Inwestycje bezpośrednie polskich przedsiębiorstw w Europie Wschodniej w latach 1990-2001

Pełen tekst

(1)•. 2004 AkademII. Ryszard Kowalski. Adrian Solek Kat.dra Mlkr•• konomll. Inwestycje bezpośrednie polskich przedsiębiorstw w Europie Wschodniej w latach 1990 2001 Z początkiem lat 90. XX w. Polska weszła w okres głębokich przemian, zarówno w sferze polilyczno-społecznej, jak i ekonomicznej. Przeobrażenia slruklury gospodarczej miały na celu (i nadal mają) zbudowanie gospodarki rynkowej. Niewątpliwie jednym z czynników przyspieszających zmiany slrukluralne w polskiej gospodarce SIała się obecność na naszym rynku podmiolów gospodarczych z udziałem zagranicznego kapilału. O ile fakt napływu do Polski bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) jest ogólnie znany, to świadomość tego, że polskie przedsiębiorstwa także podejmują takie inwestycje za granicą jest znacznie mniejsza (w latach 1994-2001 wzrosły one o ponad 140% z 461 mln USD do 1107 mln USD)!. W opracowaniu tym podjęto próbę analizy BIZ dokonywanych przez polskie przedsiębiorslwa w okresie 1990-2001 w sześciu krajach Europy Wsc hodniej (Bialoruś, ESlonia, Litwa. Łotwa. Rosja. Ukraina). Wybór tych krajów nie jest przypadkowy. gdyż charakteryzują się one z punktu widzenia polskich przedsię biorstw licznymi przewagami lokalizacyjnymi. Do najważniejszych z nich zaliczyć można: niższe ko'szty produkcji. duży rynek zbytu, bliskość geograficzną i kulturową2. I. Narodowy Bank Polski. http://www.nhp.pl. Czynniki lokJtizacji BlZ zosta ły omówione w literaturze ('kollo miczncj lTI .in . przez: ni. Dunning. The f)l'term;lIams oj Internat ioł/al Prodllct;OIl, "Oxford Economics PJpcrs" 1973. l.

(2) Kowalski. AdriClII Solek. Przedstawione informacje i dane wykorzystywane w analizie mają niekiedy formę niepełną . Przyczyn takiego stanu rzeczy jest kilka. Po pierwsze. żadna instytucja w Polsce nie zajmuje się monitorowaniem polskich inwestycji zagranicznych. Jedynie Narodowy Bank Polski podą;e ogólne informacje na temat wielkości odpływu BIZ z Polski. Po drugie. informacje statystyczne podawane przez właściwe w tym zakresie instytucje w poszczególnych krajach Europy Wschodniej mają często charakter wybiórczy. Po trzecie wreszcie. nawet w tych krajach. gdzie monitoring inwestycji spełnia wszystkie wymogi europejskie. nie publikuje się często danych O polskich inwestycjach ze względu na ich znikome rozmiary. Brak pełnych danych statystycznych nie może jednak być przyczyną pomijania obecności polskich podmiotów gospodarczych na rynkach wschodnich. nie tylko jako eksporterów. ale tak że jako inwestorów. dlatego też dostępne dane staną się podstawą do badań tego zjawiska. Ponadto ze względu na perspektywy zwiększe nia aktywności polskich przedsiębiorstw na tym obszarze próba oceny teraźniej szości wydaje się jak najbardziej celowa. a nawet konieczna. Białoruś.. I stycznia 2002 r. zarejestrowano na Białorusi 3420 przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego. w tym 1746 firm joint ventures i 1674 przedsiębiorstw zagranicznych. których kapitał wynosił 805.8 młn USD. z czego 501.6 mln należało do inwestorów zagranicznych. Według Mini sterstwa Gospodarki Białorusi. w I kw. 2002 r. kraj przyciągnął B1Z o wartości 21 mln USD. a w pozostałych trzech kwartałach oczekuje się napływu 400 mln USD. Szacunkowa wielkość inwestycji w 2003 r. ma uk ształtować się na poziomie l mld USD'Obowiązujące obecnie na Białorusi ustawodawstwo w zakresie inwestycji zagranicznych. bliskość rynku oraz możliwości ekspansji na inne rynki wschodnie. w tym przede wszystkim rosyjski. decydują o tym. że Białoruś wzbudza zainteresowanie polskich inwestorów. Na Białorusi działa 250 połsko-białoruskich spółek produkcyjno-handlowych oraz 137 przedsiębiorstw ze IO()% udziałem kapitału polskiego. Pod względem liczby spółek z udziałem kapitału zagranicznego Polska jest liderem w tym zakresie. przed Niemcami, Włochami. Austrią i USA. Pod względem warto śc i zaangażowanego kapitału Polska zajmuje trzecie miejsce. po Niemczech i USA. Należy jednak pamiętać. że w tych statystykach nie są uwzględnione inwestycje z krajów WNP (kapitał ten nie jest traktowany jako zagraniczny). Na. dzień. nr 3; I.H. Dunning, Inlema/jo/lal ProdllClioll alld Mul/ina/iol/al E,,1erpri,H' , Allen London 1981: K. Przybylska, /)e,ermillallly. !.ag"'lIic:z"y(~h. illwe.'ily(ji. ~nu. bt';po.~r('d"ic" IV. Urwin .. h'orii ('ko -. ser ia specjalna: Monograrie. nr 144. Wydawnictwu AE w Krakowie , Kraków 2001 ; 1. Rymarczyk. 11I1('fIl(lcjollali:.ac.ja przedsiebiorstwa, PWE, Warszawa 1996. I/o11licwej,. ] Be/aruJ Adopling Programllu~ for Altrllclil/g Fore ign Inve.51mrntl'. BBC Moniloring Former. Sovict Unio!l Enll1omics. May 7. 2002. hllp:/lwww.hbc.co.uk.

(3) Inwestycje. pr:.edsiębiorJ/w .. .. Zasób kapitału zainwestowanego przez nasze podmioty na Białorusi połskie Ministerstwo Gospodarki szacuje na 14 mln USD (dane Departamentu Stosunków Gospodarczych z Zagranicą), a Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Prz.emysłowa na ok. 30 mln USD" Przedsiębiorstwa polskie inwestują głównie w produkcję i handel artykułami rolno-spożywczymi (np. przed s iębiorstwo Unibel zainwestowało w 1988 r. w wytwórnię makaronów), kosmetykami (pollena-Ewa SA z Łodzi posiada 60% akcji rozlewni kosmetyków, utworzonej wspólnie z białoruską firmą Wołot w miejscowości Uzda), chemią gospodarczą i wyrobami z drewna (producent mebli ogrodowych, Haste International z Warszawy, jest właścicielem tartaków na Białorusi). Towarzystwo Ubezpieczeniowe Compensa od 1993 r. jest właścicielem 33,1% udziałów we Wspólnej Białorusko-Polskiej Spółce Akcyjnej Towarzystwa Ubezpieczeniowego Kupała, które posiada 6% udziału w biało ruskim rynku ubezpieczeniowym. Spośród innych przedsięwzięć podjętych na początku ubiegłej dekady przez połskie przedsiębiorstwa należy wymienić produkcję żywności (keczup, majonezy) i odzieży (szycie marynarek na eksport do krajów Europy Zachodniej), a także montownię akumulatorów przez poznańską Centrę czy wytwarzanie systemów sterowania silnikami elektrycznymi w wolnej strefie ekonomicznej w Brześciu'. Paradoksalnie dążenie władz białoruskich do integracji politycznej z Rosją stanow i szansę dla polskich przedsiębiorstw do ekspansji na dużo bardziej chłonny rynek rosyjski właśnie poprzez Białoruś. Tworzenie w tym kraju spółek o mieszanej strukturze własności może wiązać się z obopólnymi korzyśc iami, a mianowicie umoż liwiać polskim partnerom działania na obszarze Rosji czy Kazachstanu, a białoruskim - na rynkach Unii Europejskiej. Możliwą dziedziną współpracy jest budownictwo z uwagi na budowlano-remontowy boom na Białorusi, a także produkcja mebli na bezcłowy eksport do Rosji. Białoruskie przedsiębiorstwa szukają też dysponujących kapitałem partnerów do inwestycji w przetwórstwo żywności. Dużą łukę rynkową stanowi rynek opakowań, gdyż tego typu produkcja nie występuje na Białoru si . Wartość tego rynku oszacuje się na ok. 3 mld USD. Ocena klimatu inwestycyjnego na Białorusi nie jest oczywiście jednoznaczna. Wśród czynników niesprzyjających inwestowaniu na terytorium tego państwa. ~ Po/.da - Białoruś : dW"Slrollllt'. slO.SIIlIkj gospodarcze (maszynopis), Minislcrslwu Gospodarki.. Wars/.awa. lipiec 2002. s. II; Polsko-Litewska Izba Gospodarcza. hup:llwww.plig.org.pl /pllhclarusllHm ., Analiw obrotów towarowych z rynkami wschodnimi ze .w'z.eg6/nym uw:.!(It:tltlil~n i('m hall· dllt;: Rosj" IV latach /997-200J. Ministerstwo Gospodarki (maszynopis), Warsz3wa.lipicc 2002. s. 20; K.A. Kowalczyk. Dokqd płyną fWJU dolary, "Businessman Magazinc" 1996. nr 3. s. 25; Polska - lliałoruś; dwmtrolltlt' sto.wnki. ... s. 6..

