Udział atypowego patogenu Chlamydia trachomatis w zapaleniach cewki moczowej

(1)

PRACA ORYGINALNA

FORUM ZAKAŻEŃ 2016;7(6):425–428

MAGDALENA FREJ-MĄDRZAK | JOLANTA SAROWSKA | AGNIESZKA JAMA-KMIECIK | DOROTA TERYKS-WOŁYNIEC | IRENA CHOROSZY-KRÓL

UDZIAŁ ATYPOWEGO PATOGENU CHLAMYDIA TRACHOMATIS

W ZAPALENIACH CEWKI MOCZOWEJ

PARTICIPATION OF ATYPICAL PATHOGEN CHLAMYDIA TRACHOMATIS IN URETHRITIS

STRESZCZENIE: Zakażenie Chlamydia trachomatis jest przenoszone drogą płciową pod-czas kontaktu seksualnego, w tym oralnego lub doodbytniczego, z osobą zainfekowaną. Najczęściej spotykaną postacią chlamydialnego zakażenia jest zapalenie cewki wej. Celem pracy było wykrycie C. trachomatis u pacjentów z zapaleniem cewki moczo-wej i oszacowanie udziału tego drobnoustroju w zapaleniach cewki moczomoczo-wej oraz wska-zanie grup wiekowych kobiet i mężczyzn, w których zakażenie o tej etiologii występowa-ło najczęściej. Materiał do badań stanowiły wymazy z cewki moczowej pobrane od pa-cjentów (238 mężczyzn i 108 kobiet w wieku od 18 do 89 lat) z objawami zapalenia cew-ki moczowej. Ta jednostka chorobowa u badanych objawiała się pieczeniem, bólem i dys-komfortem podczas mikcji, częstomoczem; rzadko wydzieliną i świądem. Wymazy prze-badano na obecność chlamydii przy pomocy testu immunofluorescencji bezpośredniej. Antygen C. trachomatis wykryto w 50/238 (21,01%) wymazów pobranych od mężczyzn oraz w 8/108 (7,41%) wymazów pobranych od kobiet. Około 16% udział Chlamydia

tra-chomatis jako czynnika etiologicznego w zapaleniach cewki moczowej u kobiet i

męż-czyzn świadczy o tym, że patogen ten powinien być brany pod uwagę przez lekarzy pod-czas zalecanego leczenia. Grupami, u których częściej wykrywano chlamydie, byli męż-czyźni w wieku od 18. do 27. roku życia (co może wynikać z aktywności i zachowań sek-sualnych) oraz w wieku 58.–67. rok życia (u tych osób badania mogą być częściej wykony-wane ze względu na dolegliwości ze strony gruczołu krokowego, zatem pozwalają wykryć zakażenia bezobjawowe, chroniczne).

SŁOWA KLUCZOWE: Chlamydia trachomatis, dorośli, zapalenie cewki moczowej ABSTRACT: Infection of Chlamydia trachomatis is transmitted during sexual contact, in-cluding oral or rectal sexual contact, with infected person. The most common form of chlamydial infection is urethritis. The aim of the study was to detect atypical pathogen, which is the C. trachomatis in patients with urethritis. The aim of the study was also to es-timate participation of that organism in urethritis and indication groups of age for men and women, which is most common chlamydial infection. The experimental material were swabs from the urethra taken from patients with symptoms of urethritis, 238 men and 108 women, aged 18 to 89 years. Urethritis in the examined manifested: sting, pain and discomfort during urination, pollakiuria, rarely secretions and itching. The swabs were tested for chlamydia using by direct immunofluorescence test. C trachomatis anti-gen was detected in 50/238, ie. 21.01% swabs collected from men and 8/108, ie. 7.41% swabs taken from women. Approximately 16% of Chlamydia trachomatis as an etiologi-cal factor in urethritis in men and women, shows that the pathogen should be taken into account by doctors when the recommended the treatment. The group, in which more frequently detected chlamydia, men aged 18–27, which may result from the activity and

Zakład Nauk Podstawowych Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

} MAGDALENA FREJ-MĄDRZAK

Zakład Nauk Podstawowych, Wydział Nauk o Zdrowiu,

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Ślą-skich we Wrocławiu,

ul. Chałubińskiego 4, 50-368 Wrocław, Tel./Fax: (71) 784 00 76, e-mail: magdalena.frej-madrzak@umed. wroc.pl Wpłynęło: 25.08.2016 Zaakceptowano: 21.09.2016 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2016047

Artykuł jest dostępny na zasadzie dozwolonego użytku osobistego. Dalsze rozpowszechnianie (w tym umieszczanie w sieci) jest zabronione i stanowi poważne naruszenie przepisów prawa autorskiego oraz grozi sankcjami prawnymi.

