Biuletyn teologii laikatu

Eugeniusz Weron, Anastazy Bławat

Biuletyn teologii laikatu

Collectanea Theologica 56/1, 107-118

C o lle c ta n e a T h eo lo g ica 56 (1986) fa sc . I

BIULETYN TEOLOGII LAIKATU

Z a w a r to ś ć : I. P A P IE S K A R A D A D O S P R A W K U L T U R Y . 1. M o ty w y i o k o ­ lic z n o śc i p o w o ła n ia n o w e j r a d y . — 2. O r g a n iz a c ja i d z ia ła ln o ś ć r a d y . — 3. Z a d a n ia r a d y . — 4. P ie r w s z e la t a d z ia ła ln o ś c i r a d y . II. A P O S T O L S T W O K U L T U R Y . 1. P o s ła n n ic tw o e w a n g e lic z n e a k u lt u r a . — 2. M a g is te r iu m K o ­ śc io ła i d u s z p a s te r s tw o k u lt u r y . — 3. A n tr o p o c e n tr y c z n e z n a m ię k u l t u r y . — 4. H u m a n iz a c ja w k u lt u r z e *. I. P A P IE S K A R A D A D O S P R A W K U L T U R Y O b o k tr z e c h , p o so b o ro w y c h d y k a s t e r ii k u r i a ln y c h d o ty c z ą c y c h b e z p o ś r e d ­ n io ż y c ia i a p o s to ls tw a lu d z i ś w ie c k ic h , d ość n ie s p o s trz e ż e n ie ro z p o c z ę ła s w o ją d z ia ła ln o ś ć w K o śc ie le P a p ie s k a R a d a do S p r a w K u ltu r y . Z o s ta ła o n a p o w o ­ ł a n a do ż y c ia n a m o c y p is m a s k ie ro w a n e g o n a rę c e k a r d y n a ł a s e k r e ta r z a s t a ­ n u w d n iu 20 m a j a 1982 r o k u 1. W c ią g u p ie r w s z y c h tr z e c h l a t sw e g o is tn i e ­ n ia n o w a s t r u k t u r a p a p ie s k a z d ą ż y ła ju ż o k rz e p n ą ć w s w e j o r y g in a ln e j f o r ­ m ie o r g a n iz a c y jn e j o ra z o m ó w ić i p rz y g o to w a ć w ła s n y p r o g r a m d z ia ła ln o ś c i.

1. M o ty w y i o k o lic z n o śc i p o w o ła n ia n o w e j r a d y

W e w s p o m n ia n y m w y ż e j p iś m ie p a p ie ż J a n P a w e ł I I w s k a z u je n a j ­ p ie r w n a z a s a d n ic z y m o ty w u s ta n o w ie n ia r a d y , ja k i m je s t w o la K o śc io ła — w y r a ż o n a n a S o b o rz e W a ty k a ń s k im I I — p o d tr z y m y w a n ia d ia lo g u ze w s p ó ł­ c z e s n y m ś w ia te m . W e d łu g J a n a P a w ła II : „ d ia lo g K o śc io ła z k u l t u r a m i n a ­ s z y c h c z a só w s ta n o w i ż y w o tn e p o le d z ia ła n ia , n a k tó r y m w ty c h o s t a tn i c h la ta c h X X w ie k u r o z g r y w a ją się lo s y ś w ia t a ” 2. W te j ro z g r y w c e K o śc ió ł n ie m o ż e so b ie p o zw o lić n a n ie o b e c n o ść . C h o d z i t u b o w ie m o e g z y s te n c ję lu d z k ą t a k z b io ro w ą , :jak i in d y w id u a ln ą . N a d lu d z k o ś c ią z a w is ły ró ż n e z a g ro ż e n ia , n a d k tó r y m i K o śc ió ł n ie m oże p rz e c h o d z ić d o p o r z ą d k u d z ie n n e g o . W c h o d z i t u w g r ę p o d s ta w o w y w y m ia r , ja k im je s t c z ło w ie k , k tó r y „ je s t d ro g ą K o śc io ła ” s. C z ło w ie k ż y je ż y c ie m w p e łn i lu d z k im d o p ie ro d z ię k i sw e j k u lt u r z e . „ T a k w ię c , p rz y s z ło ś ć c z ło w ie k a z a le ż y o d k u l t u r y ” — o ś w ia d c z y ł p a p ie ż w p r z e ­ m ó w ie n iu 8 c z e rw c a 1980 r o k u w U N E S C O *.

J a n P a w e ł I I ju ż o d p o c z ą tk u sw e g o p o n ty f ik a tu , a w ła ś c iw ie ju ż o d c z a ­ s ó w sw e g o b is k u p s tw a w K ra k o w ie , p r z y w ią z y w a ł w ie lk ą w a g ę d o s p r a w k u l t u r y . N ie d łu g o p o o b ję c iu rz ą d ó w K o śc io łe m p o w s z e c h n y m z a s ię g a ł r a d y z e b ra n e g o w ó w c z a s k o le g iu m k a r d y n a łó w w s p r a w ie o d p o w ie d z ia ln o śc i S to ­ lic y A p o s to ls k ie j za s p r a w y k u lt u r y . Z k o le i w r o k u 1980 zlec ił k a r d y n a ł o w i G . M . G a r r o n e z e b r a n ie o p in ii k ie r o w n ik ó w d y k a s t e r ii r z y m s k ic h n a w s p o m n ia n y te m a t. O p in ie te z o s ta ły n a s tę p n ie p rz e m y ś la n e p rz e z o s o b n ą g r u ­ * R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu l e ty n u j e s t k s. E u g e n iu s z W e r o n S A C , O łta rz e w . 1 P o ls k i t e k s t p is m a e ry g u ją c e g o R a d ę d o S p r a w K u ltu r y : L ’O s s e rv a to re R o m a n o (1982) n r 5, s. 25— 26. 2 T a m ż e . 8 T a m ż e , p o r. te ż e n c . R e d e m p to r h o m in is , n r 14. * J a n P a w e ł I I , p rz e m . w U N E S C O ? Ί η . 2 c z e rw c a 1980 r . w O R (1980) n r 6, s. 1— 6.

B IU L E T Y N T E O L O G I I L A I K A T U

p ę o só b k o m p e te n tn y c h . W te n sp o s ó b z o s ta ły s t a r a n n ie p r z y g o to w a n e w a ­ r u n k i d o s tw o r z e n ia o s o b n e j i s ta łe j d y k a s te r ii S to lic y Ś w ię te j.

W p rz e m y ś le n ia c h ty c h w z ię to p o d u w a g ę p e w n e s u g e s tie z a w a r te j u ż w c z e ś n ie j w n a u c e s o b o ro w e j, w sz c z e g ó ln o śc i z aś w K o n s ty t u c ji d u s z p a s te r ­ s k i e j o K o ś c ie le w św ie c ie w s p ó łc z e s n y m (p o r. K D K 53—62). U w z g lę d n io n o te ż i p o so b o ro w e d o k u m e n ty K o śc io ła , z w ła sz c z a a d h o r t a c ję P a w ł a V I E u a n g e lii n u n tia n d i (r. 1975). W d o k u m e n c ie ty m p o w ie d z ia n o : „ K ró le s tw o , g ło s z o n e w E w a n g e lii, w p r o w a d z a ją w ż y c ie lu d z ie , k tó r z y p rz y n a le ż ą do sw o ­ j e j o k r e ś lo n e j k u l t u r y i w b u d o w a n iu te g o K r ó le s tw a m u s z ą k o r z y s ta ć z p e w ­ n y c h e le m e n tó w k u l t u r y i k u l t u r lu d z k ic h . C h o c ia ż E w a n g e lia i e w a n g e liz a ­ c ja n ie n a le ż ą w ła ś c iw ie do ż a d n e j z k u l t u r , to je d n a k n ie z n a c z y , że n ie m o g ą się z n im i łą c z y ć , a le Avręcz p r z e c iw n ie , z d o ln e są je p rz e n ik a ć , m e o d ­ d a ją c s ię w s łu ż b ę ż a d n e j z n ic h ” (E N 20).

N a z w ią z e k c h r z e ś c ija ń s tw a z k u l t u r ą z w ró c ił u w a g ę J a n P a w e ł II

w sw o im z a s a d n ic z y m p rz e m ó w ie n iu n a f o r u m U N E S C O w P a r y ż u w r o k u

1980. P o w ie d z ia ł w te d y : „ T e n .zw iązek E w a n g e lii z c z ło w ie k ie m je s t k u l t u r o ­ tw ó rc z y o d s a m y c h p o d s ta w ” (n r 10). A s k o r o k u l t u r a je s t ty m p rz e z co cz ło ­ w ie k s t a j e Się b a r d z ie j c z ło w ie k ie m , w c h o d z i t u w g rę sa m o p r z e z n a c z e n ie c z ło w ie k a . S tą d k o n ie c z n e je s t d la K o śc io ła d u s z p a s te r s k ie z a in te re s o w a n ie s ię k u l t u r ą . C h o d z i p r z y ty m o k u lt u r ę ż y w ą , k tó r a ró w n o c z e ś n ie s ta n o w i eto s d a n e g o n a r o d u . T a k w ię c „ s y n te z a k u l t u r y i w ia r y je s t w y m a g a n ie m n ie t y l ­ k o k u l t u r y , le c z ta k ż e w ia r y . W ia ra , k tó r a n ie s ta je się k u l t u r ą , je s t w i a r ą n ie 4v p e łn i p r z y ję tą , n ie w c a ło ś c i p rz e m y ś la n ą , n ie p rz e ż y tą w ie r n i e ” *.