(4) RysZllfd Kowalski, Adria" Solek. wymienia się m.in .': słabe zaawansowanie reform gospodarczych na Białorusi i brak konsekwencji w ich wdrażaniu, niereałizowanie przez organy pań stwowe przepisów ustawodawstwa inwestycyjnego (nieracjonalne przyczyny odmowy rejestracji firm) oraz częste zmiany prawa, wpływające bez pośredni o na działalność przedsiębiorstw zagranicznych i spółek z obcym kapitałem . Nie bez znaczenia na ostrożn ość inwestorów zagranicznych w stosunku do Białoru s i wpłynęło uchwalenie w 2000 r. ustawy o nacjonalizacji, umożliwiającej konfiskatę mienia prywatnych przed s iębiorstw, których d z iałalność stanowi .• szkod ę dla państwa". Dodatkowo działalność na białoruskim rynku utrudnia administracyjne regulowanie cen wytwarza nych produktów, ustanawianie nowych podatków (np. lokalnych) oraz trudności w sprawdzeniu wiarygodności i kondycji finansowej białoruskich firm z uwagi na brak odpowiednich banków danych o podmiotach gospodarczyc h. Estonia. Gospodarka Estonii jest najbardziej otwartą gospodarką europejską, w której praktycznie nie ma barier celnych (za równo przy wozowych, jak i wywozowych) czy subsydiów eksportowych'. Naturalną kon sekwencją przyjętej w tym kraju ogólnej zasady, w myś l której przedkłada się rozwiązania liberalne. wykluczające interwencjonizm państwowy, nad konstruowanie skomplikowanego systemu zachęt inwestycyjnych jest rezygnacja ze szczególnych preferencji dla zagranicznych inwestorów w stosunku do podmiotów rodzinnych'. Pomimo to kraj ten postrzegany jest jako bardzo atrakcyjne miejsce lokowania inwestycj i9 . Z racji swego położenia geograficznego dominującą rolę wśród inwestorów gospodarce estońskiej odgrywają kraje nordyckie. Dokonane przez przed się biorców skandynawskich inwestycje bezpośrednie stanowią ponad 70% wartości całego zasobu inwestycji zagranicznych. jaki powst a ł w przeciągu 10 lat niepodległości kraju (tabela I). Zgodnie z danymi przedstawionymi w tabeli 2, zainteresowanie inwestorów zagranicznych koncentrowało się głów nie w trzech obszarach: pośre dnictwie finansowym, transporcie obejmującym tak że łączność oraz produkcji '''.. 6. New Climatt' for Capital, http://www.ebusinc ssbclarus.com. Polsko-Litewska Izba Gospodarcza. http://www.plig.org.pl/pl/cstonia.IHm II OECD Rrviews oj f oreign Diru I Im'('j'IU/l'1II - Estonia . OECD 2001. s. 61. q O Jut.cj roli jak~ w gospodarce Eston ii odg r ywają zagraniczni inwestorzy muz jej "utrakl:yj7. ności". inwestycyjnej niech ś wiadczy fakt. że prz e d s iębiorstwa będące czę śL'iowo lub w całości ich wlasnościq ge nerują ok . 50% estońskiego PKB i ponad 50% eksportu. hllp:/lwww.cia .ee 10 Na Ii ~c je 50 największyrh inwc-slorów zJgranicznych trzy pierwsze micjscOl zaj mują przed-. z se ktora finansowego (na pierwszym i trzecim miejscu pla suj~ się hank i Si'.wccJzkic . na drugim konsorcjum sz wedzko -fińs ku - międ zy nar odowe) . Dopiero czwarte miejsce przypadło inwestorowi z branży produkcyjnej (jest to przcd si~hio rstw() z Singapuru) . IIIVPs( in Estol/ia 200(} Top 50. Eston ian Investment Agency. hllp:/Iwww.eia.cc s ięhiorstwa.

(5) ~v. .... Tabela I. Zasób inwestycji bezpośrednich oraz jego struktura wedlug krajów pochodzenia inwestorów w Es!onii na dzień 31 grudnia 2001 r.. Szwecja ... o.". . . . . __ . . ", 'o... ..-- _., '" ,...... ----.---"'0. .. .Finlandia ·.''.·.o_ _____ ·_ ....., ...... ... ---- ----_.. ._. - --SIany Zjednoczone ---_ - ", ... ........ ..... .. " ". , .. .... ". .... ._-".. ... ..... ..... Holandia .. Norwegia ...... '" '. ... .... -.......... , .... ,~-. . .... .--_. ----. ... ... .... ,. ........ _-,~_. ..... -. ,". ... ,,". - -- --. .... ... ..... "'.Pozostale. ... , ,-. .......... . .... " ... _" ...-. ... '. ... . .... ..,._, .. ------ -- -" .. ,,". ,. 815.O'J.. --. ... 3 12.27 . .. ... ... ". ...... ... ". ",. --~ - ~_ .,, ----------_. Wielka Brytania . ... Lichtcnstein. ------. .. .. _- .. ---- -_.- ...... -. .. .... ' -. ... .... . . .". ,. 133.47 - ----_ .. _._ .... --- . .. Rosja ,_ ....... ......... _...... I 245.97. --_ .. -.- ", .. ,. _------",---- . ------------I I I ,64 ..... . -... ... '--. "". Niemcy , , .... .... "" - -,,. _.. ... Dania ,. ,,'.,. .. .... ". ,. Struktura (w %). inwestycji (w mln USD). Wartość. Kraj. ... ... .... --. .......... . "",. -________ --0--. .. ..... - .. ... _... ,. .... __ _ . _"W,., ,_o __ ..• __ .. _ .. __ _ .. _. .. _.. ... "". -. . ... 95.86 .. ... _........ .. .. , . . " O " ,. ....--.-- -- -- -- ..... _. ... '. .. 77.57. ... .. --. ". ... " ,-- ----_... ,. . • • . .. --. 43.7. 1. . ,,'. 31.79. ., . -.--- ..... - -- --. .. ... .. ..... ... 9.88 .. .. . ... ".,,,. •. 4.22 ---- --..._..- ._-- ... 3,53 -------_...._...------ .. -- •. ---3,03. .".". .. ... _. - __- _-·0_-------_ · _ --. Razem. --. ........... ..... ". .. 25.79. ........ "". ... . .... .. " .... ...... . , .... .. -.-- -----. _. ... ... ....... .... ....."0... ."". -. --~. 39.43 ". .... ----- ---- -.... ~- --. 77.02 .o _. ". ... ~~._ ,--. .. " . ,,", '". •o.... -- . .. _''''. .... .-_ .. _----_ ._" •. ...... _.......... .. " . ,. ". 2.45. -- .. --,. .. " '". -- -- --- --. .. , ,., .... ... 2.44 "". .'. "... _.... --~_.-. 215.56. 6,82. 3159,95. 100.00. Ź ródlo: Bank of Eston ia, hup:/lwww.ec/c pbc (prot.:cnty nic sumuj Ol się do 100. _. I ,38 . I...0_._1 ... .. _"'0. ze. .. ... " ,- " .,.-. ._--"'_.. względu na za-. okrOlglenia).. Polskie inwestycje bezpośrednie w Estonii mają charakter śladowy, gdyż ich skumulowana wartość na dzień 31 grudnia 2001 r. wynosi 201 tys. USD (dla porównania - inwestycje estotlskie w naszym kraju kształtowały się w tym samy m okresie na poziomie ok. 5 mln USD)u Do najwięk szych polskich inwestorów n a leży Polsat, który w styczniu 2000 r. zakupił 100% udziałów w telewizji TV II '. Oprócz niego obecny jest na rynku estońskim Bank Handlowy jako udzia lowiec największego tamlejszego banku Hansapank tJ oraz spółka LPP, zajmująca się projektowaniem i dystrybuowaniem odzieży, posiadająca w Tallinie dwa sklepy sprzed ające odzież pod marką Reserved l4 . II. Din'ct Inves/m ellt Stocl<. by Count ries, Bank af Estonia, hup:/Iwww.ee/cpbc. Inną wielko ść. inwestycji (ok. 1 mln euro) podaje 1. Brzozowski, Estonia: darka" 2002. nr 13, s. 22.. interes ujący par/ller, .. Boss. 12 Nadba łtyckie. GoSP()o. sionko Polsa tu . .. Gazeta Wyborcza" 2001. nr 22 3. s. 27. Zakupiona st acja zamkn~la 2000 r. strat~ w wysokości 1,9 mln US D (co było jedną 7. prlyczyn wSlrLymania nadawania programu telewizyjnego). Mimo ni epowodzeń Polsat planuje dalsze inwestycj e (w tym wznowienie nadawania progr amu telew izji TVI). J.1. Koma r, l'oil'al rezygnuje l Pribal tiki ? "Gazeta Wyborcza'" 2001. nr 201, s. 16 oraz W. Adamczyk. Drobne. ale pO/rub/li'. " Prawo i Gospodarka" 2002. nr 94, s. 15. D. 1. Brzozowski, op. cif., s. 22.. 14. Zdobywcy obcy('I! rynków, "Gazeta Wyborczil" 2002. nr 255. s. 35..

