Pracownia Historii Czasopiśmiennictwa w IBL

Jerzy Łojek,Jerzy

Myśliński,Eugeniusz Rudziński

Pracownia Historii

Czasopiśmiennictwa w IBL

Biuletyn Polonistyczny 16/50, 31-37

1973

T ) r a c o w n i a H i s t o r i i C zasopiśm iennictw a po w sta ła

w

roku 1959 - z i n i o j a t y w y H .J a b ło ń s k ie g o , r o z p o c z ę ł a n a t o ­ m ia s t normalną d z i a ł a l n o ś ć naukowobadawczą w r . 1960. Do koń- oa maroa 1969 r . d z i a ł a ł a Jako Jednostka sam odzieln a, podpo­ rządkowana b e z p o ś r e d n io W ydziałow i I Nauk Społecznych PAN,na­ s t ę p n i e włączona z o s t a ł a do I n s t y t u t u Badań L i t e r a c k i c h PAN.

Zadaniem Pracowni Jest badanie h i s t o r i i r o z w o ju prasy p o l ­ s k i e j od j e j z a r a n ia do l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y o h XX w iek u ,a w po­ w ią z a n iu z d z i e j a m i prasy - r o l i o p i n i i p u b l i c z n e j w ż y c i u po­ l i t y c z n y m i społecznym w P o l s c e .

W skład p ie r w o t n e g o z esp ołu Pracow ni (k t ó r ą od początku i s t n i e n i a do c h w i l i o b eon ej k i e r u j e J .S k r z y p e k ) w e s z l i d o k t o - r a n o i H .J a b ło ń s k ie g o : Z .K m ieoik, B .Łu g ow ski, J .W .B o r e js z a , Z. M a r c in ia k , J . M y ś l i ń s k i , E .B u d z iń s k i, a t a k ż e uczeń E .K ip y - J . Ł o j e k , i i n n i . W o ią g u c z t e r n a s t u l a t i s t n i e n i a Pracowni siedm iu j e j pracowników u zy sk ało d o k t o r a t y , a p i ę c i u z o s t a ł o h a b il it o w a n y o h .

Obecnie Pracow nia z a t r u d n ia 10 osób, w tym 4 (p r ó c z k i e ­ row nika Pra oow ni) samodzielnyoh pracowników naukowobadawozych ze stopniem d o k tora h a b ilit o w a n e g o ( j . Ł o j e k , J . M y ś l i ń s k i - o b e c n ie na p ó ł e t a t u , Z.K m ieoik i E . B u d z i ń s k i ) . Pracę h a b i l i ­ t a c y j n ą p r z y g o to w u je obeonie A .P a c z k o w s k i. Pracownia l i c z y w swym s k ł a d z i e r ó w n ie ż Jednego praoownika dokumentacji nauko­ w ej i dwóch m agistrów przy go tow u jąc yc h rozprawy d o k t o r s k i e .

Z uwagi na z a in t e r e s o w a n ia badawcze p o s z c z e g ó ln y o h p r a ­ cowników w ię k s z o ś ć zadań naukowych. Praoowni - zgodnie z r e s z t ą z p o s t u la ta m i w ładz PAN - poświęcona b y ł a n a jn ow szej h i s t o r i i prasy p o l s k i e j , t z n . d ziejo m prasy p o l s k i e j w XX wieku. Okre­ sem n a jw c z e ś n ie js z y m (w ie k X V I I I i p ie r w s z a połowa wieku X IX ' zajm uje s i ę J . Ł o j e k . Przełom wieku XIX i XX badają J . M y ś l i ń

-- 34

-s k i i Z.Km ie oik. R e -sz ta praoowników -skupia -swoje z a i n t e r e -s o w a ­ n i a badawcze na problemaoh h i s t o r i i n a jn o w s z e j.