O c z y w iśc ie K o śció ł in te r e s o w a ł się s p r a w a m i k u l t u r y od d a w n a . Ś w ia d c z ą 0 ty m w ie lk ie p o m n ik i k u ltu r y , k tó r y m p a tr o n o w a ł K o śció ł. Ś w ia d c z y o ty m ta k ż e iudział c h rz e ś c ija n w d z ie le b u d o w y w s p ó łc z e s n e j k u lt u r y . B io rą c p o d u w a g ę la ic y s ty c z n e i a te iz u ją c e p r a w d y w e w sp ó łc z e s n y m b y c iu k u lt u r a l n y m , is tn ie je c o ra z b a r d z ie j n a g lą c a p o tr z e b a p o p ie r a n ia d ia lo g u K o śc io ła z k u l ­ t u r a m i p o to , a ż e b y „ d z is ie jsz y c z ło w ie k m ó g ł o d k ry ć , że Bóg n ie ty lk o n ie j e s t r y w a le m c z ło w ie k a , a le p o z w a la m u z re a liz o w a ć się w p e łn i n a sw ó j o b ra z i p o d o b ie ń s tw o ” ·. W ia r a c h r z e ś c ija ń s k a p o z w a la c z ło w ie k o w i „ p r z e k r o ­ czyć sa m e g o s ie b ie ” . A to z k o le i s p r z y ja w ie lk ie j tw ó rc z o ś c i k u l t u r a l n e j . W ie lk ie d z ie ła lu d z k ie g o g e n iu s z u ro d z ą s ię z teg o w y s iłk u w k ie r u n k u p r z e ­ k r a c z a n i a sie b ie sa m e g o p rz e z c z ło w ie k a . Z teg o te ż w y s iłk u ro d z i się p o ­ s z u k iw a n ie „n o w eg o h u m a n iz m u ” p rz e z tw ó rc ó w k u lt u r y , n a le ż ą c y c h do ró ż ­ n y c h k rę g ó w k u ltu r o w y c h . K o śció ł s p r z y ja ro d z e n iu się teg o h u m a n iz m u . P a ­ p ie ż P a w e ł V I w im ie n iu w s z y s tk ic h o jc ó w S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I p o ­ w ie d z ia ł: „R ó w n ie ż m y ż y w im y b a r d z ie j niż k to k o lw ie k k u l t c z ło w ie k a ” 7. T e n ż e s a m p a p ie ż w o b e c Z g ro m a d z e n ia O g ó ln eg o N a ro d ó w Z je d n o c z o n y c h g ło sił: „K o śc ió ł je s t e k s p e r te m w s p r a w a c h lu d z k o ś c i” 8. J a n P a w e ł II d o d a ł: „ te j lu d z k o ś c i, k tó r e j g łu ży z m iło ś c ią . M iło ść je s t n ib y w ie lk a s iła u k r y t a w s e r c u k u lt u r , k tó r a p o b u d z a je do p rz e z w y c ię ż e n ia ic h n ie u n ik n io ­ n e j k ru c h o ś c i p rz e z o tw a rc ie się n a te g o , k tó r y je s t ic h ź ró d łe m i k re s e m , 1 do d a n ia im , g d y o tw ie r a ją się n a J e g o ła s k ę , u b o g a c a ją c e g o d o p e łn ie n ia ” *. J e s t w ię c s p r a w ą p iln ą , a b y lu d z ie w sp ó łc z e ś n i, a z w ła sz c z a k a to lic y , z w r a c a li b a c z n ie js z ą u w a g ę n a w a r p n k i i s p r a w y k u l t u r y ; le ż ą o n e b o w ie m u p o d s ta w p o m y ś ln e g o r o z w o ju lu d ó w i n a ro d ó w . N a p e w n o p o s tę p k u l t u r a l ­ n y w ią ż e s ię b a rd z o m o c n y m i w ę z ła m i ze s p r a w ą b u d o w y b a r d z ie j s p r a w i e ­ d liw e g o i b a r d z ie j lu d z k ie g o ś w ia ta . S k ą d in ą d z aś b u d o w a b a r d z ie j s p r a w i e ­ * P o r. I n s e g n a m e n ti d i G io v a n n i P aolo 11 (1982) 1, s. 129— 134, p rz e m . d o u c z e s tn ik ó w k ra jo w e g o k o n g r e s u w ło s k ic h o rg a n iz a c ji k o ś c ie ln y c h . * C y t. li s t do k a r d . A. C a s a r o l i , O R (1982) n r 5, s. 25— 26. 7 P a w e ł V I, p rz e m . n a z a k o ń c z e n ie s o b o ru , w d n iu 7 X I I 1965. 8 P a w e ł V I, p rz e m . 4 X 1965. * C y t. l i s t do k a r d . A . C a s a r o l i .

B IU L E T Y N T E O L O G I I L A I K A T U

d liw e g o ś w ia ta „ n ie je s t ty lk o m a rz e n ie m , c zczy m id e a łe m . J e s t m o r a ln y m im ­ p e r a ty w e m , ś w ię ty m o b o w ią z k ie m , k tó r e g o m o że s ię p o d ją ć in t e le k tu a ln y i d u c h o w y g e n iu s z c z ło w ie k a ” 10. C z u ją c c ią ż ą c ą n a so b ie o d p o w ie d z ia ln o ś ć za u m o c n ie n ie s to s u n k ó w S to li­ c y A p o s to ls k ie j ze w s z y s tk im i k u lt u r a m i, J a n P a w e ł I I p o s ta n o w ił u tw o rz y ć o s o b n ą R a d ę do S p r a w K u ltu r y , k tó r a „ b ę d z ie z d o ln a o ż y w ia ć K o śc ió ł w s t a ­ le o d n a jd o w a n y m s p o tk a n iu zb a w c z e g o o rę d z ia E w a n g e lii z w ie lk o ś c ią k u l t u r , p o ś r ó d ró ż n o ro d n o ś c i lu d ó w , k tó r y m m a o n n ie ś ć o w o ce s w e j ła s k i” ł ł .

2. O rganizacja i d ziałaln ość rady

Z le c a ją c s e k r e ta r z o w i s t a n u k a r d . A . C a s a r o l i z o rg a n iz o w a n ie r a d y , p a p ie ż n a k r e ś lił je j s t r u k t u r ę o rg a n iz a c y jn ą . T a k w ię c P a p ie s k a R a d a do S p r a w K u ltu r y s k ła d a się z P re z y d iu m (C o m ita to E se c u tiv o ) o ra z R a d y M ię d z y n a ro ­ d o w e j, k t ó r ą s ta n o w ią k w a lif ik o w a n i p rz e d s ta w ic ie le ś w ia to w e j k u l t u r y k a to ­ lic k ie j. Z e b r a n ie c z ło n k ó w r a d y m a b y ć z w o ły w a n e p r z y n a jm n ie j r a z do ro k u . B a rd z o is to tn e j w agi je s t p o s ta n o w ie n ie p a p ie s k ie : „Z a p o ś r e d n ic tw e m K s ię d z a K a r d y n a ła , R a d a P a p ie s k a b ę d z ie z w ią z a n a w p r o s t ze m n ą (p a p ie ­ żem ), ja k o n o w y i o r y g in a ln y ro d z a j p o s łu g i” . J e s t to n ie w ą tp liw ie sw o is te w y ró ż n ie n ie P a p ie s k ie j R a d y do S p r a w K u ltu r y w ś ró d in n y c h s t r u k t u r S to ­ lic y Ś w ię te j. W ty m w y ró ż n ie n iu z a w a r ta je s t ró w n o c z e śn ie m y ś l, że o b e c n a s t r u k t u r a r a d y n ie je s t u s ta lo n a o s ta te c z n ie , a le ty m c z a so w o — a d e x p e r i­ m e n tu m . W s k a z u je n a to z a łą c z o n a u w a g a : „ r e f le k s ja i d o ś w ia d c z e n ie p o z w o lą s to p n io w o u k s z ta łto w a ć ją w o d p o w ie d n i s p o s ó b ”. D alsze u z a s a d n ie n ie p o s ta ­ n o w ie n ia p a p ie s k ie g o b rz m i: „ a lb o w ie m K o śc ió ł n ie s ta je w o b ec k u l t u r z z e ­ w n ą tr z , le c z od w e w n ą tr z , ja k o z aczy n , n a m o cy o rg a n ic z n e j i is to tn e j w ię z i, k tó r a go z n im łą c z , ■*. I n te r e s u ją c e są w s k a z a n ia , k tó r e d o ty c z ą d z ia ła ln o ś c i P a p ie s k ie j R a d y . T a k w ię c r a d a m a re a liz o w a ć w ła s n e cele „ w d u c h u e k u m e n ic z n y m i b r a t e r s k i m ” . P o w in n a p ro w a d z ić r ó w n ie ż d ia lo g z re lig ia m i n ie c h r z e ś c ija ń s k im i o r a z z lu d ź ­ m i l u b g r u p a m i, k tó r e n ie o d w o łu ją s ię do ż a d n e j re lig ii. N a le ż y p ro w a d z ić p o s z u k iw a n ia w łą c z n o śc i k u l t u r a l n e j ze w s z y s tk im i lu d ź m i d o b re j w o li.

D ia lo g p r o w a d z o n y ze w s p o m n ia n y m i k a te g o r ia m i lu d z i p o w in ie n „ r e g u ­ l a r n i e p rz y n o s ić S to lic y A p o s to ls k ie j e c h a w ie lk ic h d ą ż e ń k u lt u r a l n y c h d z i­ s ie jsz e g o ś w ia t a ” . M a o n ró w n ie ż s łu ż y ć p o z n a w a n iu o c z e k iw a ń w s p ó łc z e s n y c h c y w iliz a c ji o ra z p o s z u k iw a n iu n o w y c h d ró g d ia lo g u k u ltu ro w e g o m ię d z y r ó ż ­ n y m i u g r u p o w a n ia m i lu d z k im i. T o w s p o m n ia n e w y ż e j p rz y n o s z e n ie do S to lic y Ś w ię te j „ e c h a ” w ie lk ic h d ą ż e ń k u lt u r a l n y c h w sp ó łc z e s n e j lu d z k o ś c i s ta n o w i n ie w ą tp liw ie p r a k ty c z n y c e l n o w o p o w s ta łe j P a p ie s k ie j R a d y do S p r a w K u l­ tu r y . 3. Z a d a n ia r a d y W r a m a c h sw e g o n a c z e ln e g o c e lu r a d a m a s łu ż y ć re a liz a c ji b a r d z ie j k o n ­ k r e t n y c h z a d a ń , k tó r e dość szczeg ó ło w o o p is u je a n a liz o w a n y p rz e z n a s d o k u ­ m e n t e r e k c y jn y . S p o śró d o śm iu w y m ie n io n y c h z a d a ń R a d y w s k a z u je m y n a j ­ w a ż n ie js z e . T a k w ię c n a jp i e r w r a d a m a św ia d c z y ć p rz e d K o śc io łe m i ś w ia te m o g łę ­ b o k im z a in te re s o w a n iu , k tó r e ze w z g lę d u n a s w o ją sz c z e g ó ln ą m is ję S to lic a A p o s to ls k a ż y w i w o b e c p o s tę p u k u lt u r y i o w o cn eg o d ia lo g u k u lt u r . D ialo g te n , ja k w ia d o m o , je s t o b u s tr o n n ie d o b ro c z y n n y : d la k u l t u r y i d la z a k o rz e n ie n ia s ię E w a n g e lii w św ie c ie . J a n P a w e ł II , p rz e m . w H iro s z im ie , z d n . 25 I I 1981. 11 Cyd. li s t do k a r d . A . C a s a r o l i , s. 27. Ił T a m ż e , s. 27.

