Kierunki prac geologiczno-rozpoznawczych w Ludowej Republice Bułgarii w latach 1966-1970

JOWCZO JOWCZEW

Kierownik Głównego Urzędu Geologii i Ochrony Złó~

przy Radzie Ministrów LRB Przewodniczący Delegacji LRB w Stałej Komisji Geologicznej RWPG

KIERUNKI PRAC GEOLOGICZNO-ROZPOZNA W CZY CH

W LUDOWEJ REPUBLICE

BUŁGARII

W LATACH

1966-1970

Zgodnie z generalną perspektywą w okresie do 1970 r. przed Głównym Urzędem Geologii i Ochrony

Złóż przy Radzie Ministrów Ludowej Republiki Buł­

garii zostało postawione zadanie zabezpieczenia gos-podarki narodowej w znaczne zasoby ropy naftowej i gazu, rudy żelaza, manganu, miedzi oraz cynku i ołowiu, węgla (lignity, węgiel brunatny, węgiel ka-mienny i antracyt), surowce skalne (gliny ogniotrwałe,

surowce kaolinowe, gips, surowce dystenowe) itp. Powyższe odpowiedzialne zadania wymagają duże­

go wysiłku ze strony geologów bułgarskich i pracow-ników naukowych w dziedzinie poznania wgłębnej

budowy geologicznej kraju, własnośCi strukturalno-magmatycznych oraz prawidłowości rozmieszczenia kopalin użytecznych.

Obszar Ludowej Republiki Bułgarii ze względu na

tektoniczną budowę dzieli się na trzy duże jednostki:

młodsza platforma mizyjska, bałkańska (alpejska) oraz centralny masyw rodopski. Platformę mizyjską

bu-dują dwa kompleksy strukturalne - podłoże kaledoń­ sko-hercyńskie i pokrywa osadowa. Starszy kompleks strukturalny obejmuje sfałdowane utwory paleozoiku (po karbon dolny włącznie). W pokrywie wyraźnie wyróżniają się dwa piętra strukturalne - dolne (młod­

szy paleozoik-trias) i górne (jura-czwartorzęd). Odkry-te niedawno na platformie dolno-dybnicide złoże ropy

związane jest z dolnym piętrem strukturalnym -triasem. W górnym piętrze strukturalnym stwierdzono dwa złoża ropy w utworach węglanowych walanżynu

(Tjuleniewo i Gigen) oraz kilka małych zlóż gazu w oligocenie niecki warneńskiej i górnym eocenie dol-nokamczyjskiego zapadliska brzeżnego. W okresie od dewonu do neogenu, w szerokim zasięgu stratygraficz-nym stwierdzono szereg wystąpień ropy i gazu. Po-nadto w karbonie górnym Nadmorskiej Dobrudży

stwierdzono koksujące węgle kamienne, złoża rud

manganowo-węglanowych w oligocenie niecki

war-neńskiej, gipsy w tortonie Bułgarii płn.-zach., lignity w ł.omskim basenie neogenowym, piaski kaolinowe

w obrzeżeniu północno-bułgarskiego wypiętrzenia

siod-łowego itp.

Bałkańska jednostka fałdowa ciągnie się między platformą mizyjską i centralnym masywem Rodopów. W rzeczywistości tworzy ona duże megaantyklinorium z kilkoma jednostkami tektonicznymi: przedgórze Baf-kanów i właściwe Bałkany wraz z antyklinorium

za-chodnio-bałkańskim i wschodnio-bałkańskim, Sred-niogórzem, Sakar-Strandżą, Krajszydami i strefą

po-łudniowo-karpacką (kulską). W bałkańskiej jednostce fałdowej wyróżnia się trzy kompleksy strukturalne:

kaledoński, hercyński i alpejski. Kaledoński kompleks

budują utwory formacji diabazowo-fyllitowej oraz synorogeniczne intruzje granitaidów w Sakar, część granitów Sredniogórza i in. W kompleksie hercyń­ skim wyróżnia się dwa piętra strukturalne: dolne (kambr, ordowik .• sylur, dewon i karbon dolny) i gór-ne (karbon górny - perm). Do tego ostatniego zali-czane są synorogeniczne intruzje granitaidów typu

