Celebracja Liturgii Godzin w życiu i w posłudze kapłana

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI LITURGICZNO-HOMILETYCZNE Tom 2 (58) – 2011. HELENA S

(2) OTWISKA. *. CELEBRACJA LITURGII GODZIN W YCIU I W POS

(3) UDZE KAP

(4) ANA. Centralne miejsce w yciu kapana zajmuje Eucharystia, w której zawiera si cae duchowe dobro Kocioa – sam Jezus Chrystus, a równoczenie jest ona ródem i szczytem caej ewangelizacji. Std pynie wyjtkowe znaczenie przygotowania do ka dej Mszy witej, codziennie celebrowanej, konieczno dzikczynienia za dar Eucharystii oraz potrzeba nawiedzania w cigu dnia Jezusa obecnego w Najwitszym Sakramencie. Oprócz Ofiary eucharystycznej kapan sprawuje równie codziennie Liturgi Godzin, która jest dobrowolnie przyjtym powa nym obowizkiem i bardzo wa nym czynnikiem w kapaskiej drodze do witoci. Prawd o wielkiej roli, jak odgrywa Liturgia Godzin w yciu i w posudze kapana, potwierdza przede wszystkim fakt, e ma ona cisy zwizek z Eucharysti oraz e jest ródem i uwieczeniem jego dziaalnoci pasterskiej,. 1. ZWIZEK LITURGII GODZIN Z EUCHARYSTI. Zwizek Liturgii Godzin z Eucharysti nale y rozpatrywa z dwóch stron: z jednej strony daje si zauwa y powa na rola tej modlitwy w przygotowaniu do Eucharystii, z drugiej za strony widoczne jest tak e jej niewtpliwe znaczenie w „przedu aniu” Eucharystii na ró ne pory dnia. „Liturgia Godzin najlepiej przygotowuje do owocnego sprawowania Eucharystii i o ywia odpowiednie usposobienie, jak wiar, nadziej, mio , pobo no i ducha ofiary”1. Poprawne sprawowanie Eucharystii, domaga si Prof. dr hab. HELENA S

(5) OTWISKA – kierownik Katedry Katechetyki Integralnej w Instytucie Teologii Pastoralnej i Katechetyki na Wydziale Teologii KUL; adres do korespondencji – e-mail: helena.slotwinska@kul.pl 1 Ogólne Wprowadzenie do Liturgii Godzin. W: Liturgia Godzin. Codzienna Modlitwa Ludu Boego. T. I: Okres Adwentu. Okres Narodzenia Paskiego. Pallottinum 1982 (odtd: OWLG) nr 12..

(6) 118. HELENA S

(7) OTWISKA. od celebransa m.in. posiadania takiego usposobienie, jakie mia Chrystus w czasie skadania Ojcu samego Siebie w Ofierze krzy owej. Byo to bezwarunkowe oddanie Siebie Ojcu w bezgranicznej mioci i posuszestwie oraz mio ku ludziom. Liturgia Godzin, bdca dialogiem mioci Boga z lud mi, gdy jest systematycznie oraz pobo nie przez prezbitera sprawowana, jest wyrazem jego mioci ku Bogu. Równoczenie objawia ona tak e mio ku ludziom, i to nie tylko nale cym do Kocioa, ale mio ku caej ludzkiej rodzinie, gdy t modlitw odmawia si w intencji wszystkich yjcych na ziemi, bez wzgldu na wyznawan przez nich wiar2. Jest to mio ofiarna. Mio ta ka e rezygnowa z wasnego czasu, by powici go Bogu i ludziom. Mio ta – w przypadku sprawowania Liturgii Godzin wspólnie – ka e tak e rezygnowa. z wasnych upodoba , nawyków czy nawet ulubionych modlitw, aby modli. si tekstami liturgicznymi wedug norm ustalonych przez Koció. Sprawowanie Liturgii Godzin, która jest wychwalaniem Boga w jednoci z Kocioem, daje przedsmak wieczystej chway3, budzi nadziej na osignicie penej chway w wiecznoci i na pene zjednoczenie si ze witymi w niebie. Ponadto Liturgia Godzin, bdca wyrazem wiary Kocioa, rozbudza tak e wiar u kapana, który j sprawuje. Wiara bowiem, któr otrzymujemy jako Bo y dar i owoc chrztu witego, rozwija si dziki suchaniu sowa Bo ego, a przecie „zbawcze sowo Bo e zajmuje wa ne miejsce w Liturgii Godzin […] Z Pisma witego bowiem wzite s czytania; sowo Boga zawarte w psalmach piewa si przed Jego obliczem, a proby, modlitwy i piewy przenika duch i natchnienie Pisma” (OWLG 14). Jest zatem rzecz oczywist, e Liturgia Godzin, bdca wyrazem mioci do Boga oraz do ludzi i uczca ofiarnoci, a równoczenie rozbudzajca nadziej i pogbiajca wiar, bardzo dobrze przygotowuje tych, którzy j sprawuj, do uczestnictwa w Eucharystii, która jest „wielk Tajemnic wiary”. Nic tedy dziwnego, e dawne synody polskie tak bardzo domagay si od kapanów, aby przed Msz odmówili brewiarz. Takie rozporzdzenie znajduje si m.in. w dokumentach synodu przemyskiego z 1415 r., który da, aby kapani nie celebrowali Mszy witej, a nie odmówi odpowiednich Godzin kanonicznych, a przynajmniej Matutinum i Prymy4. Tak e synod przemyski z 1641 r., mówic o przygotowaniu do Mszy witej, wród po2. Por. Sobór Watykaski II. Dekret o posudze i yciu kapanów Presbyterorum ordinis (odtd: DK) nr 5. 3 Por. OWLG 16. 4 J. S a w i c k i. Concilia Poloniae. róda i studia krytyczne. T. VIII: Synody diecezji przemyskiej obrzdku aciskiego i ich statuty. Wrocaw 1955 s. 133 nr 11; s. 138 nr 20..