B IU L E T Y N T E O L O G II L A I K A T U

B a rd z o w a ż n y m z a d a n ie m r a d y je s t k o o r d y n a c ja p o c z y n a ń d o ty c z ą c y c h e w a n g e liz a c ji k u l t u r w o b rę b ie r ó ż n y c h d y k a s te r ii S to lic y Ś w ię te j. C h o d z i t u g łó w n ie o z a p e w n ie n ie w s p ó łp r a c y r ó ż n y c h in s ty t u c ji k u lt u r a l n y c h , z w ią z a ­ n y c h ze S to lic ą Ś w ię tą . J a k w ia d o m o , ty c h in s ty t u c ji je s t b a rd z o w ie le . Ic h z a d a n ia są r ó w n ie ż r ó ż n o r a k ie , a le s łu ż ą o n e w s p ó ln e m u ce lo w i — k u lt u r z e c h rz e ś c ija ń s k ie j. W ie lk ie j w a g i z a d a n ie m r a d y m a b y ć p r o w a d z e n ie d ia lo g u z k o n f e r e n ­ c ja m i e p is k o p a tó w k r a jo w y c h . C h o d zi o u d o s tę p n ie n ie c a łe m u K o śc io ło w i o w o ­ c ó w b a d a ń , in ic ja ty w , d o k o n a ń i d zieł, k tó r e s ą r e a liz o w a n e w K o ś c io ła c h lo k a ln y c h . D la u m o ż liw ie n ia teg o d ia lo g u p o w s ta ją n a te r e n ie r ó ż n y c h k r a ­ jó w ró ż n e g o ty p u lo k a ln e r a d y do s p r a w k u lt u r y .

D o z a d a ń P a p ie s k ie j R a d y n a le ż y ta k ż e w s p ó łp r a c a z m ię d z y n a ro d o w y m i o r g a n iz a c ja m i k a to lic k im i o p r o f ilu u n iw e r s y te c k im , h is to ry c z n y m , filo z o fic z ­ n y m , te o lo g ic z n y m czy a rty s ty c z n y m . N a le ż y t u ró w n ie ż w s p ó łp r a c a z O rga­ n iz a c ja m i in te le k tu a lis tó w n a c a ły m św ie c ie . J e s t rz e c z ą z ro z u m ia łą , że u p r z y ­ w ile jo w a n y m m ie js c e m d ia lo g u i w s p ó łp r a c y b ę d ą p rz e d e w s z y s tk im m ię d z y ­ n a ro d o w e o rg a n iz a c je k a to lic k ie , z rz e s z o n e w O .I.C .

R a d a m a ta k ż e śled zić p o c z y n a n ia k u l t u r a l n e o ra z d z ia ła n ia ró ż n y c h r z ą ­ d ó w w ś w ie c ie słu s z n ie tro s z c z ą c y c h się o to, b y n a d a ć w p e łn i lu d z k i w y m ia r ro z w o jo w i w sp ó ln e g o d o b ra lu d z i, za k tó r y c h s ą o d p o w ie d z ia ln e .

K o n k r e tn y m z a d a n ie m r a d y je s t p o d e jm o w a n ie w R z y m ie p rz e d s ta w ic ie li k u lt u r y , z a in te re s o w a n y c h le p s z y m p o z n a n ie m d z ia ła ln o ś c i K o śc io ła n a p o lu k u lt u r y , a ta k ż e u m o ż liw ie n ie S to lic y Ś w ię te j w y k o r z y s ta n ie ic h b o g a te g o d o ­ św ia d c z e n ia , o f e r u ją c im w R z y m ie m ie js c e d la .s p o tk a ń i d ia lo g u .

J a k z p o w y ż sz e g o p r z e d s ta w ie n ia w y n ik a , z a d a n ia n o w e j P a p ie s k ie j R a d y są d o s ta te c z n ie ja s n o i k o n k r e tn ie o k re ś lo n e , b y m o g ły in s p iro w a ć o w o c n e je j d z ia ła n ie . Z e w z g lę d u je d n a k n a d a le k o s ię ż n e z a s a d n ic z e cele, n ie n a le ż y się sp o d z ie w a ć ja k ic h ś n a ty c h m ia s to w y c h i s p e k t a k u la r n y c h o sią g n ię ć .

4. P ie r w s z e l a t a d z ia ła ln o ś c i r a d y

Z p e r s p e k ty w y tr z e c h l a t d z ia ła ln o ś c i t a k b a rd z o m ię d z y n a ro d o w e g o o r g a ­ n iz m u , k tó r y z n a t u r y rz e c z y p o tr z e b u je d łu ż sz e g o c z a su n a w y p r a c o w a n ie w ła s n y c h m e to d d z ia ła n ia , jeszcze n ie m o ż n a się p o k u s ić o p e łn ą o c e n ę s p r a w ­ n o śc i je g o d z ia ła n ia . N ie d y s p o n u je m y m a t e r i a łe m sp ra w o z d a w c z y m z p o s ie ­ d z e ń r a d y . Z p rz e m ó w ie ń zaś p a p ie s k ic h , w y g ła s z a n y c h z o k a z ji d o ro c z n y c h z e b r a ń p le n a r n y c h r a d y m o ż n a się z a le d w ie d o m y ś la ć g łó w n y c h w ą tk ó w z a ­ p o c z ą tk o w a n e j d z ia ła ln o ś c i.

O c z y w iśc ie p ie r w s z y m e ta p e m m u s ia ły b y ć k w e s tie z w ią z a n e z u k o n s t y ­ tu o w a n ie m się P a p ie s k ie j R a d y . S p r a w y o r g a n iz a c y jn e zle c o n e z o sta ły p rz e z p a p ie ż a k a r d y n a ło w i A. C a s a r o l i . W id o c z n y m p ie r w s z y m e ta p e m b y ło u k o n s ty tu o w a n ie P re z y d iu m i K o m ite tu W y k o n a w c z e g o . W d n iu 21 m a j a 1982 r . p a p ie ż m ia n o w a ł c z ło n k a m i P r e z y d iu m k a r d . G a b rie la M. G a r r o n e ja k o p rz e w o d n ic z ą c e g o o ra z k a r d . E u g e n io d e A r a ń j o S a l e s i a b p a P a u l P o u p a r d a . R ó w n o c z e ś n ie p a p ie ż m ia n o w a ł — c z ło n k ó w K o m ite tu W y k o ­ n a w c z e g o te jż e R a d y : a b p a P . P o u p a r d a — p rz e w o d n ic z ą c y m , a b p a A n ­ to n io M . J a v i e r r e O r t a s — d o ra d c ą i o. H e r v é C a r r i e r S J — s e ­ k r e ta r z e m . W d n iu 22 m a j a 1982 r . O jc ie c Ś w ię ty m ia n o w a ł p ie r w s z y c h 12 c z ło n k ó w M ię d z y n a ro d o w e j R a d y . P r z e w id u je się d a ls z e n o m in a c je . W ś ró d p ie r w s z y c h m ia n o w a n y c h c z ło n k ó w r a d y z n a jd u j e się ta k ż e P o la k — J a c e k W o ź n i a k o w s k i .

P ie r w s z e z e b r a n ie p le n a r n e P a p ie s k ie j R a d y do S p r a w K u ltu r y ro z p o c z ę ło się 17 s ty c z n ia 1983 r o k u . M iało ono c h a r a k t e r k o n s ty tu u ją c y . Z e b r a n ie o tw o ­ r z y ł k a r d y n a ł A . C a s a r o l i , p o d k r e ś la ją c w a g ę , j a k ą S to lic a A p o s to ls k a p rz y w ią z u je do w s p ó łp r a c y t a k w y b itn y c h o so b isto śc i, k tó r y c h p a p ie ż p o w o ła ł w s k ła d r a d y . N a s tę p n ie z a b r a ł głos k a r d . G . M . G a r r o n e p rz e w o d n ic z ą c y P r e z y d iu m R a d y . O p ie ra ją c się n a n a u c z a n iu J a n a P a w ł a II, p r z e d s ta w ił

B IU L E T Y N T E O L O G I I L A I K A T U

z a sa d n ic z e lin ie p r o g r a m u d z ia ła ln o ś c i r a d y . W p rz e m ó w ie n iu u w y d a tn ił t r z y g łó w n e m y ś li: c e n tr a ln e m ie js c e c z ło w ie k a w p r o b le m a ty c e k u lt u r o w e j; k o ­ n ie c z n o ść g ło s z e n ia p rz e z K o śció ł E w a n g e lii o ra z w ie lk ą w a ż n o ś ć d ia lo g u K o śc io ła z k u l t u r a m i n a sz e g o c z a su . K o le jn y m m ó w c ą b y ł a rc y b is k u p . P . P o u p a r d, k tó r y z a p o z n a ł z e b r a n y c h z p o rz ą d k ie m d z ie n n y m o b ra d . W p ie r w s z y m 'd n iu s k u p io n o u w a g ę n a tr e ś c i li s t u p a p ie s k ie g o z 20 m a j a 1982 r., k tó r y m p a p ie ż p o w o ła ł do ż y c ia R a d ę do S p r a w K u ltu r y . W n a jb l iż ­ s z y m o k r e s ie g łó w n y n a c is k m a b y ć p o ło ż o n y n a o p ra c o w a n ie w ła ś c iw e j m e ­ to d y d z ia ła n ia d la te j n o w e j s t r u k t u r y S to lic y Ś w ię te j.