UKD 55(497.2).003.1"1966/1970" batolitowego w częściach jądrowych synklinoriów oraz strumska formacja diorytowa, zasadowa i dajkowa. Alpejski kompleks strukturalny tej jednostki dzieli

się z kolei na następujące piętra strukturalne: dolne (trias - kreda dolna), środkowe (kreda górna - star-szy paleogen) i górne (paleogen - neogen -

czwarto-rzęd). Procesy magmatyczne towarzyszące alpejskie-mu kompleksowi strukturalnealpejskie-mu obserwuje się w dolnym triasie - kompleks kwarcowo-porfirowo-kera-tofirowy; w tytonie - diabazy Strandży; w dolnej kredzie - porfiryty diorytowe Bałkanu; w górnej kre-dzie - kompleks efuzywny, intruzywny i dajkowy; w neogenie - małe ciała bazaltów Sredniogórza; w oligocenie - efuzywy Krajszydów. Poszczególne jed-nostki strukturalne powstawały w różnym czasie i charakteryzują się specyficznym rozwojem tekto-niczno-magmatycznym oraz typowymi kopalinami uży­

tecznymi. Z antyklinorium zachodnio-bałkańskim zwią­

zane są złoża rud żelaza, złota, polimetali, barytu

oraz złoża antracytu, zaś z antyklinorium

wschodnio-bałkańskim - złoża rud żelaza i węgla kamiennego. Na Sredniogórzu występują złoża rud miedziowo-piry-towych, miedzi, żelaza, manganu i molibdenu. Regio-ny rudne: panagjurski, burgaski i strandżański

cha-rakteryzują się głównie złożami rud żelaza, zaś przed-górze Bałkanów - złożami gazu (czyreńskie złoże

gazu).

Masyw Rodopów budują skały zmetamorfizowane, ultrazasadowe, zasadowe i przede wszystkim intruzje granitoidów. Pod względem strukturalnym dzieli się

na trzy kompleksy: archaiczny (granitognejsy i ultra-zasadowe skały), proterozoiczny (regionalnie zmeta-morfizowane gnejsy, zmetamorfizowane skały

zasado-we i ultrazasadowe), kaledoński i hercyński (formacja diabazowo-fyllitowa, zserpentynizowane skały

ultra-zasadowe wieku paleozoicznego).

W wyniku tektogenezy laramijskiej przeniknęły tu

małe intruzje typu średniogórskiego. W okresie prla-bonu i oligocenu na usztywnionym w taki sposób ma-sywie powstaje szereg depresji (obniżeń), które zapeł­ niają się skałami osadowo-wulkanogenicznymi.

Wy-stępują również małe ciała intruzywne (monzonitoidy) itp. Z tymi ostatnimi związane są paragenetycznie

złoża rud cynkowo-ołowiowych występujące szeroko w masywie Rodopów, jak również w regionach rud-.nych: 'OOOgiOIWsk:im, centraJnw-vOtd·o!ps.kim, WIStbod

nio-rodopskim i sakarskim.

Nawiązując do właściwości budowy geologicznej oraz w związku z zakładanym rozszerzeniem bazy su-rowcowo-mineralnej naszego kraju wysunięto szereg

zagadnień, wśród których do podstawowych należą poszukiwania nowych złóż ropy i gazu. Stąd też około 50% środków przeznaczonych na prace geologiczno-rozpoznawcze przypada na ropę i gaz.

Niesłabnące wysiłki będą skierowane w przyszłości

na poszukiwania złóż ropy i gazu w centralnej części Bułgarii płn., szczególnie w górnym piętrze struk-turalnym obrzeżenia zapadliska łomskiego, jak

nież w zasięgu dwóch kompleksów strukturalnych

obrzeżenia północno-bułgarskiego wypiętrzenia

siod-łowego. Ponadto do pierwszoplanowych zadań należą

poszukiwania złóż ropy i gazu w północnej strefie fał­

dów przedgórza Bałkanów. W związku z badaniami struktur wgłębnych rozwijane są na szeroką skalę ba-dania geofizyczne, szczególnie sejsmiczne. Jednocześ­

nie z tym będą wykonywane głębokie wiercenia opo-rowo-parametryczne w celu szybkiego wyjaśnienia wgłębnej budowy platformy mizyjskiej i przedgórza

Bałkanów. W oparciu o otrzymane wyniki zakłada się wzmożenie wierceń poszukiwawczych i rozpoznaw-czych.

