Zróżnicowane tempo erozji rzecznej w polskich Karpatach zewnętrznych: wskaźnik młodych ruchów tektonicznych?

Geologiczny, vol. 47, nr 9, 1999

nie na Karpatach utworach badenu (Zuchiewicz, 1998) i

górnego pliocenu (Tokarski

&

Zuchiewicz, 1998).

We wszystkich analizowanych przypadkach osie S hmax

układają się

na

ogół

poprzecznie

względem rozciągłości

struktur

fałdowych.

Literatura

BAUMGART-KOTARBA M. 1996 - On origin and age ofthe Orava Basin, West Carpathians. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 30: 101-116.

DĘBSKI W, GUTERCH B., LEWANDOWSKA H. & LABAK P. 1997

- Earthquake sequence in the Krynica region, Western Carpathians, 1992-1993. Acta Geophys. Pol., 45: 255-290.

GUTERCH B. 1997 - Western Carpathian seismic events recorded in Poland. Prz. Geol., 45: 1075-1076.

HENKIEL A. 1977 - Zależność rzeźby Karpat Zewnętrznych od budowy geologicznej jednostek fliszowych i ich głębokiego podłoża (na przykładzie wschodniej części Karpat polskich). Rozpr. habilit. UMCS, Lublin: 1-100.

JAROSIŃSKI M. 1997 - Rozwarstwienie współczesnego pola naprę­ żeń w zachodniej części polskich Karpat zewnętrznych. Prz. Geol., 45: 768-776.

KLIMASZEWSKI M. 1966 - Views on the geomorphological deve-lopment of the Polish West Carpathians during the Quaternary. [W:] Geomorphological Problems of Carpathians, II, PWN, Warszawa: 51-88.

LASKOWSKA-WYSOCZAŃSKA W. 1995 -Neotectonic and glacial control on geomorphic development of middle and eastern parts of the Sandomierz Basin and the Carpathian margin. Folia Quatern., 66: 105-122.

NIEDZIAŁKOWSKA E. & SZCZEPANEK K. 1993-94 - Utwory pyłowe vistuliańskiego stożka Wisły w Kotlinie Oświęcimskiej. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 27-28: 29-44.

OSZCZYPKO N. & ŚLĄCZKA A. 1985 - An attempt to palinspastic reconstruction ofNeogene basins in the Carpathian Foredeep. Ann. Soc. Geol. Pol., 55: 55-75.

POMIANOWSKI P. 1997 - Tectonics ofthe Orava - Nowy Targ Basin. Prz. Geol., 45: 1097-1098.

RĄCZKOWSKI W., WÓJCIK A. & ZUCHIEWICZ W. 1984 - Late N eogene-Quaternary tectonics of the Polish Carpathians in the light of neotectonic mapping. Tectonophysics, 108: 51-69.

STARKEL L. 1972 - Karpaty Zewnętrzne. [W:] M. Klimaszewski (red.), Geomorfologia Polski, T. 1, PWN, Warszawa: 52-115. STARKEL L. (red.) 1980 - Mapa geomorfologiczna Polski 1: 500 000. IG i PZ PAN, Warszawa.

TOKARSKI A. K. 1978 - O czwartorzędowym ciosie i uskoku w Kotlinie Sądeckiej (Zachodnie Karpaty Zewnętrzne). Rocz. Pol. Tow. Geol., 48: 509-516.

TOKARSKI A. K. & ZUCHIEWICZ W 1998 - Popękane klas ty w stożku Domańskiego Wierchu: przyczynek do rekonstrukcji ewolucji pola naprężeń w rejonie Kotliny Orawskiej (Karpaty) podczas neogenu i czwartorzędu. Prz. Geol., 46: 62-66.

WIEJACZ P. 1994 - An attempt to determine tectonic stress pattern in Poland. Acta Geophys. Pol., 42: 169-176.

WÓJCIK A. 1989 - Systemy teras rzecznych dorzecza Koszarawy w Beskidzie Żywieckim i ich związek z ruchami tektonicznymi. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 22 (1988): 21-45.