W d n iu 18 s ty c z n ia 1983 r . J a n P a w e ł I I p r z y j ą ł po r a z p ie r w s z y n a o s o b n e j a u d ie n c ji w s z y s tk ic h u c z e s tn ik ó w p le n a r n e g o z e b r a n ia r a d y i w y ­ g ło s ił p rz e m ó w ie n ie , w k tó r y m o b s z e rn ie w y ja ś n ił, czego K o śció ł o c z e k u je o d n o w e j r a d y . O c z e k u je p rz e d e w s z y s tk im w z m o c n ie n ia d ia lo g u p o m ię d z y K o ­ śc io łe m a k u lt u r ą . K o śc ió ł z s y m p a tią sp o g lą d a n a w s z y s tk ie k u lt u r y . C h rz e ­ ś c ija n ie i K o śc ió ł m o g ą o tr z y m a ć w ie le w a r to ś c i d ro g ą d ia lo g u ze w s p ó ł­ c z e sn y m i f o r m a m i k u lt u r y . P a p ie ż p o n o w n ie p o d k r e ś lił z n a c is k ie m , że w s p ó ł­ c z e s n e m u c z ło w ie k o w i z a g ra ż a w ie le n ie b e z p ie c z e ń s tw , n a k tó r e le k a r s tw e m j e s t z b a w c z a m o c E w a n g e lii. A b y c z ło w ie k o w i p rz y jś ć z p o m o c ą , tr z e b a go· a f ir m o w a ć i k o c h a ć d la n ie g o sa m e g o . „N ie b y lib y ś m y w ie r n i n a s z e m u p o ­ s ł a n n ic t w u e w a n g e liz a c ji d z is ie js z y c h p o k o le ń — m ó w ił p a p ie ż — g d y b y ś m y p o z o s ta w ili c h r z e ś c ija n w n ie z r o z u m ie n iu n o w y c h k u lt u r . N ie b y lib y ś m y ta k ż e w ie r n i m iło ści, j a k a w in n a n a s o ż y w ia ć , g d y b y ś m y n ie d o s trz e g a li, co s ta n o w i d z is ia j d la c z ło w ie k a z a g ro ż e n ie je g o c z ło w ie c z e ń s tw a o ra z g d y b y ś m y s ło w e m i c z y n e m n ie g ło s ili k o n ie c z n o śc i o b ro n y c z ło w ie k a — ja k o je d n o s tk i i ja k o zb io ro w o śc i, k o n ie c z n o ś c i w y z w o le n ia go o d u c is k ó w , ja k ie n ie w o lą go i p o ­ n iż a ją ” 13. R a d a z o s ta ła p o w o ła n a do w s p ó łp r a c y ze w s z y s tk im i lu d ź m i d o b r e j w o li. T a k ic h lu d z i je s t b a rd z o w ie lu , ta k ż e i w ś ró d n ie w ie r z ą c y c h . „N ie w a ­ h a jc ie się i n a w ią ż c ie d ia lo g ze w s z y s tk im i lu d ź m i d o b re j w o li, z k tó r y c h w ie lu b y ć m o ż e w u k r y c i u c z e k a n a ś w ia d e c tw o i o p a rc ie ze s tr o n y K o śc io ­ ła , b y le p ie j b ro n ić i k s z ta łto w a ć p ra w d z iw y p o s tę p lu d z k o ś c i” 14.

N a z a k o ń c z e n ie p a p ie ż o św ia d c z y ł, że r o li i p r o g r a m u r a d y n ie d a s i ę o k re ś lić r a z n a z a w sz e i a p r io r i. D o p ie ro d o ś w ia d c z e n ie m o że n a u c z y ć , j a ­ k ie sp o s o b y d z ia ła n ia s ą n a js k u te c z n ie js z e i n a jle p ie j d o s to so w a n e do o k o licz­ n o ści. I d o d a ł p a p ie ż : „O d R a d y K u ltu r y o c z e k u je się, o czy w iście, d z ia ła n ia p o p rz e z d ialo g , p o b u d z a n ie , ś w ia d e c tw o , p o s z u k iw a n ie . J e s t to sp o s ó b szcze­ g ó ln ie o w o cn y , b y K o śc ió ł m ó g ł b y ć o b e c n y w św ie c ie i b y m ó g ł o b ja w ia ć m u z a w sz e n o w e o rę d z ie C h r y s tu s a O d k u p ic ie la ” 1!

J e d n y m z p ie r w s z y c h p r a k ty c z n y c h d z ia ła ń r a d y b y ło n a w ią z a n ie o f ic ja l­ n e g o k o n ta k tu z U N E S C O . W d n iu 17 lu te g o 1983 r. p rz e w o d n ic z ą c y K o m i­ t e t u W y k o n a w c z e g o , a b p J . P o u p a r d , w to w a rz y s tw ie s e k r e ta r z a k o m i­ te tu , o. H e r v é C a r r i e r , o ra z c z ło n k a r a d y J . L a r n a u d zło ży ł w iz y tę w p a r y s k ie j s ie d z ib ie U N E S C O . D e le g a c ja z o s ta ła p r z y ję ta p rz e z g e n e ra ln e g o d y r e k t o r a U N E S C O . W to k u ro z m ó w s tw ie rd z o n o k o m p le m e n ta rn o ś ć d z ia ła l­ n o śc i U N E S C O o ra z P a p ie s k ie j R a d y do S p r a w K u ltu r y . N a s tę p n ie d e le g a c ja w z ię ła u d z ia ł w p o s ie d z e n iu in f o rm a c y jn y m , w c zasie k tó r e g o d y r e k t o r g e n e ­ r a l n y d a ł w y r a z g o to w o śc i a n g a ż o w a n ia się w r o z w ija n ie śc isłe j w s p ó łp r a c y p o m ię d z y U N E S C O i P a p ie s k ą R a d ą .

W r o k u 1984 d r u g a s e s ja p le n a r n a P a p ie s k ie j R a d y do S p r a w K u l t u r y o d b y ła s ię w d n ia c h 15— 18 s ty c z n ia . Z e b r a n ie o tw o rz y ł k a r d y n a ł s e k r e ta rz : s ta n u , n a s tę p n ie r e la c je z d z ia ła ln o ś c i p r e z y d iu m s k ła d a li jeg o c z ło n k o w ie — a b p P a u l P o u p a r d , k a r d y n a ł E. d e A r a ń j o S a l e s . J u ż w d r u g im

18 J a n P a w e ł II , K o śc ió ł i k u lt u r a , p rz e m . z d n . 131 1983, O R (1982> n r 2, s. 15.

14 T a m ż e . u T a m ż e .

B IU L E T Y N T E O L O G I I L A I K A T U d n i u o b r a d c z ło n k o w ie r a d y z o s ta li p r z y ję c i n a s p e c ja ln e j a u d ie n c ji p rz e z J a n a P a w ł a I I . W ^ p rz e m ó w ie n iu p a p ie ż p o d k re ś lił p o n o w n ie z n a c z e n ie i ro lę r a d y w d ia lo g u K o śc io ła ze w s p ó łc z e s n y m i k u lt u r a m i ś w ia ta . P o d z ię ­ k o w a ł c z ło n k o m za w a ż n e p r a c e ju ż w y k o n a n e . W śró d ty c h p r a c w y m ie n ił z a p o c z ą tk o w a n ą s e r ię w y d a w n ic z ą p o d z n a m ie n n y m ty tu łe m K u lt u r a i d ia ­ log- P ie r w s z y to m te j s e r ii z o s ta ł p o św ię c o n y s p r a w ie G a l i l e u s z a 1*.

P r z y o k a z ji p a p ie ż z a le c ił ra d z ie n a w ią z y w a n ie śc iś le js z y c h k o n ta k tó w z e p is k o p a ta m i k r a jo w y m i. N ie k tó r e z ty c h e p is k o p a tó w u s ta n o w iły o so b n e R a d y do S p r a w K u ltu r y n a w z ó r r a d y r z y m s k ie j. I n n e n a to m ia s t w y z n a c z y ły k o n k r e t n e oso b y , k tó r y m p o w ie rz o n o s p r a w y k u l t u r y w k r a j u o r a z n a w ią z a ­ n ie d ia lo g u z P a p ie s k ą R a d ą do S p r a w K u ltu r y 17.

W y n ik a s tą d , że u s iln e s t a r a n i a i z a b ie g i S to lic y Ś w ię te j i P a p ie s k ie j R a d y , a z w ła sz c z a o s o b is te z a n g a ż o w a n ie J a n a P a w ła II w s p r a w ę d ia lo g u z k u lt u r a m i, p r z y b i e r a j ą c o ra z b a r d z ie j k o n k r e t n e k s z ta łty . N a le ż y w s p o m n ie ć , że ta k ż e w P o ls c e k o śc ie ln e z a in te re s o w a n ie s p r a w a m i k u l t u r y w z r a s t a z r o k u n a ro k . W y ra z e m te g o z a in te r e s o w a n ia i ró w n o c z e ­ ś n i e ta k ż e w ie lc e o b ie c u ją c ą z a p o w ie d z ią o w o c o w a n ia są ró ż n e k r a jo w e , d ie ­ c e z ja ln e , a ta k ż e p a r a f ia l n e „ T y g o d n ie ” lu b „ D n i” k u lt u r y . k s. E u g e n iu s z W e r o n S A C , O lta r z e w I I A P O S T O L S T W O K U L T U R Y K o śc ió ł s ta le z a b ie g a ł w s w y m n a u c z a n iu o ra z w k o n k r e tn y c h p o s u n ię ­ c ia c h d u s z p a s te r s k ic h o n a le ż y ty p o z io m k u lt u r y , u w a ż a ją c j ą z a je d n ą z is to t­ n y c h d ró g , ja k ą o so b a lu d z k a d o c h o d z i „ d o p ra w d z iw e g o i p e łn e g o c z ło w ie ­ c z e ń s tw a ” (K D K 53). W a r u n k i k u lt u r y , j e j n a le ż y ty ro z w ó j w d z is ie js z y m ś w ie c ie , a ta k ż e tr u d n o ś c i i z a d a n ia w y s u w a ją się ta k ż e w sp ó łc z e ś n ie n a czoło s p r a w , k tó r y m K o śc ió ł p o ś w ię c a n a jw ię c e j u w a g i, ze w z g lę d u n a w ie lo r a k ie p o w ią z a n ia k u l t u r y z E w a n g e lią C h r y s tu s a . R ó ż n e r a c j e w ła ś c iw e g o u k ła d u f o r m lu d z k ie j k u lt u r y , a ta k ż e z a d a n ia c h r z e ś c ija n w te j d z ie d z in ie , z n a jd u j ą s w o je o d b ic ie n ie ty lk o w w y p o w ie d z ia c h S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II , le c z ta k ż e w in n y c h p o s u n ię c ia c h p r a k ty c z n y c h . W r o k u 1970 K o n g re g a c ja S p r a w W y ­ c h o w a n ia K a to lic k ie g o o ra z P a p ie s k a R a d a do S p r a w L a ik a t u p o d ję ły n p . w s p ó ln e b a d a n ia n a d p a s to r a ln y m i d z ia ła n ia m i K o śc io ła w ś r o d o w is k a c h u n i ­ w e r s y te c k ic h . W r o k u 1973 z o s ta ły o p u b lik o w a n e p ie rw s z e w y n ik i u z y s k a n e j a k o r e z u l t a t te j in ic ja ty w y . W y d a n o je w n u m e r z e s p e c ja ln y m b iu l e ty n u „ L a ic s a u j o u r d ’h u i” , 1981, n r 15— 16. Z n a la z ły się w n im m a t e r i a ły w y b r a n e

z w ię k s z e g o z b io r u p r a c z a p r e z e n to w a n y c h w c z a sie s y m p o z ju m z o rg a n iz o ­

w a n e g o w R z y m ie w p a ź d z ie r n ik u 1972 r . W z ię ła w n im u d z ia ł r e p r e z e n ta ­ t y w n a g r u p a d u s z p a s te rz y u n iw e r s y te c k ic h , p ro f e s o ró w i s tu d e n tó w *.