(6) Rys:ard Kowahki, Adriall Sole/.:. Tabela 2, Zasób inwestycji bezpośrednich oraz jego slruktura na dzień 31 grudnia 2001 r.. ·. .. ... · ... - ---. .. .. _,. .. ~,. Transport I. ",. .. .. _.. " , . ,. łączność. ...- ----- -- -- ......."' ..._---. ,. '". Wartość. finansowe ... .. _ _ -. ._.... . ,'. ----.-~. ..,. ,. --. .. _.- -_..-. ._ __ .. .. o,., •. _.. _" ". ~,,,.. Handel I naprawy. ~-- --. .. ._-,-~. ... •. Obsluga I poś rednictwo nIeruchomości .. _--,---".. _.. _'. --~. ~ _. .. ...---,. .. Zaopatrywanie w energie. ---. •. elektr ycz ną . gal wodę -_._--_...- --_.. I. _-- --~-- -_ .. Pozo stałe. Razem. , ...... .... 0.. "" . ,. " .~" ". .... ...... . " ". 710.95 ______ • • • • •. Dz iałalność produkcyjna . ........... ...... .. ......... ..... "",. ,." ......-..... ......,,-,.,---., .. .. _. 796.89 ... _-- ... . .. ,,-- .... -- -_ .... " '~. _-0 • • • • _. • • ________ . . . . . _. . ._" .. ,.......,-. _______ _. . ,. ..___ •. 653.74 ". ,- 416.54. - - ----~. -..- _ .". _ _ ,.. __. _ -. -_._._-~-. ... .. .......... '~'. •.• _. .. ". . ,. O,. ..25.22. ... 22.50 ..... ... ---- --. 20.69. . __ ._ .... , o.,., •• "" _ .... .... .. " ", '. _.... .. .......... ----. ...... , "." """."''-''''. 13.18 .-._------_._--------_ ........ 239.5 I ..._--_._ __.,- ----_.-. --- ----.169.14 ... 173. 18 3159.95. ... -". -_.._._--_._------. ___ _. .. .._-_....... ....,,-_._.,, ....................... ,-"'" ". - -..,-_. .. •• __ •. Estonii. \V. Struktura (w !ii I. inwestycji (w mln USD). Sekcje EKD Pośrednictwo. branżowa. -_ ~_. ..... . ~-. -. 7.58. ~. .. "--".. ... ... .. ...,,.,,"-_..._.. _...... . .... .._---- --. '. ,. -. ". " ,. ". 5.35 .._ --- - -. -'_. ,. ... _.. --. ,. ,. .. 5.48 100.00. •. Zr6dlo: Bank of Estonia. http://www.ce/ephc Analizując. rynek estoński z punktu widzenia możliwości powiększenia polskich inwestycj i w tym kraju. należałoby określić czynniki determinujące dotychczasowy niski ich poziom. Jedną z przyczyn takiego stanu jest silna dominacja przed s iębiorstw skandynawskich niemal we wszystkich seklorach gospodarki estońskiej. Przedsiębiorstwa te. szczególnie duńskie. godzą się na wydłużanie terminów płatności za dostarczony towar nawet do 3 miesięcy. co utrudnia polskim przedsiębiorcom walkę konkurencyjną. Ponadto powszechne wyobrażenie o rynkach wschodnich jest nieadekwatne do rzeczywisto ści w wypadku Estonii i bywa przyczyną nieudanych prób nawiązania kontaktów gospodarczych. Rynek ten opiera się bowiem na europejskim prawodawstwie i dodatkowo jest ze wszech miar skandynawski (uporządkowany i terminowy). Nie oznacza to. że podmioty polsk ie nie mają szans na wyraźniejsze zaznaczenie swojej obecności w Eslonii . Pomimo niewielkich rozmiarów rynku. znajdują s ię jeszcze nisze rynkowe w zakresie przelwórstwa rolnego oraz produkcji artykułów przemysłowych. lakich jak: meble i wyposażenie mieszań. arlykuły budowlane i artykuły Ick slylne . Asorlyment tych produktów jest stosunkowo wąski. a ceny zaoferowane przez polskich producentów znacznie niższe od cen proponowanych przez podm ioly skandynawskie. przy porównywalnej jakości produklów. z pewnością zachęciłyby konsumenlów estońskich do ich kupowania. Szansą dla polskich przedsiębiOl'SIW jest lakże rosnąca rola Estonii jako rynku tranzylowego '5. l~. Polsko- Litewska Izba Gospodarcza. http ://ww w.płig .org.pl/pl/cstonia.ht!ll : hltp://w\\lw.plig . org.pllplll itlotcSl.hlm.

