R O C Z N IK I N A U K P R A W N Y C H T o m X , z e sz y t 1 - 2 0 0 0 G R Z E G O R Z J Ę D R E J E K Lublin
Z A S P O K O J E N I E R O S Z C Z E Ń W I E R Z Y C I E L I
S P Ó Ł E K O S O B O W Y C H
Z M A J Ą T K Ó W M A Ł Ż O N K Ó W W S P Ó L N I K Ó W
- P O S T U L A T Y D E L E G E F E R E N D A
I
1.
C elem artykułu jest próba prz edstaw ienia w pły w u s tosunków m ajątk o
wych m ałżonków na m ożliw ości z a spokoje nia roszczeń prz ez w ierzycieli
spółek osobow ych, czyli spółek cyw ilnych oraz h a n d lo w y c h spółek o s o b o
wych (spółek jaw n y c h i k o m a n d y to w y c h )1. Z ain tereso w an ie się spółkami
1 W sz y stk ie sp ó łk i m o żem y o g ó ln ie p o d z ie lić n a o so b o w e i k a p ita ło w e (d o sp ó łe k k a p ita ło w y c h zalicz am y sp ó łk i z o g ra n ic z o n ą o d p o w ie d z ia ln o ś c ią o ra z s p ó łk i a k c y jn e ). P o d s ta w o w a ró ż n ic a p o m ię d z y nim i s p ro w ad z a się d o teg o , iż w s p ó łk a c h k a p ita ło w y c h w p rz e c iw ie ń stw ie d o sp ó łe k o so b o w y ch k a p ita ł je s t sta w ian y p rzed w s p ó ln ik a m i (P o r. H. D e m b i ń s k i ,
P ra w o h a n d lo w e, L u b lin 1945, s. 130. C o do p o z o sta ły c h ró ż n ic p o m ię d z y sp ó łk a m i o s o b o w y
m i a k a p ita ło w y m i zo b . sze rze j: A. S z a j k o w s k i, P ra w o sp ó łe k h a n d lo w y c h , W a rsz a w a 1995, s. ¡55 n.). W p raw d z ie sp ó łk i były zn an e ju ż in n y m n iż rz y m s k a c y w iliz a c jo m s ta ro ż y t nym (p o r. E. S z 1 e c h t e r, L e c o n tr a t de S o c ié té en B a b y lo n ie , en G r èc e e t â R o m e , P aris
1947), ale zo stały o n e u k sz ta łto w a n e w fo rm ie z b liż o n e j d o w s p ó łc z e sn e j d o p ie ro w p raw ie rzy m sk im (C o d o re g u la c ji s o c ie ta s w p ra w ie rz y m s k im z o b . m .in . V. A r a n g i o -R u i z,
L a śo cieta in d iritto ro m a n o , N ap o li 1950; M . B i a n c h i n i, S tu d i S u lla S o c ie ta s, M ilan o
1967; M. K a s ę r, D a s rö m is c h e P riv a tre c h t, M ü n c h e n , s. 477 nn.; F. W i e a c k e r,
S o cieta s. H a u s g e m e in sc h a ft u n d E rw e rb sg e se lls c h a ft, W e im a r 1936; M . S o ś n i a k, U m o w y d o tyc zą c e zr ze sza n ia się w c ela ch g o sp o d a r c z y c h w r o z w o ju h isto ry c z n y m , o k re s sta ro ż y tn o śc i,
„ R e je n t” 1995, n r 9, s. 11 nn. N a to m ia st sp ó łk i ja w n e i k o m a n d y to w e p o w s ta ły d o p ie ro w śre d n io w iec zu i słu ż y ły p rz ed e w szy stk im d o p ro w a d z e n ia p rz e d s ię b io rs tw ro d z in n y c h (C o do h isto rii sp ó łek ja w n y c h i k o m a n d y to w y c h zo b . S. S o ł t y s i ń s k i, w: t e n ż e , J. S z w a j a , A. S z a j k o w s k i , K o d e ks h a n d lo w y - k o m e n ta r z, t. I, W a rsz a w a 1 9 9 4 1, s. 491; J. S z w a j a, tam ż e, s. 71 6 ). J e sz c z e p ó ź n ie js z y ro d o w ó d m a ją s p ó łk i k a p ita ło w e . P ie rw sz e sp ółki a k cy jn e p o w s ta ły n a p o c z ą tk u X V II w ie k u w c e lu e k sp lo a ta c ji k o lo n ii zam o
r-o sr-o b r-o w y m i uzasadnir-one jest z jednej strr-ony faktem, iż stanr-ow ią r-one jednr-o
z pod staw o w y c h p ra w n oorganiz acyjnych form prow adzenia działalności gos
p o d a r c z e j2, a z drugiej p o d obnym i zasadam i zaspokajania roszczeń przez
w ierzycieli spółki. Z arów no w spółce cyw ilnej (art. 864 k.c.) jak i w spółce
ja w n e j (art. 85 § 1 k.h.) i k o m an d y to w ej (art. 85 § 1 k.h. w zw iązku z art.
144 k.h.), o b ow iązuje za sada odpow iedzialności solidarnej za zobow iązania
spółki. O z n acz a to, iż każdy ze w spólników odpow iada wobec wierzycieli
spółki bez o graniczenia całym sw ym m ajątkiem solidarnie z pozostałymi
w spó ln ik am i oraz ze s p ó łk ą '. W spółce kom andytow ej przynajm niej jeden
sk ic h . D o n a jw ię k sz y c h sp ó łe k a k c y jn y c h n a le ż a ły : p o w s ta ła w 1600 r. B ry ty js k a K o m p an ia W s c h o d n io -In d y js k a i u tw o rz o n a w 1602 ro k u K o m p a n ia H o le n d e rsk o -In d y jsk a (por. S. S o ł- t y s i ń s k i , w: t e n ż e , S z w a j a , S z a j k o w s k i . K o d e ks h a n d lo w y - ko m en ta rz, t. II, W a rsz a w a 1996, s. 2). S p ó łk a z o g ra n ic z o n ą o d p o w ie d z ia ln o śc ią z o sta ła p o raz pierw szy u tw o rz o n a w N ie m c z e c h w 1892 r. (p o r. S z a j k o w s k i , P ra w o , s. 195). W arty k u le z o sta ły w y k o rz y sta n e n a stę p u ją c e sk ró ty : k .c. - k o d e k s c y w iln y z 1964 r, k.h. - k o d ek s h an d lo w y z 1934 r, k .r.o . - k o d e k s ro d z in n y i o p ie k u ń c z y z 1964 r., k.z. - k o d ek s zo b o w iązań z 1933 r., K P P - „ K w a rta ln ik P ra w a P ry w a tn e g o ” , P P H - „ P rz eg ląd P ra w a H a n d lo w eg o " , P S ąd - „ P rz eg ląd S ą d o w y " , P S - „ P ra w o S p ó łe k ” , R P E iS - „R u ch P ra w n ic z y , E k o n o m iczn y i S o c jo lo g ic z n y " , SP - „ S tu d ia P ra w n ic z e " , R N P - „ R o czn ik i N au k P ra w n y c h " .
2 C o d o o g ó ln e j c h a ra k te ry s ty k i p ra w n o o rg a n iz a c y jn y c h form p ro w a d z e n ia d z ia łaln o śc i g o sp o d a rc z e j zob. sze rze j: M . Z d y b. P u b lic zn e p r a w o g o sp o d a r c z e , K rak ó w 19982, s. 35 nn. W p o lsk im ż y ciu g o sp o d a rc z y m istn ie ję sp o ś ró d w szy stk ic h ro d z ajó w sp ó łe k w y ra ź n a p rz ew a g a sp ó łe k c y w iln y c h . S tan tak i k ry ty k o w a n y je s t p rzez n iek tó ry ch p rz e d sta w ic ie li d o k try n y , k tó rzy u w a ż a ją , iż fo rm a sp ó łk i c y w iln e j, w o d ró ż n ie n iu od sp ó łe k k a p ita ło w y c h , nie je s t p rz y s to s o w a n a d o p ro w a d z e n ia d z ia ła ln o ś c i g o s p o d a rc z e j w w ięk szy m ro z m iarz e . T rafn ie z a u w a ż a J. M o ja k (Z a r y s p ra w a s p ó łe k , L u b lin 1994, s. 41 n .), iż sp ó łk a c y w iln a w y p arła w s z c z e g ó ln o ś c i z p o ls k ie g o ż y cia g o sp o d a rc z e g o fo rm ę sp ó łk i ja w n e j (Z g o d n ie z d a n y m i G U S n a d z ie ń 31 m arc a 1993 r. b y ło 142 007 sp ó łe k c y w iln y c h , ja w n y c h je d y n ie 811, z o g ra n ic zo n ą o d p o w ie d z ia ln o ś c ią 70 0 4 8 , a a k c y jn y c h 2 7 7 8 . Z o b . A. S z a j k o w s k i, w: S. S o ł t y- s i ń s k i , A. S z a j k o w s k i , J. S z w a j a , K o m e n ta rz K U , t. I, W a rsz a w a 1994, s. 813 n .). O w ie le b a rd z ie j p o p u la rn e b y ły sp ó łk i jaw n e w o k re sie II R z e c z y p o s p o lite j (I tak n p. w L u b lin ie w lata ch 1 9 3 5 -1 9 3 9 , sp o ś ró d w p isa n y c h do re je stru 6 4 n o w y c h sp ó łek , 35 sta n o w iły sp ó łk i ja w n e . P o r. G . J ę d r e j e k , S p ó łki h a n d lo w e w p isa n e d o re jes tr u iv lalach
1 9 3 5 -1 9 3 9 ja k o je d n a z p ra w n o o r g a n iz a c y jn y c h fo r m p r o w a d z e n ia d z ia ła ln o ś c i k u p ie ck iej, w: H is to r ia e t lu s , K się g a p a m ią tk o w a ku c zc i K się d za P ro fes o ra H e n ry ka K a rb o w n ik a , L u b lin
1998, red . A . D ę b iń sk i, G. G ó rs k i, s. 2 2 4 ). C o d o p o ró w n a n ia zalet i w ad p rz y n ależ n o śc i p rz e d s ię b io rs tw a ro d z in n e g o d o m a ją tk u sp ó łk i c y w iln e j lu b też d o m ają tk ó w m ałżo n k ó w zob.: G . J ę d r ej e k, P r z y n a le ż n o ś ć p r z e d s ię b io r s tw a r o d z in n e g o do m a ją tk u s p ó łk i c y w iln e j lub
m a ją tk ó w m a łż o n k ó w , R N P 9 (1 9 9 9 ), z. 1, s. 2 0 9 n.; A. D y o n i a k, F u n k c jo n o w a n ie u sta w o w eg o u stro ju m a ją tk o w e g o iv o d n ie s ie n iu do ro d z in n y c h z a k ła d ó w p ro d u k c y jn y c h , R P E iS 1985,
z. 1, s. 69 nn.