ZUCHIEWICZ W 1987 - Evolution ofthe eastern Beskid Niski Mts. and morphotectonics ofthe Polish Carpathians. Z. Nauk. AGH, Kwart. Geologia, 13: 3-167.

ZUCHIEWICZ W. 1991 - On different approaches to neotectonics: A Polish Carpathians example. Episodes, 14: 116-124.

ZUCHIEWICZ W. 1995 - Selected aspects of neotectonics of the Polish Carpathians. Folia Quatern., 66: 145-204.

ZUCHIEWICZ W. 1997 - Neotektonika wschodniej części Karpat polskich w świetle analiz morfometrycznych. [W:] M. Łanczont (red.), Glacjał i peryglacjał Kotliny Sandomierskiej i Przedgórza Karpat w okolicy Przemyśla, Wyd. UMCS, Lublin: 45.

ZUCHIEWICZ W. 1998 - Cenozoic stres s field and jointing in the outer West Carpathians, Poland. 1. Geodynamics, 26: 57-68.

Zróżnicowane

tempo erozji rzecznej w polskich Karpatach

zewnętrznych:

wskaźnik młodych

ruchów tektonicznych?

Witold

Zuchiewicz*

Tempo erozji rzecznej obliczone dla wybranych segmentów dolin polskich Karpat zewnętrznych wykazuje

wartości zróżnicowane

zarówno w poszczególnych piętrach czwartorzędu, jak i różnych

jednostkach fizjograficznych

.

U schyłku

plejstocenu obserwuje się

wzrost tempa rozcinania cokołów

skalnych tarasów wzdłuż czół

niektórych nasunięć. Uśrednione prędkości

erozji rzecznej dla całego

czwartorzędu są

natomiast porównywalne z długookresowym

tempem podnoszenia izostatycznego Karpat zewnętrznych.

Słowa

kluczowe: tempo erozji rzecznej,

czwartorzęd, neotektonika, polskie Karpaty Zachodnie

Witold Zuchiewicz -

Variable rates of fluvial erosion in the

Polish

Outer Carpathians as an indicator of young tectonic

move-ments (southern Poland). Prz. Geol., 47: 854-858.

S u m m ary

.

Rates ojriver downcutting, calculatedjor selected segments ojthe Polish Carpathian rivers in different time intervals,

are differentiated both in time and space, increasing however in late Pleistocene times injrontal parts ojsome nappes. Average rates oj

downcutting in the whole oj the Quaternary are, in turn, comparable to those ojlong-term isostatic uplift oj the Western Carpathians

.

Key words: rates oj river downcutting, Quaternary, neotectonics, Polish Western Carpathians

Ruchy nasuwcze w polskim segmencie Karpat

zew-nętrznych były

efektem

ukośnej

konwergencji

płyt

północ-*Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytet

Jagielloński,

ul. Oleandry 2A, 30

-

063 Kraków; e-mail: witold@ing.uj.edu

.

pl

noeuropejskiej i

panońskiej

(Oszczypko

&

Ślączka,

1985),

w

większości zakończonej

u

schyłku

miocenu. Ruchy

nasuwcze

przebiegały

nieprzerwanie

między środkowym burdygałem

i serrawalem, z

prędkością zmieniającą się

od

7,7 do 12,3 mm1rok, maksymalnie

osiągając

20 mm/rok

(Oszczypko, 1998). Prowadzone ostatnio analizy

zbilanso-(m) RÓŻCE 150 130

A

~Tó

RÓŻCE 120 100 (m) 100 80 60 40 20 O 60 40 20 60 40 20 O

I::::::

::

:

l~~~u~~~

llTTTTTTl deluwia

lWililJ

slopewash sediments

• eratyki , erratic boulders

Przegląd

Geologiczny, vol.

47,

nr

9, 1999 ~ pokrywy soliflukcyjne

~ solif/uction covers

m;:ijj

,;" ;;;;;;

~jj

lless

loess

- -cokół skalny

rock base

---.5l-współczesne koryto rzeki recent river bed

(m) 80 60 40 20 O 60 40 20 O

Ryc. 1.