Z k o le i w c z e rw c u 1976 r . k o m ite t o d p o w ie d z ia ln y z a w s p ó ln y p r o j e k t r o z e s ła ł d o k o n f e r e n c ji b is k u p ic h c a łe g o ś w ia ta „ p ro w iz o ry c z n e w n io s k i” w y ­ n ik a j ą c e z p r a c p ro w a d z o n y c h n a p r z e s tr z e n i p ię c iu la t. D o k u m e n t t e n u j m u ­ j e n a u c z a n ie p a s to r a ln e u n iw e r s y te c k ie w k o n te k ś c ie „ p o d s ta w o w y c h p r o b l e ­ m ó w k u lt u r o w y c h ”, k tó r e ja w ią s ię w p ła s z c z y ź n ie n a ro d o w e j, a ta k ż e m ię d z y ­ n a r o d o w e j, c z y n ią c z n ic h p r o b le m e w a n g e liz a c y jn y * . N a s tę p n ie K o n g re g a c ja d o S p r a w w y c h o w a n ia K a to lic k ie g o z a ję ła się te m a ty k ą z w ią z a n ą z e w a n g e ­ l iz a c ją k u l t u r y : D e c u ltu r a e e v a n g e lis a tio n e . W y d a ła o n a z teg o z a k r e s u s z e r e g

ч J a n P a w e ł I I , C zeg o K o śc ió ł o c z e k u je o d n a jm ło d s z y c h in s t y t u c j i

K u r i i R z y m s k ie j , p rz e m . z d n . 1 6 1 1984, O R (1984) n r 1—2, s. 25.

17 T a m ż e .

1 I n f o r m a c ję z a c z e rp n ię to : A p o s to la t d e la c u ltu r e , L a ic s a u jo u r d ’h u i, n r 28, C ité d u V a tic a n 1981 (W stęp).

B IU L E T Y N T E O L O G I I L A I K A T U

₁₁₃

a r t y k u łó w z a m ie sz c z o n y c h w sw o im p rz e g lą d z ie p t. „ S e m in a r iu m ”, k w ie c ie ń — c z e rw ie c 1978 *.

W r o k u 1981 P a p ie s k a R a d a do S p r a w L a ik a tu w y d a ła w s w y m b iu l e ty ­ n ie s z e re g a r t y k u łó w p o d w s p ó ln y m ty tu łe m : A p o s to ls tw o k u l t u r y . N a ic h z b ió r s k ła d a się p r z e d r u k n ie k tó r y c h o p r a c o w a ń u m ie sz c z o n y c h w c z e ś n ie j w e w s p o m n ia n y m n u m e r z e „ S e m in a r iu m ”, a ta k ż e s z e re g w y p o w ie d z i J a n a P a ­ w ł a I I s ta n o w ią c y c h in s p ir a c ję d la e w a n g e lic z n e j p o s łu g i K o śc io ła w ś w ie c ie w s p ó łc z e s n y m . N ie k tó r e z ty c h w y p o w ie d z i z o sta ły p o n a d to o p ra c o w a n e w o s o b n y c h a r ty k u ła c h , ta k ż e z a m ie sz c z o n y c h w b iu le ty n ie .

P a p ie s k a R a d a do S p r a w L a ik a t u z w ró c iła się p o n a d to z w e r e n d ą do n ie ­ k tó r y c h s w y c h ś w ie c k ic h c z ło n k ó w k o n s u lto ró w , o d p o w ie d z ia ln y c h za ró ż n e p r o b le m y k u ltu r o w e . I c h o d p o w ied zi, r e f le k s je n a te m a t z a a n g a ż o w a n ia się u c z o n y c h k a to lic k ic h i o d p o w ie d z ia ln o śc i za m is ję K o śc io ła w d z is ie jsz y m ś w ie c ie , ta k ż e w e s z ły w s k ła d b iu le ty n u A p o s to ls tw o k u l t u r y , k tó r e g o tr e ś ć s ta n o w i p o d s ta w ę n in ie js z e g o o p ra c o w a n ia *.

1. P o sła n n ictw o e w a n g e lic z n e a k u ltu ra

P a p ie ż J a n P a w e ł I I n a u c z a , że „ J e z u s C h r y s tu s je s t o ś r o d k ie m w s z e c h ś w ia ta i h is to r ii” ®. O n s ta n o w i te ż p ie r w s z e i p o d s ta w o w e p ra w o czło ­ w ie k a . T a je m n ic a J e g o W c ie le n ia z n a jd u j e p e łn e o d b ic ie w c h rz e ś c ija ń s k ie j k u lt u r z e n a ro d ó w . D la te g o n ie m o ż n a o d d z ie lić od k u l t u r y p o s ła n n ic tw a e w a n ­ g e lic z n e g o . P ra w d z iw a k u l t u r a lu d z k a n ie 'm oże is tn ie ć b e z z w ią z k u z B o ­ g ie m , a w ię c b e z w ia ry , k tó r a u m o ż liw ia c z ło w ie k o w i s a m o o k re ś le n ie s ie b ie ·. S tą d n a le ż y d z ia ła ć n a rz e c z h a r m o n ijn e j s y n te z y p o m ię d z y w ia r ą a r o z u ­ m e m , p o m ię d z y w ia r ą a k u lt u r ą , p o m ię d z y w ia r ą a ży cie m , a b y n ie d o p u ­ ścić do p o d p o rz ą d k o w a n ia lu d z k ie g o c z ło w ie c z e ń stw a ś w ia tu r z e c z y 7. P o tr z e b ­ n a je s t e w a n g e liz a c ja , k tó r a z d a n ie m P a w ł a V I, p o w in n a p rz e d e w s z y s t­ k im p o le g a ć n a a p o s to ls tw ie w s to s u n k u do lu d z i W y k sz ta łc o n y c h , k tó r z y są o d b io rc a m i, a le i tw ó r c a m i k u lt u r y . T a k p o ję t a e w a n g e liz a c ja je s t n a jle p s z y m w k ła d e m w d o b ro k u lt u r y , a z a ra z e m z m n ie js z a r o z m ia r y je d n e g o z d r a m a ­ tó w n a s z y c h czasó w , p o le g a ją c e g o n a r o z d a r c iu p o m ię d z y E w a n g e lią a k u l ­ t u r ą 8. K u l t u r a u p r a w ia n a w d u c h u E w a n g e lii p ra g n ie o b d a ro w y w a ć p o sz c z e ­ g ó ln e g o c z ło w ie k a , a ta k ż e c a łe sp o łe c z n o śc i lu d z k ie d o b ra m i J e z u s a C h r y s tu ­ sa, a w ię c jbędzie u w z g lę d n ia ć w ła ś c iw y w y m ia r d ó b r d o c z e sn y c h i w ie c z ­ n y c h , ja k i e m a j ą b y ć u d z ia łe m c z ło w ie k a * o d p o w ie d z ia ln e g o w o b e c b r a ę i i w o b e c h i s t o r i i 10. S e n s t a k p o jm o w a n e j r o li c z ło w ie k a , ja k o g łę b o k o w p le c io ­ n e g o w ta j e m n i c ę c z ło w ie c z e ń stw a C h r y s tu s a , w c h o d z i w is to tę p o s ła n n ic tw a K o śc io ła . E w a n g e liz o w a ć zn a c z y b o w ie m n ie ty lk o m ó w ić o C h ry s tu s ie . C h o ­ d z i o w ie le b a r d z ie j o to , a b y p o s tę p o w a ć ta k , b y n a s z b liź n i u w ie rz y ł

3 T a m ż e .

4 W o p ra c o w a n iu a u t o r k o r z y s ta z A p o s to la t d e la c u ltu r e , L a ic s

a u jo u r d ’h u i, n r 28. W zeszy cie ty m z n a jd u j ą s ię w y ją tk i z p r z e m ó w ie ń i d o ­ k u m e n tó w J a n a P a w ł a I I n a t e m a t c z ło w ie k a , k u l t u r y i a p o s to la tu k u l ­ t u r y . Z n a jd u j ą się ró w n ie ż o p ra c o w a n ia r ó ż n y c h a u to r ó w p o d z ie lo n e n a d w ie g ru p y : I. A p o s to ls tw o k u lt u r y ; II . R e fl e k s je c z ło n k ó w P a p ie s k ie j R a d y do S p r a w L a ik a tu . 6 R e d e m p to r h o m in is , 1. ® P o r. P . P o u p a r d , L ’h u m a n is m e c h r é tie n de J e a n -P a u l I I , w: A p o ­ s to la t d e la c u ltu r e , d z. c y t., 56. 7 P o r. R e d e m p to r h o m in is , 16. 8 P o r. A p o s to la t d e la c u ltu r e , d z. c y t., 5.

• P o r . J a n P a w e ł II, H u m a n is a tio n d a n s la lib e r té , w : A p o s to la t d e

la c u ltu r e , d z. c y t., 13 n.