3 Z a s a d a so lid a rn e j o d p o w ie d z ia ln o ś c i za z o b o w ią z a n ia sp ó łk i istn ia ła w p ra w ie rzy m sk im (lu re s o c ie ta tis p e r so c iu m a ere a lie n o so c iu s n o n o b lig a tu r, nisi in c o m m u n em arcam p ecu n iae v e rsa e su n t. D. 17, 2, 8 2 ). P a n d e k ty ś c i w p ro w a d z ili tę z as ad ę do n ie m ie c k ie g o B G B , a stąd
w spólnik odpow iada bez ograniczenia, a odpow ied z ia ln o ść przynajm niej j e d
nego wspólnika (kom andytariusza) jest o g ra n ic zo n a do w ysokości sum y k o
m andytowej (art. 147 k.h.). Pew ną m odyfikac ję w odniesieniu do spółki j a w
nej wprow adził projekt ustawy - praw o spółek handlow ych z 31 m arca 1999
roku opracowany przez Stanisława Sołtysińskiego, A ndrzeja S zajkow skiego
i A ndrzeja S zum ań sk ieg o 4. Z ac h o w an a została w pra w d zie za sada o d p o w ie
dzialności s o l i d a r n e j , ale zgodnie z art. 31 projektu, odpow ied z ia ln o ść z
majątku w spólnika m a charakter subsydiarny, oznacza to, iż w ierzyciel spółki
m oże z tego m ajątku prow adzić egz ekucję tylko wtedy, gdy eg z ek u cja z
majątku spółki okaże się bezskuteczna. A utorzy projektu w pro w ad za ją c insty
tucję odpow iedzialności subsydiarnej kierow ali się ch ę c ią zw ię k szen ia a tra k
cyjności spółki jaw nej jako p raw no-organizacyjnej formy p row a dzenia d z ia ła l
ności gospodarczej6.
2.
Istniejące problem y dotyczące zaspokajania roszczeń z m a jątków m a ł
żonków w ynikają z faktu, iż przepisy k.r.o. p o c h o d z ą z okresu gospodarki
socjalistycznej, kiedy to m ałżonkow ie n iezw ykle rzadko prow adzili działa l
ność go sp o d arczą7. Zupełnie o d m ienna sytuacja dotyczy przepisów zaw artych
z ko lei trafiła d o in n y ch k o d y fik ac ji, w tym i p o ls k ie g o k.z. z 1933 r. Z g o d n ie z art. 567 k.z. „za z o b o w iąz an ia sp ó łk i w z g lęd em o só b trz e c ic h w s p ó ln ic y o d p o w ia d a ją m a ją tk ie m sp ó łk i bez o g ra n ic ze n ia, o so b isty m zaś m ają tk iem w e d łu g o g ó ln y c h p rz e p isó w o o d p o w ie d z ia ln o ś c i w sp ó ł- d łu żn ik ó w (z g o d n ie n a to m ia s t z art. 12 § 1 k.z. „ Je że li k ilk a o s ó b z a c ią g n ę ło z o b o w ią z a n ie p rzez um ow ę d o ty c z ą c ą ich w sp ó ln e g o p rz e d s ię b io rs tw a lub ich w s p ó ln e j w ła sn o śc i, o d p o w ia d a ją s o lid arn ie , c h y b a że u m ó w io n o się in a c z e j” ). W arto p o d k re ślić , iż w to k u p rac K o m isji K o d y fik a cy jn ej w II R z e c z y p o s p o lite j z a s a d a o d p o w ie d z ia ln o ś c i so lid a rn e j za z o b o w ią z a n ia sp ółki c y w iln e j w z b u d z iła licz n e k o n tro w e rs je. W p ie rw o tn e j w e rsji p ro je k tu c z ę śc i s z c z e g ó ło w ej p ra w a o b lig a c y jn e g o R . L o n g ch a m p s d e B e rie r w p ro w a d z ił z as ad ę , iż: „ za z o b o w ią z a n ia sp ółki o d p o w ia d a ją w s p ó ln ic y m a ją tk iem sp ó łk i bez o g ra n ic z e n ia , z aś sw o im i p ry w a tn y m i m ają tk a m i w c z ę śc ia c h , k tóre w b ra k u o d m ie n n e j u m o w y z w ie rzy c ie lem s ą ró w n e ” (z o b . art. 278 p ro jek tu ). O s ta tec zn ie je d n a k z w y c ię ż y ło ro z w ią z a n ie o d p o w ie d z ia ln o ś c i so lid a rn e j, któ re z o stało p rzy jęte w B G B , p ro je k c ie fra n c u sk o -w ło s k im p ra w a o b lig a c y jn e g o i w p ra w ie o b lig a cy jn y m sz w a jca rsk im (zo b . E. T i l l , R. L o n g c h a m p s de B e r i e r , P o ls k ie p r a w o
zo b o w ią za ń , c zęść sz c z e g ó ło w a - p r o je k t w stę p n y w ra z Z m o ty w a m i, L w ó w 1928, s. 236 n .).
4 Z o stał on m .in . o p u b lik o w an y w SP 1999, n r 1-2.
5 Z g o d n ie z art. 22 § 2 p ro jek tu : „ K aż d y w s p ó ln ik o d p o w ia d a za z o b o w ią z a n ia sp ó łk i bez o g ra n ic ze n ia cały m sw o im m a ją tk ie m s o lid a rn ie z p o z o sta ły m i w sp ó ln ik a m i o ra z ze s p ó łk ą ” .
6 T am że , s. 164.
7 P o r. D y o n i a k, F u n k c jo n o w a n ie , s. 69 nn. Z k ry ty k ą sp o ty k a się p rz e d e w szy stk im u stró j w sp ó ln o ści d o ro b k u , k tóry m a być nie d o s to so w a n y d o p o trz e b g o sp o d a rk i ry n k o w e j (por. S o ł t y s i ń s k i, dz. cy t., t. I, s. 5 2 4 n n .). U stró j w s p ó ln o ś c i d o ro b k u z o s ta ł w p ro w a d zo n y po w o jn ie p rzez D e k re t z 25 V 1946 r. (D z .U . R z. P, N r 31, p o z. 196). C o do p o d s ta w ow y ch p rzy czy n je g o w p ro w ad z en ia , m a ją c y c h c z ę s to z a b a rw ie n ie id e o lo g ic z n e , zo b . m .in . A. K i s z ą . P o ls kie p r a w o m a łże ń sk ie m a ją tk o w e , W a rsz a w a 1948, s. 12 n n .). P ra c e nad
w k.c. i k.h., regulujących o d pow iedz ia lność w spólników za długi spółek.
W p raw d zie k.c. p o chodzi z roku 1964, ale został on oparty na p rz ed w o jen
nym k.z. z 1933 r., który zdobył sobie w ysokie uznanie w świecie p ra w n i
czym ze w z glę du na swoje walory m e ry to ry c z n e 8. Nadal obow iązujący k.h.
z 1934 r., który reguluje spółki handlow e, w tym spółkę j a w n ą i k o m an d y to
wą, należy zaliczyć do je d n y c h z w iększych osiągnięć przedw ojennej Komisji
K od y fik a cy jn ej9. A zatem k.r.o. w przeciw ieństw ie do k.c czy też k.h. jest
k o d y fik a c ją p ra w a m a łż e ń s k ie g o z a ró w n o o so b o w e g o ja k i m a ją tk o w eg o trw a ły n iem a lż e p rzez c ały o k re s II R z e c z y p o s p o lite j (C o do ich o g ó ln ej c h a ra k te ry sty k i zob. m .in . J. W i n i a r z,
P ra w o r o d z in n e , W a rsz a w a 1994, s. 18 nn.; M . P i e t r z a k , D ru g a R z e c z p o s p o lita , w:
J. B a r d a c h , B. L e ś n o d o r s k i , M. P i e t r z a k , H isto ria u stro ju i p ra w a p o l
s k ieg o , W arsz a w a 1998, s. 558 n n .). Ich e fek tem b ył p ro je k t p ra w a m a łż e ń sk ie g o o so b o w eg o
z 1929 r. o raz m a łż e ń sk ie g o p ra w a m a ją tk o w e g o z 1934 r. O b a p ro jek ty nie w eszły je d n a k w ż y c ie . Z d u ż ą k ry ty k ą sp o tk a ł się z w ła s z c z a ze stro n y śro d o w is k k ato lick ich p ierw szy z p ro je k tów (C o d o je g o k ry ty k i zo b . m .in . A n k ie ta w sp r a w ie p r o je k tu p ra w a m a łże ń sk ie g o u c h w a lo
n e g o p r z e z K o m isję K o d y fik a c y jn ą , L u b lin 1932; I. C z u m a, O g ó ln e u w a g i o p r o je k c ie p r a w a m a łż e ń s k ie g o K o m is ji K o d y fik a c y jn e j R .P ., P o z n a ń 1931; S. B i s k u p s k i, O now e p r a w o m a łż e ń s k ie w P o ls c e , W ło c ła w e k 1932; K. K a r ł o w s k i , U w agi o p r o je k c ie p ra w a m a łż e ń s k ie g o K o m is ji K o d y fik a c y jn e j, P o z n a ń 1932. Z p e w n o śc ią na o d d z ie ln e o p ra co w a n ie
z a s łu g u ją z a rz u ty s ta w ia n e p ro je k to w i). W y d aje się, iż m ia ż d żą ca k ry ty k a, z k tó rą sp o tk a ł się p ro je k t m ałż e ń s k ie g o p ra w a o s o b o w eg o , w p ły n ę ła p o śre d n io na brak re g u la cji u staw o w e j m a ją tk o w e g o p ra w a m a łż e ń s k ie g o w o k re sie II R z e c z y p o s p o lite j.