Schemat klimatostratygraficzny czwartorzędowych osadów rzecznych i stokowych w dolinie Dunaj-ca: A - Beskid Sądecki, B - Pogórze Łącko-Podegrodzkie, C - Kotlina Sądecka, D - Beskid Wyspowy, E - Pogórze Ciężkowickie

Fig. 1.

Climatostratigraphic subdivision ofQuatemary fluvial and slope sediments in the Dunajec river valley: A - Beskid Sądecki Mts., B - Łącko-Podegrodzie Foothills, C - Nowy Sacz Basin, D - Beskid Wyspowy Mts., E - Ciężkowice Foothills. Names above individual terraces refer to c1imatostratigraphic stages distingu-ished in the Polish Quatemary

wanych przekrojów geologicznych przez omawiany

frag-ment Karpat

sugerują, iż jedyną możliwość

deformacji

tektonicznych w pliocenie i

czwartorzędzie stwarzało

uak-tywnienie

wewnętrznych części

orogenu w strefach

nasu-nięć

pozasekwencyjnych, wstecznych

nasunięć

w

obrębie

płaszczowiny śląskiej

oraz niektórych uskoków (m.in.,

Roure i in., 1993; Decker i in., 1997). Minimalne,

szacowa-ne

wielkości wypiętrzenia

izostatycznego Karpat

zew-nętrznych

w trakcie ostatnich 10-11 mln lat

wynoszą

od

ok. 1000 m w Beskidach Zachodnich do 260-360 m na

Pogórzu Karpackim (Oszczypko, 1996).

Mierzone geodezyjnie tempo ruchów pionowych w

Karpatach polskich zmienia

się

od O do

+

1 mm/rok

(Czar-necka, 1986; Nikonov i in., 1987); ruchy poziome,

zanoto-wane jak dotychczas tylko w

pienińskim

pasie

skałkowym,

osiągają prędkość

ok. 0,5 mm rocznie

(Ząbek

i in., 1993)

.

Doliny Karpat

zewnętrznych zawierają

5-9 stopni

tara-sów wieku

czwartorzędowego. Większość

tarasów

plejsto-ceńskich

to

tarasy

skalno-osadowe

lub

typu

complex-response (Bun, 1990); jedynie naj

młodsze

tarasy

vistuliańskie

oraz

holoceńskie,

za

wyjątkiem

stref

Beski-(mma" 1,0 0,5 0,1 0,05 0,01 (mma 1,0 0,5 0,1 0,05 0,01 (mma 1,0 0,5 0,1 0,05 0,01 (mma 1,0 0,5 0,1 0,05 0,01 ~ 10 100 Ka BP 10 100 Ka BP 10 100 Ka BP , 10 100 Ka BP SOŁA

r--II I

2500 1 RABA

r--'D

In

, 2500 1 BIAŁA r

-n

2500 1 WISŁOK

r-n

I

2500 1 S KAWA : - '

n

1

1

1

, 10 100 2500 Ka BP DUNAJEC

,..-r-I

10 100 2500 Ka BP WISŁOKA ,.-r-J

,

In

10 100 2500 Ka BP SAN .--

r-n

10 100 2500 Ka BP

du

Sądeckiego;

por. Zuchiewicz, 1984; Starkei, 1985),

są

tarasami akumulacyjnymi

włożonymi.

Schemat

klima-tostratygraficzny

różnowiekowych

pokryw tarasów w

pol-skim segmencie Karpat

zewnętrznych

przedstawia ryc. l,

zestawiona na podstawie

badań

autora w dolinie Dunajca.

Profile

podłużne cokołów

skalnych tarasów

skal-no-osadowych

często ujawniają konwergencję,

dywergen-cję, względnie

pochylenie,

sugerując rolę

czynnika

tektonicznego (np. Zuchiewicz, 1984; Henkiel i in., 1988,

Wójcik, 1989). Ponadto, rozmiary i tempo rozcinania

cokołów

tarasów o porównywalnym wieku w

różnychjed­

nostkach morfotektonicznych są różne (por. ryc. 2, 3).

