Reidar Bertelsen,Przemysław
Urbańczyk,Bogdan Lichy,Zbigniew
Kobyliński
Soløy, okręg Troms. Komuna
Lavangen
Informator Archeologiczny : badania 15, 293-294
W śród zabytków ruchom ych należy w y m ien ić lic z n e fragm enty s z k ie ł, w tym okiennego i naczyniowego» m onety oraz ozdoby /s r e b r n y kolczyk w i- n ogron ow aty/, a tak że n a rzę d z ia żela zn e.
- 293
-N O R W E G I A
SOL0Y, okręg T ram a P o lsk a A kadem ia Nauk Komuna Lavangen Instytut H is to r ii Kultury
M aterialn ej w W arszaw ie Instytut Nauk S połeczn ych U niw ersytetu w T rom s^
B adaniam i k iero w a ł z e stro n y n o rw esk iej dr R eidar B e r te ls e n , z e stron y p o lsk iej d r P r z e m y sła w Urbań czy k , W badaniach u c z e s tn ic z y li te ż m gr m g r Bogdan L ichy i Zbigniew K obyliński. D rugi se z o n badań. F in an sow a ło lokaln e p r ze d sięb io rstw o budowy dróg publicznych. W ielofazow e stan ow isk o o sa d n ic z e - od w c z e sn e g o śre d n io w iecz a do cza só w now ożytnych. Stanow isko p ołożon e j e s t na łagodnym zb o czu doliny polodowcowej w g łę b i fiordu Lavangen ok, 200 ra na w schód od lin ii b rzeg o w ej. C elem w ykopalisk było zbadanie k u ltu ro w o -h isto ry czn ej z a w a r to śc i obiektu w m ie j sc u zagrożon ym z n isz c z e n ie m wskutek lik w id acji n ie b ezp ieczn eg o zakrętu lokalnej d rogi. D rugim celem ek sp ed ycji b yło w ypracow anie i atestow an ie funkcjonowania k om p lek sow ego s y ste m u e k sp lo r a c ji, dokum entowania i ana lizow an ia stan ow isk a w ielow arstw ow ego.
Wykonano 27-m etro w y rów sondażow y w zd łu ż brzegu aktualnej drogi* P r z e c ią ł on kilka obiektów zagłęb ion ych w c a le c , z k tórych jeden ok azał s i ę b yć jam ą śre d n io w iecz n ą wydatowaną zn alezion ym w niej dużym , ka m iennym cię ż a r k ie m tk ack im . W rejon ie p rzew idzian ym pod budowę nowej d rogi, w m ie js c u , w którym son d a że z p op rzed n iego sezo n u wykazały n aj w ię k sz ą m ią ż s z o ś ć układu stratyfik a cyjn ego otw orzono n iew ielk i wykop /3 x 3 m / . W szy stk ie z n a le z isk a /łą c z n ie z drobnym i fragm en tam i k o ś c i/ lokalizow ano trójw ym iarow o w prow adzając n astęp n ie te dane do p a m ięci kom putera p rzy pom ocy zain stalow an ego na stan ow isku te rm in a la . W ten sp osó b pow stanie m atem atyczn y m od el przekopanego o b sza ru }co p ozw oli na autom atyczne u zysk iw anie przekrojów lub planów cięty ch w zdłuż dow ol nej p ła sz c z y z n y , ob razu jących rozkład wybranych rodzajów z n a lezisk .
M im o n iew ielk iej m ią ż s z o ś c i układu stratyfik acy jn eg o /о к . 120 сга / zidentyfikow ano 57 w arstw zw iązanych p rzed e w szy stk im z tr z e m a głów n y m i fazam i o sa d n iczy m i. N a jsta r sz ą tw o rzy ły m . in. r e sz tk i typow ego dla tego rejonu domu słupow ego o ścian ach z darni i dachu pokrytym płatam i kory b rzo zo w ej. W ewnątrz odkryto p alenisk o w jam ie w yłożonej k a m ien ia m i. Obiekt datowano typow ym i d la o k resu w ik iilsk ieg o zabytkam i /f r a g m ent n aczyn ia z k am ien ia m ydlanego, fragm ent kam iennej płyty do p ie c z e nia, sp rzą czk a ż e la z n a / na XI-XIÏ w. Z następnej fazy /k tó r a z braku ch a ra k tery sty czn y ch zabytków wydatowana zo sta n ie w ynikam i an aliz n iea rch eo
-294
lo g ic z n y c h / o d sło n ięto duży, podkow iasty p ie c z kam ieni w ylepionych g llp ą usytuowany w narożniku budowli zręb ow ej. P ie c b y ł w ielok rotn ie użytkow a ny. Do tr z e c ie j fazy /XVIII w . ? / n a leża ły r e sz tk i dwóch poziom ów obiektu
z. podłogam i w yłożon ym i s z e r o k im i d ran icam i. Z naleziono w nich m , ln.