8 P o r. W . C z a c h ó r s k i , Z o b o w ią z a n ia , za r y s w y kła d u . W arsz a w a 1994, s. 14 n. Co d o o c e n y k .c. z 1964 r., zo b . J. S k ą p s k i, K o d e k s c y w iln y z 1964 r. B la ski i c ie n ie k o d y fi
k a c ji o ra z j e j p e r s p e k ty w y , K P P 1 (1992), z. 1-4, s. 7 4 nn.; zob. także: Z. R a d w a ń s k i , P ra w o c y w iln e - c z ę ś ć o g ó ln a . W a rsz a w a 1993, s. 31. U p ra w n io n a w y d a je się być teza. iż
p o lsk ie p ra w o p ry w a tn e w o k re sie P R L , sp o śró d in n y ch d z ie d z in p raw a, w n a jm n ie jsz y m sto p n iu z o s ta ło sk a ż o n e p ie rw ia stk ie m id eo lo g ic z n y m d z ię k i re zu lta to m p rac p rz e d w o je n n e j K o m isji K o d y fik a c y jn e j. P o r. G. J ę d r e j e k , P ra w o p r y w a tn e w K a to lic k im U n iw e rsy te c ie L u b e lsk im
w la ta c h 1 9 1 8 -1 9 5 2 , w: P ra w o w K a to lic k im U n iw e rsy te c ie L u b e lsk im w la ta c h 1 9 1 8 - 1952,
w: P ra w o - k u ltu ra - u n iw e r sy te t, 80 la t o śr o d k a p r a w n ic z e g o K U L , red. A. D ęb iń sk i, L u b lin 1999, s. 239 n. W arto p rz y ty m z a z n a c z y ć , iż g łó w n y m tw ó rc ą k.z. z 1933 r. b y ł w y b itn y c y w ilis ta , p ro fe s o r K a to lic k ie g o U n iw e rsy te tu L u b e lsk ie g o i U n iw e rsy tetu Ja n a K a zim ierz a we L w o w ie , R o m an L o n g c h a m p s d e B e rie r (co do o so b y u c zo n e g o zo b . m .in. A. D ę b i ri s k i,
P ra w o w K a to lic k im U n iw e rsy te c ie L u b e lsk im . H isto ria i w sp ó łc ze sn o ść , L u b lin 1999.
s. 6 0 nn.; G. J ę d r e j e k , R o m a n L o n g c h a m p s d e B e r ie r , „ P rzeg ląd U n iw e rsy tec k i K U L ” 1999, n r 4, s. 12, 17.
9 Z o b . D z .U . z 1934 r., N r 57, p o z. 5 0 2 . P o ls k a k o d y fik a c ja w zo rem k o d ek su h a n d lo w eg o n ie m ie c k ie g o z o sta ła o p a rta na tzw . p o d m io to w e j k o n c ep c ji p ra w a h an d lo w eg o , z g o d n ie z k tó rą p ra w o h an d lo w e je s t p ra w em sta n u k u p ie c k ie g o . P o r. J. N a m i t k i e w i c z , Z a rys p ra w a
h a n d lo w e g o , W a rs z a w a 1934, s. 11; A . S z c z y g i e 1 s k i, Z a s a d y p r a w a h a n d lo w eg o , t.
I, W a rsz a w a 1947, s. 14. O d u ż e j w a rto ś c i k o d e k su św ia d c zy fak t, iż n ig d y w cało śc i nie z o s ta ł u c h y lo n y , sta n o w iąc po d z ie ń d z is ie js z y p o d sta w o w e ź ró d ło p ra w a h a n d lo w e g o (A rt. VI p rz e p is ó w w p ro w a d z a ją c y c h k o d e k s c y w iln y z 1964 r. u c h y lił k o d ek s h a n d lo w y , p o z o staw ia ją c w m o c y w ię k sz o ść je g o p rz e p isó w , w tym p rz e p isy re g u lu ją c e sp ółki h a n d lo w e . P o w sta łe po
niedostosow any do potrzeb gospodarki rynkow ej. C elem artykułu nie jest
jednak zaproponow anie now ej regulacji stosunków m a jątkow yc h m iędzy m a ł
żonkami. Z agadnienie to, niezw ykle skom plikow ane, w y m ag a p o g łęb io n y ch
długotrw ałych badań, gdyż dotyczy praktycznie znacznej części s p o łe c z e ń
stwa. R ozw a żania b ęd ą p row a dzone na podstaw ie istniejącego stanu p ra w n e
go. G łów nym celem o pracow ania jest w skazanie m ożliw ości „ p o g o d z e n ia ”
przepisów k.c. i k.h., które zm ierzają do zapew nienia ja k najlep sz y ch w a ru n
ków realizacji roszczeń przez w ierzycieli spółek osobow ych oraz p rz episów
k.r.o., które ch ro n ią w znacznym stopniu w spólny m ajątek m ałżonków .
3.
R ozw ażania b ę d ą pro w a d zo n e przy założeniu, iż m ałżonków o b o w iąz u je
ustrój ustawowy, czyli w spólności dorobku. P ow staje on z ch w ilą zaw arcia
małżeństwa, jeżeli m ałżonkow ie nie zawarli intercyzy w pro w ad za ją cej ustrój
um owny, i obejm uje trzy majątki: m ajątek w spólny, m ajątek odrębny żony
i odrębny m ę ż a 10 U w agi dotyczące ustroju ustaw ow ego b ę d ą rów nie ż o d n o
siły się i do ustroju m ajątkow ego u m ow nego, który z jed n ej strony nie d o p ro
wadzi do w y e lim inow ania m ajątków odrębnych przez um o w ę ro z szerz ając a
wspólność ustawową, a z drugiej strony nie spow oduje likw idacji m ajątku
w spólnego przez w p row adze nie u m ow nej rozdzielności m ajątkow ej. Ż ad n e
problem y dotyczące zaspokajania roszczeń z m ajątków m ałżo n k ó w nie w y s tą
pią w ustroju rozdzielności m ajątkow ej. R o zw a żan ia b ę d ą dotyczyły m o ż li
wości zaspokajania w ierzytelności c y w iln o p ra w n y c h 11. Z godnie z art. 144
1989 r. sp ó łk i h an d lo w e p o d le g a ją zatem p rz ed w o je n n ej k o d y fik a c ji, p o r. m . in. K. K r u c z a 1 a k, P ra w o h a n d lo w e - z a r y s w y kła d u , W a rsz a w a 1996, s. 26 n .). U c h w a lo n e tak że z o stały u staw y sz c ze g ó ło w e, k tó re m ia ły u sp ra w n ić o b ró t g o sp o d a rc z y . I tak p rz y ję tą m .in . : u staw ę z 5 II 1924 r. o o c h ro n ie w y n a la z k ó w , w zo ró w i z n ak ó w to w a ro w y ch (D z .U . N r 31, p o z. 306), u staw ę z 2 V III 1926 r. o z w a lc z a n iu n ie u c z c iw e j k o n k u re n c ji (D z .U . N r. 97, p o z. 5 59). u sta w ę z 14 V 1926 r. o p ra w ie a u to rs k im (D z .U . N r 48, p o z. 28 6 ). W d ro d z e ro z p o rz ą d zeń P re z y d en ta R P p rz y ję te z o stały : P ra w o w e k slo w e (ro z p o rz ą d z e n ie z 14 X I 1924 r. -D z.U . N r 100, p o z. 9 2 6 ) i p ra w o c ze k o w e (ro z p o rz ą d z e n ie z 14 X I 1924 r. - -D z .U . N r 100, p oz. 9 27). Po ro k u 1989 p o d ję te z o stały p ra ce z m ie rz a ją c e do z a s tą p ie n ia p rz e d w o je n n e j k o d y fik ac ji n o w y m ź ró d łem p ra w a h a n d lo w e g o . W e fek c ie p o d ję ty c h p ra c p o w s ta ł 31 m arc a 1999 r. w sp o m in a n y ju ż w p ra cy p ro je k t u sta w y - P raw o sp ó łe k h a n d lo w y c h . Ja k p rz y z n a ją sam i au to rz y , p ro jek t nie z m ie n ia isto ty sp ó łk i ja w n e j. P rz y ję te trafn e ja k się w y d a je -zm ian y d o ty czą: m .in . z d e fin io w a n ia term in u : „ p rz e d się b io rstw o w w ię k sz y m ro z m ia rz e ” , u m o cn ie n iu u leg ła ró w n ie ż p o d m io to w o ś ć p ra w n a s p ó łk i ja w n e j p o p rz e z w y ra ź n e p rz y z n a n ie je j zd o ln o ści do n a b y w a n ia w ła sn o śc i n ie ru c h o m o ś c i i p ra w rz ec z o w y c h (art. 7).