10 P o r. K D K 55.

B IU L E T Y N T E O L O G II L A I K A T U

i w C h r y s tu s ie z o b a c z y ł sa m e g o sie b ie , o d n a la z ł w N im p ra w d z iw y w y m ia r sw e g o ży c ia , s t a ją c s ię z d o ln y m do p rz e z w y c ię ż e n ia w so b ie sła b o ś c i i g rz e ­ c h u . E w a n g e liz o w a ć z n a c z y b o w ie m „ słu ż y ć w o ln o ś c i w d u c h u ” 11. Z a k ła d a o n a o b o w ią z e k p o s z a n o w a n ia u in n y c h p r a w , k tó r y c h d o m a g a m y się d la s ie b ie . W szy scy p o w in n iś m y te ż b u d o w a ć sp o łe c z e ń s tw o o p a r te w ró ż n y c h d z ie d z i­ n a c h ż y c ia n a ty c h s łu s z n y c h p r a w a c h 12. N a le ż y p rz e to k ie r o w a ć się k u ty m n a jg łę b s z y m siło m , k tó r e tk w ią w c z ło w ie k u , a z a ra z e m d e te r m i n u ją p r a w ­ d z iw ą /k u ltu r ę n a r o d ó w ls. J e ś li k u l t u r a b ę d z ie p r z e n ik n ię ta d u c h e m e w a n g e ­ lic z n y m , s t a n ie s ię in s tr u m e n te m d z ia ła ją c y m n a k o rz y ś ć E w a n g e lii, k s z t a łt u ­ ją c ś ro d o w is k o ż y c ia c z ło w ie k a , k tó r e z k o le i w p ły w a n a sp o só b m y ś le n ia i .p o s tę p o w a n ia . R o z d z ie le n ie a lb o in a c z e j r o z b r a t p o m ię d z y w ia r ą a k u l t u r ą s t a je s ię n ie z m ie r n ie p o w a ż n ą p rz e s z k o d ą d la e w a n g e liz a c ji, j a k i d la s a m e j k u lt u r y . U w a g i te n ie t r a c ą s w e j a k tu a ln o ś c i n a w e t w o b lic z u ś w ia ta w y z n a ­ ją c e g o k o n c e p c je a g n o s ty c z n e , a n a w e t a te is ty c z n e . Ż a d n a z ty c h k o n c e p c ji n ie m o że n a r u s z a ć p o d s ta w o w y c h p r a w s u m ie n ia c z ło w ie k a . N ie m o ż e te g o p o m in ą ć ta k ż e ż a d e n ro d z a j e w a n g e liz a c ji, w ty m ta k ż e k a te c h iz a c ja . T a k b o w ie m „ k a te c h e z a j a k i e w a n g e liz a c ja w ogóle, m a z a z a d a n ie w sz c z e p ia ć siły E w a n g e lii w s a m ą is to tę k u l t u r y i w je j ï o r m y ” 14. D la te g o n a le ż y d ą ż y ć do p o z n a n ia p o sz c z e g ó ln y c h k u lt u r , do k a ż d e j o d n o sić się z sz a c u n k ie m , s z a ­ n u ją c ic h w ła s n e w a r to ś c i i b o g a c tw o . O rę d z ie E w a n g e lii n ie m oże p o p r o ­ s t u ;być b e z k a r n ie o d łą c z o n e od ja k ie jk o lw ie k k u lt u r y , w k tó r e j się z a k o rz e ­ n iło o d p o c z ą tk u . N ie m o ż e te ż „b y ć o d d z ie lo n e o d ty c h f o r m k u lt u r y , w k t ó ­ r y c h b y ło p r z e k a z y w a n e w c ią g u w ie k ó w ” и . S a m o o rę d z ie E w a n g e lii n ie je s t b e z p o ś r e d n im o w o c e m ż a d n e j k u ltu r y , a le je s t z a w sz e p rz e k a z y w a n e „za p o ­ m o c ą d ia lo g u a p o sto lsk ie g o , k tó r y z k o n ie c z n o ś c i w łą c z a się w ja k iś s p o s ó b w d ia lo g k u lt u r o w y ” 16. D z ie d z ic tw o k u l t u r y ja k ie g o ś n a r o d u czy n a w e t p o ­ sz c z e g ó ln e je j e le m e n ty m o g ą te ż d o p o m ó c „ d o le p sz e g o z ro z u m ie n ia c a łe j ta je m n ic y c h r z e ś c ija ń s k ie j” 17.

T a k w ię c n ie m o ż n a p o s ła n n ic tw a C h ry s tu s o w e g o , b e z s p e c ja ln y c h s t r a t , o d d z ie lić n ie ty lk o od b e z p o ś re d n ie g o ś ro d o w is k a , w k tó r y m ż y ł J e z u s , le c z ta k ż e o d in n y c h k u l t u r , k tó r e p o ja w iły się w c ią g u w ie k ó w , ro d z ą c s ię r ó w ­ n o le g le do d ia lo g u a p o sto lsk ie g o . A p o s to ls k i d ia lo g ró w n ie ż d o k o n u je się ja k o w c ie lo n y w p e w ie n d ia lo g k u l t u r 18. K o śc ió ł g ło sz ą c E w a n g e lię u z n a je i s z a ­ n u je w k a ż d y m c z a sie w sz e lk ie k u l t u r y tu b y lc z e i tro s z c z y się, a b y n ie z o ­ s ta ły o n e n a r u s z o n e p rz e z k u l t u r y p rz y n ie s io n e p rz e z m is jo n a rz y . T a k w ię c K o śc ió ł m a w d z ie d z in ie k u lt u r y sw o je w ła s n e p rz e z n a c z e n ie . M u si p o d c h o ­ dzić z p o w a g ą t a k do s p r a w w ia ry , j a k i do ś w ia ta m y ś li i w sz e lk ie j k u l ­ tu r y , s ta le go e w a n g e liz u ją c , P . P o u p a r d, p r z y ta c z a te ż w y p o w ie d ź J a n a P a w ł a II, k tó r y p rz y p o m in a , że K o śc ió ł o d c z u w a ł p o tr z e b ę p a s to r a ln e g o n a u c z a n ia in te lig e n c ji, p o c z y n a ją c od p ie r w s z y c h w ie k ó w . D la te g o o ta c z a ł o p ie ­ k ą n a u k o w c ó w , j a k w o g ó le w s z y s tk ic h lu d z i z a jm u ją c y c h się k u lt u r ą . O b ję ­ c ie p a s t o r a ln ą tr o s k ą in te lig e n c ji s t a je się k o n ie c z n o ś c ią ta k ż e d la K o śc io ła d n ia d z isiejszeg o , b o n a d c h o d z ą c e p o k o le n ia b ę d ą c o ra z b a r d z ie j w y k s z ta łc o n e , a w ię c i w y m a g a ją c e . Z ro d z ą się te ż ró ż n e n o w e s y s te m y m y ś lo w e i n a u k o ­ w e, 'ze s w o im i lic z n y m i p r o b l e m a m i 19. E w a n g e liz a c y jn a p r a k t y k a K o śc io ła ,

11 P o r . P . P o u p a r d, L ’h u m a n is m e d e J e a n -P a u l I I , w : A p o s to la t de la c u ltu r e , d z. c y t., 47. 12 T a m ż e . 43 P o r. ta m ż e , 14. 14 A d h o r ta c ja C a te c h e s i tr a d e n d a e , 53. 42 T a m ż e . 18 T a m ż e . 17 T a m ż e . 18 P o r. P . P o u p a r d, L ’h u m a n is m e de J e a n -P a u l II , d z. c y t., 56. 19 P o r. ta m ż e , 58.

B IU L E T Y N T E O L O G II L A I K A T U

k tó r y z a w sz e z p o w a g ą o d n o si się do ś w ia ta m y śli, n a u k i, s z tu k i i do s p r a w w ia r y z O so b ą B o g a -C z ło w ie k a w c e n tr u m , je s t je d n ą z p o d s ta w o w y c h o d ­ p o w ie d z i n a w sp ó łc z e s n e z a p o tr z e b o w a n ia sz e ro k ie g o ś w ia ta w s z e lk ie j k u l ­ tu r y

2. M agisterium K ościoła i d u szp a sterstw o k u ltu ry

D u s z p a s te r s k a tr o s k a K o śc io ła , in s p ir o w a n a p rz e z M a g is te r iu m K o śc io ła , s ta w ia so b ie za cel u m o c n ia n ie w ia r y i ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o u o c h rz c z o ­ n y c h t a k sa m o , ja k s ta le u s iłu je g ło sić D o b rą N o w in ę J e z u s a C h r y s tu s a ty m , do k tó r y c h je szcze n ie d o ta r ła . C zy is tn ie je je d n a k ż e p o tr z e b a , a b y o to c z y ć d u s z p a s te r s k ą tr o s k ą ta k ż e d z ie d z in ę k u lt u r y ? T a k ie p y ta n ie s ta w ia m y z a P . P o u p a r d e m 11.

O d p o w ie d ź b ę d z ie z d e c y d o w a n ie p o z y ty w n a , s k o ro K o śció ł i k u l t u r a są ze s o b ą g łę b o k o p o w ią z a n e . S o b ó r W a ty k a ń s k i I I p rz y p o m in a n p : że „K o śc ió ł w ie le p rz y c z y n ił s ię do p o s tę p u k u l t u r y ” (K D K 62). P rz y c z y n ił się do ro z w o ­ j u n a u k filo z o fic z n y c h i te o lo g ic z n y c h , a ta k ż e l i t e r a t u r y i s z tu k i o ra z r ó ż ­ n y c h in n y c h d z ie d z in w c h o d z ą c y c h w s k ła d k u l t u r y ludzkiej". K o śc ió ł b y ł z a ­ ło ż y c ie le m p ie r w s z y c h u n iw e rs y te tó w , p a tr o n o w a ł p o w s ta w a n iu n o w y c h s t y ­ ló w b u d o w y , o ta c z a ł o p ie k ą ta le n ty . Z a g a d n ie n io m k u l t u r y p o św ię c a ł w ię c K o śc ió ł d u ż o u w a g i w k a ż d y m o k re s ie sw e g o is tn ie n ia . S to s u n k o w o o b s z e r n ie u w z g lę d n ił ją w sw y c h w y p o w ie d z ia c h ta k ż e o s ta tn i S o b ó r. Z e n u n c ja c ji p o s o b o rz e n a u w a g ę z a s łu g u ją : lis t a p o s to ls k i O c to g e sim a a d v e n ie n s z 14 V 1971 r., S y n o d B is k u p ó w z 1974 i a d h o r t a c ja a p o s to ls k a E v a n g e lii n u n ti a n d i, p rz e m ó w ie n ie P a w ł a V I do b is k u p ó w f r a n c u s k ic h p rz y b y ły c h a d lim in a w r o k u 1977 o ra z lic z n e w y p o w ie d z i J a n a P a w ł a I I 22.

W sz y s tk ie te w y p o w ie d z i są n a c e c h o w a n e p o c z u c ie m o d p o w ie d z ia ln o śc i K o śc io ła za k u l t u r ę w o g ó ln o ści i za w s z y s tk ie p o szczeg ó ln e k u lt u r y . S o b ó r W a ty k a ń s k i I I m ó w i p rz y ty m o k o n ie c z n o ś c i o b ję c ia tr o s k ą d u s z p a s te r s k ą k u l t u r y w k a ż d y m z :jej tr z e c h w y m ia r ó w , k tó r e w y lic z a się w K o n s ty t u c ji

d u s z p a s te r s k ie j o K o śc ie le w św ie c ie w s p ó łc z e s n y m w n u m e r a c h 53 i 5 9 a . S o ­

b ó r p o u c z a po p ie rw s z e , że .m ia n e m k u l t u r a w s e n s ie o g ó ln y m o k re ś la s ię w sz y stk o , co w p ły w a n a ro z w ó j u z d o ln ie ń d u c h a i c ia ła c z ło w ie k a , „ c z y n i b a rd z ie j lu d z k im ży cie sp o łe c z n e w ro d z in ie i w sp o łe c z n o śc i p a ń s tw o w e j. K u l­ t u r a je s t w y ra z e m d u c h o w y c h d o św ia d c z e ń c z ło w ie k a , n a g ro m a d z o n y c h w c ią ­ g u w ie k ó w i p r z e k a z y w a n y c h p o k o le n io m ” (p o r. K D K 53).