Członkowie z e s p o łu Pracowni n ie o g r a n i c z a j ą s i ę z r e s z t ą do zagadnień h is tory ozn op ra so w y oh , i poza planem Akademii prowa­ dzą dodatkowo własne badania h i s t o r y c z n e , p u b lik u ją o o z ę s t o i c h w y n ik i. Tak w ięc J . Ł o j e k o g ł o s i ł k i l k a k s ią ż e k i k i l k a n a ś - o i e rozpraw z d z ie d z i n y h i s t o r i i p o l i t y c z n e j czasów S ta n is ła w a Augusta, g łów n ie Sejmu C z t e r o l e t n i e g o , zagadnień związków l i ­ t e r a t u r y z życiem społecznym w P o ls c e i Europie ep o k i O św iece­ n i a , spraw powstania lis t o p a d o w e g o ; z a j ą ł s i ę ta k że b i o g r a f i s - t y k ą . Z.K mieoik stu d io w a ł sprawy ruohu p o l i t y c z n e g o konserwa­ t y s t ó w , ruchu ludowego i problemy o ś w ia ty na p r z e ło m ie XIX i XX wieku. J . M y ś l iń s k i z a j ą ł s i ę h i s t o r i ą ruchu r o b o t n i c z e g o . E .R u dziń sk i badał problemy ruohu p o l i t y c z n e g o m ł o d z i e ż y » o ś w ia ­ t y i p o l i t y k i naukowej w wieku XX. A .Paozkow ski p o ś w i ę c i ł spo­ r o uwagi h i s t o r i i ruchu ludowego.

Z Pracownią H i s t o r i i C zasopiśm iennictwa w spółpraou je oka­ z j o n a l n i e Krakowski Ośrodek Badań Prasoznawozych RSW " P r a s a " o r a z I n s t y t u t D z ie n n ik a r s k i UW. Wspólnie z KOBP Praoownia z o r ­ g a n izo w a ła w dniach 6-9 g rud nia 1967 r . p ie r w s z e o g ó l n o p o l s k i e sympozjum h is to r y k ó w p r a s y , k t ó r e g o s e s j e odbyły s i ę w Warsza­ wie i w Krakowie,\a k t ó r e s k u p iło k i l k u d z i e s i ę c i u s p e o j a l i s t ó w z c a ł e j P o l s k i , przy ozynnym u d z i a l e k i l k u h is to r y k ó w z a g r a n i o z - nyoh (P r a n o ja , Czeohosłow aoja, NRD). M a t e r i a ł y t e g o sympozjum wydane z o s t a ł y w p u b l i k a o j i p t . " H i s t o r i a prasy a k s z t a ł t o w a ­ n i e s i ę ku ltury n a rod ow ej" ( t .1 : 1967, t . 2 : 19 68 ).Wynikiem t e ­ go sympozjum b y ł o znaczne z in te g r o w a n ie badań nad h i s t o r i ą p r a ­ sy i o p i n i i p u b l i c z n e j w P o ls o e o r a z n a w ią zan ie s t a ł y o h kon­ tak tów naukowyoh z podobnymi ośrodkami za g r a n i o ą ( p r z e d e wszy­ stkim we F r a n c j i , L ou is Trenard z U n iw e r s y te tu w L i l l e ) .

Od t r z e c h l a t głównym zadaniem badawczym Praoowni je s t przy­ g otowanie po d ręc zn ik a hi^l© ? i i prasy p o l s k i e j od j e j p o c z ą t ­ ków do r . 1960. Tom I t e g o p o d r ę o z n ik a obejm ie ok res 1661-1939, tom I I - czasy P o l s k i Ludowej. Fragmenty p o d ręc zn ik a o p u b l i k o ­ wane z o s t a ł y w fo r m i e m ateriałów do u żytku wewnętrznego, d la ce ló w wstępnej d y s k u s ji naukowej. Po zaaprobowaniu p r z y j ę t e j p r z e z z e s p ó ł Pracowni k o n c e p c ji naukowej [ m a t e r i a ł y t e s t a ł y s i ę punktem w y j ś c i a do dalszyoh p r a o . Ukończenie pierwszego t o ­

35

-mu p o d ręoz n ik a i oddanie go do druku p r z e w id u je s i ę na konieo* r . 1975. W p o ło w ie r . 1973 gotowych j e s t o k o ło 70% te k s tó w .