(8) CELEBRACJA LITURGII GODZIN W YCIU I W POS

(9) UDZE KAP

(10) ANA. 119. bo nych praktyk, które j miay poprzedza , na pierwszym miejscu wymieni odmówienie „divinum officium”, a przynajmniej wikszej jego czci5. Oprócz jednak przygotowania do Eucharystii Liturgia Godzin spenia jeszcze drug, bardzo wa n funkcj, a mianowicie „rozciga na poszczególne pory dnia uwielbienie i dzikczynienie oraz wspomnienie tajemnic zbawienia, modlitw bagaln i przedsmak niebiaskiej chway dany nam w Eucharystii, bdcej orodkiem i szczytem caego ycia wspólnoty chrzecijaskiej” (OWLG 12)6. Najwiksze uwielbienie i dzikczynienie dla Boga zawarte jest w Eucharystii, bdcej wielkim dzikczynieniem skadanym Bogu Ojcu przez Jezusa Chrystusa wraz z Kocioem – Jego Mistycznym Ciaem. Do tego dzikczynienia wierni cigle s wzywani, tak jak przed Prefacj: „Dziki skadajmy Panu Bogu naszemu”. Tak e w Liturgii sowa podkrelone zostaj Bo e dobrodziejstwa zdziaane dla zbawienia czowieka. Wspominanie tych Bo ych dobrodziejstw powinno budzi w sercach wiernych ogromn wdziczno . Równie w akcie pokutnym warto uwiadomi sobie prawd o Bo ym miosierdziu w stosunku do ka dego czowieka, za co tak e nale y si Bogu wdziczno . Natomiast Liturgia Godzin celebrowana w ró nych godzinach caej doby, bdc m.in. tak e modlitw uwielbienia7 i dzikczynienia, daje sposobno uwielbiania Boga i skadania Mu dzikczynienia nieustannie, w cigu caego dnia, a nawet w godzinach nocnych. We Mszy witej gosimy mier Chrystusa, wyznajemy Jego zmartwychwstanie i oczekujemy Jego przyjcia w chwale (por. aklamacja po Przeistoczeniu). W ka dej Mszy witej jest obecny Chrystus i cae Jego dzieo zbawcze. Kiedy wspominamy tajemnice ludzkiego zbawienia: Chrystusowe Wcielenie, ycie, Mk, mier , Zmartwychwstanie, Wniebowstpienie, Zesanie Ducha witego, tajemnice te zostaj uobecnione8. Wierni staj si uczestnikami wielkich wydarze zbawczych. To samo dzieje si podczas celebracji Liturgii Godzin, poniewa tutaj tak e jest obecny i dziaa ten sam, co we Mszy witej, Chrystus, a wraz z Nim uobecnia si cae Jego dzieo zbawcze. Liturgia Godzin, bdca tak e wielk ksig prób i modlitw wstawienniczych (szczególnie Jutrznia i Nieszpory), rozciga na cay dzie bagania wznoszone podczas Mszy. Te proby, nieustannie zanoszone do Boga, przy5. S a w i c k i. Concilia Poloniae t. VIII s. 288 nr 12; s. 258-260 nr 13. Por. DK 5; DB 30. 7 Zob. H. S o t w i s k a. Modlitwa uwielbienia w Katechizmie Kocioa Katolickiego. W: Modlitwa w katechezie. Red. S. Kulpaczyski. Lublin 2002 s. 315-329. 8 Zob. D. B r z e z i s k i. Chrystus wczoraj i dzi i na wieki. Anamnetyczny wymiar roku liturgicznego. Toru 2010 s. 119-235. 6.

(11) 120. HELENA S

(12) OTWISKA. pominaj, e jako ludzie jestemy istotami w drodze do „peni”, oczekujcymi na Bo pomoc, bo sami bez Boga nic nie mo emy uczyni dla naszego zbawienia, dla naszego wiecznego szczcia. Proby te przypominaj tak e podstawow prawd o Bogu, a mianowicie, e jest On Ojcem wszystkich jego wyznawców i e jest Ojcem Wszechmogcym. Jako Ojciec pragnie nie pomoc swoim dzieciom, a jako Wszechmogcy mo e uczyni wszystko, co tylko su y ludzkiemu szczciu9. W kocu równie przedsmak niebiaskiej chway, prze ywany w czasie sprawowania Eucharystii, dziki Liturgii Godzin mo na prze ywa tak e w ró nych porach dnia. Ka da bowiem czynno liturgiczna jest zapocztkowaniem liturgii niebiaskiej i uczestnictwem w niej. Liturgia Godzin, dziki ró nym godzinom modlitewnym, rozo onym na cay dzie, a nawet i noc (Godzina Czyta, Wigilie), daje najwicej mo liwoci podczas waciwie caej doby do prze ywania przedsmaku niebiaskiej chway. Kapan, patrzc na ten bliski zwizek Liturgii Godzin z Eucharysti, a równoczenie zdajc sobie spraw, czym jest sama Eucharystia, powinien t liturgiczn modlitw pokocha jako wielki skarb, którym mo e obdarowa. cay Koció, a tak e jemu jest on dany dla wasnego uwicenia i uwielbienia Boga oraz jako pomoc w jego posudze pasterskiej.. 2. LITURGIA GODZIN RÓD