Drugie ważne zadanie to zwiększenie zasobów rud metali nieżelaznych i rud żelaza. W tym też relu prze-widuje się dokonanie oceny geologiczno-ekonomicznej

złoża rud miedzi w Jełacite, mając na uwadze szybkie

zakończenie rozpoznania tego złoża oraz przystąpienie

do projektowania i budowy dużej kopalni odkrywko-wej. W masywie Rodopów wysiłki skoncentrowano

głównie na zakończenie prac rozpoznawczych na złożu

rud cynkowo-olowiowych w Rujen, tak aby w

naj-bliższych latach można było przystąpić do budowy

największej kopalni w naszym kraju. Zwrócono

rów-nież uwagę na wyjaśnienie zasięgu mineralizacji rud-nej w pionie. W dolinie Jerma reka (madański region rudny, Centralne Rodopy) stwierdzono obecność mi-neralizacji cynkowo-olowiowej na głębokości okole

1200 m (-500 m). A więc zasięg mineralizacji rudnej w pionie osiąga 1750 m (+1250 do ·-500 m). Prace po-szukiwawcze za złożami polimetali typu metasoma-tycznego (typu Olkusz) będą prowadzone w wapie-niach środkowego triasu antyklinorium

zachodnio-bałkańskiego (wraczańsko-iskyrski region rudny). Inne ważne zadanie na najbliższe lata, to uzupeł­ niające prace rozpoznawcze na złożu rud

mangano-wo-węglanowych Obrocziszte w Bułgarii płn.-wsch. W tym też celu zlokalizowano już szyb rozpoznawczy,

dzięki czemu zostaną wyjaśnione warunki górniczo-techniczne eksploatacji oraz pobrane próbki do badan technologicznych rudy.

W zakresie trzeciego problemu - wyiaśnienie per-spektyw odkrycia nowych zasobów węgli kopalnych -podstawowym zadaniem są poszukiwania

górnokar-bońskich węgli koksujących w Bułgarii płn.-wsch.,

gdzie stwierdzono szereg pokładów węgla. W chwili obecnej jednym wierceniem na głębokości 1300-2000 -m przewiercono jeden gruby pokład węgla (o miąższości

do 10 m). Węgle kamienne o niskiej zawartości

po-piołu, spiekalne (15-16%). Nie mniej ważną sprawą są uzupełniające prace rozpoznawcze w basenach

węglowych bobowdolskim, oranowskim i czarnomor-skim. Jednocześnie z tym bada się węglonośność jury

Bułgarii płn.-wsch.

Czwarte zagadnienie to zwiększenie zasobów surow-ców niemetalicznych. W celu rozwiązania tego pro-blemu przewiduje się skoncentrować prace naukowo--badawcze na zagadnieniach ustalania zasobów per-spektywicznych glin ogniotrwałych (dolna jura, sar-mat) w Bułgarii płd.-zach. i płn.-zach., surowców kaolinowych w Bułgarii płn.-wsch., gipsów w rejonie

widyńskim i oriachowskim, fluorytu i surowców dystenowych w Rodopach Centralnych i szereg innych. Badania wód podziemnych i określanie ich bilansu, to piąty podstawowy problem. Perspektywicznym pod tym względem jest warneński basen artezyjski

obej-mujący północne wybrzeże Morza Czarnego, gdzie w walanżynie i środkowym eocenie stwierdzono ter-malne wody mineralne. Innym obszarem perspekty-wicznym dla poszukiwań termalnych wód mineralnych jest region burgasko-strandżański, Piryn.. Witosza, Sredniogórze i Rodopy Centralne, gdzie prowadzone

są prace geologiczno-poszukiwawcze. Przy rozwiązy­

waniu tych zagadnień strona bułgarska wykorzystuje

doświadczenia ze współpracy w ramach Rady Wzajem-uej Pornocy Gospodarczej przy sporządzaniu map paleogeograficznych, metalogenicznych, map prognoz, w zakresie oceny zasobów perspektywicznych itp.

Badania wód podziemnych, wzbogacanie rud

man-ganowo-węglanowych Bułgarii płn.-wsch., badania geo-chemiczne ropy, gazu, wody i skal Bułgarii płn.,

nowoczesne metody badań składu rud, węgla i surow-ców niemetalicznych itp., to zagadnienia, które będzie­

my mogli rozwiązać dzięki pomocy ze strony

krajów--członków RWPG w ramach współpracy naukowo-tech-nicznej.