(7) '-'-....:c= .. bezpośrednie. polskich przedsiębiorstw.... inwestycje zagraniczne na Litwie pod koniec 2000 r. osią gnęły skumulowa ną wartość 2355 mln USD (tabela 3). Wśród krajów najwi ęcej inwestujących na Litwie, poza jednym wyjątkiem - Stanami Zjednoczonymi - znajdują się wyłącznie kraje europejskie, w szczególnośc i skandynawskie (tabela 4).. Litwa.. Bezpośrednie. Tabela 3. z,.sób inwestycji. bezpośred nich. na Litwie -. główne wskaźniki. _. Skumu lowany n a pł yw netto w lalach 1989-2000 2355 mln USD ---._--_ .. _-------_. __.. .._------.._.._. ....---_.---- - --------_._ .. -- _.. __.... '. Skumulowany napł yw netto per cupita. --. . " , . , • •• • • ... •. ,. , _ .,. -_..... - ---- ------ -. ....................... _-'", ••• " ••• • , ,,.,- ' ,.. . . . . . . . . . . . . . .. ... "'. ...... -- ----- -----. ,.. - -..•... .....--------- --------, ... ..... . ........ .............. _, •• _ . _ _ . _ . , - " . ... . . ".. ...... .. . . . .... _ ........ •. - ,. ,.... " ' ". "'". '"". • . ... . . ,.,. ". .... .......... . . " , - ". -. 558 USD. - ......... --- ---- -- - --- --_.... Naplyw netlo pcr capila (1999) 131 USD 102 USD Napływ netto per capi ta (2000) ... ... ' " . """ Napływ netto jako 0,ł> PK B (I999) 4,6!:{, -. ----- ..----.- ---------- -- -- ~,_.-- ----------~--~--_.- -.--..----- ---- -----" t-- -.----------.- _ ...--_..--... -- -- --- ----------. ,-. ---. - .._- ,..,. _-._------- -. .... _ -,-. - " . , ."' - ,. . , ,. ". - .,--- --. •. _•••. _-. --_ •• •• •• , •• ,-, . _., . ,,",.,. "" .. .. ,,",". . • . • • ..•. . .. ,. ,,,. .. ", , . ,. " ,_ o .. ,. .. Naplyw ncUo jako % PK B (2000). 3.3%. Źródlo : OECD f?evil'\\, oj Fon'igll Direcr/lIvt'Jlmt'll1 - Lit/wallia. OEC D 2001. s. 14,. Tabela 4. Zasób inwestycji bezpośred nich i jego str uktura wg kraj ów pochod zenia inwestorów na Litwie na d z ień l paźd zie rnika 2000 r. .. ... InwestyCj i (w mln USD). Wartość. Kraj Dania. __ ..._.- . . .. 389. Struktu ra (w ();>). __ _.... _----_..._-_ _... "._._........_,.. 16.87. -~- --_._ .. .. ~. -. _. ......... ... .. ... .. ~_. -. ...................... _. _--.._"- ..". - ... -- -.... - ... . . .. Stany Zjednoczone 14.79 341 ... _.,----- --_ .,-_ .. - .--_ .. -- --- - - ---.wccja 13.23 305 -Si' ._._---_._------- ...-----_._ ----- - ------_.. ----6.90 NiemL'y 159 .. ... ,. -,,- .-- _ . .... ..... .. .. -- ... ...... __ ._-_.... ---- ........ .- _.--,-,-"" . . .. .. -- -- . -- '" Estonia 6.81 .... .. . _--_ - '"' ..". ,,'" "", .--_ 157" . ,....... ", ........... . ... Wielka 156 6.76 - -_.,. __ ... _._._ .... _. -,- ... ... _-- Brytania ---- ---- . ----_."... _... . Fi nland ia 147 6.37 ---- ----- - --'Szwaj caria 126 5.46 • . Norweg ia-- .... --... . ".".,. ,- _." ....... 4.42 \02 ... ...... .. .._..,"'",_._.... .. ........ --._.,"'_...... _....... .._ . . ....... .... _.... _".. . , ........ . .. --_ _--Luksemburg 3.60 83 ... -----_ ._.,," . ... . -......... ,,- ,. "------ --- ---- ............. "', .... ------ -.. .. ." ,- ".,".,.",,-- ... . --. .. -- ... _...... ..... .-_.. -. .. ---- " ""'--. ~ --------. --~~-. -. _ _ o ••• _ . _ _. -- ----_-.~. .. " ,. " ,,,. ~------. " . ,,,. ,. , ,. "" , ,,,. ".. ... -~-. . • ... ,. . ..... ..... ,,,,,,. ... , ... . .. ....... ,. ,. ,-, .". .. "". - .~.". ........ --,. _o , ..... ~. ,.. "-. ~"". --,. ..... " ...... .... ,. , '". ". """. ,, __________ -. ___ _ _ .. ____ ._ . __________ •. ------_ . ~--.-. ,",. ,,-, " . " ". .. .. ,. ... .. __ o. ' ,. .... .. .... ... ... .. ~---_.. ---------~. - - ~ -~ -- '- '. "'''"., _ .,0'-. ........... ........... _. ... . .. Pozos t ałe. Raze m. ". ". ,. ". . ... --".- _." ". ,. _ .". .. _-----". _---~.,,--. .......... '. , . ,"'"--. ... ,. ... -,-". ,. ..... . ..... ,. ,,,,,. ,. ,. '". .. ". 341. 14,79. 2306. 100.00. Źródło : OI:'CD Rev;ew oj Fore;gn Dircet Jn vestme'll- U ,hll{l!!;{l, OECD 2001, s. 17,. Napływ. Bl Z. według danyc h Litewsk iej Agencji Rozwoj u (LDA). na dziel' ł k wielnia 2002 r. s koncentrowa ł się w przemyś le (24,8% Bł Z na Litwie). poś red .. niclwie finansowym (20,6%) oraz handlu (19.3%). Na dalszych miejscach znalazły się sektory łącznośc i oraz ni eruc homości (odpowiednio 14,8% i 7,4%) "'. II,. Lithuanian Dcvclopment Agen<:y, http://www.lda. lt.

(8) Kowalski. Adria" Solek. Na dzień! stycznia 200! r. na Litwie zarejestrowanych było 111 polskich inwestorów ze 100% udziałem w kapitale założycielskim spółki (tabela 5) oraz 764 z mniejszym (przy czym udział podmiotów polskich w kapitale założycielskim wynosił przec iętnie 62,49%). Tabela 5. Pol sk ie inwestycje Rok .•.. _ ... ,,". '" ,. .... .. .. .. " -,.,. ,.. "'""", .. ,, .. .......... • .. '. 5 340. ". ,~,.-. .. -_ .. _.. ...... _. ..... "". ", . '." . ". OynO:l1nika (rok ub. =100) .. ,. ... .. "". -. .. ,_ . ", . ", . ,. 62. 7 120. 133.3. 1998. I 12. 9 675. D5.9. 107 -~ ---._- ._--~ -----. 2000. .. _...... - .. - ._----- ... . _-_... -- --.-. I 13 _._~ -----_. 2001'. za okres. inwestycji IW tys. USD). ... ,. roku). 1997 1999 _., ..,_._.--- ------ ------_._.. .__ ._._--. ~. ,,. początek. Wartość. 49 ,,.... _ __ ._ . " .. .. ,,,.,". ... _. na Litwie (stan na. Liczba inwestorów. 1996. -,._". bezpośrednie. ... ~_ ._-------. III. . ..-. ---. -- .---28 990 ......_.- ... ... .._40 735 . -- .. .. .. ... .- .. ---------..- _. . -,. -- -- ------ ---_. _. '. ----- -- ..-_. --. ... .. .. 299.6 _.. _..-..._.--- --•. 140.5. ----- ------.-_.. 51 232. ..... - ". .. -.. ... -- --- -----. 125.8. styczcll-kwiecień. Źródło: Lilhuanian Dcvelopmenl Agency. http://www.Jda.1t Całkowita wartość. zasobu polskich inwestycji bezpośrednich przekroczyła 51 mln USD, co stawiało Polskę na 11 miejscu wśród inwestorów zagranicznych. Stanowi to zaledwie 2,19% całkowitej kwoty bezpośrednich inwestycji zagranicznych na Litwie. W ciągu 2001 r. zasób polskich BIZ wzrósł o 25,77%, tj. do kwoly 64 mln USD (tabeła 6 przedstawia dane na dzień I lipca 2001 r., gdzie kwota ta wynosi ponad 60 mln USD). Przykłady największych polskich inweslycji na terenie Litwy l7; - HUla Szkła Warta SA z Sierakowa kupiła w 1999 r. największą w krajach nadbałtyckich hUlę szkła Panevezio Stiklas w Poniewieżu za kWOlę 250 tys. USD, zobowiązała się też zainwestować w ciągu 5 lat dałsze 6 mln USD, m.in . w nowe technologie i zwiększenie asortymentu produkcji. Zapewniła też, że nie zredukuje drastycznie zatrudnienia w zakładzie, wynoszącego 1350 osób. Inwestycja wiązała się ze spłatą zadłużenia litewskiej firmy w wysokości 30 mln USD; - w 1997 r. Relpol SA utworzył spółkę handlową Vava w Wilnie, a pod koniec roku uruchomił montownię przekaźników w rejonie solecznickim. Inwestycja kosztowała ł50 tys. USD. Zakład zatrudnia 25 osób i produkuje przeka źn iki przemysłowe ze sprowadzanych z Polski części na rynek wschodni i połski ;. AnaJi:.a obrotów towarowy(.'h zrylIkam i wJC'hod"imi .. " s. 19- 20: W. JahCl.yllski. Na !.irwie ranil'j. "Gazct:l Wyborcza" 1998. nr 19, s. 31; V. KatkwL Lirhualliall -Polish E'coll om;c Rl'falio/Js: J7. Maili Charactl' r;SIics, http://www.lfpr.II;1.1. Komar. op. cit .. s. 16; Nddbałtyckh'. SiC'raków Ila Lit wie . .,Gazeta Wyborcza" 1999. nr I. htlp:/lwww.gazclu.pl. s l onko".,~.. 27:.

