Ziemniak Polski 2005 nr 2
30
OCENA SKUTECZNOŚCI
I EKONOMICZNEJ EFEKTYWNOŚCI WYBRANYCH HERBICYDÓW
STOSOWANYCH W OCHRONIE ZIEMNIAKA
mgr Janusz Urbanowicz
IHAR, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie e-mail: hjurbanowicz@wp.pl
ednym z elementów w technologii pro-dukcji ziemniaka, który decyduje o wiel-kości i jawiel-kości plonów, jest zwalczanie chwa-stów. Zachwaszczenie, obok porażenia ro-ślin chorobami i szkodnikami, wpływa na obniżenie plonów. Wielkość strat zależy od nasilenia występowania chwastów, które są konkurentami roślin uprawnych w stosunku do wszystkich czynników siedliska. Ziemniak jest rośliną mało konkurencyjną dla chwa-stów i dlatego wymaga skutecznych zabie-gów pielęgnacyjnych. Na plantacjach, gdzie chwasty występują w dużym nasileniu, straty plonu mogą być wysokie i sięgać nawet 70%, a zmniejszenie zachwaszczenia tylko metodami mechanicznymi, bez herbicydów, jest niezadowalające (Rola 1991).
Do zwalczania chwastów w ziemniaku za-rejestrowano dużą liczbę herbicydów, do stosowania zarówno przed wschodami, jak i po wschodach (Praczyk 2003). Użycie herbi-cydów przed wschodami jest ściśle uzależ-nione od warunków pogodowych, głównie od uwilgotnienia gleby. W związku z powtarza-jącymi się w ostatnich latach niedoborami opadów zabieg ten może przynieść efekt niezadowalający. W praktyce coraz częściej, pomimo ryzyka spowodowania fitotoksycznej reakcji na roślinach ziemniaka, stosuje się herbicydy do powschodowego zwalczania chwastów (Urbanowicz 2004).
Badania przeprowadzono w Zakładzie Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boni-nie w latach 2002–2003 na średnio wczesnej odmianie ziemniaka Mila. Doświadczenia poletkowe założono metodą losowanych bloków na glebie bielicowej utworzonej z gp- -gl, klasy IVa-IVb, kompleksu żytniego do-brego. Zawartość próchnicy wynosiła 1,7- -2,1, pH gleby w 1n KCl wahała się w grani-cach od 4,6 do 4,7 (odczyn kwaśny). Skład mechaniczny gleby oraz zawartość próchni-cy są czynnikami wpływająpróchni-cymi na
skutecz-ność herbicydów. W doświadczeniach po-równywano: Apyros 75 WG, Basagran 600 SL i Sencor 70 WG w stosunku do obiektu kontrolnego. O wyborze tych herbicydów zadecydował termin aplikacji (wszystkie za-stosowano po wschodach ziemniaka).
Apyros 75 WG zawiera substancję
biolo-gicznie czynną sulfosulfuron należącą do grupy inhibitorów syntezy aminokwasów. Mechanizm działania sulfosulfuronu polega na blokowaniu enzymu odpowiedzialnego za syntezę aminokwasów, co prowadzi do za-burzeń w syntezie białek, a w konsekwencji do zahamowania wzrostu i rozwoju roślin. Apyros 75 WG jest herbicydem układowym, do stosowania dolistnego, pobierany jest przez liście i korzenie.
Basagran 600 SL zawiera substancję
biologicznie czynną bentazon, który jest inhibitorem fotosyntezy. Bentazon blokuje przepływ elektronów w fotosystemie II, w wyniku czego energia świetlna nie zostaje zamieniona w energię chemiczną. Jest her-bicydem kontaktowym, mało mobilnym w roślinach, dlatego jego działanie ogranicza się do miejsc kontaktu preparatu z rośliną. Pobierany przez liście, przeznaczony jest do stosowania dolistnego.
Sencor 70 WG zawiera metrybuzynę,
która jest również inhibitorem fotosyntezy, ale w przeciwieństwie do bentazonu prze-mieszcza się w tkankach roślin. Pobierany jest głównie przez korzenie, ale również przez liście, można go stosować przed wschodami i po wschodach ziemniaka (Ró-żański 1998).