(2)

426 © Evereth Publishing, 2016 FORUM ZAKAŻEŃ 2016;7(6)

sexual behavior; while in the age group 58–67, the tests may be carried out more often due to problems with your prostate, therefore, can detect asymptomatic, chronic in-fection.

KEY WORDS: adults, Chlamydia trachomatis, urethritis

i spojówek (zespołu Reitera); występuje ono częściej u męż-czyzn niż u kobiet. Zakażenie C. trachomatis jest częstsze u osób młodych, często zmieniających partnerów seksual-nych. Przebyta infekcja chlamydialna nie zapewnia opor-ności immunologicznej i możliwe jest ponowne zakaże-nie. Dlatego – w celu uniknięcia ponownego zakażenia oraz rozwoju powikłań – konieczne jest jednoczesne lecze-nie zarówno pacjenta, jak i jego partnera/partnerów seksu-alnych [6, 7].

Celami pracy było: wykrycie atypowego patogenu, jakim jest Chlamydia trachomatis, u pacjentów z zapaleniem cew-ki moczowej; oszacowanie udziału tego drobnoustroju jako czynnika etiologicznego w zapaleniach cewki moczowej, ocena częstości występowania zakażeń oraz wskazanie grup wiekowych kobiet i mężczyzn, w których najczęściej obser-wuje się zakażenie o tej etiologii.

MATERIAŁ I METODY

Materiał do badań stanowiły wymazy z cewki moczo-wej pobrane od pacjentów z objawami zapalenia cewki mo-czowej, skierowanych na badania przez lekarzy pierwszego kontaktu. U wszystkich badanych osób obecne były obja-wy kliniczne, najczęściej obja-występowały następujące sympto-my zapalenia cewki moczowej: pieczenie, ból i dyskomfort podczas mikcji, częstomocz; rzadko pojawiały się wydzie-lina i świąd. U pacjentów nie brano pod uwagę preferencji oraz zachowań seksualnych. Przebadano 346 wymazów po-branych od 238 mężczyzn i 108 kobiet w wieku od 18 do 89 lat (średni wiek 42,7±15,4). Wymazy przebadano na obec-ność chlamydii przy pomocy testu immunofluorescen-cji bezpośredniej (Pathfinder® Chlamydia trachomatis Di-rect Specimen BioRad; czułość testu – 79,5%; specyficzność – 97,9% w przypadku materiałów pobieranych z dróg mo-czowo-płciowych). Materiał pobierano i testowano zgod-nie z instrukcją producenta testu, wszystkie badania zosta-ły przeprowadzone w Pracowni Chlamydioz Zakładu Nauk Podstawowych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.

WYNIKI

Antygen Chlamydia trachomatis wykryto w 50/238 (21,01%) wymazów pobranych od mężczyzn oraz w 8/108 (7,41%) wymazów pobranych od kobiet. Wyniki badań

WSTĘP

Zakażenie Chlamydia trachomatis jest przenoszone dro-gą płciową podczas kontaktu seksualnego, w tym oralnego lub doodbytniczego, z osobą zainfekowaną. Wywoływane jest przez chlamydialne serotypy D–K, L1–L3. Najczęściej spotykaną postacią chlamydialnego zakażenia jest zapalenie cewki moczowej. C. trachomatis jest patogenem odpowie-dzialnym za nierzeżączkowe zakażenia układu moczowo- -płciowego [1]. Ponad 70% kobiet i 50% mężczyzn zainfe-kowanych Chlamydia trachomatis nie ma żadnych objawów ze strony układu moczowo-płciowego, ale osoby te są po-tencjalnym rezerwuarem tego drobnoustroju [2]. U męż-czyzn zakażenia C. trachomatis częściej mają przebieg obja-wowy. U kobiet może wystąpić zapalenie narządów miedni-cy mniejszej (ang. pelvic inflammatory disease – PID) z to-warzyszącym bólem brzucha i podbrzusza. Innymi powikła-niami są bezpłodność oraz ciąża pozamaciczna. Najczęstszą postacią zakażenia Chlamydia trachomatis u kobiet jest za-palenie kanału szyjki macicy. Najczęstsze objawy to: zmiana barwy lub zapachu albo ilości wydzieliny z pochwy, wienia między miesiączkami lub obfite miesiączki, krwa-wienia po stosunku seksualnym, pieczenie podczas odda-wania moczu, bóle lub dyskomfort w dole brzucha. U męż-czyzn możliwe jest zapalenie jąder i najądrzy. Najczęstsze objawy u mężczyzn to: pieczenie i ból przy oddawaniu mo-czu, częstomocz, wydzielina z cewki moczowej; może wy-stąpić także ból jąder. U kobiet w ciąży może dojść do przed-wczesnego pęknięcia błon płodowych i porodu przedwcze-snego. Podczas porodu zakazić może się także dziecko, co może prowadzić do rozwoju zapalenia spojówek i/lub za-palenia płuc u noworodka [2–4].