10 C o do re g u la cji sto su n k ó w m a ją tk o w y c h m ię d z y m a łż o n k am i zo b . m .in . T . S m y- c z y ń s k i, P ra w o ro d z in n e i o p ie k u ń c z e , W a rsz a w a 1997, s. 45 nn.
11 C o d o m o żliw o śc i z a s p o k a ja n ia w ie rz y te ln o śc i p u b lic z n o -p ra w n y c h ja k np. z o b o w ią z a nia p o d atk o w e, zo b . m .in . J. I g n a t o w i c z , P ra w o ro d z in n e - z a r y s w y kła d u , W a rsz a w a
k.h., jeśli dział regulujący spółkę k o m a n d y to w ą nie zaw iera przepisów od
m iennych, do spółki k o m an d y to w ej stosuje się odpow iednio przepisy o spółce
jaw ne j. D latego też w szystkie uw agi dotyczące spółek jaw n y c h b ęd ą się co
do zasady odnosiły rów nież i do spółek kom andytow ych. O pracow anie zosta
ło po d zielo n e na kilka części. O prócz uw ag wstępnych zostały przedstawione
zasady za spokajania roszczeń przez w ierzycieli spółki oraz zasady zaspokaja
n ia roszczeń z m a jątków m ałżonków zgodnie z postanow ieniam i k.r.o. W czę
ści czw artej zaw arte zostały postulaty de lege fe r e n d a , dotyczące zaspokajania
roszczeń z m a jątków m ałżonków - w spólników . Artykuł zam yka zestawienie
n ajw ażn iejszy c h w niosków .
II
1.
Z godnie z art. 864 k.c. za zobow iązania spółki cyw ilnej wspólnicy
o dpow ied z ia ln i są solidarnie. O z nacza to, iż w ierzyciele m o g ą żądać zaspoko
j e n ia sw oich roszczeń zarów no z m ajątku spółki, ja k i z m ajątków osobistych
m ałżonków , w tym i z m ajątków m ałżo n k ó w - w spólników. Należy przy tym
podkreślić, iż zw rot „zob o w iąza n ia spółki” jest jedynie użytecznym skrótem
ję z y k o w y m , albow iem spółka cyw ilna zgodnie z przew ażającym poglądem
doktryny nie jest w y p o s a ż o n a w osobow ość p r a w ą 12. Podobnie solidarną
m a ją tk o w a m a łż o n k ó w w o b e c o só b tr z e c ic h , W a rsz a w a 1980, s. 98 nn. P rz e p is a rt. 41 k .r.o
o d n o si się d o z o b o w ią z a ń c y w iln o p ra w n y c h , n a to m ia s t o d p o w ie d zialn o ść m ałż o n k ó w za z o b o w ią z a n ia p u b lic z n o p ra w n e je s t u re g u lo w a n a w u sta w a c h sz cze g ó ło w y ch .
12 P o g lą d , iż sp ó łk a c y w iln a nie je s t o s o b ą p ra w n ą m a c h a ra k te r d o m in u ją c y zaró w n o w p iśm ie n n ic tw ie (p o r. m .in . W . C z a c h ó r s k i, Z o b o w ią z a n ia - za rys w y kła d u . W arszaw a 1994, s. 3 8 3 ). ja k i w o rz e c z n ic tw ie (p o r. m .in . B. M y s z k a, S ta tu s p ra w n y sp ó łk i cyw iln e j
w ś w ie tle o r z e c z n ic tw a S ą d u N a jw y ż sze g o , PS 1994, n r 6, s. 20 nn., o raz M . M o d r z e
j e w s k a , * ' s p r a w ie p o d m io to w o ś c i p r a w n e j i g o s p o d a r c z e j sp ó łk i c yw iln ej, P P H 1995. n r 6. s. 27 n n .). O d m ie n n e s ta n o w isk o z a jm u je A. K lein ( E w o lu c ja in sty tu c ji o so b o w o ś c i p r a w n e j, w: T e n d e n c je ro z w o ju p ra w a p r y w a tn e g o , W ro c ła w 1983, s. 116). Z a p rz y z n a n ie m p o d m io to w o ści p ra w n e j n iek tó ry m p o sta c io m sp ó łek c y w iln y c h w y p o w ie d z ia ła się A. Ję d rz e jew sk a
( T yp y sp ó łk i c y w iln e j, P P H 1993, n r 6, s„ 10 nn.: Isto ta sp ó łk i c y w iln e j j a k o p o d m io tu g o sp o d a rc ze g o . P P H 1993, n r 5, s. 1 n n .: P r ze n ie s ie n ie c zło n ko s tw a w s p ó łk a ch o so b o w y c h , P P H
1994, n r 3, s. 17 nn.: Z a g a d n ie n ia k o n s tr u k c y jn e sp ó łe k o so b o w y c h - c zło n ko s tw o , P P H 1994, n r 2, s. 11 nn. W y d a je się, iż za nie p rz y z n a w a n ie m sp ó łc e c y w iln e j c h a ra k te ru o so b y p raw n ej p rz e m a w ia p rz y ję ty p rz e z p o lsk i sy stem p ra w a tzw . n o rm aty w n y sy stem re g u la cji o só b p raw n y c h , o z n a c z a to . iż z g o d n ie z art. 33 k .c. u sta w o d a w c a m usi w sk azać o k re ślo n e ro d z aje lub też in d y w id u a ln e p o d m io ty , k tó ry m n a d a je o so b o w o ść p ra w n ą (p o r. Z. R a d w a ń s k i .
P ra w o c y w iln e - c z ę ś ć o g ó ln a , W a rsz a w a 19973, s. 158 n.). Ż ad en z p rz ep isó w p ra w a p o lsk ie
odpow iedzialność za zobow iązania w odniesieniu do spółki jaw n e j p rzew iduje
art. 85 § k.h. Spółka jaw na, tak jak i spółka cyw ilna, zgodnie z p rz e w a ż a ją
cym poglądem doktryny, nie je s t w y p o sa ż o n a w oso b o w o ść p r a w n ą 13.
2. Z o bow iązania spółki cyw ilnej, j a k i zobo w ią zan ia spółki ja w n e j d o ty c z ą
wszystkich wspólników, dlatego też zgodnie z art. 778 k.p.c. do eg z ekucji ze
w spólnego majątku spółki praw a cy w ilnego konieczny jest tytuł e g z ek u cy jn y
wydany przeciwko wszystkim w sp ó lnikom , a nie przeciw ko s p ó ł c e 14. Z o b o
wiązaniam i spółki są zo b ow iązania zaciągnięte w im ieniu spółki przez jej
przedstawicieli jak również w ynikając e ze zdarzeń, które d o ty c z ą m ajątku
spółki i jej d ziała ln o ś c i15. Należy w zw iązku z tym odróżniać zo b o w ią zan ia
spółki od zobow iązań indyw idualnych poszczeg ó ln y ch w spólników , za które
wspólnicy o dpow iadają w yłącznie sw oim i osobistym i m a ją tk a m i16. N ależy
zaznaczyć, iż odpow iedzialność solidarna w spó ln ik ó w nie m oże zostać w y łą
czona w drodze czynności praw nej, zaw artej m iędzy w spólnikam i, j a k r ó w
nież na podstaw ie odpow iednich postan o w ień um ow y s p ó ł k i 17. W y d a je się
jednak, iż w um owie pom iędzy w ierzycielem a w spólnikam i m ożna w yłączyć
taką o d p o w ie d z ia ln o ść 18. Przeciw ne stanow isko W. Jurcew icza, w y p o w ie
dziane w stosunku do spółki cyw ilnej w ydaje się zbyt r y g o r y sty c z n e 19.
3. O dpow iedzialność solidarna po stronie w s p ółdłużników - w spólników
oznacza, iż wierzyciel spółki m oże żądać spełnienia całości lub części św ia d
czenia od wszystkich w spólników łącznie, od kilku z nich lub od każ d eg o z
osobna (zob. art., 366 k. c. )20. W ierzyciel m oże zatem zaspokoić się z a
równo z m ajątków spółki ja k i z m ajątków m ałżonków . D oktry n a podkreśla
o so b ą p ra w n ą p o d z ie lił ró w n ie ż w sw o je j u c h w ale z 2 6 s ty c z n ia 1996 r. S ąd N a jw y ż s z y (z o s ta ła on n a stęp n ie p rz ed ru k o w a n a w w ie lu w y d a w n ic tw a c h . Z o b . np. B. K u r z ę p a, S p ó łka
p ra w a c y w iln e g o tv o rz ec zn ic tw ie S ą d ó w P o ls k ic h , K ra k ó w 1997, s. 157 n n .). Z g o d n ie z o rz e
czen iem Sądu: 1. S p ó łk a p ra w a c y w iln e g o n ie m a z d o ln o ś c i p ra w n ej tak ż e w z a k re s ie p ro w a dzo n ej d z ia ła ln o śc i g o sp o d a rc z e j, 2. S p ó łk a p ra w a c y w iln e g o m a z d o ln o ś ć są d o w ą w p o s tę p o w aniu p rz ed sądem g o sp o d arczy m w z a k re sie p ro w a d z o n e j d z ia ła ln o śc i g o sp o d a rc z e j.
13 P o r. m .in . M . A 1 1 e r h a n d. K o d e k s h a n d lo w y z k o m e n ta r ze m , B ie lsk o -B ia ła 1994. s. 57. W o d n ie sie n iu do sp ó łk i ja w n e j u s ta w o d a w c a p o słu g u je się te rm in a m i, k tó re m o g ły b y w sk azy w ać na p o sia d an ie p rz ez sp ó łk ę o so b o w o śc i p ra w n e j (zo b . np. art. 81 k.h.: art. 82 k .h .).