W p rz y go tow a n iu p o d r ę c zn ik a b i o r ą u d z i a ł n a s tę p u ją c y au­ t o r z y : J . Ł o j e k ( o k r e s 1661-1831), E.Tomaszewski (K r ó le s t w o P o l s k i e i z ie m ie zaboru r o s y j s k i e g o 1831-1864), I.Hom ola (Ga- l i o j a 1831-1867), W.Jakóbozyk (W ie lk o p o ls k a 1831-19 18),T.Cieś­ l a k (z a b ó r p r u s k i poza W ie lk o p o ls k ą 1 8 3 1 -1 9 1 8 ),S.Kalembka ( e - m i g r a o j a 1832-1878), J . M y ś l i ń s k i ( G a l i o j a 1867-1918), Z.K mie­ c i k (z a b ó r r o s y j s k i 1865-1914), J .S k r z y p e k (e m i g r a o j a 1878­ - 1 9 3 9 ) , A . G a r l i c k a (o k r e s p i e r w s z e j wojny ś w ia to w ej 1914-1918), A .Paozkow ski (p r a s a D r u g i e j H z e o z y p o s p o l i t e j 1918-1939), W. B a r t o s z e w s k i (p r a s a k o n s p ir a c y jn a i pra sa t zw .g a d z in o w a 1939— -1944 o r a z pra sa Po w sta nia W a r s z a w s k ie g o ). Nad o a ł o ś o i ą r e - d a k o j i t e k s t u ozuwa J . Ł o j e k . Tom p ie r w s z y " H i s t o r i i prasy pol­ s k i e j " obejmie o k o ło 100 arkuszy wydawniczych.

Stałym wydawnictwem periodyoznym Pracowni j e s t "Rooznik H i s t o r i i C za so piśm ien n ictw a P o l s k i e g o " , k t ó r y ukazuje s i ę od r . 1962. Zrazu wydawano r o o z n i e je d e n z e s z y t o b j. 4 0 a r k . w y d . , potem dwa z e s z y t y , a od r . 1969 " R o o z n i k " ukazuje s i ę r e g u ­ l a r n i e r a z na k w a r t a ł w o b j . 10 a r k . ( r o o z n i e 40 a r k . ) .7/ydaw- n ic t w o redagowane j e s t s i ł a m i Praoow ni; od początku wydawania " R o c z n ik a " red ak tore m naczelnym j e s t J .S k r z y p e k , a s e k r e t a r i a ­ tem r e d a k o j i k i e r o w a l i k o l e j n o : Z .K m ie o ik , E .R u d z iń s k i i J, M y ś l i ń s k i .

Na łamach " R o c z n ik a " p u b l i k o w a l i i p u b lik u ją swoje prace wszysoy p o ls c y h i s t o r y c y p r a s y , zarówno d o j r z a l i u o z e n i, jak badacze p o o z ą t k u ją c y . Ukazało s i ę t e ż k i l k a artyku łów h i s t o ­ ryków z a g r a n ic z n y c h ( F r a n c ja , ZSRR, J u g o s ła w ia ). W ię k s z o ś ć pu­ b l i k a c j i przy g o t c w a ł i d l a " R o c z n ik a " o z ło n k o w ie Praoowni i ?i pewnym se n s ie j e g o tematyka sta now i o d b i c i e r e a l i z a o j i planu badawczego z e s p o łu . Jednakże duża c z ę ś ć a rty k u łó w , m a t e r ia łó w i r e c e n z j i p o c h o d z i ł a od osób n i e związanyoh b e z p o ś r e d n io z Praoow nią.

N ajw a żn iejszym d z ia łe m " R o c z n ik a " j e s t c z ę ś ć a rty k u ło w a . P o j a w i a j ą s i ę w n i e j rozprawy i a r t y k u ł y o r ó ż n o r o d n e j tema­ t y c e . Zrazu dominowały opraoowania m o n o g r a fi c z n e ,z ozasem za­ c z ę t o publikować o o r a z w i ę c e j a rty k u łó w przeglądow yoh i syn­ t e t y c z n y c h , a t a k ż e n i e l i c z n e p o z y o j e o c h a r a k t e r z e m etod y

oz 36 oz

-nym i metodologicz-nym. Stosunkowo b a r d z i e j d o j r z a ł e rozprawy d o t y c z y ł y okresów daw niejszych (g a z e t y p is a n e , prasa X V I I I i XIX w . ) , oo n ie oznacza, by r e d a k c j a n i e zwracała uwagi na najnov/sze d z i e j e pra sy : około połowy, a n ie k ie d y nawet w i ę c e j tekstów d o t y c z y ło d z ie jó w prasy p o l s k i e j XX w . , p r z y czym w i e ­ l e ic h , głó w nie Jednak m onograficznych, obejmowało d z i e je p ra ­ sy P o l s k i Ludowej.