(13) EM I UWIECZENIEM DZIA

(14) ALNOCI PASTERSKIEJ. Liturgia jest ródem i szczytem dziaalnoci Kocioa. To okrelenie dotyczce caej liturgii Ogólne Wprowadzenie do Liturgii Godzin odnosi zwaszcza do modlitwy liturgicznej. Z Liturgii Godzin dziaalno duszpasterska czerpie, jak ze róda, moc do apostolstwa. Uczestnictwo w Liturgii Godzin przyczynia si bowiem do duchowego wzrostu Ludu Bo ego. Pokarmem dla ycia duchowego wiernych, podawanym w Liturgii Godzin, jest Pismo wite, pisma Ojców Kocioa i pisarzy kocielnych, a tak e modlitwa. Wyra nie mówi o tym wspomniane Ogólne Wprowadzenie do Liturgii Godzin, stwierdzajc, e ycie chrzecijaskie „ze stou Pisma witego i sów witych Paskich czerpie swój pokarm, modlitw za si umacnia” (OWLG 18). Modlitwa, a zwaszcza Liturgia Godzin, o ywia posug pastersk. „Prezbiterzy zrodzeni z modlitwy i powoani do odnawiania Ofiary, która jest od 9. H. S o t w i s k a. Modlitwa proby w celebracji Eucharystii. W: Homo Orans. T. 9: Modlitwa liturgiczna. Red. J. Popawski, J. Misiurek, J. Miczyski. Lublin 2010 s. 133-147..


(16) UDZE KAP

(17) ANA. 121. niej nierozczna powinni o ywi swoj posug przez ycie duchowe, dajc mu absolutne pierwszestwo, unikajc zaniedbywania go z powodu ró norodnej dziaalnoci. Kapan, wanie po to, by móc owocnie wypenia swoj posug duszpastersk, powinien wej w szczególn i gbok za yo. z Chrystusem Dobrym Pasterzem, który sam pozostaje pierwszorzdnym sprawc ka dego dziaania duszpasterskiego”10. Skuteczno i owocno dziaalnoci apostolskiej uzale niona jest od stopnia zjednoczenia czowieka z Chrystusem. „Tylko Pan, bez którego nic uczyni nie mo emy 11, sprawia, e nasze dziaanie jest skuteczne i owocne12, gdy o to bdziemy Go prosi ” (OWLG 18). Trosk podstawow zatem ka dego kapana – pasterza wspólnoty wiernych – jest troska o swoje wzrastanie, i to ka dego dnia, w witoci, „jako witynia Boga w Duchu13 na miar penego wzrostu dojrzaoci Chrystusowej” (OWLG 18)14. I dopiero to wzrastanie sprawia, e „przybywa nam si do goszenia Chrystusa wszystkim, którzy s na zewntrz” (OWLG 18)15. Tak postpujc sprawia, e „ ycie wiernych wyra a i ukazuje innym misterium Chrystusa i rzeczywist natur prawdziwego Kocioa. Jest on bowiem […] widzialny i wyposa ony w dobra niewidzialne; arliwy w dziaaniu i oddany kontemplacji; obecny w wiecie, a jednak pielgrzymujcy” (OWLG 18) 16. Liturgia Godzin, która jest ródem dziaalnoci pasterskiej i apostolskiej, jest zarazem uwieczeniem tej dziaalnoci. Dzieje si tak, „albowiem prace apostolskie to maj na celu, aby wszyscy, stawszy si dzie mi Bo ymi przez wiar i chrzest, gromadzili si wspólnie, wielbili Boga poród Kocioa, uczestniczyli w ofierze i po ywali Wieczerz Pask” (OWLG 18)17. Jezus Chrystus przyszed na wiat po to, aby rozproszone i skócone przez grzech dzieci Bo e zgromadzi w jedno. To samo zadanie powierzy Kocioowi, w którym On nadal yje i dziaa. Ka da zatem dziaalno pasterska i apostolska Kocioa powinna ostatecznie prowadzi do uczestnictwa w czynnociach liturgicznych, których celem jest zjednoczenie wszystkich z Bogiem i midzy sob. I znowu wród tych wszystkich czynnoci liturgicznych, jakie sprawuje Koció, najczciej praktykowan przez kapana, 10 Kongregacja do spraw Duchowiestwa. Dyrektorium o posudze i yciu kapanów. Roma: Libreria Editrice Vaticana 1994 (odtd: DP K) nr 38. 11 Por. J 15, 5. 12 Por. KL 85. 13 Por. Ef 2, 21-22. 14 Por. Ef 4, 13. 15 Por. KL 2. 16 Por. KL 2. 17 Por. KL 10..