14 P o r. M o j a k, dz. c y t., s. 50.
15 P o r. L o n g c h a m p s d e B e r i e r , Z o b o w ią z a n ia , P o z n a ń 1947, s. 599. 1,1 P o r. S. G r z y b o w s k i , S y stem p r a w a c y w iln e g o , t. III, cz. 2. W ro c ła w -W a rs z a - w a -K ra k ó w 1976, s. 815.
17 P or. m .in . K r u c z a 1 a k, P ra w o , s. 126.
18 P o g ląd taki je s t zg o d n y z z a s a d ą z n a n ą p ra w u rz y m sk ie m u : V o len ti n o n fit in iu ria . 19 O d p o w ie d zia ln o ś ć za zo b o w ią za n ia s p ó łk i c y w iln e j, SP 1985, z. 1-2, s. 198.
je d n a k , iż o d pow iedz ia lność z m ajątków indyw idualnych m ałżonków ma
c h a rak ter pierw otny, ozn a cza to iż od sam ego w ierzyciela spółki zależy czy
będ z ie chciał zaspokoić się z m ajątku spółki, czy też z m ajątków osobistych
w s p ó ln ik ó w 21. A zatem wierzyciel m oże zostać zaspokojony w całości z
m ajątku osobistego je d n e g o ze w spólników . Z godnie jed n ak z przepisem art.
376 k.c. takiem u w spó ln ik o w i będzie przysługiw ało tzw. roszczenie regresowe
w obec pozostałych w sp ó ln ik ó w 2
W ierzycielom spółek osobow ych p rzysłu
guje u p ra w nienie do zajęcia praw przysługujących w spólnikowi na wypadek
w y stąp ien ia ze spółki lub jej rozw iązania w przypadku spółki cywilnej (zob.
art. 870 k.c.) lub praw, którym i w spólnikow i w stosunku do spółki wolno
ro z porządzać, w p rz ypadku spółki jaw nej (art. 117 § 1 k.h.). Następnie w ie
rzyciele m o g ą w ypo w ie d zieć spółkę po spełnieniu szczegółow ych przesłanek,
w y m ien io n y ch w art. 870 k.c. w odniesieniu do spółki cyw ilnej i art. 117 §
2 k.h. w odniesieniu do spółki jaw nej.
4.
N ależy podkreślić, iż istotą solidarności biernej, leżącej po stronie dłu ż
ników , jest u m ożliw ienie ja k najłatw iejszego zaspokojenia sw oich roszczeń
prz ez w ierzycieli23. A zatem ustaw o d a w ca przew idując odpow iedzialność
so lid a rn ą za zo b o w ią zan ia spółki, miał na celu stworzenie jak najlepszych
m ożliw o ści za spokajania roszczeń przez wierzycieli.
III
1.
M o dyfikac ja przez przepisy k.r.o. ogólnych zasad odpowiedzialności
za długi spółki s p o w o d o w a n a je st tym, że przepisy k.r.o. stanow ią w stosunku
21 N a leż y je d n a k z a z n a c z y ć , iż p ro je k t u sta w y - P ra w o sp ó łek h a n d lo w y ch z 31 m arca 1999 r. w p ro w a d z ił je d n a k w o d n ie s ie n iu d o sp ó łe k ja w n y c h z asad ę o d p o w ie d z ia ln o śc i subsy- d ia rn e j z m ają tk ó w o so b isty c h w s p ó ln ik ó w (zo b . art. 31 p ro je k tu ).
2* A zatem w s p ó ln ik , k tó ry w y k o n a ł z o b o w ią z a n ie so lid arn e m oże żąd ać zw ro tu o d p o w ie d n iej c z ę ś c i ś w ia d c z e n ia z m a ją tk ó w o s o b isty c h p o z o sta ły c h w sp ó ln ik ó w . Z g o d n ie z art. 863 § 3 k .c., tak i w s p ó ln ik n ie m o że żąd a ć z a s p o k o je n ia sw o je g o ro sz c z e n ia re g re so w eg o w czasie trw a n ia sp ó łk i z u d z ia łó w p o z o s ta ły c h w s p ó ln ik ó w w m ają tk u sp ółki (tj. w e w sp ó ln y m m ają tk u w s z y s tk ic h w s p ó ln ik ó w ), ani z u d z ia łó w w p o sz c z e g ó ln y c h sk ła d n ik a ch teg o m ają tk u . P rz y s łu g u ją m u je d n a k p o sp e łn ie n iu w y ra ż o n y c h w art. 8 7 0 k .c. p rz esła n ek u p ra w n ien ia do w y p o w ie d z e n ia „ u d z ia łu ” w s p ó łc e. C o d o s p ó łk i ja w n e j zo b . art. 117 k.h.
P o r. K. K o l a ń c z y k , P ra w o rz ym sk ie . W a rsz a w a 1 9 9 7 '\ s. 344. N ależy zazn aczy ć, iż isto ta s o lid a rn o ś c i b ie rn e j ja k i c zy n n e j n ie z m ie n iła się od c zasó w p ra w a rz y m s k ie g o (co do s o lid a rn o ś c i b ie rn e j zo b . D. 45, 2, 3, 1, a co do s o lid arn o ś ci c zy n n ej zob. D. 46. 2, 31, 1).
do przepisów k.c. lex specia lis, a zatem zgodnie z re g u łą lex sp ec ia lis dero-
ga t legi g en era li, uchylają przepisy k.c.24
2. Na podstaw ie art. 41 k.r.o. m ożna w yróżnić następują ce postacie w ie
rzytelności : a) dotyczące m ajątku odrębnego m ałżonka, d łużnikiem jest tylko
ten małżonek, do którego należy m ajątek odrębny, b) do ty c z ą c e m ajątku
wspólnego, ale dłużnikiem jest także tylko jed en m ałżonek, c) d o tyczące
majątku wspólnego, a dłużnikam i są oboje m a łż o n k o w ie 23.
3. O w ierzytelnościach dotyczących m ajątku odrę b n eg o m o żn a m ówić
wówczas kiedy spełnione są dw a kryteria: praw ne i e k o n o m ic z n e 26. To
pierwsze polega na tym, że w ierzytelność w ynika ze stosunku praw nego,
którego przedm iot należy do m ajątku odrębnego, w ra m a ch p o w y ż sz e g o sto
sunku nie następuje przysporzenie na rzecz m ajątku w s p ó ln e g o 27. W arunki
takie spełniają m.in. w ierzytelności zabezpieczone h ip o tek ą lub za sta w em na
przedm iotach należących do majątku odrębnego, czy też w ierzytelności p o z o
stające w zw iązku z prow adzeniem należącego do m ajątku o d rę b n eg o p r z e d
siębiorstw a28. P oja w ia się pytanie, kiedy m ożna pow iedzieć, iż dług dotyczy
majątku odrębnego m ałżonka - dłużnika. P rim a fa c ie nasuną ć się m o g ą dw a
rozwiązania. Po pierw sze m ożna uznać, iż dług dotyczy m ajątku odrębnego
wtedy jeśli w kład do spółki został wniesiony z majątku odrębnego. R o z w ią z a
nie takie musi jed n ak zostać odrzucone. Zgodnie bow iem z p rzytoczonym
już w pracy poglądem doktryny w ierzytelność, a co za tym idzie i dług,
24 P o r. m .in . J. W i n i a r z, w: K o d e k s ro d z in n y i o p ie k u ń c z y z k o m e n ta r ze m , W a rsz a w a 1993, s. 9.
25 P or. J. P i ą t o w s k i, w: S y stem p ra w a ro d z in n e g o i o p ie k u ń c z e g o , W r o c ła w -W a r- s z a w a -K ra k ó w 1985, s. 441 nn.; J. P i e t r z y k o w s k i , w: K o d e k s r o d z in n y i o p ie k u ń c z y
z ko m en ta rzem , W a rsz a w a 1993, s. 248 nn. W d o k o n a n y m p o d z ia le w ie rz y te ln o ś c i na p o d s ta
w ie art. 41 k .r.o . p o m in ię te zo sta ły w ie rz y te ln o śc i z a istn ia łe p rz ed p o w s ta n ie m w s p ó ln o ś c i u staw o w ej, alb o w ie m są o n e p rz ez u sta w o d a w c ę p o tra k to w a n e ta k sa m o ja k w ie rz y te ln o ś c i d o ty czące m ają tk u o d rę b n e g o .
26 P o r. P i ą t o w s k i, dz. c y t., s. 441 nn.; o ra z P i e t r z y k o w s k i, dz. c y t., s. 252. J. P iąto w sk i z w raca u w a g ę n a to, iż je ż e li c h c e m y z a lic z y ć z o b o w ią z a n ie do m ają tk u o d rę b n eg o , to p rz y sp o rz e n ie , k tó re o trz y m u je m a łż o n e k m u si w p ły n ą ć d o m a ją tk u o d rę b n e g o zg o d n ie z z a s a d ą su ro g a c ji. W a rto p rz y tym z au w a ż y ć , iż s ta n o w isk o J ę d rz e je w s k ie j je s t sp rzeczn e z takim p o g ląd e m . A u to rk a ta u w a ża b o w iem , iż z o b o w ią z a n ie d o ty c z y m ają tk u o d rę b n eg o w ted y , k ied y u d z ia ł sp ó łk o w y n a le ży d o m a ją tk u o d rę b n e g o , ró w n o c z e śn ie je d n a k p rzy jm u je, iż zy sk , k tó ry n a le ży uzn ać za su ro g a t p ra w a do z y sk u , p rz y n a le ż y do m ają tk u w sp ó ln eg o na p o d sta w ie a rt. 32 § 2 p k t. 2 k .r.o . (p o r. J ę d r z e j e w s k a , S p ó łk a o so b o w a , s. 511 nn.).
