimi wsp61-czynnikami zalamariia Awiatla (ntJ = 1,575). K"lt wy-gaszania §wlaUa w przekrojach prostopadlych do (001) = 5°. Pleochroizmu brak. . .
Charakter petrograficzny i waru.nki wystf:powania omawianych skal granatowo-zoizytoWych z Naslawic S"l bardzo podobne do skill ze strefy leukokx:atycznej i nefryt6w w Jordanowie. Analogia ta pozwala przy-puszczac, ze w nowym wyrobisku serpentynitu w Na-slawicach wraz z pos~pem eksploatacji istnieje duZa szansa' znalezienia nowego zloza nefrytu.
LITERATURA
1. G awe I A. - Nefryt. Wiadomo~ci Muzeum .Ziemi.
1949, t. IV, 65. . _
2. G awe I A. - Nefryt z Jordanowa. na Dolnyro S1I!.sku. Prz. geol. 1957, nr 7.
S. He f 1 i k W. -:- TremoHte from Jordan6w near Sob6tka (Lower Silesia). Bull. de l' Acad. Pol. des Sel, sa-ie des geel. et' geogr. 1964, v. XII. No. 4. 4. He f 1 i k W. - Studlum mineralogiczno-
petrogra-ficzne leukoln-atycznej strefy przeobrazonej okolic Jordanowa (Dolny Sll:lSk). Prace Miner. PAN. 1968. 5. Ko 1 e s n i k Ju,. P. - Minleralogija i gieniezls niefritow Sibirii. M:ietdunarodnyj Gieologicz.Kon-gries XXII. Sesija. Dokl. Sowietsldch Gieiogriw.
16.S. 151. 1964. . . .
6. K 0 r z y n s k f j D. S. - 0 zawisimosti tiermi~ czieskich swojstw amfibolow od " sodierianija
w nich szezelocmej.· Dokl. Mad. Nauk ZSRR. HI.
2. 445. 1956. .
7. Sac h s A. - Die Bodenschiitze Schlesfens;Leip;'
zig 1906. . - "
8. T r a u b e H. - tJber Nephrit von JordansmOhl in Schlesien. N: Jb. Min. B. Ill; 412. 1885. . .
SUMMARY
It results from the previous data concerning nephrite occurrences in the vicinity of Sob6tka; Lower Silesia,' that this mineral can ' be· . found at several places, within an area that stretches along a 20 km ~ong belt; from Glog6w near Swidnica, to Naslawice. and Jordanow.
It results from .the paper. publislied by. W .. Hefl!k
. (1967) that nephrite found at Jordan6w . occurs within serpentinites, accompanied by v~ins of light rock that consists of albite or oligoclase, frequently with various amoun~ of such minerals as diopside, zOisite, clinozoisIte, grossular, vesuvian, . prehnite, pumpellylte, hydrogrossular, tremolite, actinolite, clinochlore, desmine, 8.0.'
Similar rocks have been encountered also in the serpentinite series found-near Naslawice (about 1 km .
north of Jordan6w). In this connection,. the author is of the 'opinion that new nephrite deposits can be found in the v1c~t7 of Naslawice, as welL