Ocenę fitotoksycznej reakcji ziemniaka na zastosowane herbicydy oraz ocenę skutecz-ności chwastobójczej tych środków przepro-wadzono, opierając się na 9-stopniowej skali EWRS – Europejskiego Stowarzyszenia Ba-dań nad Chwastami (tab. 1 i 2).
Ziemniak Polski 2005 nr 2 31 Tabela 1
Skala EWRS do oceny fitotoksycznego działania herbicydu na rośliny ziemniaka
Skala Określenie uszkodzeń 1 brak uszkodzeń
2 bardzo lekkie symptomy
3 lekkie symptomy – przebarwienia
4 silne symptomy – nie zawsze oddziałujące na plon
5 uszkodzenia lekkie
6 wyraźne uszkodzenia – nekrozy 7 silne uszkodzenia – nekrozy 8 bardzo silne uszkodzenia 9 całkowite zniszczenie roślin
Tabela 2
Skala EWRS do oceny chwastobójczego działania herbicydu
Skala Procent zniszczenia chwastów 1 100 2 99,9-98,0 3 97,9-95,0 4 94,9-90,0 5 89,9-82,0 6 81,9-70,0 7 69,9-55,0 8 54,9-30,0 9 29,9-0 Po zbiorze określono wielkość i strukturę
plonu (plon handlowy stanowiły bulwy o średnicy powyżej 30 mm). Analizę ekono-micznej efektywności zabiegów herbicydo-wych wykonano według metodyki stosowa-nej przez Golinowską i Pytlarz-Kozicką (2002) oraz IOR (Juszczak 1998, Pruszyński 1999). Uzyskane wyniki wielkości plonu poddano analizie statystycznej.
Największy efekt fitotoksyczności zaob-serwowano po zastosowaniu Basagranu 600 SL (oceniony na 3 w skali 9-stopniowej), utrzymywał się on do 14 dni od wykonania zabiegu. Po zastosowaniu Apyrosu 75 WG i Sencoru 70 WG objawy te były słabsze (ocenione na 2 w skali 9-stopniowej) i utrzy-mywały się do 7 dni (tab. 3).
Tabela 3
Wpływ badanych herbicydów
na fitotoksyczną reakcję odmiany Mila (w skali 9-stopniowej)
Data obserwacji (dni po zabiegu)*
2002 r. 2003 r. Kombinacja Dawka na 1 ha 11.06. (7) 18.06. (14) 26.06. (22) 25.06. (7) 1.07. (14) 8.07. (21) Apyros 75 WG 26,5 g 2 1 1 2 1 1 Basagran 600 SL 2,4 l 3 2 1 3 2 1 Sencor 70 WG 0,5 kg 2 1 1 2 1 1 Kontrola ▬ 1 1 1 1 1 1 *daty zabiegów: w 2002 r. 4.06.; w 2003 r. 18.06.
Ziemniak Polski 2005 nr 2
32
Tabela 4
Skuteczność badanych herbicydów w zwalczaniu chwastów (w skali 9-stopniowej)
Herbicyd Dominujące gatunki chwastów Basagran
600 SL Apyros 75 WG Sencor 480 SC Kontrola
Tobołki polne Thlaspi arvense 2 2 2 9
Maruna bezwonna Matricaria inodora 2 3 3 9
Fiołek polny Viola arvensis 3 3 3 9
Komosa biała Chenopodium album 3 3 2 9
Żółtlica drobnokwiatowa Galinsoga parviflora 2 2 2 9
Rdest powojowy Polygonum convolvulus 2 3 3 9
Przytulia czepna Galium aparine 2 2 2 9
Jasnota purpurowa Lamium purpureum 2 2 2 9
Dymnica pospolita Fummaria officinalis 2 2 2 9
Tabela 5
Wpływ herbicydów na plon ziemniaka
Kombinacja Plon ogólny (t/ha) Przyrost plonu (t/ha) Apyros 75 WG 26,5 g/ha 35,7 a 6,1 Basagran 600 SL 2,4 l/ha 36,2 a 6,6 Sencor 70 WG 0,5 kg/ha 37,4 a 7,8 Kontrola 29,6 b NIR 0,6 średnie oznaczone tymi samymi literami
nie różnią się od siebie istotnie przy p = 0,05
Wszystkie badane herbicydy skutecznie zwalczały chwasty dwuliścienne, które w warunkach Bonina są najbardziej uciążliwą grupą (Urbanowicz 2004). Od kilku lat jed-nym z dominujących gatunków jest rdest powojowy Polygonum convolvulus, którego uciążliwość jest szczególnie dostrzegana podczas zbioru (powoduje zapychanie ele-mentów roboczych maszyn). Skuteczność zwalczania dominujących gatunków chwa-stów wahała się od 95 do 98% (tab. 4). Ba-sagran 600 SL najskuteczniej niszczył rdest powojowy i marunę bezwonną Matricaria
inodora (98%), a Sencor 70 WG komosę
białą Chenopodium album (98%).