Zakażenie dotyczące gardła i odbytnicy zazwyczaj nie daje żadnych objawów klinicznych. U kobiet infekcja odby-tu może być wynikiem autoinfekcji, na skutek przeniesie-nia wydzieliny z cewki moczowej, szyjki macicy lub w wy-niku stosunku doodbytniczego. U mężczyzn do zakażenia odbytnicy dochodzi głównie w grupie homoseksualistów na drodze kontaktów bezpośrednich. Zwykle zapalenie od-bytu ma łagodny przebieg, objawia się: śluzową wydzieliną, okresowym krwawieniem, lekkim bólem lub/i pieczeniem okolic odbytu [5].

Zakażenie nieleczone może przejść w stan chronicz-ny i powodować poważne oraz długotrwałe powikłania. W powikłanych lub chronicznych przypadkach infekcja chlamydialna może mieć również postać zapalenia stawów

(3)

427

FORUM ZAKAŻEŃ 2016;7(6)

w poszczególnych grupach wiekowych przestawiono w Ta-beli 1 i 2. Najwyższy odsetek wyników dodatnich uzyskano w grupach mężczyzn w wieku 58–67 lat (26,09%) i 18–27 lat (25,00%). U kobiet najwyższy odsetek wyników dodatnich uzyskano w grupie wiekowej 48–57 lat (21,43%).

OMÓWIENIE

W przeprowadzonym badaniu, w grupie badanych (n=346) z objawami klinicznymi zapalenia cewki moczo-wej, u 16,76% pacjentów w wymazach stwierdzono obec-ność Chlamydia trachomatis. Z powodu braku informacji nie analizowano wyników pod kątem preferencji i zacho-wań seksualnych.

W badaniu zaprezentowanym w niniejszej pracy uzyska-no wyższy odsetek wyników dodatnich u mężczyzn – oko-ło 21%. Pozwala to przypuszczać, że w tej grupie badanych częściej infekcje Chlamydia trachomatis mają przebieg ob-jawowy, ostry lub podostry; natomiast u kobiet zakażenia chlamydialne mają charakter bezobjawowy. Dolegliwości ze strony układu moczowego u kobiet nie muszą wykazy-wać związku z zapaleniem cewki moczowej, a infekcja może mieć inną lokalizację w układzie moczowym [1].

W diagnostyce Chlamydia trachomatis mogą być wyko-rzystywane różne techniki, tj. metody genetyczne i serolo-giczne, np. ELISA (ang. enzyme-linked immunosorbent as-say). Tradycyjną metodą diagnostyczną jest hodowla tkan-kowa, ale badania takie są prowadzone tylko przez wyspe-cjalizowane laboratoria naukowe, charakteryzują się wy-sokim stopniem trudności i wywy-sokimi kosztami, ale także dużą swoistością. W wykrywaniu chlamydii bezpośrednio w materiale klinicznym praktyczne zastosowanie mają testy immunologiczne z wykorzystaniem znakowanych przeciw-ciał, tj. test immunoenzymatyczny (ELISA, EIA) oraz im-munofluorescencyjny (IF). Obydwa te testy uważa się za ła-twiejsze do wykonania i interpretacji od hodowli tkankowej. W diagnostyce C. trachomatis szerokie zastosowanie mają obecnie testy wykorzystujące sondy genetyczne do wykry-wania genomowego lub plazmidowego DNA podczas PCR

(ang. polymerase chain reaction); metody te są coraz czę-ściej rekomendowane.

Odsetek wyników dodatnich uzyskanych w niniejszym badaniu jest porównywalny z wynikami innych ośrodków, mimo stosowania odmiennych technik badawczych.