27 Z o b . m .in . P i ą t o w s k i, dz. c y t., s. 450 nn.; P i e t r z y k o w s k i , d z. c y t., s. 252.
dotyczy m ajątku odrębnego wtedy, kiedy m iędzy w ierzytelnością (czy też
długiem ) a m ajątkiem odrębnym istnieją zw iązki praw ne i ekonom iczne.
O takich zw ią zk ac h m ożna m ów ić je d y n ie w w ypadku w niesienia wkładu,
który p o leg a na ustaw ieniu na rzecz spółki praw a do używ ania rzeczy lub też
k o rz y sta n ia z innych praw. N a tom iast w razie w niesienia wkładu polegającego
na p rz en iesien iu praw a w łasności rzeczy istnieją tylko związki ekonom iczne
brak jest n a tom iast zw iązków praw nych, albow iem praw o własności opuściło
odrębny m ajątek m ałżonka - w spólnika. P od o b n ie nie w ystąpią związki p ra w
ne i ek o n o m ic z n e w w ypadku w niesienia przez m ałżonka w kładu p o legające
go na św iad c zen iu usług. W opra co w an iu uznano, iż wierzytelność dotyczy
m ajątku o d rę bnego jedynie wtedy, kiedy w szystkie spółkow e uprawnienia
o b ligacyjne i korporacyjne, o trzym a ne w zamian za w niesienie wkładu, w ejdą
do m ajątku odrębnego m ałżonka - w spólnika \
4.
W w y p a d k u w ierzytelności dotyczącej m ajątku odrębnego przepisy k.r.o.
zna cznie k o ry g u ją w y ra żo n ą w art. 864 k.c. zasadę odpowiedzialności soli
darnej w spó ln ik ó w . Z godnie z art. 41 § 2 k.r.o., jeżeli wierzytelność dotyczy
m ajątku o d rę b n eg o wierzyciel m oże żądać zaspokojenia tylko z majątku od
rę bnego m a łż o n k a oraz z w y n a g ro d zen ia za pracę lub za inne usługi świad
czone oso b iście przez dłużnika, ja k również z korzyści uzyskanych przez
dłużn ik a z je g o praw autorskich twórcy, praw tw órcy wynalazku, wzoru lub
projektu racjonalizatorskiego. M o ż n a sobie w yobrazić wspólników, którzy
w a rto ścio w e p rz edm ioty m ajątkow e prz e k a ż ą do majątku wspólnego, z k tóre
go nie b ę d ą m ogli się zaspokoić w ierzyciele spółki ’ .
29 W sz y s tk ie u p ra w n ie n ia sp ó łk o w e , c zy li p ra w a k o rp o ra c y jn e , „ o g ó ln e " praw a o b lig a c y jn e i w y m a g a ln e w ie rz y te ln o ś c i, w e jd ą w sk ład m a ją tk u o d rę b n e g o w ra zie w n ie sien ia z m ajątk u o d rę b n e g o w k ła d u ze śro d k ó w p o d le g a ją c y c h su ro g a c ji, c zy li p rz ed m io ty m ają tk o w e nabyte p rz ed p o w s ta n ie m w s p ó ln o ś c i u sta w o w e j o ra z p rz e d m io ty m ają tk o w e nab y te p rzez d z ie d z ic z e n ie, z a p is lu b d a ro w iz n ę , ch y b a, że s p a d k o d a w c a lub d a rc z y ń c a inaczej p o sta n o w ił (zob. art. 33 p k t. 1-2 k .r.o . ). Z o b . szerzej: G . J ę d r e j e k. P r z y n a le ż n o ś ć p r a w sp ó łk o w y c h d o m a ją t
k ó w m a łż o n k ó w w sp ó łk a c h o so b o w y c h , PS 1999, n r 11, s. 28 n. C o d o ró ż n y ch zasad p rz y n a
leż n o śc i p ra w sp ó łk o w y c h do m ają tk ó w m a łż o n k ó w zo b . także: A. D y o n i a k. P r z y n a le ż
n o ść d o m a ją tk ó w m a łżo n k ó w u d zia łu w sp ó łc e z o g ra n ic zo n ą o d p o w ie d zia ln o śc ią i akcji,
R P E iS 5 3 (1 9 9 1 ), z. 3. s. 15 n n .; A . J ę d r z e j e w s k a , S p ó łka o so b o w a a m a łże ń sk a
m a ją tk o w a w s p ó ln o ś ć u sta w o w a , K P P 1996, z. 3, s. 511 nn.; S o ł t y s i ri s k i, dz. cy t., t. I.
s. 525 n.
30 O p ie ra ją c się na w y ra żo n e j w art. 353 k .c. z as a d z ie sw o b o d y um ów w ięk sz o ść p rz e d sta w ic ie li d o k try n y d o p u s z c z a m o ż liw o ść p rz e s u n ię c ia p o m ię d z y o k re ślo n y m i m ają tk am i m a łż o n k ów p o s z c z e g ó ln y c h s k ła d n ik ó w m a ją tk o w y c h (p o r. np. P i ą t o w s k i, dz. cyt., s. 393 nn.; W i n i a r z. P r a w o , s. 110 n n .).
5. Drugą grupę stanowią te wierzytelności, które dotyczą majątku w spólnego
małżonków, ale dłużnikiem jest tylko jeden małżonek. Chodzi tutaj o w ierzytel
ności powstałe ze stosunku prawnego, w którym dłużnikiem jest tylko jeden
małżonek, a dług nie dotyczy majątku odrębnego m ałżonka31. P o w yższa p o
stać wierzytelności powstanie w w ypadku w niesienia przez m ałżonka - w sp ó l
nika wkładu z majątku wspólnego lub też wkładu polegającego na świadczeniu
usług.
Wtakiej sytuacji wierzyciel osobisty małżonka m oże zaspokoić się
zarówno z majątku wspólnego, jak i z majątku odrębnego m ałżonka - dłużnika,
nie może zaś zaspokoić się z majątku odrębnego m ałżonka nie będącego dłu ż
n ik ie m ’2. Należy pamiętać, iż sąd może na podstawie art. 41 § 3 k.r.o. ogra
niczyć lub wyłączyć możliwość zaspokojenia się z majątku w spólnego przez
wierzyciela, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków.
6. Grupę trzecią stan o w ią w ierzytelności zw ią zane z m ajątkiem w spólnym ,
gdzie współdłużnikam i s ą oboje m ałżonkow ie. T ak a solidarna o d p o w ie d z ia l
ność m ałżonków będzie w ynikać na p o dstaw ie art. 370 k.c. z faktu za c ią g n ię
cia zobow iązania dotyczącego ich w spólnego m a j ą t k u ’3. W pra k ty c e p o w s ta
nie ona, gdy wkład w n io są oboje m ałżonkow ie, którzy b ę d ą potrak to w a n i
jako jeden wspólnik. Należy uznać, iż w takim w ypadku pow stan ie sytuacja
najbardziej sprzyjająca zaspokojeniu roszczeń przez w ierzyciela. W ierzyciel
taki m oże bow iem zaspokoić się - oprócz m ajątku spółki - ze w szystkich
m ajątków występujących m iędzy m ałżonkam i. Bez znaczenia zatem b ę d ą dla
wierzyciela ew entualne przesunięcia praw spółkow ych m iędzy m ajątkam i
małżonków.
IV
1.
Najbardziej oczyw istym rozw iązaniem w ydaje się poszerzenie zasad
odpowiedzialności za zobo w ią zan ia z m ajątku w spólnego m ałżonków . I tak
A nna Jędrzejew ska, chcąc doprow adzić do pełnej odpow iedzialności m a ją t
kiem wspólnym za zobow iązania spółki za p ro p o n o w ała dw a ro z w ią z a n ia 34.
Zgodnie z pierw szym m odelem znanym p ra w u francuskiem u, obow iąz u je
31 Tamże.
32 Por. P i e t r z y k o w s k i , dz. cyt., s. 248 nn.; I g n a t o w i c z, dz. cyt., s. 109 nn.
33 Tamże.
34 Zob. S potka o s o b o w a , s. 524 nn.; t a ż, D z ia ła ln o ś ć g o sp o d a r c z a a k o n ie c z n o ś ć re fo rm y za s a d o d p o w ied z ia ln o śc i m a łżo n k ó w m a ją tk ie m w sp ó ln y m , PSąd 1995, nr 4, s. 22 nn.