Sumaryczne rozmiary

czwartorzędowego rozcięcia

erozyjnego

cokołów

skalnych tarasów skalno-osadowych

w polskich Karpatach

zewnętrznych zmieniają się

od

kil-kudziesięciu do ok. 150 m (Zuchiewicz, 1984, 1987), a

obliczone dla kolejnych pięter czwartorzędowych prędko­

ści

rozcinania

mieszczą się

w przedziale 0,15 do 2,0

mm/rok (Zuchiewicz, 1998).

Znajomość

tempa erozji rzecznej

umożliwia

zrozumie-nie ewolucji krajobrazu, warunkowanej przez czynniki

kli-matyczne i tektoniczne (Schumm, 1977; Young &

McDougall, 1993; Starkei, 1994).

Zróżnicowanie prędko­ ści

wcinania

się

rzeki

wzdłuż

jej profilu

podłużnego

umo-żliwia rekonstrukcję układu

przestrzennego struktur

podnoszonych tektonicznie (Burbank i in., 1996; Granger i

Ryc. 2. Tempo

czwartorzędowego

rozcinania

cokołów

skalnych tarasów rzecznych w dolinach

rzek

rozcinających

podnoszone neotektonicznie

morfostruktury polskich Karpat

zewnętrznych

(według

Zuchiewicza, 1998; zmodyfikowane). Linie

pogrubione

oznaczają średnie prędkości

erozji

wgłębnej

w

całym czwartorzędzie

Fig. 2. Rates of Quatemary downcutting of straths in

those sgments of the Polish Carpathian rivers that

dissect neotectonically uplifted structures (based on

Zuchiewicz, 1998; modified). Solid lines denote

ave-rag e rates of fluvial erosion in the whole of

Quater-nary

in., 1997). Tempo erozji rzecznej

zależy

w

głównej

mierze

od

zmienności

czynników klimatycznych w kolejnych

cyklach glacjalno-interglacjalnych (por.

dyskusję

w

Star-keI, 1985, 1994), ale jego

zróżnicowanie

przestrzenne w

obrębie

tej samej strefy klimatycznej

może być

kontrolo-wane przez tendencje tektoniczne. Rozcinanie

wąskich

koryt rzecznych

było

ograniczone do wczesnych faz

inter-glacjałów, następujących

po fazie rozcinania pokryw

pery-glacjalnych i glacifluwialnych w

późnym

glacjale

wcześniejszego

zlodowacenia (Starkel, 1985).

Rycina 2 przedstawia

prędkości

rozcinania

cokołów

tarasów w tych segmentach rzek Karpat

zewnętrznych,

które

rozcinają

struktury elewowane w pliocenie i

czwarto-rzędzie. Należą

do nich

przełomy: Soły

przez Beskid

Mały,

Skawy i Raby przez Beskid

Żywiecki,

Dunajca przez

Beskid

Sądecki, Białej

Dunajcowej przez Pogórze

Ciężko­

wickie,

Wisłoki

przez Pogórze

Strzyżowskie, Wisłoka

przez

brzeżną część

Beskidu Niskiego oraz Sanu przez

Bieszczady Niskie.

Zróżnicowane

tempo rozcinania

róż­

nych obszarów zachodniego segmentu polskich Karpat

zachodnich w porównywalnych

interwałach

czasowych

ilustruje ryc. 3. Tarasy

holoceńskie ujawniają obecność cokołów

skalnych jedynie w osiowych strefach elewacji

neotektonicznych, a

największe

tempo ich rozcinania

zanotowano w Beskidzie

Sądeckim

oraz

wzdłuż północnej krawędzi

wschodniej

części

Beskidu Niskiego.