Barbee i wsp. w 2016 roku badali grupę mężczyzn MSM (ang. men who have sex with men, mężczyźni utrzymują-cy kontakty seksualne z mężczyznami). U pacjentów z ob-jawowym zapaleniem cewki moczowej uzyskano 11,4% wy-ników dodatnich, natomiast w grupie bez objawów wykryto obecność chlamydii w 40,9% przypadków. Odsetek w gru-pie z symptomami zakażenia był niższy niż ten uzyskany w badaniach własnych Autorów, ale może to wynikać z do-boru pacjentów w grupie badanej ze względu na preferen-cje seksualne [8].

W 2009 roku Gaydos i wsp. badali występowanie

Myco-plasma genitalium, Chlamydia trachomatis, Neisseria gonor-rhoeae i Trichomonas vaginalis u mężczyzn; częstość

infek-cji oraz relacje między drobnoustrojami a zapaleniem cew-ki moczowej. Grupa badana liczyła 290 mężczyzn, u któ-rych w 20,3% przypadków uzyskano dodatni wynik badania w kierunku C. trachomatis. Spośród 290 pacjentów, u 153 stwierdzono zapalenie cewki moczowej, a u 32,7% wykryto

C. trachomatis [9]. Wyniki uzyskane w grupie osób

z obja-wowym zapaleniem cewki moczowej były wyższe niż w ba-daniach własnych Autorów, co może wynikać z zastosowa-nia techniki NAAT (ang. nucleic acid amplification test).

W badaniach własnych Autorów, prowadzonych w latach 2012–2013, Chlamydia trachomatis wykrywano u osób do-rosłych w wymazach z cewki moczowej z zastosowaniem techniki DIF (ang. direct immunofluorescence). Przebada-no 491 kobiet, wśród których 10,6% było zakażonych chla-mydiami. Najwyższy odsetek (17,8%) zakażeń uzyskano u badanych w wieku 51–60 lat. Przebadano również 990 wy-mazów z cewki moczowej od mężczyzn, u 28,4% pacjentów uzyskano wynik dodatni. Najwyższy odsetek (30,8%) zaka-żeń obserwowano w grupie wiekowej 31–40 lat [10]. W gru-pie kobiet wiek, w którym najczęściej wykrywano

Chlamy-dia trachomatis, był zbliżony do wieku pacjentów

biorą-cych udział w badaniu prezentowanym w niniejszej pracy.

Grupa wieko-wa (w latach) Liczba ba-danych (n) Wyniki dodatnie Wyniki ujemne Odsetek (%) 18–27 44 11 33 25,00 28–37 66 14 52 21,21 38–47 52 12 40 23,08 48–57 34 6 28 17,65 58–67 23 6 17 26,09 68≤ 19 1 18 5,26 Razem 238 50 188 21,01 Grupa wiekowa (w latach) Liczba ba-danych (n) Wyniki dodatnie Wyniki ujemne Odsetek (%) 18–27 13 0 13 0,00 28–37 32 0 32 0,00 38–47 20 2 18 10,00 48–57 14 3 11 21,43 58–67 14 1 13 7,14 68≤ 15 2 13 13,33 Razem 108 8 100 7,41

Tabela 1. Wyniki badań w poszczególnych grupach wiekowych u męż-czyzn.

Tabela 2. Wyniki badań w poszczególnych grupach wiekowych u kobiet.

(4)

428 © Evereth Publishing, 2016 FORUM ZAKAŻEŃ 2016;7(6)

Natomiast w grupie mężczyzn grupy wiekowe odbiega-ły od siebie, w pewnej części nastąpiło obniżenie wieku za-każonych, a jednocześnie zauważyć można wzrost zakażeń w przedziale wiekowym 58–67 lat.

Rane i wsp. w 2014 roku dokonali charakterystyki ostre-go nierzeżączkoweostre-go zapalenia cewki moczowej (ang. non--gonococcal urethritis – NGU) u mężczyzn w zależności od preferencji seksualnych [11]. Obecność C.

trachoma-tis wykryto u 401 pacjentów na 1273 badanych (tj. u około

32%). U osób z ostrym NGU, spośród 795 mężczyzn MSW (ang. men who have sex with women), 300 było zakażonych chlamydiami. Natomiast spośród 344 badanych w grupie MSM, u 65 uzyskano wynik dodatni. Wyselekcjonowanie pacjentów do grupy z ostrym NGU skutkowało odsetkiem zakażonych Chlamydia trachomatis wyższym od wyników uzyskanych podczas badań własnych Autorów.