lapoń sk ą ły ż e c z k ę k ościa n ą, p a ciorek bursztynow y i s z e r e g wyrobów z ż e la z a /g łó w n ie nlty ło d z io w e /. Dwie górn e, p rz e m ie sz a n e w arstw y z a w ie r a · ty z n a le z isk a w s p ó łc z e sn e i X IX -w ieczn e.
W tr a k c ie w ykopalisk na b ie ż ą c o prow adzono a n alizy p ed ologtczn e, pal eoblo lo g ie z ne 1 p a le o z o o lo g ic z n e . W szystk a z ie m ia wydobyta z wykopu była przem yw ana na sita c h .
U zyskane m a te r ia ły i dokum entacja znajdują s i ę w T rom s(i Muzeum, Badania na tym o b iek cie n ie będą kontynuowane.
S U D A N
STARA DONG OLA P o lsk a Stacja A rch eo lo g ii śró d ziem n o m o rsk ie j UW w K a irze
B adan iam i k iero w a ł dr Stefan J a k o b lelsk l. W ek sp e d ycji w z ię li u dział; dr W ło d zim ierz G odlew ski /a u to r sp ra w o zd a n ia /, m gr M. Steinborn, m g r A. L elig d o - w ic z , stu d en ci architektury: J .D o b r o w o lsk i i T .R o z - p ęd ow ski o ra z K. Innem е е i S. T ax z H olandii. F in an sow ała Stacja A r ch eo lo g ii śró d ziem n o m o rsk ie j Uni w e rsy tetu W arszaw sk ieg o, P iętn a sty sez o n badań. M iasto i cm en ta rzy sk o śre d n io w iecz n e /V I - XIV w. / . P r a c e koncentrow ały s i ę na c z te r e c h stanow iskach;
1. K o śció ł P ółn ocn y. W se z o n ie tym ca łk o w icie o d sło n ięto 1 przebadano k o ś c ió ł znajdujący s i ę ok oło 1 .0 0 0 m na północny w sch ód od K ościo ła na K olum nach G ranitow ych. J e s t to m ała budowla z c e g ły niepalonej o w y m iarach ł l , 5 x 1 1 ,5 m , w zn iesio n a poza o b sza rem zw artej zabudowy, być m o ż e zw iązan a z p ob lisk im cm en ta rz y sk iem .
K o śció ł Północny z o s ta ł zbudowany na planie k rzyża wbudowanego w kwa rat, z w n ętrzem p odzielonym na d z ie w ię ć m ałych p o m ie sz c z e ń . C z ę ść centralna b yła n iew ątp liw ie zw ień czon a kopułą. Na ścia n a ch zachow ały s ię fragm en ty m a lo w id eł /p o s ta ć s ie d z ą c a 1 p o sta ć s to ją c a / pochodzący с
najprawdopodobniej z ХШ w ieku. Drobne zn a lezisk a potw ierdzają, tak późną datę ow ego obiektu.
2. Groby sk a ln e, W pobliżu w io sk i E l G addar, około 2 km na północny w schód od w czesn y ch k ościołów D ongoll o d sło n ięto w tym se z o n ie grób skalny /R T . 2 / , który znajduje s i ę w pobliżu grobu R T . 1, o d sło n iętego w roku .1970. Szyb grobow y z e stop n iam i wykutymi w sk a le prow adzi od zachodu do dwóch m afych, rów n oległych do s ie b ie , kom ór grobowych.