Bardzo wysoko o c e n i a l i r e c e n z e n c i "R o c zn ik a " d z i a ł mate­ r i a ł ó w i wspomnień. Ze względu na stan badań h i s t o r y o z n o p r a - sowyoh i stan ź r ó d e ł d z i a ł ten s p e ł n i a ł bardzo p o źy te o z n ą r o ­ l ę . Drukowano w nim dokumenty opatrzon e in form acjam i i w s tę ­ pami, l i c z n e wspomnienia nestorów d z ie n n ik a r s tw a p o l s k i e g o , n i e c o m ateriałów in f o r m a c y J n o - b i b l i o g r a f i o z n y c h .

D z ia ł r e c e n z j i " R o c z n ik a " , a c z k o lw ie k r e d a k c ja s t a r a s i ę w nim uchwycić c a ł o ś ć p o l s k i e j p r o d u k o ji naukowej i wybrane wydawnictwa z a g r a n io z n e , s p e ł n i a ł m n iejs zą r o l ę z uwagi na d ł u g i c y k l produkcyjny wydawniotwa ( n i e k t ó r e r e o e n z j e p o j a ­ w ia ł y s i ę w "Roczniku" po 1 , 5 - 2 l a t \ po ukazaniu s i ę r e c e n z o ­ wanych k s i ą ż e k ) .

Ogółem ukazało s i ę dotąd 12 tomów "R ooz n ik a " (w 32 z e s z y ­ t a c h ) , li o z ą o y o h od 158 do 378 s t r o n i c druku każdy.

Od r . 1965 Praoownia wydaje t a k ż e s e r i ę p u b l i k a c j i pod o­ gólnym tytu łem M a t e r i a ł y i Studia do H i s t o r i i Prasy i C zaso­ p iśm iennictw a P o l s k i e g o . W s e r i i t e j ukazują s i ę praoe mono­ g r a f i c z n e , p a m ię t n ik a r s k ie , b i b l i o g r a f i c z n e i inne.Wydane z o ­ s t a ł y m .in. pe łn e b i b l i o g r a f i e prasy p o l s k i e j dla okresu 1661­ -1831 ( J . Ł o j e k ) , 1832-1864 ( B .K o r o z a k ) , 1944-1948 (J . M y ś l i ń - s k i \ Dotychczas opublikowano 18 p o z y c j i , p o z y c ja 19 j e s t w toku p r o d u k o ji. O ry gin aln e praoe m onogra ficzne w t e j s e r i i o­ p u b l i k o w a l i : J . Ł o j e k (dwa t y t u ł y ^ , Z .K m ie oik (dwa t y t u ł y ) , M.

I n g l o t , T . C i e ś l a k , E.Tom aszewski, A .Pa czko w ski, I.Ł o s s o w s k a - -Zaporowska, J . M y ś l i ń s k i , E .R u d z iń s k i, J .R a ta J ew sk i. T rz y po­ z y c j e poświęcone z o s t a ł y wspomnieniom d z ie n n ik a r z y p o l s k i o h z okresu międzywojennego i z l a t o k u p a o ji. Do r . 1970 r e d a k t o ­ rem s e r i i b y ł J .S k rzy p ek , n a stęp n ie p r z e j ą ł t ę fu n k c ję J. Ło­

j e k . ‘

Dorobek Praoowni obejmuje ta k że obszerne zestawy k a r t o t e k b i b l i o g r a f i c z n y c h , m .in . wstępny z b i ó r zapisów b i b l i o g r a f i o z

3*7

-nych d la okresu 1865-1918 . (opracowuje A . G a r l i c k a ) o r a z d l a o­ kresu 1918-1939. Osobne z e s t a w ie n ie obejmuje b i b l i o g r a f i ą o - praoowań i publikowanych ź r ó d e ł do h i s t o r i i prasy p o l s k i e j .

Praoownia d o r o b i ł a s ią ta k że s p e c j a l i s t y c z n e j b i b l i o t e k i , k t ó r a gromadzi p u b l i k a c j e d o ty c z ą c e badań nad h i s t o r i ą p r a s y . B i b l i o t e k a obejmuje ob ecn ie ponad 2500 t y t u ł ó w .

Doo. dr hab. Jerzy Ł o j e k Doo. dr hab. J e r z y M y ś l i ń s k i Dr hab. Eugeniusz B u d ziń sk i