(18) 122. HELENA S

(19) OTWISKA. bo nawet kilkakrotnie w cigu dnia, jest Liturgia Godzin, wzywajca do dialogu z Bogiem rano, przed poudniem, w poudnie, po poudniu, wieczorem, przed spoczynkiem nocnym, a tak e w pozostae dowolne godziny dnia czy nocy (Godzina Czyta, Wigilie). Uczestnictwo kapana w tym dialogu z Bogiem ma ogromny wpyw na jego dziaalno pastersk, a tym samym tak e na jego wasne uwicenie.. 3. POZOSTA

(20) E POWODY SK

(21) ANIAJCE DO CELEBRACJI LITURGII GODZIN. Poprzez sprawowanie Liturgii Godzin wraz z caym Kocioem, podobnie jak i przez celebracj Eucharystii, w sercu kapana umacnia si mio do Jezusa Chrystusa, Arcykapana Nowego Przymierza, oraz do Jego Mistycznego Ciaa, jakim jest Koció, który si objawia we wspólnocie Kocioa lokalnego. Nale y podkreli , e kapan zobowizany do celebrowania Liturgii Godzin otrzyma przywilej przemawiania do Boga w imieniu caego Ludu Bo ego. Sta si po prostu jakby „ustami caego Kocioa”. Dopenia on w modlitwie liturgicznej braki w oddawaniu chway Chrystusowi i jako uwierzytelniony ambasador w sposób jak najbardziej skuteczny wyjednuje wiatu zbawienie18. Istnieje wiele – oprócz ju wymienionych – powodów domagajcych si od kapana, aby nie tylko trwa na modlitwie, ale tak e nieustannie udoskonala swój modlitewny dialog z Bogiem. Za bardzo wa ny wród nich nale y uzna upodobnienie si do modlcego si Chrystusa (kapan „alter Chrystus”) i naladowanie Go wanie w Jego rozmowach z Ojcem. Syn Bo y chcia zostawi Kocioowi wiadectwo swojej modlitwy, co zostao zanotowane w Ewangeliach19. Idc za przykadem Jezusa, kapan powinien 18. Kongregacja do spraw Duchowiestwa. Instrukcja Kapan pasterz i przewodnik wspólnoty parafialnej (odtd: KPiPWP) nr 14 nn. 19 Jezus Chrystus – jak zanotoway Ewangelie – modli si m.in. gdy objawia swoje posanie przez Ojca (por.

(22) k 3, 21-22), przed powoaniem Apostoów (por.

(23) k 6, 12), gdy skada dzikczynienie przy rozmno eniu chleba (por. Mt 14, 19; 15, 36; Mk 6, 41; 8, 7;

(24) k 9, 16; J 6, 11), w czasie przemienienia na górze (por.

(25) k 9, 28-29), gdy uzdrawia guchoniemego (por. Mk 7, 34) i wskrzesza

(26) azarza (por. J 11, 41 n.), przed wyznaniem Piotra (por.

(27) k 9, 18), gdy uczy uczniów modlitwy (por.

(28) k 11, 1) i gdy uczniowie wrócili po wypenieniu swojej misji (por. Mt 11, 25 n.;

(29) k 10, 21 nn.). Modli si tak e podczas bogosawienia dzieci (por. Mt 19, 13) i gdy prosi za Piotrem (por.

(30) k 22, 32). Caa codzienna dziaalno Jezusa wynikaa z modlitwy. W tym celu udawa si w miejsce odosobnione lub na gór na modlitw (por. Mk 1, 35; 6, 46;

(31) k 5, 16; Mt 4, 1; 14, 23), wczenie wstawa, aby si modli.


(33) UDZE KAP

(34) ANA. 123. powici wiele chwil milczeniu i modlitwie, w których mógby kultywowa. i pogbia swój egzystencjalny zwizek z yw osob swojego Mistrza20. Kolejnym argumentem, który powinien skania kapana do praktykowania modlitwy, a szczególnie modlitwy liturgicznej, jest naladowanie modlcego si Kocioa. Argument ten podkrela Dyrektorium o posudze i yciu kapanów, stwierdzajc: „By pozosta wiernym zadaniu «trwania z Chrystusem», kapan powinien umie naladowa modlcy si Koció” (DP K 41). Tematem modlitewnej refleksji kapana powinno by przede wszystkim sowo Bo e. T prawd usysza ka dy kapan z ust biskupa w dniu przyjcia sakramentu wice: „Ty za, drogi synu, gdy otrzymasz wicenia prezbiteratu, w imieniu Chrystusa Nauczyciela bdziesz peni urzd posugiwania nauczycielskiego w zakresie tobie powierzonym. Wszystkim go sowo Bo e, które sam z radoci przyje. Rozwa aj prawo Bo e, wierz w to, co przeczytasz, nauczaj tego, w co uwierzysz, i penij to, czego innych bdziesz naucza ... W ten sposób sowem i przykadem bdziesz budowa dom Bo y, to jest Koció”21. W Liturgii Godzin obecny jest ten sam Chrystus, który celebruje Eucharysti, aby w ten sposób spenia dalej dzieo odkupienia ludzi i uwielbiania Boga22. Jest to modlitwa z caym Kocioem, w imieniu Chrystusa, Gowy Kocioa, przez którego mamy skada Bogu „ofiar czci, owoc warg” (Hbr 13, 15). Jest modlitw w imieniu caego Ludu Bo ego, gdy „kapan z ludzi wzity dla ludzi bywa ustanawiany w sprawach odnoszcych si do Boga” (Hbr 5, 1). Jest gosem Oblubienicy przemawiajcej do Oblubieca, jest modlitw za cay Koció. Ludzie przewa nie modl si we wasnych intencjach, kapani za maj modli si w intencjach Kocioa. Liturgia Godzin to modlitwa, która wedug polecenia Chrystusa trwa nieustannie, uwicajc czas oraz tych, którzy w modlitwie uczestnicz. Liturgia Godzin dobrze sprawowana przynosi obfite owoce kapanowi, który j celebruje. Przede wszystkim o ywia jego osobist pobo no , pozwala mu by dyspozycyjnym na wezwanie Bo e, pogbia jego osobist (por. Mk 1, 35) i spdza na modlitwie cae noce (por. Mt 14, 23. 25; Mk 6, 46. 48;

(35) k 6, 12). Jezus modli si do koca swojego ziemskiego ycia, w czasie Ostatniej Wieczerzy (por. J 17, 1-26), podczas konania (por. Mt 26, 36-44 par. ) i na krzy u (por.