za sada odpow iedzialności m ajątkiem w spólnym za w szystkie zobow iązania
sp ó łk i3'7. T ak a su ro w a odpow iedzialność istnieje we Francji przy przyznaniu
m ałżo n k o m sam odzielnego zarządu m ajątkiem wspólnym . Zaznaczyć jednak
trzeba, iż dla n iektórych czynności p ra w nych o wyjątkow ej doniosłości w y
m a g an a jest zgoda m a łżo n k a36. W praw ie francuskim spółka cyw ilna ma
p rz y z n a n ą oso b o w o ść prawną, n atom iast ustaw ow ym m ałżeńskim ustrojem
m ajątk o w y m jest, tak ja k i w naszym system ie prawa, ustrój wspólności m a
ją t k o w e j37. Drugi m odel w zorow any na pra w ie niem ieckim zakłada, że jeżeli
przed sięb io rstw o zarobkow e w chodzi w skład majątku odrębnego małżonka,
to w ierzyciele takiego p rz edsiębiorstw a m o g ą zaspokoić się także z majątku
w spólnego, jeżeli drugi m ałżonek w yraził zgodę na prow adzenie przedsiębior
s tw a 38. W praw ie niem ieckim , tak j a k i w prawie polskim, spółka cyw ilna
nie m a przyznanej osobow ości praw nej, n atom iast w spólność m ajątkow a jest
u m o w n y m ustrojem m ają tk o w y m 39. P rim a fa c ie postulaty Anny Jędrzejew
skiej w y d a ją się być słuszne. Nie należy je d n a k zapominać, iż ustawodawca
w pro w ad za ją c określony ustrój m ajątkow y m usi mieć na uwadze nie tylko
interesy w ierzycieli m ałżonków , ale i interesy rodziny. W ydaje się, iż p o w y ż
sze zasady o d p o w iedzialności m ajątkiem w spólnym , m ogłyby zostać zrealizo
w ane, g d yby w p ro w ad zo n o n o w ą regulację stosunków m ajątkowych między
m ałżonkam i, co - j a k się zdaje nie nastąpi tak szybko. M oże ponadto w z b u
dzić w ą tpliw ości postulat Jędrzejew skiej pow stan ia katalogu czynności p ra w
nych, które nie p rz ek ra cza ją zw ykłego zarządu, albowiem liczba tych cz yn
n ości jest z de cydow a nie w iększa, niż czynności, które przekraczają zwykły
zarząd. Obecnie, kiedy to ustaw o d a w ca nie w skazał katalogu czynności praw
35 T am że . 36 T am że . 37 T am że .
38 Z g o d n ie z o b o w ią z u ją c y m w n a sz y m s y s te m ie p ra w n y m ro z w iąz an ie m k ażdy z m a łż o n k ó w m o że w y k o n y w ać s a m o d zieln ie zarz ą d m a ją tk ie m w sp ó ln y m , je d n a k ż e do czy n n o ści p rz e k ra c z a ją c y c h z a k re s z w y k łeg o z arz ąd u w y m a g an a je s t zg o d a d ru g ieg o m a łż o n k a (zo b . art. 36 § 2 k .r.o .). D o c za su u z y sk a n ia ta k ie j z g o d y c z y n n o ś ć p ra w n ą o k re śla się m ian e m c zy n n o ści n ie z u p e łn e j (n e g o tiu m c la u d ic a n s), p o n ie w a ż bez w y m a g a n e j z g o d y nie m oże ona w y w o łać ż a d n y c h s k u tk ó w p ra w n y c h (p o r. R a d w a ń s k i , P ra w o , s. 21 8 ). P o w sta ły stan tzw . bez s k u te c z n o ś c i w z g lę d n e j u m o w y sp ó łk i z p e w n o ś c ią n ie je s t k o rzy stn y dla b ezp iec z eń stw a o b ro tu . N a p o d sta w ie b o w ie m art. 189 k .p .c . k a żd y , k to m a in te res p ra w n y , m o że w y stąp ić do sądu z ż ą d a n ie m u s ta le n ia w a żn o ś ci c z y n n o ś c i p ra w n e j (zo b . J. J o d ł o w s k i, Z. R e- s i c h , J. L a p i e r r e , T. M i s i u k - J o d ł o w s k a , P o stęp o w a n ie cyw iln e. W ar s z a w a 1997, s. 22 9 ).
39 Z o b . J ę d r z e j e w s k a , S p ó łka o s o b o w a , s. 5 2 4 nn.; t a ż. D z ia ła ln o ść g o s p o d a r
nych przekraczających zwykły zarząd, takie czynności w skazuje w praktyce
orzecznictw o S N 40. W ątpliwości będ ą nadal istniały dopóki usta w o d a w c a nie
ustanowi pow yższego katalogu czynności p ra w nych p rzekraczających zw ykły
za rzą d 41. Należy przy tym podkreślić, iż w go sp o d arce w o ln orynkow e j k ata
log taki powinien być jak najbardziej zwięzły. D yskusyjny m oże być jedynie
problem , czy czynności przekraczające zw ykły zarząd p o w inny być e n u m e r a
tywnie w yliczone przez ustawę, czy też określone w sposób p rzykładow y.
W arto podkreślić, iż projekt m ajątkow ego praw a m ałżeńskiego z 1934 r.
zawierał w art. 17 przykładow e w yliczenie czynności p ra w nych, p rz e k ra c z a ją
cych zw ykły zarząd, do których zaliczono m.in. zbyw anie i o b ciąż enie n ie ru
chom ości, zaciąganie pożyczek, przyjm ow anie i zrzekanie się spadków itp.42
Należy uznać, iż rozw iązanie przyjęte przez p r z e d w o je n n ą K om isję K o d y fik a
cyjną zasługuje i obecnie na uznanie. W yda je się celow e spo rz ąd ze n ie takiego
katalogu i um ieszczenie w nim jako czynności p rz ekraczającej zw ykły zarząd
wniesienie wkładu przez jed n eg o z m ałżonków z m ajątku w spólnego.
2.
K olejnym rozw iązaniem jest um ieszczenie w kodyfikacji przepisów ,
które b ę d ą chroniły wierzycieli spółki przed czynnościam i praw nym i m a łż o n
ków - w spólników dokonanym i z ich p o k rz yw dzenie m , ł tak p rz edw ojenny
Projekt m ajątkow ego praw a m ałżeńskiego, op ra co w an y przez K arola Lutostań-
skiego, w dziale V zawierał art. 32, zgodnie z którym: „W ierzyciel m ałżonka
niew ypłacalnego lub upadłego może dochodzić swej należności na m ajątku,
który ten darow ał swem u w spółm ałżonkow i w ciągu pięciu lat, p o p rz e d z a ją
cych niew ypłacalność lub w szczęcie p o stępow ania u p a d ło ś c io w e g o ”43. W y
daje się, iż um ieszczenie takich lub podobnych ure g u lo w ań jest zbyt kazuis-
tyczne i niepotrzebne. Zaw arta w k.c. instytucja akcji pauliańskiej operuje
bardzo szeroką fo rm u łą czynności prawnej d okonanej z p o krz yw dzenie m
w ierzycieli44. Zgodnie z art. 527 § 2 k.c. za czynność p ra w n ą d o k o n a n ą z
40 Orzecznictwo to zostało m.in. omówione przez J. Pietrzykowskiego (dz. cyt., s. 228 nn.).
41 Por. m.in. A. S z p u n a r. N a b y c ie w ła sn o śc i n ie r u c h o m o ś c i na r z e c z m a ją tk u w s p ó l n eg o p r z e z je d n e g o z m a łżo n k ó w , „Rejent” 1996. nr 3, s. 9 nn.
42 P ro jek t m a ją tk o w e g o p ra w a m a łże ń sk ie g o o p ra c o w a n y p r z e z p ro fe s o r a K a ro la L u to sta ń -
skieg o . Warszawa 1934, s. 14. 42 Tamże, s. 17 n.
44 Instytucja akcji pauliańskiej spotkała się z olbrzymim zainteresowaniem polskiego piśmiennictwa. Zob. m.in. L. T a r a s z k i e w i c z , T eo ria a k c ji p a u lia ń s k ie j, Warszawa 1891; J. F i e m a, O z a s k a r ża n iu c zy n n o ści d łu żn ik a z d z ia ła n y c h ze sz k o d ą w ie r zy c ie li, Lwów 1937; M. P y z i a k - S z a f n i c k a , O ch ro n a w ie r zy c ie la w r a z ie n ie w y p ła c a ln o ś c i d łu ż n i ka. 1995.
p o k rz y w d zen ie m w ierzycieli należy uznać czynność, w skutek której dłużnik
stał się n iew ypłac alny albo stał się n iew ypłacalny w w yższym stopniu niż był
przed jej d o k o n a n ie m 47. Istnieją ponadto inne instrumenty praw ne przysłu
gujące po k rz y w d zo n y m w ierzycielom , do których m ożna zaliczyć: bez skute cz
ność w z g lę d n ą (art. 59 k.c.), pozorność (art. 83 § lk.c.) oraz uznanie cz yn
ności praw nej za sprz ecz ną z ustaw ą lub m ając ą na celu obejście ustawy (art.
58 § 1 k.c.)46.
3.
T rzecie m o żliw e rozw iązanie polega na stworzeniu tzw. ksiąg rządów
m ałżeńskich. Instytucję tę, nie w ystępując a we współczesnym prawie, przew i
d y w a ły p rz ed w o jen n e projekty m ałżeńskiego praw a m ajątkow ego47. Księgi
miały być ja w n e i dostępne dla każdego, je d y n ie dokum enty stanowiące za
łącznik do w pisu nie były dostępne dla osób trzecich, chyba że za zezw ole
niem sąd u 48. Z go d n ie z projektam i takie księgi miały służyć ujawnieniu w o
bec osób trzecich m ałżeńskich stosunków m ajątkow ych, w przypadkach prze
w id zian y c h p rz ez u staw o d a w cę49. W ątpliw ości dotyczyły jedynie podm iotu,
który m iał p row adzić te księgi. Z godnie z projektem Komisji Kodyfikacyjnej
z 1937 r. księgi takie miał prow adzić sąd grodzki m iejsca zam ieszkania m ał
żo n k ó w (art. 129 projektu), zgodnie n atom iast z projektem opracow anym
prz ez K arola Lutostańskiego miał je p row adzić bliżej nie sprecyzow any urząd
w łaśc iw y dla m iejsca za m ieszkania m ałżonków (art. 83 § 1 projektu). W ydaje
się, iż postulat dotyczący w p ro w ad ze n ia takich ksiąg wart jest rozważenia
obecnie. Z w łasz cza , iż nic nie w skazuje na szybkie zakończenie prac nad
n o w ą k o d y fik a c ją p ra w a rodzinnego. Ponadto wcale nie jest wykluczone, iż
z róż nych p o w o d ó w ustaw o d a w ca m oże nie zm ienić dotychczasow ego ustroju
ustaw o w e g o , którym jest ustrój dorobku. J e d n ą z podstaw ow ych zasad tego
45 C o do s z c z e g ó ło w y c h p rz e s ła n e k z a s to s o w a n ia a k cji p a u lia ń sk ie j zob. A. O h a n o- w i c z, w: S y ste m p r a w a c y w iln e g o , t. III, cz. 1, s. 9 4 4 nn.