T e n a n tr o p o lo g ic z n y w y m ia r k u lt u r y je s t w y ra z e m o d p o w ie d z ia ln o śc i z a c z ło w ie k a . K u l t u r a to w y r a z c z ło w ie k a , z n a k i sp o só b jeg o d o m in o w a n ia w św ie c ie , i n s tr u m e n t k o m u n ik a c ji m ię d z y lu d ź m i. J a k o ta k a n ie m o że b y ć z a b r o n io n a lu b d o s tę p n a ty lk o d la n ie k tó r y c h lu d z i. K o śció ł s ta w ia w ś ró d n a ­ c z e ln y c h s w o ic h z a s a d n a u k ę , że je s t o n a d o b re m w s p ó ln y m w s z y s tk ic h . O czy­ w iśc ie K o śció ł n a u c z a ją c y je s t św ia d o m y , że je d n i lu d z ie są b a r d z ie j o d p o ­ w ie d z ia ln i za k u l t u r ę od in n y c h czy to n p . z p o w o d u m ie js c a , ja k ie z a jm u ją w sp o łe c z e ń s tw ie , czy te ż z p o w o d u ic h k o m p e te n c ji in te le k tu a ln y c h lu b te c h ­ n ic z n y c h .

S o b ó r m ó w i o ró ż n o ro d n o ś c i k u lt u r , o r ó ż n y c h w s p ó ln y c h w a r u n k a c h ż y

-*· P o r. F . R u s s o S J, L ’e v a n g e lis a tio n e t la p a sto ra le d u m o n d e d es

s c ie n tifiq u e s e t d es c a d re s te c h n iq u e s sp é c ia lisé s, w : A p o s to la t de la c u ltu r e , d z. c y t., 89— 110; G io v a n n i F a l l i n i , L·’e v a n g e lis a tio n e t le m o n d e d e s a r ti­ ste s, w : A p o s to la t de la c u ltu r e , d z. c y t., 79— 88.

21 P . P o u p a r d , M a g istè r e de l’E g lise e t p a sto ra le de la c u ltu r e , w : A p o ­

s to la t de la c u ltu r e , d z. c y t., 25— 43.

22 Ź ró d ła te w y lic z a P . P o u p a r d w a r t . c y t., w : A p o s to la t de la c u l­ t u r e , dz. c y t., 7—21.

23 P o r. P . P o u p a r d , j. w ., 26.

B IU L E T Y N T E O L O G II L A I K A T U

c ła i o ró ż n ic y d ó b r ż y c io w y c h s k ła d a ją c y c h s ię n a d z ie d z ic tw o k a ż d e j lu d z ­ k ie j w s p ó ln o ty (p o r. K D K 53).

S o b ó r ta k ż e d o s trz e g a , że k u l t u r a o d n o si s ię do josoby lu d z k ie j o ra z do d o b r a w s p ó ln o ty i c a łe j sp o łe c z n o śc i lu d z k ie j (p o r. K D K 59). K u l t u r a o b e j­ m u j e ta k ż e id e a ł a r ty s ty c z n y , r e a liz o w a n y p rz e z ró ż n e k ie r u n k i a r ty s ty c z n e . W ty m s e n s ie k u l t u r a o z n a c z a d z ie d z in ę z a re z e r w o w a n ą d la e lity . K o śció ł ta k ż e tu t a j m u s i b y ć o b e c n y , b ro n ią c n a w s z e lk ie sp o so b y u p r a w n ie ń t w ó r ­ c ó w k u lt u r y , w s p ie r a ją c ic h w y siłk i, a ta k ż e b ro n ią c u p r a w n ie ń p r a z d o b ra o d b io rc ó w **.

K o śc ió ł b ro n ią c d ó b r k u lt u r y c h r z e ś c ija ń s k ie j b ę d z ie te ż zaw sz e p ro w a d z ił o b ie k ty w n y d ia lo g z w s z e lk im i in n y m i k u ltu r a m i, ta k ż e z ty m i, k tó r e w y w o ­ d z ą s ię z in n y c h re lig ii o r a z id e o lo g ii i n a n ic h się o p ie r a ją * 5.

3. A n tro p o c e n try c z n e z n a m ię k u lt u r y

P . P o u p a r d z w r a c a u w a g ę n a a n tr o p o c e n tr y c z n e e le m e n ty k u l t u r y u ja w n ia ją c e się w n a u c z a n iu J a n a P a w ł a I I *·.

B óg s t a le k o n ta k t o w a ł s ię z c z ło w ie k ie m . W s w e j b e z g ra n ic z n e j d o b ro c i z w r a c a ł się do n ie g o za p o ś r e d n ic tw e m p ro r o k ó w , a p o sto łó w , ś w ię ty c h p is a ­ rz y , a z w ła sz c z a u c z y n ił to p rz e z S w e g o S y n a J e z u s a C h ry s tu s a . J e z u s p r z y ­ s z e d ł n a ś w ia t, a b y o b ja w ić c a łą g o d n o ść c z ło w ie k a , a z a ra z e m z a sp o k o ić n a j ­ g łę b s z e z a p o tr z e b o w a n ie n a B oga, ż y w e w k a ż d e j lu d z k ie j d u sz y . W J e z u s ie c z ło w ie k ro z p o z n a je sie b ie , s w o ją g o d n o ść, a ta k ż e d ro g ę p ro w a d z ą c ą k u O jc u . W t e n sp o s ó b B oże O b ja w ie n ie w e sz ło is to tn ie w lu d z k ą k u ltu r ę , z o sta ło z w ią ­ z a n e z n ią n a zaw sz e . A le i s a m a k u l t u r a m a w p ły w n a O b ja w ie n ie . P o d k r e ­ ś lił n p . J a n P a w e ł I I w p rz e m ó w ie n iu z d n . 2 6 I V 1979, s k ie r o w a n y m do P a p ie s k ie j K o m is ji B ib lijn e j, że k o n k r e tn e ś r o d o w is k o w r a z ze s w o ją k u l t u r ą m ia ło w p ły w n a f o r m o w a n ie się ję z y k a b ib lijn e g o , u z a le ż n io n e g o o d z m ia n z a ­ c h o d z ą c y c h n a p r z e s tr z e n i h is to rii, n a sp o só b w y r a ż a n ia się itp.*7.

K u l t u r a s t a je się w t a k ro z u m ia n y m u ję c iu w y ra z e m g łę b o k ie g o s z a c u n k u B o g a do s tw o r z e n ia , a zw ła sz c z a do c z ło w ie k a , ja k o o b ra z u B oga. B óg u o b e c ­ n ia się w k a ż d y m c z ło w ie k u : „co u c z y n iliś c ie je d n e m u z ty c h b r a c i m o ic h n a jm n ie js z y c h , m n ie ś c ie ^uczynili” . W J e z u s ie C h ry s tu s ie , i to u k rz y ż o w a n y m , z o s ta je d o w a rto ś c io w a n y k a ż d y c z ło w ie k p rz e z n a c z o n y z a ra z e m do ła s k i i do chwały*®. J e z u s je s t d ro g ą d o ś w ia d c z o n ą w p rz e s z ło śc i, a ta k ż e je d y n ą w io ­ d ą c ą k u p rz y s z ło śc i. T y lk o w N im o d n a jd u j e sw o ją m o ty w a c ję k u l t u r a , k t ó r a tr o s z c z y s ię o d o b ro k a ż d e g o p o szczeg ó ln eg o c z ło w ie k a . O d tr e ś c i p r z e d s ta ­ w ia n y c h p rz e z C h r y s tu s a w in n y te ż w y c h o d z ić s y s te m y e k o n o m ic z n e i s p o ­ łe c z n e , m a ją c e s łu ż y ć o so b ie lu d z k ie j, k tó r a je s t zaw sz e je d y n a i n ie p o w ta ­ r z a ln a . U B o g a k a ż d y c z ło w ie k je s t o d w ie c z n ie w y b r a n y i o d w ie c z n ie p o m y ­ ś la n y , z a w o ła n y p o im ie n iu . C zło w iek je s t z a n u r z o n y w w ie lk ie j m a s ie w s z y s t­ k ic h lu d z i, a m im o w s z y s tk o p o z o s ta je je d y n y i n ie p o w ta r z a ln y . R o z w ią z a n ie je g o p ro b le m ó w i n a d z ie ja są u z a le ż n io n e o d z b liż e n ia się do B oga i u p o d o b ­ n ie n ia s ię d o C h r y s tu s a . C h ry s tu s je s t d ro g ą K o śc io ła , a le je s t te ż p ie r w s z ą i p o d s ta w o w ą d ro g ą człow ieka**.

P . P o u p a r d p rz y p o m in a , że J a n P a w e ł I I je s t n p . g łę b o k o p r z e ­ k o n a n y , iż c zło w ie k , k tó r y tr u d z i się, a b y o d n a le ź ć sa m e g o sieb ie, s w o ją r z e ­ c z y w is tą g o d n o ść, sw o ją w a rto ś ć i w ie lk o ś ć , n ie o d n a jd z ie je j w ś w ie c ie d z i­ s ie js z y m g d z ie in d z ie j j a k ty lk o w J e z u s ie C h r y s t u s i e 50. C h r y s tu s „ je d n o c z y « T a m ż e , 27— 30. 55 P o r. ta m ż e , 37 n. *° L ’h u m a n is m e c h r é tie n de J e a n -P a u l II , d z. c y t., 49. *7 P o r ta m ż e . *® P o r . ta m ż e , 51. ** R e d e m p to r h o m in is , 1. 30 P o r. P . P o u p a r d , L ’h u m a n is m e c h r é tie n d e J e a n -P a u l I I , d z. c y t., 50.