Uśrednio-mm/rok 2,0 1,5

CD

1,0 GÓRNA SOŁA 0,5 o,l::1-+---!--!+oI----++Fl 0,107 0,05 r - - l Karpaty wewnętrzne ~ Inner Carpathians

r - - l pieniński pas skałkowy

L-...J Pieniny Klippen 8elt

r - - l płaszczowina magurska

~ Magura nappe

ł7""""/l płaszczowina śląska

IL...LJ Silesian nappe

mrrmn

jednostka przedmagurska WJlUl1I Fore-Magura lone

~ jednostki grybowska i dukielska (nierozdzielone)

~ Grybów and Dukla units

r - - l jednostka podśląska

L---.J sub-Silesian unit

[]I[]

płaszczowina skalska

Skole nappe

• wulkanity mioceńskie

• • Miocene volcanites

~ molasy mioceńskie

~ Miocene molasses

~ skały mezozoiczne i paleozoiczne platformy epiwaryscyjskiej

I::::=::j Mesoloic and Palaeoloic strata ot the Epivariscan Platform

~ nasunięcia główne

~ principal thrusts

/

~~~~~~~~at~~~:~;~ne

_ uskoki

taults

f7\ obszary testowe, dla których obliczono

~ tempo erozji rzecznej w czwartorzędzie

test areas mm/rok 2,0 1,5

@

1,0 KAMIENICA NAWOJOWSKA 0,5 (POPARDOWA -NAD KAMIONKĄ) 0,1 0,05ł---.;-.-....,.++II-+--iI+ł 0,061 0,01 '----,---,--,---.J'----,.-LU.L-4-J.f-JI-4--510 100 50010002000 Ka

®

KOTLINA JElEŚNI J---1-+---++łIH 0,08 mm/rok 2,0 1,5 1,0 0,5 0,1 0,05 0,01 mm/rok 2,0 1,5 1,0 0,5 0,1 0,05 0,01 mm/rok 2,0 1,5 1,0 0,5

®

6

POPRAD (PODOLINEC - MNIS EK)

r -0,089 r--5 10 100 5001000 Ka

®

8 POGÓRZE ŁĄCKO-PODEGRODZK IE E) (PODEGRODZIE - NASZACOWIC ~ 0,07

~

5 10 100 50010002000 Ka

@

POPRAD - KOTLINA SĄDECKA

(MYŚlEC) 0,1 ,.---.----. , ,.---.----. ,.---.----. ,.---.----. - - - -,.---.----.,.---.----.,.---.----.,.---.----.,.---.----. - ... ~I-+Io_t+ł'I_ 0,07 0,05 0,01 '----,---,--.-'----r'-L..lL-4-'-t"-.--5 10 100 500 1 000 2000 Ka

Przegląd

Geologiczny, vol.

47,

nr

9, 1999

mm/rok 2,0 1,5 1,0 _{SKAWA (OSIElEC-ŚWINNA}

())

0,5 PORĘBA) -1---1-.;-.-+1 0,220 0 , 1 . . . 1 - - - , 0,05 mm/rok 2,0 1,5 1,0 0,5 5 10 100 5001000 Ka 4 DUNAJEC - PRZEŁO BESKIDZKI -M 0,1 0,05 r - - 0,0 75 0,01 mm/rok 2,0 1,5 1,0 0,5 5 10 100 50010002000 Ka

®

POPRAD - PRZEŁOM PRZEZ BESKID SĄDECKI 0,1J-_ _ _ _ --1-+-_ _ _ _ - 0,08 0,05 0,01 L--,---,-ł--'---'---.---'--'--'+-_+_ mm/rok 2,0 1,5 1,0 0,5 5 10 100 5001000 Ka

CD

POGÓRZE ŁĄCKO-PODEGRODZKIE (ŁĄCKO) O,l-l-_ _ _ _ _ _ ... _-+-++Ii-IIoo"ll+łl _0,07 0,05 0,01 '---.---,---.--'---r-'-L..U..-"r-~'-.--mm/rok 2,0 1,5 1,0 0,5 0,1 5 10 100 5001000 2000 Ka

®

DUNAJEC - KOTLINA SĄDECKA

(GAJ - BICZYCE)

=1---+---+++1+ ...

1-10,07 0,05 mm/rok 2,0 1,5 1,0 0,5 0,1 0,05 0,01 5 10 100 50010002000 Ka

@

12 POGÓRZE ROŻNOWSKIE 0,070 n 5 10 100 5001000 Ka

Ryc. 3. Prędkości czwartorzędowego rozcięcia

erozyjnego

cokołów

skalnych

różnych

jednostek fizjograficznych

zewnętrznych

Kar-pat

zachodnich, na

przykładzie

wybranych obszarów testowych

Fig. 3. Rates of Quatemary fluvial

downcutting

of straths

in

different physiographic

units

of

the

Outer West Carpathians, shown for