WNIOSKI

Znaczący odsetek wyników dodatnich w kierunku

Chla-mydia trachomatis u kobiet i mężczyzn z zapaleniem

cew-ki moczowej świadczy o tym, że patogen ten powinien być brany pod uwagę przez lekarzy podczas zalecanego leczenia.

Częściej wykrywano chlamydie w grupie mężczyzn w przedziale wiekowym 18–27 lat, co może wynikać z ak-tywności i zachowań seksualnych. Natomiast w grupie wie-kowej 58–67 lat badania mogą być częściej wykonywane ze względu na dolegliwości ze strony gruczołu krokowego, zatem pozwalają wykryć zakażenia bezobjawowe lub prze-wlekłe.

U kobiet w grupie wiekowej 48–57 lat, w której obserwo-wano największy odsetek chlamydiowych zakażeń, możliwe jest nasilenie objawów ze strony układu moczowo-płciowe-go, związanych ze zmianami hormonalnymi oraz ze spad-kiem odporności.

Celowe wydaje się uzyskiwanie przez lekarzy infor-macji dotyczących zachowań seksualnych pacjentów.

W przypadku patogenów przenoszonych drogą płciową, np. Chlamydia trachomatis, konieczne jest leczenie zarów-no pacjenta, jak i jego partnera/partnerów. Dane te pozwo-liłyby na skuteczniejsze leczenie oraz zmniejszenie liczby re-infekcji. Lekami z wyboru w terapii zakażeń układu moczo-wego o etiologii chlamydialnej są tetracykliny (doksycykli-na), makrolidy (azytromycyna) oraz chinolony (lewofloksa-cyna lub ofloksa(lewofloksa-cyna).

KONFLIKT INTERESÓW: nie zgłoszono.

PIŚMIENNICTWO

1. Hryniewicz W, Holecki M. Rekomendacje diagnostyki, terapii i profilaktyki

za-każeń układu moczowego u dorosłych. Narodowy Program Ochrony Anty-biotyków (online) 2015; http://www.antybiotyki.edu.pl/pdf/uklmoczowyin-ternet.pdf

2. Centers for Disease Control and Prevention. Sexually transmitted disease

surveillance 2011. CDC (online) 2012; http://www.cdc.gov/std/stats11/ surv2011.pdf

3. Wilbanks MD, Galbraith JW, Geisler WM. Dysuria in the emergency

de-partment: missed diagnosis of Chlamydia trachomatis. West J Emerg Med 2014;15(2):227– 230.

4. Mikulova J, Halanova M, Cislakova L et al. Urogenital chlamydiosis among

Slovak women. Bratisl Lek Listy 2013;114(7):398– 401.

5. Zdrodowska-Stefanow B, Ostaszewska I. Chlamydia trachomatis – Zakażenia

u Ludzi. 1st_{edn. Volumed, Wrocław, 2000.}

6. Moi H, Blee K, Horner PJ. Management of non-gonococcal urethritis. BMC

In-fect Dis 2015;15:294.

7. Lee YS, Lee KS. Chlamydia and male lower urinary tract diseases. Korean

J Urol 2013;54(2):73– 77.

8. Barbee LA, Khosropour CM, Dombrowski JC, Manhart LE, Golden MR. An

estimate of the proportion of symptomatic gonococcal, chlamydial and non-gonococcal non-chlamydial urethritis attributable to oral sex among men who have sex with men: a case-control study. Sex Transm Infect 2016;92(2):155– 160.

9. Gaydos C, Maldeis NE, Hardick A, Hardick J, Quinn TC Mycoplasma

genita-lium compared to Chlamydia, gonorrhoea and Trichomonas as an

aetio-logical agent of urethritis in men attending STD clinics. Sex Transm Infect 2009;85(6):438– 440.

10. Frej-Mądrzak M, Teryks-Wołyniec D, Jama-Kmiecik A, Sarowska J, Gościniak G,

Choroszy-Król I. Zakażenia układu moczowo-płciowego oraz spojówek

Chla-mydia trachomatis u dorosłych i dzieci w latach 2012– 2013. Fam Med Prim

Care Rev 2014;16(3):225– 227.

11. Rane VS, Fairley CK, Weerakoon A et al. Characteristics of acute

nongo-nococcal urethritis in men differ by sexual preference. J Clin Microbiol 2014;52(8):2971– 2976.