(9) bezpośrednie. Imveslycje. polskich pr:edsiębiorslw.... Tabela 6. Struktur.1 branżowa zasobu polskich inwestycji. bezpośredn ich. na Litwie. na dzień l stycznia oraz l lipca 2001 r. .. InwestYCJ I (w tys. USD) 1.07.2001 1.01.2001. Wartość. Branża. Og6icm ......... .. 117.3 6007 1.5 .... ...... .. ... """" ... O - ... _ _ _ .. . .. - - ... .0 11 241 ---- .. -_." .. .. _ ... -- ---- ------ -_20723.5 ........_- .... ..--- . ----- - --- ....--184.4 .. ..... --..---- --o 224.0 ._----_ . - .- .._--. _... .. -- .. --_ .. . 2 473.7 ......---- - -- ______ " ..111.2. 106.9 69.2 74.0 51 231,7 _.". -. _ ..... ...................... ".. "-" .. " ,..... ... .---_ ............... ... ",."", "" "",, ...... ..... .......... .. ........... "", " ... ,,,.' ...... . Rolnirtwo. r ybo ł ówstwo, leśnictwo 80.7 , - - .-- - ....... _... _---"._ .. _ ._--. . ..... _,--_ .. .-' . .. ... -.- - ._ . • · ........... "."",.,,,,.,,. ",. _. -_. ...... Przemysł ogółem. , .~-. _._. .. - t:hem iczny I pal iwowy . -gumowy I produktów plastyczny<:h - innych nicmclJlowych produktów - mcdyczny I prCl:yzYJny - wyposażenia transportowego - mchlowy ..- .._--- -- ..__.- .. _.- ... . ----------_ ...- _.__ . .. Budownictwo. .... ,.'-. -'-. --. ". • Handel hunowy I dcwliczny, naprawy .... ............... , "",,--. ... .. _.... .. Transport "'. ' . , , . ,, _. "'"" ........ _...... _. _". ... . , , ,.. .. . ,-. ..... ". ..... ". ...... .... ... ,,,,,, . ,. _ _ _ o ________ . _. __ ---.. .,. " .. ,"". -. _. _ -. •. Handel I wynajem _. -- , .. _ " . , ... __ .- . .... -._ ..... .... .. __. SpOrl, rekreacja I turystyka. ~. ~_.. 13 773.5 "" 1 148.7. .. . ... " ,. . ... - - ~--. --_ ..... --.. __.__ ,.. .. .. _... . . . ... ..... ,. .. 8277.2. .. ,-. ". 12.7 ------ ----------13 997.7.... ... 37 1.0. -. · ..... ..... ....... ........ . """" . ", - ,,'"'. · .... _.... ...... .. - . '", . ,. -~. ·. 12--_ 625.5 ... _-3 401 .7. .. 123. 5 75.8 1OQ.4 743.4 62,2 53.1. 121.5. --_.... ---. ~--. f-".. ".,,-.. --..-- ~. --_.- ------. .'. 278.5 76.0 6049.0 11 080.0 590.0 72.2 - ... ,.... - -... -_....30.0 ---_..--..--. 665.0. ". n ie ru chomo ści ... _. .. ... ,,---. 18.2 ... -~_ ._--,-'. .. ........ . ..... ••• _ . _. - -------.-.-. . ... .. ............ "-,,,. Poczla i teleKomunikacja -----Poś finansowe .__. redniclwo .. • _. ·. .... '''' " . , . ,,,,,,,. ..... _.. ,. '---. .. _. -~ --. ... .. .. ... ,. ,. ~. 225.5 100.2 6022.2 .--.. J 4905 948.5 136.0 _. .. ..... - ,,, ...... _.... 24.7 .-- _.. -- ._' .. _. _. __. nagrań. -_ --------"--_._ ..._ -. . .... -. - s pożywczy I tytoniOwy - skórzany . . - paplCrmczy, wydawniL7Y, reprodukcja. -.~-. ........ .. ........ "." ". ~. •. ,. Dynamika (1.01.2001 = 100). .•.. ... ., ". ". .... ... ---'. .- .-_. ._-- --. - _._...69.8.....-----". 101.6 .. ... . .o",. ,. 32.3. ... __426.7 ...__.._ - _... ---. 64.2. ""'- '. ...... 7434.0 89.8 --- ---_.. _........------.--_._---11 0.3 ........ ,,_ ._13 923.5 ----_ .. __ . _--,--- -----_. 93.5 3 182.2. .... _~-._-_. .,. ". "". •. Zródlo: Lithuanian Departmcnt ol" Slatistics, htttp:/Iwww.std .lt. - ComputerLand zainwestował do 2001 r. I mln USD w spółkę UAB Baltijos Kompiuteriu Centras. zajmującą się informaty zacją sektora przemysłowego. han .. dlu oraz administracji; - w kwietniu 1999 r. Polsat kupił 51% akcji trzeciej co do wielkośc i stacji telew izyjnej na Litwie Baltijos TV, a pod koniec 2002 r. przejął całość ud zialów w spółce; ca łkow ila watość inweslycji Polsatu nie jest jednak znana; - Kredyl Bank otworzył w 1997 r. pierwszy oddział na Litwie. a od 2001 r. zaczął tworzyć filie w największych miastach kraju. Jest on siódmym hankiem w tym kraj u pod wzg lędem wa rlośc i aktywów. W 2000 r. zaj ął Irzecie miejsce jeśli, chodzi o wypracowany zysk w całym litewski m sektorze bankowym i był jedynym bankiem zagranicznym osiągającym zysk; - w listopad zie 2001 r. roz poczęła działalność spółka ubezpieczeniowa z pol .. ski m kapilałcm na terenie Litwy - UAB Commercial Union Lictua Gyvybes.

(10) RyJzard KowalJki. Adriall Sofek. Draudimas, ulworzona przez Commercial Union Polska TowarzysIwo Ubezpieczeń na Życie. Ponadlo w IUlym 2002 r. PZU podpi sa ło wSlępną umowę z piąlym lowarzyslwem ubezpieczeniowym na Lilwie - Lindrą. W planach lilewskiej s półki PZU jesl wejście na rynek ŁOIwy i Eslonii . Za g łówne przeszkody dla zagmnicznych inweslorów na Lilwie uznaje s ię Irudn ośc i biurokralyczne, niedoslosowane i wewnęlrznie sprzeczne prawodawslwo. ograniczenia celne. zaniechanie reform. zwłaszcza w rolniclwie. brak jasnej koncepcji polilyk i ekonomicznej i nieja s ną polilykę podalkową. Inweslorzy skarżą się rów nież na widoczny prolekcjonizm pańsIwa i nierówne \raklowanie podmiolów i upolilycznienie decyzji gospodarczych. a także na nieelastyczny i niestabilny system prawny. brak inicjalywny pracowników i myślenie przestarzałymi kategoriami. niekorzysIne prawo pracy oraz brak wsparcia inslylucji pa'lslwowych dla biznesu. Z kolei najczęśc iej podkreślanymi zalelami i mOlywami prowadzenia dzialalności gospodarczej na Lilwie są: wyk szlałcona i wyspecjalizowana sila robocza. duża odpowiedzialność pracowników. niskie koszly produkcj i. korzystne polożeni e geograficzne. du ży pOlencjal wzroslu oraz względnie slaba konkurencja'"' na Łotwie identycznie jak inweslorzy rodzimi'"' PańsIwo łotew s kie gwaranIuje przy Iym ochronę inweslycji zagranicznych. Wa ż nym narzęd z iem przyc iągania inweslycji jest bardzo niska . jak na warunki europejskie. slopa podatku dochodowego od osób prawnych (25%)21'. Dzięki s przyjającym warunkom inweslycyjnym Łotwa slala się atrakcyjnym miejscem lokowania kapilalu, szczególnie dla przed s iębiorslw poch odzącyc h z krajów regionu Morza Ballyckiego - przypada na nie ponad 50% ogól u dokonanych inwestycji (labela 7). 51mbura branżowa inweslycji wskazuje na stosunkowo równomierne rozloże nie zainleresowań zagranicznych przedsiębiorców poszczególnymi dzialami gospodarki lotewskiej (labela 8). przy czym podmioly amerykańskie. które zainwestowaly najwięcej . skoncentrowaly się na seklorze finansowym, handlu oraz transporcie, nie angażując się. przeciwnie niż europejskie. w dzialaln ość produkcyjną " . Polskie inweslycje bezpośrednie na ŁOIwie osiągnęly poziom 2.01 mln USD (wartość skumulowana na dzień 31 grudnia 2001 r.)22 W IOlewskiej bazie danych inwestorów zagranicznych będących wspó lwłaścicie lami podmiotów IOlCwskich Lollwl. Inweslorzy zagraniczni traktowani. Pre/imilwry HI'slt/t.\' oj The http://www.Jda.lt 111. 19. 11łCl'lItil't~s. ,...'or Forfi.~". flI W! Jtof J. I IIV('5lOrs .. są. Sur vey. LiLhuanian Ocvelopmcnl Agcm:y. MJy 2001,. Latvian Dcvclopment Agc ncy. htt p://www.IJa .gov.lv. 10 http://www.3 m.gov.lv. 21 Lat viJll Dcvc\opment Agency. http://www.lda.gov.lv. n Forei~1I Dirl'Cl JlI lIt'STIIU' ,,! Slock ill LaIFiu by IlI l'eslillg COllIItry. Bank ol' Latvia . http://ww w.. bank.!v.