B IU L E T Y N T E O L O G II L A I K A T U

s ię z k a ż d y m c z ło w ie k ie m ”, bo k a ż d y „ je s t o g a r n ię ty ta je m n ic ą O d k u p ie n ia , z k a ż d y m C h r y s tu s w te j ta je m n ic y r a z n a z a w sz e s ię z je d n o c z y ł” sl. C z ło w ie k p o z o s ta je te ż p ie r w s z ą d ro g ą , p o k tó r e j w in ie n k ro c z y ć w w y p e łn ia n iu sw o ­ je g o p o s ła n n ic tw a i to „ c z ło w ie k w c a łe j p r a w d z ie sw eg o is tn ie n ia i b y c ia o so b o w eg o i w s p ó ln o to w e g o ” , a z a ra z e m „ sp o łe c z n e g o ” — w o b rę b ie w ła s n e j ro d z in y , w o b rę b ie ty l u ró ż n y c h sp o łeczn o ści, ś ro d o w isk , w o b rę b ie sw o je g o n a r o d u czy lu d u ... w o b rę b ie c a łe j lu d z k o ś c i” 82. N a u c z a te ż J a n P a w e ł I I , ż e w ła ś n ie c z ło w ie k , a n ie ja k iś s y s te m , z n a j d u 'e się u p o d s ta w k u lt u r y . C zło­ w ie k , k tó r y ż y je w sy s te m ie , p r z y jm u je go lu b te ż s t a r a się go o d p o w ie d n io z m ie n ić . C z ło w ie k je s t w k u lt u r z e p rz y c z y n ą p o d s ta w o w ą . T w o rz ą c k u l t u r ę je s t z d o ln y w c ie la ć w m a te r ię sw o je g o d u c h a . J e ż e li r o z r ó ż n im y m ię d z y k u l ­ t u r ą d u c h o w ą i k u l t u r ą m a te r i a ln ą , to t r z e b a z a ra z e m s tw ie rd z ić , że d z ie ła k u l t u r y m a t e r i a ln e j w y r a ż a ją u d u c h o w ie n ie m a te r ii, p o d d a n ie e le m e n tó w m a ­ te r ia l n y c h s iło m d u c h o w y m c z ło w ie k a , tz n . je g o in te lig e n c ji, je g o w o li. C zło ­ w ie k tw o rz ą c k u l t u r ę je s t z d o ln y w c ie la ć sw e g o d u c h a w m a te r ię . Ż d ru g ie j s tr o n y d z ie ła k u lt u r y d u c h o w e j u ja w n ia j ą w sp o só b s p e c y fic z n y w c ie le n ie te g o , co je s t d u c h o w e , p e w n ą m a te r ia liz a c ję d u c h a . D la te g o k u l t u r ę n a le ż y p o jm o w a ć p o p rz e z in te g ra ln e g o c z ło w ie k a , p o p rz e z c a łą rz e c z y w is to ść je g o s u ­ b ie k ty w iz m u M, z w ła sz c z a p o p rz e z w e w n ę tr z n e p rz e ż y w a n ie p r a w d y o w sz c z e ­ p ie n iu w J e z u s a C h r y s tu s a . D la te g o p ie r w s z y m i p o d s ta w o w y m z a d a n ie m k u l ­ t u r y w o g ó ln o ści, a ta k ż e k a ż d e j p o sz c z e g ó ln e j k u l t u r y b ę d z ie w y c h o w a n ie c z ło w ie k a , je g o „ w y k s z ta łc e n ie ”. W ty c h p ro c e s a c h c h o d z i o to , a b y c z ło w ie k s t a w a ł się c o ra z b a rd z ie j c z ło w ie k ie m , a b y m ó g ł b a r d z ie j b y ć, a n ie ty lk o w ię ­ c e j m ie ć , b y u m ia ł b y ć c o ra z b a rd z ie j c z ło w ie k ie m p o p rz e z w sz y stk o , co p o ­ s ia d a 84.

4. H u m an izacja w k u ltu rze

J a n P a w e ł I I o d p o w ia d a ją c w d n iu 1.07.1981 r . w R io d e J a n e i r o n a w y p o w ie d ź p r e z y d e n ta P a p ie s k ie j A k a d e m ii N a u k p ro f . C a rio s a C h a r g a -

s a , p o w ie d z ia ł d o w y b itn y c h p rz e d s ta w ic ie li ś w ia t a k u l t u r y w B ra z y lii, że

p r a w d z iw a k u l t u r a s ta n o w i h u m a n iz a c ję , p o d c z a s g d y to co n ie je s t k u l t u r ą , a ta k ż e k u l t u r y fa łs z y w e są d e h u m a n iz u ją c e M.

H u m a n iz a c ja , cz y li ro z w ó j c z ło w ie k a d o k o n u je się w e w s z y s tk ic h d z ie d z i­ n a c h rz e c z y w is to śc i, w k tó r e j c z ło w ie k z o s ta je u m ie sz c z o n y , w ja k ie j się z n a j­ d u je . P r z y c z y m , n ie w o ln o z a p o m n ie ć , że c z ło w ie k w y b ie r a ją c s w o ją k u lt u r ę , w y b ie r a z a ra z e m sw ó j l o s s*. K u ltu r a n ie d o ty c z y a n i ty lk o d u c h a , a n i ty lk o c ia ła , a n i ty lk o je d n e g o sp o łe c z e ń s tw a , a n i je d n e g o w y m ia r u k o sm ic z n e g o . W d z ie le k u l t u r y B óg z a w ie r a p r z y m ie r z e z c z ło w ie k ie m . O n s a m u c z e s tn i­ czy w tw o r z e n iu k u lt u r y , w ro z w o ju c z ło w ie k a : D ei a g r ic u ltu r a e stis — m ó w i św . P a w e ł: „ je s te ś c ie u p r a w n ą r o l ą B o żą” (1 K o r 3, 9 ) 87.

W d z ie le p rz y m ie r z a , u s ta n o w io n y m p o p rz e z k u lt u r ę , p o w in ie n c z ło w ie k n a ś la d o w a ć B o g a w J e g o n ie s k o ń c z o n e j m iło śc i. D zieło k u l t u r y je s t b o w ie m d z ie łe m m iło śc i. O no p o c h o d z i z te j s a m e j m iło ś c i sp o łe c z n e j, o ja k ie j m ó w i p a p ie ż w s w e j p ie r w s z e j e n c y k lic e (R e d e m p to r h o m in is , 16). J u ż S o b ó r W a ty ­ k a ń s k i I I s tw ie rd z ił, że „ je s te ś m y ś w ia d k a m i n o w e g o h u m a n iz m u , w k tó r y m o k re ś la c z ło w ie k a p rz e d e w s z y s tk im o d p o w ie d z ia ln o ść w o b e c jeg o b r a c i i w o ­ b e c h is to r i i” (K D K 55). 81 R e d e m p to r h o m in is , 13. 82 P o r . ta m ż e , 14. “ P o r. p rz e m . J a n a P a w ł a I I w U N E S C O , 2 V I 1980. 24 T a m ż e . 88 P o r . A p o s to la t d e la c u ltu r e , d z. c y t., 12. 38 T a m ż e . 87 T a m ż e , 14.

O b e c n a k u l t u r a K o ścio ła tw o rz y się w o p a rc iu o c z ło w ie k a i w y m a g a , a b y w ia r a c h r z e ś c ija ń s k a b y ła w y k ła d a n a w f u n k c ji c z ło w ie k a J e z u s a , u k a z u ją c ta j e m n ic ę c z ło w ie c z e ń stw a w y p e łn io n e g o p rz e z sło w o . J e d y n ie C h r y s tu s je s t z d o ln y s ta ć się o d p o w ie d z ią n a z a p o tr z e b o w a n ia w sp ó łc z e sn e g o h u m a n i z m u 88. J e g o n a u k a i o so b a św ia d c z y n p ., że d z ie ło w y c h o w a n ia c z ło w ie k a n ie d o ­ k o n u je się je d y n ie p rz y p o m o c y c h o c ia ż b y n a jd o s k o n a ls z y c h i n s ty t u c ji czy ś r o d k ó w m a te r ia ln y c h . C z ło w ie k m a p r a w o do w o ln o ści, do z d ro w e g o k l i m a ­ t u ro d z in y , do w y k s z ta łc e n ia z g o d n eg o z w ła s n y m p rz e k o n a n ie m — a w ię c k o n ie c z n e b ę d z ie t u is tn ie n ie o d p o w ie d n ic h sz k ó ł i p la c ó w e k k s z ta łc ą c y c h . A n a ­ lo g ic z n e p r a w o p o s ia d a ta k ż e o k re ś lo n y n a ró d , k tó r y je s t w ie lk ą w s p ó ln o tą lu d z i z łą c z o n y c h ró ż n o r o d n y m i w ię z a m i, a ju ż sz c zeg ó ln ie p o p rz e z k u l t u r ę 88. P a p ie ż p r z e m a w i a ją c w 1980 r . w U N E S C O p o w ie d z ia ł, że n a r ó d is tn i e je p rz e z k u lt u r ę i d la k u lt u r y . J e s t w ię c o n a w ie lk im w y c h o w a w c ą lu d z i, a b y m o g li b a rd z ie j być w e w sp ó ln o c ie . D o d a ł p o n a d to o sobie, że je s t s y n e m n a r o ­ d u , k tó r y p rz e ż y ł n a jg łę b s z e d o ś w ia d c z e n ia h is to rii. N a ró d t e n z a c h o w a ł s w o ją id e n ty c z n o ś ć , m im o p o d z ia łó w i o k u p a c ji, z a c h o w a ł sw o ją n a ro d o w ą s u w e r e n ­ ność, o p ie r a ją c się n ie n a z a s a d a c h siły fiz y c z n e j, a le ty lk o w o p a rc iu o s w o ­ j ą k u l t u r ę 40. K u ltu r a p o s ia d a w ię c w a rto ś c i, d z ię k i k tó r y m c z ło w ie k je s t z d o ln y p rz e n ie ś ć sw ó j d o ro b e k w n a s tę p n e p o k o le n ia , m im o is tn ie ją c y c h d z ia ­ ła ń s k ie r o w a n y c h do je j z n isz c z e n ia .

M ó w ią c o h u m a n iz a c ji w k u lt u r z e , n a le ż y p a m ię ta ć o ś r o d k a c h m a s o w e - ' go p rz e k a z u . P o w in n y o n e o b ie k ty w n ie p rz e d s ta w ia ć k u lt u r ę d a n e g o n a r o d u o r a z jeg o h is to rię , s z a n u ją c w o ln o ść o s o b is tą o ra z p r y m a t i o d p o w ie d z ia ln o ś ć ' r o d z in y w d z ie le w y c h o w a n ia i k s z ta łto w a n ia g o d n o śc i o so b iste j k a ż d e g o czło ­ w ie k a 41. N ie p o w in n y o n e k ie r o w a ć się k r y t e r i u m in te r e s u , s e n s a c ji, czy b e z ­ p o ś r e d n ie g o su k c e s u , a le m a ją słu ż y ć b u d o w a n iu ż y c ia b a r d z ie j lu d z k ie g o z g o d n ie z z a s a d a m i e ty k i 42 k s . A n a s ta z y B ła w a t S A C , O łta r z e m B I U L E T Y N T E O L O G I I L A I K A T U 88 P o r . P . P o u p a r d , L ’h u m a n is m e c h r é tie n de J e a n -P a u l I I , d z. c y t.,№ . 39 P o r. p rz e m . J a n a P a w ł a I I w U N E S C O , 2 V I 1980. 40 T a m ż e . , 41 T a m ż e . 42 P o r. ta k ż e R u sse l S h a w , C u ltu r e de m a s s e , m a s s m e d ia e t p a s to r a le d ’e n s e m b le , w : A p o s to la t de la c u ltu r e , d z. c y t., 111— 120.