prof. dr hab. in¿. Czes³aw WASZKIEWICZ mgr in¿. Marek KRAJEWSKI
Katedra Maszyn Rolniczych i Leœnych, SGGW w Warszawie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w Warszawie
Streszczenie
W artykule przedstawiono zmiany, jakie wystêpowa³y w zakresie produkcji, importu, eksportu i poda¿y kombajnów do zbioru zbó¿ na krajowy rynek w latach 20012009 oraz pras zbieraj¹cych i maszyn do zbioru ziemniaków w latach 20022009.
TENDENCJE ZMIAN NA RYNKU MASZYN
DO ZBIORU ZBÓ¯ I ZIEMNIAKÓW
Tendencje zmian, jakie zachodz¹ na krajowym rynku maszyn do zbioru zbó¿ i ziemniaków, interesuj¹ przede wszy-stkim producentów i importerów tych maszyn, gdy¿ kilkuletnie dane mog¹ byæ pomocne przy prognozowaniu wielkoœci produkcji i importu. Na zmianê sytuacji na rynku maszyn rolniczych mia³o w znacznej mierze otwarcie granic naszego kraju w ramach obowi¹zuj¹cej w Unii Europejskiej zasady o wolnym przep³ywie towarów. Analiz¹ objêto trzy grupy maszyn do zbioru ziemiop³odów: kombajny do zbioru zbó¿, prasy do zbioru materia³ów objêtoœciowych oraz kombajny i kopaczki do zbioru ziemniaków.
Zmiany dotycz¹ce produkcji, importu, eksportu i poda¿y na krajowy rynek kombajnów do zbioru zbó¿ w latach 2001 - 2009 przedstawiono w tab. 1.
W ci¹gu dziewiêciu lat krajowa produkcja kombajnów do zbioru zbó¿ wynios³a ³¹cznie 8 168 sztuk. W tym okresie dwukrotnie wyst¹pi³ spadek produkcji kombajnów: w 2007 r. o 18% i w 2009 r. o 47,5% w odniesieniu do lat poprze-dzaj¹cych. W 2009 roku nast¹pi³o równie¿ znacz¹ce zmniej-szenie liczby kombajnów sprowadzonych do Polski (43%), eksportu o 30,5%, a poda¿ na krajowy rynek spad³a a¿ ponad dwu i pó³krotnie (60%). Ca³kowity import kombajnów do zbio-ru zbó¿ w analizowanym okresie wyniós³ 12 223 sztuki i by³ wy¿szy o 49,6% od produkcji krajowej. Uwzglêdniaj¹c pro-dukcjê krajow¹, import i eksport, poda¿ kombajnów na rynek krajowy wynios³a ³¹cznie 8 888 sztuk. Poda¿ kombajnów do zbioru zbó¿, wynikaj¹ca z popytu na te maszyny przez polskich rolników, by³a wy¿sza o 8,8% od produkcji krajowej, co oznacza, ¿e Polska by³a importerem tych maszyn netto. W dzie-wiêcioletnim okresie obejmuj¹cym analizê krajowego rynku kombajnów do zbioru zbó¿ wystêpowa³y lata, w których pro-dukcja by³a wy¿sza od poda¿y (2002, 2003, 2005, 2006 i 2009) Tab. 1. Iloœciowe zmiany na rynku kombajnów do zbioru zbó¿ w latach 2001 - 2009
Table 1. Quantitative changes on the market of combine-harvesters within 2001 - 2009 Rok Razem 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Produkcja 8168 436 608 610 821 1197 1215 997 1498 786 Import 12223 410 375 296 1938 2220 1923 1785 2087 1189 Eksport 11503 224 411 529 1323 2359 2022 1487 1858 1290 Poda¿ 8888 622 572 377 1436 1058 1116 1295 1727 685
oraz lata, w których poda¿ by³a wy¿sza od produkcji (2001, 2004, 2007 i 2008). W pierwszym przypadku przy œredniej rocznej produkcji wynosz¹cej 883 kombajny, œrednia roczna poda¿ wynosi³a 762 sztuki. Natomiast w przypadku drugim, przy œredniej rocznej poda¿y 1270 kombajnów, produkcja tych maszyn wynosi³a 938 sztuk.
Równie¿ intensywne zmiany odnotowano w analizowanym okresie na rynku pras zbieraj¹cych. Dane liczbowe dotycz¹ce produkcji, importu, eksportu i poda¿y pras zbieraj¹cych w la-tach 2002 - 2009 zestawiono w tab. 2. W produkcji pras zbiera-j¹cych, poza latami 2003 i 2008, wystêpowa³a tendencja wzra-staj¹ca. Pod wzglêdem liczby pras wyprodukowanych przez krajowy przemys³ mo¿na wyró¿niæ dwa okresy: okres pierwszy (lata 2002 - 2004), w którym œrednia roczna produkcja wynio-s³a 4 297 pras zbieraj¹cych i okres drugi (lata 2005 - 2009) o niemal dwukrotnie wy¿szej œredniej produkcji tych maszyn (8 105 sztuk).