(11) · polskich przedsiębiorstw .... figuruje 168 przedsiębiorstw polskich". Niewątpliwie najwięk sze inwestycje poczynily: Mostostal Zabrze oraz Polsat. Ten pierwszy zainweslowal w 1999 r. kwotę I mln USD w fabrykę kostki brukowej i materiałów ociepleniowych (MosIosIal Zabrze Baltija). Plany inwestycyjne sięgają kwoly 6 mln USD24 Polsat zainwe s tował w telewi zję LNT. kupując na początku 2000 I'. 60'j" ud z iałów w tej sp ółce (kwota inwestycji nie zostala ujawniona)25 1:obela 7. Zasób inwestycji bezpośrednich i jego s!ruktura inwestorów na Łotwie na d zi eń 31 grudnia 2001 r. inwestycji (w mln USD)'. Stany Zjednoczone Niemc)' Szwecja .._- _._". .... ... Norwegia... "" ." ~ " ,. ." . ,. ,. -- ---. . .. ~. ,_. .. ,_. -.--- ---------. ..- .. ,. ................ .. _....-. ._-- ... .. ,.. -~---. · ... ........... .. .... .. ,",.,. . ... . .. _.....-.. . . . _... __ . _... ,. " ,. _._-_.. Rosja. .... .. ... . . . .. ---. ----------- _ .~ --~,. --. --- ---. -- - -- ·. . ... .--. ,. . ... 252.22 .. 21 5.6 1 . .· .. ---161 • I_ 5 _...... _-,-, ... ł 56.96 .. 147. 12 .. ........... .... Razem. .. ...... - - __ o. .. .-. ..... .. .. " " . ". .. ,. . .'. ... _____ . _. ,. .. -------. ... .. -. ·. -._ ........ .. ... ~. '. ,. ·. 9.20... .. . ........ ....... ...... ". · ·.. 10.77. -..,. ------- -- -------- --- -- ---. 6.88.. " ,,- , " ,. .... "". .. .. ". " .. ... ------. ~-. --. ---" .---. - ........ 6.70 "" " ". " ". ·.. ~. -.. ... ",. ... -- ------------ ---- 123.01 - ---- _.- -", ... _,._-,_ ..__._. I13.66 .... .. - · _._ _.._--. ... ..... _. . -'-- .-- ... . -. .. ... ). 12.55. ._----". ------- ------ -108,41 _ .. ,_ ....... _----- ------ ------- ._--_.-.- ... _._...503.73 -- ....... _._, .. - ....... .. . _ ....... .. .. .... --_.. 2342.92. - _ _ o ______________ -. ... .. .•.. '?ł,. I I.40. "" ". ___ o. ... .. Pozos tałe. ..... "" , "". Wielka Brytania ... .. . • .,-_-. ..-------Holandia . . . .. -.~--. ""'- "-' .. ESlOniu .. .. .. Finlandia .. Struktura iw. 267.00. ... .. .. ,. 294.05. ... , ......... ._.. -. .. Dani a. .... krajów pochodzenia. Wartość. Kraj .. według. 6.28. .. .... .. .. - .... ._.... . --. . ·. .. .1.25 _......... •. .... .. ·. 4.85 .. .. .. -"" 4.63 ____ o. _______________ ... .. .. ·. --- -----~ -. .. --. -.~. ... -.-.-.-.. ·. --. ~--. · .. . .. .. 21 .50 ... __ .. ".". ". ... 100.00. "' przeliczono z LVL na USD wg kursu l USD = 0.638 LVL (kurs z dnia 31 grudnia 2001. r.). Źródło : Bank of Latvia, hllp:llwww.bank.lv (procenty nie sumują si~ do 100 ze wzgl ędu na zaokrą. glenia). Niewąlpliwie. rynek lotewski - ze stosunkowo slabą konkurencją zew nętrzną (w porównaniu z pozostalymi krajami nadbałtyckimi) - stwarza sza nsę dla więk szej aktywności inwestycyjnej polskich przedsiębiorstw. szczególnie że jest on sta· bilny. przewidywalny i bezpieczny, z poziomem cen (oraz kosztów si ły roboczej) bardzo dla nas alrakcyjnym. Penetracja rynku jest o tyle prosta. że sprowadza się do stolicy kraju Rygi. gdzie mieszka ponad 30% Łotyszy i w której ulokowano 80% zasobów ekonomicznych. Ponadto pomiędzy Łotwą a Polską funkcjonuje umowa o wolnym handlu. stwarzając szansę na zintensyfikowanie kontaktów l). http://www.lursoft.lv. 24/Jiggestlnvestf1u>1lf Projf'c.:I.\· j" Lalvia, Latvian Dcvclopment Agency, hUp:llwww.lda.gov.lv 2 .~ Nadbałtycki!' słonko ..... s. 27..

(12) Ryszard Kowalski, Adrian Solek. handlowych, szczególnie że Łotysze prowadzą liberalną polit ykę handlu zagranicznego, w którym 70% obrotów realizowanych jest w ramach obowiąz uj ących umów o wolnym handlu 26 . Tabela 8. Zasób inwestycji. bez pośrednich. i jego struktura. branżowa. na. ŁO I wie. na dzieti 31 grudn ia 2001 r. . .. Wartość inwestyCjI. Sekcje EKD. (w mln USD)". .. 526,78. Hande l I nJprawy •. .... o. ,-. .". , .. finansowe . .. . , ,. '- ". .. .... ... ... .. .. ,. .... ". .. " .... ..... .. .. . ". " ". 383.68 ... ..... ... ........ _. .. ... Obsluga i p oś rcdnictw{) nicrUl: h o lllości 376.10 f---~---- - - -- -.__.- -- -----_._._--------_ D z ia ł alno ść produkcyjna 368.84 .._.... . . .. ... .. . ,._ ,... . . .. ..... . , .". '". ."" ._ ".. .... ....... .. . " . ' - , '. Transport. .. " ,. I ląa llość. ----- -.. -..... - -----. . .... , ."-. ------. ,. -. ".'." .. .. .......... . ... .. .. .. ... , ". ". .. . . .. .. o. Pozo stał e -------.,. Razem. -____ o.. . .. .. ,. .. .. , . "" . ,. . . ...... .... . .. 352.47. ...- -----.--.. Zaopatrywanie w ene rgię elcktr ycznq , gaz I wodę -. ~. 22.48 16.38. o. Po ś rednictwo . .... . ,, -. Struktura (w % ). ... ... ----. -". ,. ._.- ---_.-------. .. . ... " ". 2342.92. _. _. 16.05. o ••••••• _ -. 15.74. o. ____ ._•• _. "- • _ _ _ _. .. 15.04. ... 4.07. 95.26 239.79. ' ,. -. - -- - .... IO.B. tOO.OO. przeliczono l LVL na USD według kursu I USD = 0,638 LVL (kur s z dnia 31 grudnia 2001 r.). Źródło : Balik o[ l.a1via. http://www.bank.lv (proce nty nie sumują się do 100 ze w7.g1ęuu na zaok rą· glenia). Pew ną przeszkodą,. podobnie jak zre sztą w Estonii, może być nieprzestrzeganie przez pol skie podmioty skandynawskich standardów, jakimi kierują s ię ich łotewscy partnerzy. Dalsze bariery to m.in .: - niewielkie rozmiary rynku łotewskiego: duże firmy polskie liczące na znaczne rozmiary sprzedaży nie przejawiają często zainteresowania Łotwą, - zby t słaba działalność promocyjna polskich podmiotów, - konieczność uzyskiwania wiz przez mieszkańców Łot wy nie będących jej obywatelami, utrudniająca działalność hand lową, - brak filii polskiego banku, którego istnienie znacznie uprościłoby i przyspieszyło dokonywanie rozliczeń finan sowych pomiędzy przedsiębiorstwami, a zatem zw i ększyłoby zapewne obroty handlowe, - przekonanie Estończyków o niższej (w stosunk u do krajów zachod nich) jakości polskich produktów, - brak rzctelnej informacji gospodarczej, - długotrwałe procedury celne, - brak jednolitych unormowań w zakresie certyfikacji towarów. 16. liliI/d"' : l.o (wą - :.acllt;:t y i bariery. Pol sko- Litewska Izba Gospodarcza, hUp://www .plig.. orgpl/J.u via .html.