(36) k 23, 34. 46; Mt 27, 46; Mk 15, 34). Chrystus pokaza, e modlitwa o ywiaa Jego posug mesjask i Jego przejcie paschalne. Wskrzeszony za z martwych yje na zawsze i modli si za nami (por. Hbr 7, 25). 20 DP K nr 40. 21 Pontyfika Rzymski. Obrzdy wice biskupa, prezbiterów i diakonów. Wydanie drugie wzorcowe. Katowice: Ksigarnia w. Jacka 1999 s. 99 nr 151. 22 Por. KL 5 i 7..

(37) 124. HELENA S

(38) OTWISKA. modlitw, jest ródem kontemplacji oraz natchnieniem pracy duszpasterskiej. To wanie ta liturgiczna modlitwa prowadzi kapana do dowiadczenia tajemniczej i fascynujcej obecnoci ywego Boga, a przez to pozwala mu dziaa z ca – ju nie tylko ludzk, ale nadprzyrodzon – moc w swym rodowisku. Ona sprawia, e jest on sug dla wszystkich oraz nosicielem radoci i pogody ducha. Kapan jako pasterz i przewodnik musi dotrze. wpierw tam, gdzie chce prowadzi innych, a dociera tam wanie przez modlitw. Skoro ma by nauczycielem modlitwy, to równoczenie musi by. czowiekiem modlitwy, by nie przepowiada samego siebie, ale Chrystusa.. 4. ZBAWIENNE OWOCE WYNIKAJCE Z W

(39) ACIWEJ CELEBRACJI LITURGII GODZIN. Koció, domagajc si od kapana, aby w jego „ yciu modlitewnym” obecna bya tak e Liturgia Godzin, da, aby bya to celebracja „integralna i gorliwa”, a równoczenie przypomina, e kapan jest do niej „codziennie zobowizany” (DP K 39). Potrzebny jest zatem pewien wysiek w celebracji Liturgii Godzin, aby rutyn przezwyci y wiar, utrzymywa si w Bo ej obecnoci, trwa w mioci wzajemnej, w zdolnoci do ofiary i powicenia oraz mie czyste serce (konflikt sumienia powoduje zwykle porzucanie Liturgii Godzin). Liturgia Godzin zatem nie mo e by przykrym obowizkiem, ale radosnym spotkaniem z Chrystusem i Kocioem. Wielkie dobrodziejstwo Liturgii Godzin dla prezbitera polega przede wszystkim na tym, e dziki niej jest on w nieustannej komunii z Bogiem mimo pozostawania w swojej ludzkiej samotnoci. Nale y jednak pamita , e celebracja Liturgii Godzin to przede wszystkim dziaanie Ducha witego w czowieku, a nie czynno czowieka. To wanie Duch wity modli si w nas, gdy jestemy zgromadzeni w Imi Jezusa, tzn. w duchu mioci, celem przyznania si do Jezusa i uwielbiania wraz z Nim Boga Ojca. Podczas celebrowania Liturgii Godzin nierozdzielnie cz si ze sob dwie rzeczywistoci: rzeczywisto duchowa tego misterium i rzeczywisto. cielesna. Rzeczywisto duchow stanowi przede wszystkim modlcy si i goszcy sowo Bo e Chrystus oraz Jego Mistyczne Ciao – Koció, a tak e Duch wity uzdalniajcy zgromadzonych do modlitwy. Rzeczywisto cielesna za, bdca znakiem tej bogatej rzeczywistoci duchowej, to zgromadzona na modlitwie spoeczno (lub sam kapan celebrujcy), przyjmowane przez ni postawy ciaa, czytania, piewy, okadzenia..