selected test areas

rrr-'--'--"--",--'-'---"-,,--"--'--'--"--'-'--'_--~-_"_'---U-"""''--'-'''''''rT''11 -0,001 l., \ r.

-0.105

/

\ l ' \

r

:.-./ '"" ... ~.J' ... "'\.; ' ... -... ... \

D

Karpaty ( .,,, ./

\ . . !

Polish Carpathians .., . ,. ,_ ,~ ,---,zapadlisko przedkarpackie " .... ) L-.J Carpathian Foredeep

[[[]

skały mezozoiku i paleozoiku platformy europejskiej MeSOloic and Palaeoloic rocks ot the European Platform

;'

/

ne

prędkości

rozcinania

cokołów

skalnych w

czwartorzę­

dzie sa

zbieżne

z

"długookresowym"

tempem podnoszenia

izostatycznego Karpat

zewnętrznych

(ryc. 4).

W skali polskiego segmentu Karpat

zewnętrznych

wyróżniono

trzy

interwały

czasowe o

wzmożonej

inten-sywności

erozji

wgłębnej

(Zuchiewicz, 1998): 800-472

ka (0,15-0,21 mm/rok), 130-90 ka (0,18-0,40 mm/rok)

oraz ostatnie 15 tys. lat (0,2-2,0 mm/rok).

Prędkości

rze-czywiste

musiały być

nieco

większe, jeśli

-

zgodnie z

opinią

Starkla (1985) -

zawęzić

czas trwania kolejnych

epizodów

głębokiego

rozcinania koryt rzek

interglacjal-nych do 10-20 tys. lat. Na

uwagę zasługuje wyraźnie

wyższe

tempo erozji

wgłębnej, zwłaszcza

u

schyłku

plej-stocenu,

wzdłuż czół

niektórych

nasunięć

(np.

podjed-nostki

raczańskiej

na

podjednostkę

Siar

płaszczowiny

magurskiej oraz

płaszczowiny śląskiej

w Beskidach

Zachodnich, czy

też

dukielskiej we wschodniej

części

Karpat).

Mierzone

współcześnie prędkości

erozji

wgłębnej są

zdecydowanie

wyższe, przekraczając

m.in. w

Gorcach 3 mm rocznie (Niemirowski, 1974).

Wiąże się

to

zarówno z nieporównywalnie krótszym okresem

pomia-rowym, jak

również

z

wpływem działalności

gospodar-czej

człowieka.

Literatura

BURBANK D. W., LELAND J., FIELD ING E., ANDERSON R. S.,

BROZOVIC N., REID M. R. & DUNCAN C. 1996 - Bedrock

inci-sion, rock uplift, and threshold hillslopes in the northwestern

Himalay-as. Nature, 379: 505-510

BULL W. B. 1990 - Stream-terrace genesis: implications for soil

development. Geomorphology, 3: 351-367.

CZARNECKA K. 1986 - Uwarunkowania strukturalne współcze­

snych ruchów tektonicznych pienińskiego pasa skałkowego w rejonie

Czorsztyna. Prz. Geol., 34: 556-560.

DECKER K., NESCIERUK P., REITER F, RUBINKIEWICZ l,

RYŁKO W. & TOKARSKI AK. 1997 - Heteroaxial shortening,

stri-ke-slip faulting and displacement transfer in the Polish Carpathians.

Prz. Geol., 45: 1070-1071.

GRANGER D. E., KIRCHNER J. W. & FINKEL R. C.

1997-Quaternary downcutting rate ofthe New River, Virginia, measured

Ryc. 4.

Tempo

wypiętrzania

izostatycznego Karpat

pol-skich w

ciągu

ostatnich 10 mln lat (rnmJrok; obliczone

według

danych Oszczypko, 1996)

Fig. 4.

Rates of isostatic uplift of the Polish Carpathians

during the last 10m. y., in rnmJyr (calculated from the

data provided by Oszczypko, 1996)