SUMMARY

During the period 1966-1970 the Bulgarian geolo-gical survey bas to solve some tasks aiming at the increase of the minerał raw material reserves neces-sary in the national economy.

The author, referring to the geological structure of Bułgaria, gives a series of problems, among which the following are most important:

l) search for new oil and gas deposits,

2) .increase of non-iron metal ore and iron ore reserves,

3) perspectives of discavering new coal reserves, 4) increase of non-metallic minerał raw material

reserves,

5) researches of underground waters and determi-nation of their reserves. 1

When realizing the problems mentioned above, the Bulgarian geological service avails itself of the experience and co-operation among the countries belonging to the Council for Mutual Economic Assi-stance.

BA1KHE~HE

HADPABHEHHB

rEO~OrOPA3BE~O~

PABOT

B

HAPO~HOR PEC~E BO~rAPHH

PE310ME

B COOTBeTCTBHH c reHepaJibHOfi nepcneKTHBoił

B nepHo~ AO 1970 roAa nepe~ rnaBHbrM ynpaBneHHeM reonorHH H oxpaHbi HeAP npH CoBeTe MHHHCTPOB HPB CTOHT 3aAa'ła y~oBneTBOPHTb norpe6HOCTH Hn-POAHoro X03.HiłCTBa pa3BeAaHHbiMH 3anacaMH He<i>TH H ra3a, JKeJie3HbiX, MapraHqeBbiX, MeAHbiX J1 CBHH-qOBO-qHHKOBbiX py~. a TaKJKe 3anacaMH yrnetł,

He-PY~HbiX none3Hbix J1CKonaeMbiX H AP·

PeweHHe 3THX OTBeTCTBeHHhiX 3a~a'ł Tpe6yeT

AaJib-HeiłwHx YCHJIHf:! CO CTOpOHbi BCeX pa60THHKOB

reOJIO-rH'łeCKofł cny:!K6hr BonrapHH, HanpaBneHHbiX Ha

H3y-ąeHHe rny6HHHoro reonorHąecKoro CTpoeHH.H.

B CB.H3H C 3THM B 6JIHJKaf:!ume ro~bl HaMe'łaiOTC.H ~aJibHefiwHe noHCKH MeCTOpO:H{AeHvtił He<Prn J1 ra3a B CeBepHof:! BonrapHvt 11 MecTopoJK~eHHH py~ qepHbiX, QBeTHbiX H peAKHx MeTannon B Po~onax, a TaKJKO

AOP33Be~Ka MapraHqeBoro MecTopO:lKAeHH.H B

CeBopo--BocTO'łHOti BonrapHH. He MeHee BaJKHOfi 3a~aąeti

418

.HBJI.HIOTC.H nOHCKH KOKCyiOiqHXC.H yrnef:! B

CeBepo--BOCTO'łHOfł BonrapHH 11 yBeJIH'łeHHe 3anacoa HePYA-HbiX none3HePYA-HbiX HCKOnaeMbiX (KaOJII'iHbi, rHnC, <i>JIIOO-pHT, ~HCTeHOBOe Cbipbe H ~p.).

li.n.H

ycnewHoro BbmOJIHeHH.H nocTasneHHbiX 3aAa'ł

npOBOA.HTC.H B 60JibiliOM 06'beMe reoxHMH'łeCKHe H

reo-<l>H3H'łecKHe pa6oTbi, a TaK:me

onopHo-napaMerpH-'łecKoe 6ypeHHe.

llpH peweHHH CJIOJKHbiX reonorY-'łecKHX npo6neM

reonorH'łecKan cny:m6a BonrapHH IliHpoKo HOOOJib-3yeT Onbrr H3KOnHBilii'ifiC11 B CTpaHaX-'łJieHaX C3B.

B 3aKJIIO'łeHHe aBTOP no~ąepKHBaeT, 'łTO TaKHe

Bonpochr KaK o6ora~.qeHJ1e MapraHqeBo-Kap6oHaTHbiX PYA, reOXHMH'łeCKHe HCCJieAOBaHH.H He<i>TH, ra3a H rop-HbiX nopoA reOJIOrH'łeCK3.H CJiy:lK6a CMOJKeT peiliHTb 6naroAapn nOMOiqlf CO CTOpoHbi CTpaH-'łJieHOB C3B .13 paMKax HayąHo-rexHH'łecKoro COTPYAHH'łe8TBa.