46 O g ó ln ie c o d o in stru m e n tó w p ra w n y c h p rz y słu g u ją c y c h p o k rz y w d zo n y m w ierzy cielo m zo b . G . J ę d r e j e k , S p ó łk i c y w iln e z u d zia łe m m a łżo n k ó w a sy tu a cja p ra w n a ich w ierzy cieli
o s o b isty c h , R N P 8 (1 9 9 8 ), s. 63 n.
47 O p ró c z w y m ie n io n e g o ju ż p ro je k tu p ro fe s o ra L u to s ta ń sk ie g o zob. tak że P ro je k t p ra w a
m a łż e ń s k ie g o m a ją tk o w e g o , W a rsz a w a 1937.
48 Z o b . art. 92 p ro je k tu p ro fe s o ra L u to s ta ń s k ie g o i a rt. 135 p ro jek tu z 1937 r. O ba p ro je k ty z a w ie ra ły p o n a d to w ie le p rz e p isó w o c h a ra k te rz e te c h n icz n y m , d o ty cz ąc y c h m .in . sam eg o w p isu , je g o tre ś c i, sk u tk ó w p ra w n y c h , p rz e c h o w y w a n ia d o k u m en tó w b ę d ąc y ch p o d s ta w ą sp o rz ą d z e n ia w p isu , itp.
49 Z g o d n ie z a rt. 127 § 1 p ro jek tu z 1937 r.: „ K aż d y z m ałż o n k ó w m o że zadać u jaw n ie n ia p rz e z w p is d o k się g i rz ą d ó w m a łż eń sk ic h sw y ch sto su n k ó w m ają tk o w y ch , k tó ry ch m oc w obec o só b trz e c ic h p ra w o u z a le ż n ia od teg o u ja w n ie n ia ” (p o d o b n ie sfo rm u ło w a n y z o sta ł art. 82 p ro je k tu a u to rs tw a p ro fe s o ra K a ro la L u to s ta ń sk ie g o ).
ustroju jest ochrona m ajątku w spólnego. A zatem w p ro w ad ze n ie ksiąg sk u tk o
wałoby przesunięciem ryzyka spełnienia zobo w ią zan ia na w ierzyciela. W k się
gach takich, oprócz inform acji o m ałżeńskim ustroju m ajątk o w y m , m o żn a by
było bowiem zawrzeć inform acje dotyczące składu m ajątków m ałżeńskich.
A zatem w sytuacji, gdyby p ra w a spółkow e w c hodziły w skład m ajątku o d
rębnego m ałżonka - w spólnika, wierzyciel w iedziałby, że z o b o w ią zan ie d o ty
czy majątku odrębnego, czego skutkiem są o g raniczone m ożliw o ści z a s p o k o
jenia roszczenia z m ajątku w spólnego. Nie należy rów nie ż za pom inać, iż
jasne określenie przynależności p o szc zególnych składników m ajątk o w y c h do
m ajątków m ałżonków z likw idow ałoby je d n ą z p o d staw o w y c h w ad ustroju
wspólności dorobku. P rze d sta w io n y postulat w p ro w ad ze n ia ksiąg rządów
m ajątkowych jest jed y n ie w s tę p n ą propozycją, która w y m ag a dalszych p o g ł ę
bionych badań.
V
1. Z pew nością istniejące zasady, dotyczące m ożliw ości zasp o k ajan ia r o
szczeń wierzycieli spółki z m ajątku w spólnego m ałżo n k ó w - w sp ó ln ik ó w , nie
chronią w należytym stopniu interesów wierzycieli. W yda je się, iż w y su w a n e
postulaty rozszerzenia o d p o w iedzialności na m ajątek w spólny nie są m ożliw e
do zrealizow ania w obow iąz u ją cy m ustaw o w y m ustroju m ajątk o w y m , którym
jest ustrój dorobku. P o d s ta w o w ą bow iem z a s ad ą tego ustroju je st o chrona
majątku wspólnego. W o b o w iąz u ją cy m stanie praw nym należ ało b y się z a s ta
nowić nad instytucją tzw. ksiąg rządów m ałżeńskich, k tórą p rz ew id y w ały
przedw ojenne projekty m a łże ńskie go praw a m ajątkow ego. D zięki tym k s ię
gom wierzyciel w iedziałby, czy je g o w ierzytelność dotyczy m ajątku w sp ó ln e
go, czy też odrębnego. W p rz ypadku majątku odrębnego sam pon o siłb y r y z y
ko w ynikające z ograniczonych m ożliw ości zaspokojenia rosz cze ń z m ajątku
wspólnego. N iew ątpliw ym w a lorem takich ksiąg byłoby rów nie ż z l ik w id o w a
nie problem ów zw iązanych z określeniem przynależności po szc zeg ó ln y ch
składników m ajątkow ych do m a jątków m ałżonków .
2. Niezależnie jed n ak od zagadnień zw iązanych z zaspo k ajan iem roszczeń
przez wierzycieli z m ajątków m ałżo n k ó w należałoby j u ż teraz podać katalog
czynności praw nych dotyczą cych w spólnego majątku m ałżonków , które p rz e
kraczają zw ykły zarząd. Z p o w o d u n iem ożliw ości podania zupe łne go katalogu
takich czynności n ależałoby uznać za celow e prz y k ła d o w e ich w yliczenie,
wym ieniając m.in. zbyw anie i o b ciążenie n ieruchom ości, zaciąganie p ożyczek,
p rz y jm o w a n ie i zrzekanie się spadków , czy też w reszcie w niesienie wkładu
do spółki z m ajątku w spólnego m ałżonków.
S A T IF Y IN G C L A IM S O F T H E C R E D IT O R S O F P E R S O N A L C O M P A N IE S F R O M T H E P R O P E R T IE S O F T H E P A R T N E R S - D E L E G E F E R E N D A
P O S T U L A T E S
S u m m a r y
T h e p a p e r is d iv id e d in to a fe w o p a rts. A p a rt from the in tro d u c to ry re m a rk s, it has p re s e n ted the p rin c ip le s o f s a tis fy in g the c la im s p u t fo rw a rd by the c re d ito rs o f a c o m p an y , o r the p rin c ip le s o f sa tis y fy in g th e c la im s fro m the p ro p e rtie s o f sp o u ses a cc o rd in g to the re so lu tio sn o f the fa m ily an d w e lfa re c o d e. T he fo p u rth p a rt c o n ta in s so m e de leg e fe r e n d a p o stu late s d e a lin g w ith how to sa tz is fy the c la im s fro m th e p ro p e rties o f sp o u s e s -p a rtn e rs . T eh p ap er c lo s e s w ith a list o f the m o s t im p o rta n t c o in c lu sio n s. C e rta in ly , the p rin c ip les co n ce rn in g the p o s s ib ilitie s o f sa tis fy in g the c la im s o f th e c re d ito rs o f a c o m p a n y from the co m m o n p ro p erties o f s p o u s e s -p a rtn e rs d o n o t p ro p e rly p ro te c t the c r e d ito r s ’ in te res ts. It seem s th at the p o stu lates to e x te n d lia b ility on the c o m m o n p ro p e rty are n ot lik e ly to be im p le m e n ted in the cu rren t p ro p e rty sy te m , th at is the sy ste m o f p ro p e rty . F o r the b asic p rin c ip le o f th at system is the p ro te c tio n o f co m m o n p ro p e rty . U n d e r the c u rre n t legal sy stem o n e sh o u ld c o n sid er the in stitu tio n o f th e so c a lle d b o o k s o f m a rita l p o w e r w h ic h w as p re d ic te d by the p re -w a r p ro jec ts o f m arital p ro p e rty law . O w in g to th o se b o o k s, the c re d ito r w o u ld know w h e th e r his d e b t con- c en rs c o m m o n p ro p e rty o r s e p a rta e p ro p e rty . In the case o f the latter he h im s e lf w o u ld m eet the risk re s u ltin g fro m h is lim ite d p o s s ib ilitie s to sa tisfy the c la im s from co m o n p ro p e rty . The b o o k s, and th a t is th a ir in d u b ita lb e v alu e, w o u ld a lso e lim in a te the p ro b le m s co n n ec te d w ith the d e te rm in a tio n to w h o m p a rtic u la r p ro p e rty c o m p o n e n ts o f the sp o u s es belo n g . In d e p e n d e n tly , h o w e v e r, o f the q u e s tio n s re la te d to the s a tis fa c tio n o f the c la im s by the c re d ito rs from the s p o u s e s ’s p ro p e rtie s o n e sh o u ld p re se n t a c a talo g u e o f legal actio n s now , the actio n s that d eal w ith the c o m m o n p ro p e rty o f the sp o u s es and e x te n d c o m m o n m an a g em e n t. It is im p o s s ib le to g iv e a c o m p le te c a ta lo g u e o f su ch a ctio n s, th e re fo re one sh o u ld d eem it p u rp o se fu l to e n u m e ra te th em , lis tin g , a m o n g o th e r th in g s, se llin g o ff and c h a rg in g im m o v ab le, in cu rrin g lo an s, a c c e p tin g and re lin q u is h in g le g a c ie s, or, e v e n tu a lly , c o n trib u tin g to a c o m p a n y from o n e ’s p ro p e rty .