(13) '"west)'cje bezPośrednie polskich przedsi{biorstw .... Do najatrakcyjniejszych obszarów gospodarki łotewskiej, w których mogłyby zostać ulokowane polskie kapitały należą sektory" technik informacyjnych (kraj dysponuje gęstą siecią połączeń telefonicznych i dobrze wykształconą kadrą specjalistów. Przedsiębiorstwa produkujące produkty wysokiej techniki mają zagwarantowaną redukcję podatku od osób prawnych o 30%), chemiczny i farmaceutyczny (przedsiębiorstwa łotewskie posiadają silne pow iązania z rynkiem rosyjskim), drzewny (lasy pokrywają 45% Łotwy, w związku z tym produkcja tego sek tora jest specjalnością eksportową kraju), spożywczy (silna jest pozycja podmiotów łotew s kich na rynku rosyjskim i państw nadbałtyckich), tekstylny (doświadczona i niedroga siła robocza gwarantuje produkcję dóbr wysokiej jakości). 2500 przedsiębiorstw z polskim udziałem. w tym 700 w obwodzie kaliningradzkim - większość z nich prowadziło sklepy i hurtownie". Inwestowane były w tym okresie z reguły niewielkie su my - od kilku do kilkunastu tys ięcy dolarów. W 1998 r. Pol ska zaj mowała 26 miejsce wśród największych inwestorów w Rosji i 20 miejsce pod względem wielkości inwestycji bezpoś rednich . Jeśli chodzi o s umę inwestycji zagranicznych. prym wiodły takie kraje. jak: Niemcy (31.8% całkowitej kwoty), USA (17.7%) i Francja (12.2%). a pod względe m inwestycji bezpośrednich - USA (30%). Cypr (26.5%) i Niemcy (8%). Ok. 60% wartości inwestycji i 40% inwestycji bezpośrednich przypadało na Moskwę. Najwięcej kapitału przyciągały branże : finansowa (42%) i paliwowa (14%), a jeśli chodzi o inwestycje bezpośrednie - łączność (24.5%) i przemysł spożywczy (17.5%). W 2000 r. zaangażowanie polskiego kapitału w Rosji zmniejszyło się . W rankingu zagranicznych inwestorów w FR Polska znalazła się dopiero na 48 miejscu. Ponadto o ile do końca lat 90. XX w. kredyty polskich firm nie odgrywały praktycznie żadnej roli (zaangażowanie w kredyty handlowe wynosiło \07,7 tys. USD. a w pozostałe rodzaje kredytów 103,2 tys. USD), to w 2000 r. na s tąpił wzrost kredytów handlowych polskich firm kierowanych do Rosji do poziomu 744.2 tys. USD, natomiast pozostałych rodzajów kredytów do kwoty 3027.1 tys. USD. Uwzględniając spłatę części polskich kredytów w tym okresie, łączne zaa ngażo wanie kredytowe polskich firm w inwestycje w Federacji Rosyjskiej wyniosło per saldo w 2000 r. ok. 2.8 mld USD'"' Wedlug danych Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego i Handlu Federacji Rosyjskiej pol skie inwestycje w Rosji wynos iły w 2001 r. 83.73 mln USD (co stanowiło 0.26% wszystkich inwestycji zagranicznych w tym kraju w kwocie 32 mld USD). Kwota ta stanowi 3-krotność wielkości inwestycji z początku 1999 r. Rosja. W 1996 r. na terenie Rosji. działało. n Why 1f/l'e.H in Larvia ? hup:/lwww.latinsLlvora z Im;clltivcs for Forcign lnvc slOrs. op. cit. 1M. K.A . Kowalczyk. op. cit.. s. 24.. 1'J t1l Wl'StYCjl'. :ag ranict lle w Frdertuji Ros)j.\'ki"j. http://www.snncLru.