(41) UDZE KAP

(42) ANA. 125. Majc na uwadze celebracj Liturgii Godzin we wspólnocie, idealnym wprost modlcym si Zgromadzeniem jest to, któremu przewodniczy biskup, otoczony swymi kapanami, sugami otarza i ludem23. Poniewa jednak biskup nie mo e by obecny osobicie równoczenie w caym swoim Kociele diecezjalnym, dlatego w poszczególnych parafiach staje si obecny przez posug kapanów i diakonów, którzy przewodnicz odpowiednim wspólnotom zgromadzonym na celebracji Liturgii Godzin. Koció jest wspólnot „i ma to wyra a tak e i w modlitwie” (OWLG 9). Dzieje Apostolskie, gdy mówi po raz pierwszy o wspólnocie wiernych, ukazuj j jako „trwajc jednomylnie na modlitwie razem z niewiastami, Maryj, matk Jezusa, i Jego bra mi” (Dz 1, 14). Ponadto ukazuj atmosfer trwajc w tej modlitewnej wspólnocie: „Jeden duch i jedno serce o ywiao wszystkich wierzcych” (Dz 4,32). ródem za owej jednoci byo sowo Bo e, braterska wspólnota, modlitwa i Eucharystia24. Wielk warto modlitwy wspólnotowej podkreli sam Jezus Chrystus, mówic: „Gdzie dwaj lub trzej zebrani s w imi moje, tam jestem poród nich” (Mt 18, 20). Zachta do wspólnotowego, przynajmniej w pewnej czci, celebrowania Liturgii Godzin skierowana jest nie tylko do kapanów (OWLG 25)25, zakonników i czonków instytutów doskonaoci (OWLG 26), którzy nie s zobowizani do wspólnego jej sprawowania, ale tak e do ludzi wieckich gromadzcych si z ró nych powodów, apostolskich lub innych26, i do rodzin (OWLG 27)27. Równie du warto dla uwielbiania Boga i rozwoju ycia duchowego ma modlitwa indywidualna. „Bez wtpienia modlitwa w odosobnieniu i przy drzwiach zamknitych” (por. Mt 6,6) „jest zawsze konieczna i zalecana” (por. KL 12), „bo jest modlitw czonka Kocioa przez Chrystusa i w Duchu witym” (OWLG 9). Tak „modlitw w odosobnieniu” mo e by tak e Liturgia Godzin. Przy indywidualnym odmawianiu tej modlitwy mo na w najbardziej dogodnym czasie zatrzyma si nad odpowiednimi tekstami, aby je zgbia i uczyni bardziej swoj modlitw. Nale y równie doda , e cae bogactwo tematów teologicznych wszystkich Godzin modlitewnych pokazuje ogromne korzyci, jakie Godziny te 23. Por. Sobór Watykaski II. Konstytucja dogmatyczna o Kociele Lumen gentium (odtd: KK), nr 26; KL 26; OWLG 20. 24 Por. Dz 2, 42 (wersja grecka). 25 Por. KL 99. 26 Por. KL 100. 27 Por. Sobór Watykaski II. Dekret o apostolstwie wieckich Apostolicam actuositatem (odtd: DA) nr 11..

(43) 126. HELENA S

(44) OTWISKA. daj ka demu, kto nie tylko w jakiej wspólnocie, ale tak e indywidualnie rozmawia z Bogiem za pomocy witych tekstów, które je tworz. „Dla rzeczywistego uwicenia dnia i odmówienia z po ytkiem duchowym godzin brewiarzowych zaleca si zachowanie czasu najbardziej zbli onego do pory waciwej poszczególnym godzinom kanonicznym” (KL 94). Zachowanie zatem „veritas horarum” („prawdy godzin”) sprawia, e Liturgia Godzin jest rzeczywistym uwiceniem dnia, a równoczenie chroni tych, którzy si modl, przed formalizmem i faszem, co by si ujawnio szczególnie wyra nie przy odmawianiu hymnów, a tak e psalmów w Jutrzni czy w Nieszporach. Jutrznia (Laudes matutinae) zatem ma, zgodnie ze sw natur, charakter modlitwy porannej i równoczenie modlitwy uwielbienia Bo ego Majestatu. Bdc modlitw porann, uwica pocztek dnia (OWLG 38). w. Bazyli Wielki († 379) tak pisze na ten temat: „Modlitwa poranna jest po to, by Bogu powici pierwsze poruszenie naszych myli i naszej duszy i ebymy wczeniej niczego innego nie podejmowali, zanim nie rozweselimy si myl o Bogu, jak jest napisane: «pamitaem o Bogu i uradowaem si» (Ps 76, 4); i eby nie zabiera si do pracy, zanim nie spenimy tego, co powiedziane: «Ciebie bagam, o Panie, rankiem Ty gos mój syszysz, rano przedstawiam Ci proby moje i czekam» (Ps 5, 4-5)”28. Poranny charakter tej Godziny modlitewnej daje si zauwa y szczególnie w hymnach, psalmach porannych (s na pierwszym miejscu w psalmodii), krótkich czytaniach, probach i w modlitwach kocowych. Nieszpory swoj wyjtkowo zawdziczaj swemu charakterowi dzikczynnemu, przez co s szczególnie bliskie Eucharystii – Ofierze dzikczynnej. Wspomniany ju w. Bazyli Wielki zaznacza, e w Nieszporach powinnimy dzikowa za to, co otrzymalimy w danym dniu, i za to, co dobrze wykonalimy29. Dlatego te Nieszpory nale y odprawia wtedy dopiero, gdy ma si ju ku wieczorowi i dzie si koczy. Nieszpory staj si wielk pieni dzikczynn dziki psalmom, kantykom z Nowego Testamentu wraz z kantykiem ewangelicznym „Wielbi dusza moja Pana”, krótkim czytaniom i hymnom. Zamieszczone w tej modlitwie wezwania do dzikczynienia, zasadniczo udokumentowane, poparte s ró nymi argumentami. Kompleta jest ostatni modlitw dnia, odmawian przed nocnym spoczynkiem, nawet po pónocy, o ile kto swój dzie pracy przeciga poza t por (OWLG 84). Zakoczenie ka dego dnia jest cigle powtarzajc si 28 29. B a z y l i W i e l k i. Regulae fusius tractatae. Resp. 37, 3. PG 31, 1014; por. OWLG 38. Tam e. PG 31, 1015; por. OWLG 39..