Z poletek, na których zastosowano herbi-cydy, uzyskano istotnie wyższy plon w po-równaniu z kontrolą. Wielkość plonu oraz jego wzrost w stosunku do plonu z kontroli były najwyższe po zastosowaniu Sencoru 70 WG, wzrost wynosił 7,8 t/ha. Natomiast po zastosowaniu Basagranu 600 SL i Apyrosu 75 WG wzrost ten wynosił odpowiednio 6,6 i 6,1 t/ha (tab. 5).
Współczynnik opłacalności zabiegów (E) określa stosunek wartości uratowanego plo-nu do kosztów poniesionych na zwalczanie chwastów i powinien być wyższy od jedno-ści, aby zabieg był opłacalny (Pruszyński 1999). W wypadku herbicydów użytych w doświadczeniu osiągnięto wartość współ-czynnika E większą od 1, co świadczy o opłacalności ich stosowania. Koszt zwalcza-nia chwastów (Q1) wymaga przeznaczenia na ten cel w wypadku Basagranu 600 SL 12,2 dt plonu handlowego, Apyrosu 75 WG 11,6 dt, a Sencoru 70 WG 8,2 dt. W zależ-ności od herbicydu koszty równoważone są średnio przez 2,2-3,4% plonu (Q2). Dla ziemniaka graniczna wartość tego wskaźnika wynosi 10%, po przekroczeniu której ochro-na staje się nieopłacalochro-na (Golinowska i in. 2002). Z przeprowadzonej analizy ekono-micznej wynika, że najbardziej opłacalne jest stosowanie Sencoru 70 WG. Na korzystne wskaźniki ekonomiczne tego herbicydu miała wpływ jego stosunkowo niska cena.
Ziemniak Polski 2005 nr 2 33
Tabela 6
Opłacalność zwalczania chwastów w ziemniaku wybranymi herbicydami
Kombinacja Opłacalność zabiegów (E) Wskaźnik pokrycia kosztów Q1 (dt) Wskaźnik zwrotu kosztów Q2 (%) Apyros 75 WG 26,5 g/ha 5,6 11,6 3,3 Basagran 600 SL 2,4 l/ha 5,7 12,2 3,4 Sencor 70 WG 0,5 kg/ha 9,7 8,2 2,2 Literatura
1. Golinowska M., Pytlarz-Kozicka M. 2002.
Plono-wanie ziemniaków a efektywność zabiegów ochrony roślin. – Zesz. Nauk. AR Wroc. Rolnictwo LXXXIII (444): 81-94; 2. Juszczak M. 1998. Rachunek ekono-miczny chemicznej ochrony wybranych upraw polo-wych. Łączne stosowanie agrochemikaliów w upra-wach rolniczych. Chronić czy nie? Ekonomiczne aspekty ochrony roślin. Konferencja. Poznań, 21-22.09.1998. IOR Poznań: 90-118; 3. Pruszyński S. 1999. Łączne stosowanie agrochemikaliów w upra-wach rolniczych. Pr. zbior. IOR Poznań: 142 s.;
4. Rola J. 1991. Ekologiczno-ekonomiczne podstawy
chemicznej walki z chwastami na polach uprawnych. Mater. XXXI Sesji Nauk. IOR. Cz. I. Referaty. IOR Poznań: 110-124; 5. Różański L. 1998. Przemiany pestycydów w organizmach żywych i środowisku. Agro-Enviro Lab. Poznań: 382 s.; 6. Urbanowicz J. 2004. Ocena biologicznej skuteczności i ekonomicznej efektywności zabiegów chwastobójczych wybranymi herbicydami w ziemniakach. Nasiennictwo i ochrona ziemniaka. Konferencja. Kołobrzeg, 4-5.03.2004. IHAR ZNiOZ Bonin: 111-114