from differential decay of cosmogenic 26Al and IOBe in cave-deposited

alluvium. Geology, 25: 107-110.

HENKIEL A, PĘKALA K. & POPRAWA D. 1988 - Wycieczka C.

Geomorfologia, geologia czwartorzędu oraz wybrane zagadnienia z

geologii inżynierskiej i hydrogeologii Karpat Przemyskich i

Przedgó-rza. [W:] J. Kotlarczyk (red.) - Przew. 59 Zjazdu Pol. Tow. Geol.,

Przemyśl, 16-18.09.1988. Wyd. AGH, Kraków: 191-258.

NIEMIROWSKI M. 1974 - Dynamika współczesnych koryt potoków

górskich na przykładzie potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach. Pr. Inst.

Geogr. UJ, 34: 1-98.

NIKONOV A. A., SKRYL V. A. & LISOVETS A G. 1987 - A new

version of the map of recent vertical crustal movements in the Carpath-o-Balkan region based on the collocation method. J. Geodynamics, 8: 337-345.

OSZCZYPKO N. 1996 - Mioceńska dynamika polskiej części

zapa-dliska przedkarpackiego. Prz. Geol., 44: 1007-1018.

OSZCZYPKO N. 1998 - The Western Carpathian Foredeep -

deve-lopment of the foreland basin in front of the accretionary wedge and its burial history. Geol. Carpathica, 49: 415--431.

OSZCZYPKO N. & ŚLĄCZKA A. 1985 - An attempt to palinspastic

reconstruction ofNeogene basins in the Carpathian Foredeep. Ann.

Soc. Geol. PoL, 55: 55-75.

ROURE F, ROCA E. & SAS SI W. 1993 - The Neogene evolution of

the outer Carpathian flysch unit s (Poland, Ukrain e and Romania):

kine-matics of a foreland/fold-and-thrust belt system. Sedim. Geol., 86:

177-201.

SCHUMM S. A. 1977 - Applied fluvial geomorphology. [W:] l R.

Hails (red.) - Applied Geomorphology. EIsevier, Amsterdam:

119-156.

STARKEL L. 1985 - Controversial opinions on the role oftectonic

movements and climatic chan ges in the Quaternary evolution of the

Polish Carpathians. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 19: 45-60.

STARKEL L. 1994 - Reflection of the glacial-interglacial cycle in the

evolution ofthe Vistula river basin, Poland. Terra Nova, 6: 486-494.

WÓJCIK A. 1989 - Systemy teras rzecznych dorzecza Koszarawy w

Beskidzie Żywieckim i ich związek z ruchami tektonicznymi. Stud.

Geomorph. Carpatho-Balcan., 22 (1988): 21--45.

YOUNG R. & McDOUGALL I. 1993 - Long-term landscape

evolu-tion: Early Miocene and modern rivers in southern New South Wales,

Australia. l Geol., 101: 35-49.

ZĄBEK Z., BARLIK M., KNAP T., MARGAŃ SKI S. & PACHUTA

A. 1993 - Continuation of geodynamic investigations in the Pieniny

Klippen Belt, Poland, from 1985 to 1990. Acta Geophys. Pol., 41: 131-150.

ZUCHIEWICZ W. 1984 - The Late Neogene-Quaternary tectonic

mobility ofthe Polish West Carpathians. A case study ofthe Dunajec

drainage basin. Ann. Soc. Geol. Pol., 54: 133-189.

ZUCHIEWICZ W. 1987 - The Beskid Niski Mts., Polish Outer

Car-pathians: neotectonics oflow mountains within watershed areas. BulI.

INQUA Neotectonics Comm., 10: 35-39.

ZUCHIEWICZ W. 1998 - Quaternary tectonics ofthe Outer West