(46) UDZE KAP

(47) ANA. 127. okazj do powa nej rozmowy z Bogiem. Przed udaniem si na spoczynek nocny nale y tak rozmawia z Bogiem, jakby to ju bya rozmowa ostatnia. Ta ostatnia liturgiczna modlitwa dnia jest rozmow czowieka majcego serce „skruszone i upokorzone”, ale tak e serce pene ufnoci, wiary, nadziei i mioci. Powinna to by tak e rozmowa czowieka wiadomego dobrze spenionych przez siebie zada i obowizków wyznaczonych mu przez Boga, jego Pana i Stwórc. Ju sama nazwa tej modlitwy – kompleta (ac. completorium od completus – peny, napeniony, wykoczony, zupeny), czyli modlitwa dopeniajca czy kompletujca cay zasób modlitewny koczcego si dnia, wzywa do jakiego podsumowania i skompletowania dotychczasowego ycia. Kompleta jako modlitwa przed spoczynkiem nocnym, modlitwa z sercem skruszonym i upokorzonym, chocia wzywa do gotowoci na mier , to jednak jest modlitw budzc nadziej. Modlitwa w cigu dnia, poród pracy, jest pobo nym zwyczajem przekazanym nam przez staro ytn tradycj i Koció czasów apostolskich (OWLG 74). Trzy Godziny modlitewne: Tertia, Sexta i Nona przetrway a do naszych czasów gównie dlatego, e z tymi zwaszcza Godzinami wi e si wspomnienie Mki Paskiej i pocztków goszenia Ewangelii (OWLG 75). Od pierwszych wieków chrzecijastwa starano si szuka uzasadnie dla modlitw odmawianych w cigu dnia: przed poudniem (Tertia), w poudnie (Sexta) i po poudniu (Nona). Czynili to przede wszystkim Ojcowie Kocioa: Tertulian († 220)30, Hipolit († 235) w swoich Kanonach z pierwszej poowy III wieku (can. 25), w. Cyprian († 258)31, w. Atanazy († 373) w dziele De Virginitate, w. Bazyli († 379) w swej regule dla zakonników z okoo 361 r.32 Wreszcie w Konstytucjach apostolskich z koca IV wieku zalecana jest modlitwa o godzinie trzeciej, poniewa wtedy Jezus Chrystus wysucha wyroku wydanego przez Piata; o godzinie szóstej, poniewa wówczas Zbawiciel zosta ukrzy owany; i o godzinie dziewitej, w tej bowiem godzinie wzruszyo si niebo i ziemia wobec zuchwalstwa ydów, nie mogc znie haby wyrzdzonej Zbawicielowi33. Dzisiejsz tematyk dla Godzin w cigu dnia narzucaj zarówno wydarzenia zbawcze zwizane z tymi godzinami, jak i sam czas odmawiania tych modlitw, tzn. czas wykonywania ró nych prac.. 30. De oratione c. 23-25. PL 1, 1191-1193. Tam e c. 35, 36. 32 Regua 37 nr 3. 33 Konstytucje Apostolskie VIII c. 34. 31.

(48) 128. HELENA S

(49) OTWISKA. Godzina Czyta podaje do rozwa ania obfity skarbiec Pisma witego, Ojców Kocioa, Magisterium Ecclesiae oraz najpikniejsze teksty autorów pism dotyczcych ycia duchowego. Godzina ta nie jest jednak samym czytaniem odpowiednich tekstów, ale dziki psalmom, hymnom, modlitwom i pozostaym elementom jest tak e prawdziw Godzin modlitewn. W niej w sposób szczególny mo e by prowadzony dialog Boga z czowiekiem (por. OWLG 56)34. W kocu nale y podkreli , e sprawujcy Liturgi Godzin tylko wtedy odnios pen korzy z tej modlitwy, gdy bd sprawowa j „w tym samym duchu, w jakim si modli Boski Zbawiciel” oraz godnie, uwa nie i pobo nie, a duch ich dostroi si do wypowiadanych przez nich sów (por. OWLG 19). Ju sama wielko Boga, który prowadzi dialog z czowiekiem, gdy ten si modli, wymaga od czowieka uwagi, pobo noci, szacunku, wiary, ufnoci, mioci i zgadzania si z wol Bo . eby to jednak osign , nale y najpierw rozumem uzna wielko i wito Boga. Z kolei wola, idc za rozumem, bdzie chciaa trwa przy Bogu i podejmie trud, by usun przeszkody stojce na drodze do skupienia. wiadomo rzeczywistej obecnoci Boga musi by bardzo wyra na, aby doszo do autentycznego spotkania osobowego: Osoby Boga i osoby ludzkiej. Wtedy dopiero sprawowanie Liturgii Godzin bdzie godne – godne Boga i godne czowieka. Bóg bowiem w takiej sytuacji nie bdzie traktowany jako kto w zawiatach, daleki i obojtny na nasz los, ale jako ywa Osoba, prowadzca z czowiekiem dialog mioci. A czowiek tak e nie bdzie wyuczonym recytatorem, odgrywajcym jak okrelon rol, ale rozmówc, dajcym Bogu odpowiedzi konkretne, uwzgldniajce jego yciow sytuacj. Chcc osign uwag i skupienie na modlitwie, trzeba koniecznie skierowa swój umys ku Bogu jeszcze przed waciw modlitw i od samego jej pocztku. Modlitwie liturgicznej dobrze su wstpne wezwania, takie jak: „Panie, otwórz wargi moje...” (wraz z psalmem 95, 100, 67 czy 24), czy „Bo e, wejrzyj ku wspomo eniu memu...”. Uwaga na modlitwie jest wyrazem wiary, mioci do Boga i ufnoci w skuteczno modlitwy. W Liturgii Godzin nale y zwraca uwag przede wszystkim na sowa modlitwy, aby je wymawia poprawnie, z sensem, wnikajc w ich znaczenie i w duchu Nowego Testamentu (ten ostatni postulat dotyczy psalmów; pomoc do takiego podejcia do psalmów jest cytat z Ksig Nowego Testamentu lub którego z Ojców Kocioa umieszczony przed psalmem). Skupiajc uwag na treci odmawianych modlitw, nale y dostroi swego ducha do sów, aby nie zasu34. Por. A m b r o y. O obowizkach kapanów I 20, 88; KO 25..