Import pras zbieraj¹cych ulega³ du¿ym wahaniom w po-szczególnych latach analizowanego okresu od 165 sztuk w 2003 r. do 1917 sztuk w roku 2006. £¹czny import pras zbie-raj¹cych wynosz¹cy 9422 sztuki stanowi³ jedynie 17,6% produkcji krajowej i 81,8% eksportu. Na ³¹czn¹ liczbê 11514 pras zbieraj¹cych wyeksportowanych za granicê, 40,6% tych maszyn (4673 sztuki) znalaz³o nabywców zagranicznych w ostatnich dwóch latach analizowanego okresu.
Poda¿ pras zbieraj¹cych na krajowy rynek, uwarunkowana popytem przez polskich rolników, wykazuj¹ca tendencjê wzra-staj¹c¹ w kilku kolejnych latach (2003 - 2006), uleg³a du¿o zna-cznemu obni¿eniu w roku 2008 (o 13%) i 2009 (o 16,6%) w odniesieniu do 2007 roku. Ca³kowita poda¿ pras zbieraj¹-cych w latach 2002 - 2009 wynios³a 51329 sztuk i by³a ni¿sza o 3,9% od produkcji krajowej, co oznacza ¿e w analizowanym okresie Polska by³a eksporterem netto tych maszyn.
Od wielu lata Polska by³a licz¹cym siê w Europie produ-Tab. 2. Iloœciowe zmiany na rynku pras zbieraj¹cych w latach 2002 - 2009
Table 2. Quantitative changes on the market of pick-up balers within 2002 - 2009 Rok Razem 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Produkcja 53421 4317 3883 4693 7186 8328 8312 8097 8605 Import 9422 517 165 1426 1386 1917 1587 1687 737 Eksport 11514 451 1034 812 1476 1650 1418 2404 2269 Poda¿ 51329 4383 3014 5307 7096 8595 8481 7380 7073
centem ziemniaków o ró¿nych kierunkach wykorzystania. Spadek powierzchni upraw roœlin okopowych znalaz³ odzwier-ciedlenie w popycie na maszyny wykorzystywane w technolo-giach ich zbioru. Jak kszta³towa³a siê produkcja, import, eksport i poda¿ maszyn do zbioru ziemniaków na rynek krajo-wy przedstawiaj¹ dane liczbowe zestawione w tab. 3.
Z danych liczbowych zamieszczonych w tab. 3 wynika, ¿e w ca³ym analizowanym okresie produkcja, import i poda¿ kombajnów i kopaczek do zbioru ziemniaków charakteryzo-wa³y siê du¿¹ niestabilnoœci¹. Jedynie eksport tych maszyn, poza latami 2007 - 2008, w których nast¹pi³ znacz¹cy wzrost, utrzymywa³ siê na zbli¿onym poziomie. Na uwagê zas³uguje Tab. 3. Iloœciowe zmiany na rynku kombajnów i kopaczek do zbioru ziemniaków w latach 2002 - 2009
Table 3. Quantitative changes on the market of potato harvesters and diggers within 2002 - 2009
Rok Razem 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Produkcja 9395 1280 1490 2058 544 1041 971 1172 839 Import 732 14 5 215 127 96 130 107 38 Eksport 4572 460 533 570 424 497 735 781 572 Poda¿ 5555 834 962 1703 247 640 366 498 305
TENDENCIES OF CHANGES ON HOME MARKET OF GRAIN AND POTATOE
HARVESTESTING MACHINERY
Summary
The paper presents changes which occurred in production, import, export and supply on domestic market of grain combine-harvesters during the period 2001 - 2009, pick-up balers and potato diggers and combine-harvesters in 2002 - 2009.
niezwykle niski import kombajnów i kopaczek do zbioru ziemniaków, wynosz¹cy zaledwie 7,8% produkcji krajowej, i odpowiednio wysoki eksport, stanowi¹cy 45,1% ³¹cznie produkcji krajowej i importu tych maszyn. W latach 2002 -2009 ca³kowita poda¿ na krajowy rynek wynios³a 5 555 kom-bajnów i kopaczek do zbioru ziemniaków (54,9% produkcji krajowej i importu), a zatem krajowi producenci tych maszyn s¹ znacz¹cymi ich eksporterami.
Przedstawiona analiza krajowego rynku maszyn do zbioru zbó¿ i ziemniaków wykaza³a, ¿e w przypadku kombajnów do zbioru zbó¿ Polska by³a importerem netto, natomiast w przy-padku pras zbieraj¹cych oraz kombajnów i kopaczek do zbioru ziemniaków eksporterem netto tych maszyn. Ponadto, podobnie jak rynek ci¹gników i przyczep rolniczych [1] oraz narzêdzi i maszyn do uprawy gleby, siewu, sadzenia, nawo¿enia i ochrony roœlin [2], równie¿ krajowy rynek maszyn do zbioru zbó¿ i ziemniaków jest daleki od stabilizacji.
W artykule wykorzystano dane G³ównego Urzêdu Statystycznego.
Literatura
[1] Waszkiewicz Cz., Krajewski M.: Produkcja, import i eks-port ci¹gników i przyczep rolniczych w latach 2001 - 2009. TROL, 2010, nr 6.
[2] Waszkiewicz Cz., Krajewski M.: Zmiany w poda¿y narzê-dzi i maszyn do uprawy gleby, siewu, sadzenia, nawo¿enia i ochrony roœlin. TROL, 2011, nr 1.