(51) UDZE KAP

(52) ANA. 129. y na wyrzut Pana Jezusa skierowany do faryzeuszy: „ten lud czci Mnie wargami, lecz sercem swym daleko jest ode Mnie” (Mt 15, 8). Koncentrujc uwag na sowach zamieszczonych w Liturgii Godzin, nale y tak e przylgn swymi mylami i sercem do Chrystusa, który razem ze swymi wyznawcami modli si do Ojca, do którego modlitwa ta jest zanoszona, oraz przylgn do Ducha witego, który jest Owocem dialogu Ojca z Synem, a modlcych si jednoczy, przydajc ich modlitwie aru i jednomylnoci. Liturgi Godzin nale y sprawowa w tym samym duchu, w jakim modli si Syn Bo y, Jezus Chrystus. Modlitwa Jezusa za to modlitwa czci i proby. W ten sposób jest podzielona modlitwa „Ojcze nasz”, modlitwa modlitw. Podzia ten streszcza ca Modlitw Pask, a tym samym i ca modlitw chrzecijask. Podzia na dwie czci odpowiada w sposób oczywisty podwójnemu i jedynemu przykazaniu mioci Boga i bli niego, a tak e dwom tablicom prawa, które owa mio streszcza i wypenia. Sprawowanie Liturgii Godzin w „duchu Jezusa Chrystusa”, uwa nie i gorliwie, „stanie si ródem pobo noci i wielorakiej aski Bo ej i ywi. bdzie modlitw prywatn przez dziaalno apostolsk” (OWLG 19)35. Liturgia Godzin zatem jest wielk szans dan ka demu czowiekowi, a zwaszcza kapanowi na wspóprac z ask Bo , na szukanie Chrystusa i na coraz gbsze wnikanie w Jego misterium (por. OWLG 19; DK 14; DFK 8).

(53) aska Bo a domaga si od czowieka wspópracy. W przeciwnym razie mo e by zmarnowana, tak jak i czas nawiedzenia mo e by niewykorzystany. W tych wanie kategoriach nale y popatrze na Liturgi Godzin. Codziennie – i to kilka razy w cigu dnia – dana jest okazja, by wspópracowa z ask Bo , by zbli y si do Chrystusa i gbiej wnikn w Jego zbawcze tajemnice.. BIBLIOGRAFIA C z e r w i k S.: Liturgia Godzin w yciu Kocioa. „Studia Theologica Varsaviensia” 18:1980 z. 2 s. 225-239. — Prezbiter przewodniczcy sprawowaniu liturgii – sakramentem Chrystusa w Duchu witym i w Kociele. „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 42:1989 s. 179-187. G o w a W.: Kompleta – modlitw przed spoczynkiem nocnym. „Kronika Diecezji Przemyskiej” 69:1983 z. 1-2 s. 21-38. — Modlitwa Liturgiczna. Przemyl 1996. 35. Por. KL 90; w. B e n e d y k t. Regua rozdz. 19..

(54) 130. HELENA S

(55) OTWISKA. K o p e r e k S.: Udzia wieckich w Liturgii Godzin. W: Liturgia Uwiceniem Czasu. Red. W. wierzawski. Kraków 1984 s.191-208. M a r g a s k i B. Historia ksztatowania Liturgii Godzin. W: Liturgia Uwiceniem Czasu. Red. W. wierzawski. Kraków 1984 s. 13-23. — Duchowo Liturgii Godzin. W: Liturgia Uwiceniem Czasu. Red. W. wierzawski. Kraków 1984 s. 155-174. — Celebracja Liturgii Godzin. W: Liturgia Uwiceniem Czasu. Red. W. wierzawski. Kraków 1984 s. 175-190. N a d o l s k i G.: Liturgika. T. III: Sakramenty. Sakramentalia. Bogosawiestwa. Pozna 1992. S c h e n k W.: Zarys historyczny rozwoju Liturgii Godzin. „Ateneum Kapaskie” 75:1983 t. 100 z. 3 (446) s. 349-357.. CELEBRATION OF THE LITURGY OF THE HOURS IN THE PRIEST’S LIFE AND SERVICE Summary The article is divided into four parts. In Part One the connection between the Liturgy of the Hours and the Eucharist is dealt with. Part Two presents the Liturgy of the Hours as the source and crowning of pastoral work. In Part Three the other reasons inclining the priest to celebrate the Liturgy of the Hours are given. The last part — Part Four is an instruction concerning the salutary fruit resulting from a proper celebration of the Liturgy of the Hours. When writing about the connection between the Liturgy of the Hours and the Eucharist the emphasis is put both on the role of the Liturgy of the Hours in preparing the priest to the celebration of the Eucharist, and on enriching the whole day with Eucharistic values. The value of the Liturgy of the Hours for pastoral activity first of all lies in its being the source of the whole of apostolic work. Apart from this, by celebrating the Liturgy of the Hours the priest consolidates his love for Christ and His Church. However, if he wants to gain from the celebration of the Liturgy of the Hours, to which he is obliged every day, as much fruit as possible, he should celebrate it not only integrally, but also zealously. Translated by Tadeusz Karowicz. Sowa kluczowe: Liturgia Godzin, Eucharystia, duszpasterstwo, celebracja, kapan, posuga. Key words: Liturgy of the Hours, Eucharist, pastorate, celebration, priest, service..

(56)