(14) RVS:'llJ'l/ Kowahki, Allria" Solek ,. (26,3 mld USD), Skumulowane inwestycje bezpośredn ie wynosily 80.73 mln USD (0.5% lącznej kwoty inwestycj i bez pośred nich w Rosji. która kształtuje s i ę na poziomie ponad 16 mld USD). co stanowi 96% calośc i polskich inwestycji w tym kraju, W 1999 r. największą część polskich inwestycji dokonywanych na terytorium Rosji stanowily kredyty (57%). nieco mniej inwestycje bezpośrednie (ponad 40%). W 2000 r. inwestycje bezpośrednie stanowiły ju ż 60% ogólnej sumy inwestycji w tym kraju - nale ży jednak zwrócić uwagę. że wzrost ten nie zostal spowodowany naplywem polskich inwestycji bezpośrednich. lecz znacznym uszczupleniem wielkości inwestycji ogółem (o ok. 35%) z powodu wycofania ponad 40% kredytów (tabela 9). Tabela 9, Polskie inwestycje w Rosji w latach 1999-2000 (w tys. USD) Statysc kod pozy· eJl. Stan na Stan na NarlyWyco· I styn· poczqtek nę l o fa no ma 1999 r, w 1999 r, w 1999 r, 2000 r,. Wy ~zczególnicnie. ,. ,. 010 . .. ••. .. .. - --- .,. .. 030 ._. _.. _ .... ... -. 040 .. _. • . o - _ ... _. . " , . " , _ _ •• _ " _ _ • _ _ ••••• •. .. ,. l. czego:. nieruchomości. _ •• • ,._o" •• ,. _ ,_." , .. . _ _ •• • _. , ." .. _. ~ro dki pi eniężne. 060 ~~----_-. -. -,.- .--- - -~ -. 080. •.. ~ ~ .",.. __...... _- -, - .. " ,, _. ~ "". -- ---- ..--.,-,-,. ... ---. ... _., .... ... ~'"· _. .. .. "o" • • · ' _ " · _ ". --~,- -_._. ........... .... .... " .. o ' .," • • __ •• ,.,._ .. . ........ _.... . .. _ ••• ". " . . . . , •• ,,, ••• __ o. ._- ~. 3 378.6. -- ... ._._. inwestycje pozostałe .._--_.._.".- .- ..._._.----110 .. Inwestycje portfelowe '. " .. " .. -- ---- -- -- --- -- ....,"'.. " --.---- -..-- ............... -----120 w tym: ahjc I udziały. -. .. ,. 282.3. .. o. ••. ,. ..... ... -- .. _- .. - .... --. --. ... ,. ,. 935 ----- 99,9. .. o. o. o. 99,4. 4 072,8. O. '. ,-_ .. OA. _~ .. •. .o-- ________ _. . . .. ....... _... _. ".,. .' - - - ----. .. ..... _. ",,,,, . --_.."""..., ._--. 303,3 ._~ -. ...... '-. ""o ..... ..... , ..... ....... ".". O. 100.0. --- --. .. _. ,. o. •. . .. •. ... ... ... . ... ,. __. ....... _. o. o. . ,,,. .~. •. ... 293.7 2 ,.,-------- -----. O. 282.3. _. . -- '- " " ' - " " ... ...... ,. 101.6 79.0. ,. ... 100.0 - --100.0. ........ _----. 100.0 42..7. o. --------. ............ .. __ .. "" ..... -,._.._--. " . ".". O 593,8 --- _.-- ... ... ,. ,"" ....... '". - 669.6. - ---- ------ -.... -- ......... ,. ,,. ?. ..,.. O ..-- - ---- -. 50.1 ..... ....... ,,,. I 263.3. ....._-----. ,. I 971.7 ..... . '". O 282.3 190 Pows tałe inweslycje 9 171,1 6 386.7 .. -------_ . --- - . -- _---,-----,,------ _ ... . .. _ . .. _. - .. -- -- _ ."-_., .. .. 200 w tym: kredy handlowe 593,8 ty 40.9 555.6 .... . _-- 79. 1 .. . _ ---_.,-""_._ .. _--_._- ._- ._-- ._--._ .. --- ----------".... _'... -"----14 919.6 210 pozosta ty 5 6304. 1 O 8 615. _...--- łe --.kredy ... . .. .... ... . ,".-._,.......... -- ....... . ,' ... ..... _ "." ... . ... .. -_...." •.. "'",, . 242 leas ing finansowy 3.6 O O 3.6 ,~. 282 .3 I 4964 . _........ _.. .. 64.6. .. ----- -. 33.3. I 262.7. .............. _.,., ..,. . .-? 293.3. --_._._-. ,,---. 323,5. __.--------- -- ---. 16968.2 .. 2 308.3 ..10 299.2 -- ------. 336.6 5 336.0. ,-,. _...._",._._"._O... I 243.1. ,. ------ ---. 7.8. 50.1. kredyty pozyskane od zagranl(:znyoh współwla śc icieli pr ze d s iębiorstw. ......". -_. ... -' - ----. ,. 4 098.3. _ _ " . " , "" " , .... ". - -----_ .... 100. . . .. . .. ",._,.. ",, ,,. _ _ _. . I. ne aktywa ... , .. --- -_ .. .-.-...... _. _.-_._-. .... 050. .. _.,- .-..,--_..- -_.. ..... ....... .~. ,,-. w ty m: materialne nicmalcr ial -. - ----- -- ... ........ .' -. ... _. --, .. 020. --- - -. I I 479,4. Inwestycje og6lem 262595 2 188.1 ...... .. . ... -------... --,., .. _ . _---.-- ..- _._-- --------- -.------- --- .. ... w tym: inwestycjc bC7.pośrcdnie I I 013.2 I 594.3 . __ . ,----------... ..... _ ....... ---------............... -_.-,_ -----..... ------ ._. .... • ."''' 331.] w tym: wklady w kapitał l.ak ła 5341J dowy ----_.. ... o. Dyna· mika (19992000). 00. _ .......... --. __ o. ... •. __. 193.4 42J. .. 100.0. Zródlo: hll(l:/Iwww.cconomic.pl (dane w oparciu o Biuletyny Ekonomiczne Wydzialu Ekullomil"z· no·Handlowego Ambasady RP w Moskwie). Struklurę. polskich inwestycji w Rosji przedstawia tabela 10,.

(15) IlI west ycj(~. hezpoirednie polskich przedsiębiorst w.. .. Tabela 10. Polskie inwestycje w Rosji wedlug branż w latach 1999- 2000 (w tys. US D) StutysL. Stan na Wyszl'Zcgólnicnie. kod. początek. puzy-. 1999 r.. Wyconęlo fano w 1999 r. w 1999 r. Naply·. .. ma. 2000 .... Cjl Przemys ł. 10000 010. ł nwcslyeje ogółem. ---- ...._...... .. 020. - - _. ____ . __ _ __ . _ ____ - - •• ___ 0·' ___. .. ,. , ,. 190. Inwestycje. ogółem ,. " .,. "" . ". ,.,,,, ... "". w tym: inwestycje powstale. - ----- ------. 243. 459,7. Inwestycje ogółem .... w tym: inwcslyrje bezpoś rednie. O. 2850. O. 0.0. przemy s łu. 529.7 t87.3. Inwestycje. ogółem bezpośrednie. d) przemysł. leśny,. -, -. -~~_ . _.. łnw estycje ogółem. w tym: inwestycje. 010 -_.,- , Inwestycje . .. bezpoś rednie. . _. ". 11 8.8. 1148.9. 83.3. 1379.5. 53.4. 284. 1148.9. 83.3. cclu l olOwo ~ papiernic /.y. 2050,6. .. ..---- -. materiałów. ,., " . , '". "''' '. .... . ,". ". .. ... O. 3.6. n przemysilekki 248. t .._.---_O ... .,. 248.1. 2051.8 _. __ ._. __.. 100.1 •. O. 205 1.8. 100.1. O. 3.6. 100.0. O. 3.6. 100.0. hodowlanych. O. "".". ~-~. O. - --- ---. 1.2. 3.6. _- .......... -------. _. O. - --_._----- - - - ----_ . __. 248.1. ._ ..... , .. 100.0 ... . .... ~. O. 248.1. 100.0. 126. 241. 65,7. 126. 143.5. 53.2. O. 97.5. 100.0. O. 65.5. 100.0. O. 65.5. 100.0. O. g) prLCmysl spożywczy Inwestycje- ogółem .. .. .. .. ... . . . .. . .. . . , . ". ,." ,. inwestycje. .. " . ,. ".,, ~. _. .... .". .. -_ ... bezpo ś rednie ,,,,,,,,., - , . ,. '". 367 _ _._._- .. 269.5 .. ...... ". " - ", . ,. , . ". 97.5. O. O. "'" "". ' "''''. pozostałe. ,., ". " ' ,. " ,. '". ... -.... ... _ .. ,, '. ... O. h) przemy sł poligraficzny. 19400 Inwcsl y(:je ogó lcm. --. -- ------ -------------. .. . _._.. .. - .....--. w Iym: inwestycje bezpoś rednie. 19700 0 10. 868.9. 284. w Iym: inwestycjl' be ....pośred nie. 020 ... w tym: inwestycje. -020. 11 3.6. 53.4. .. ... bezpośrednie . ,,,. 18000. 010. mo.t. ... 49.7. ~-. ogó łem ... _ -----_._---~-_. .. _". _. 1379.5 obróbki drewna i. 17000. 190. -. c) budowa maszyn i obróhka metali. .......... ' ............... _ ". ", .. farma ceulya.ncgo). 392. 1. .... 731.3. e) przemysł. ". 95.5. 2850. w tym: inwestycje. , ".. 4567.8. 0.0. 020. 010. .- - -. O. ogólem 2050.6 -.-........1.2 _...Inwest -_.- ..--.--.ycje - ---- .. ----_.. _...•_------ ------- -----.. 020. •. 2850. ...- ......... 020. .-. O. 1012.5. . ,...... .- -. .. --. . - - -- -----. ,. 15000. 010. 6 t .7. 4946.5. .. 2850. h) przemysł <:herniczny i petrochemiczny (bez. w tym: inwestycje 010. 4784.5. --. 3652.1. 585.4 .. - _._-. .~. a) czarna metalurgia. 14000 010. ----- ------.-. w tym: inwestyrje bezpośrednie. 13000 010 . 020. 8013.2. .- .-- ---. •. 12100 , ". Dy nami ka 11999 rok = 100). Stan na I st yL:i'.-. ---. . ---. 65.5 "-. ---------. 65.5. i) inne rodzaje Inwestycje. ogółem. O. ,.. ..- .... , ... -.-. O. --~-.. ---- -. przemys łu. 32.7. O. O. 32.7. 100.0. 32.7. O. O. 32.7. 100.0. , ,. " ,. 020. w Iym: inwestycj e bezpośrednie.

(16) Ryszard KowafJki, Adrhm Solek. cd. tabe li 10 Sta" Slan na. Naply-. pocz ątek. 1l!;lo. Iysl.. WyszCl.cgól nicll ie. koll pozy·. 1999 r.. Wyco-. 1999 r.. w. w. rano 1999 r.. ••. CJ I. 20000 010 .. ... 020 51000 010 020 60000 010 _._._-, 020 70000 010 020 87000 010 ..... .. 020 90300 010 020 96000 010 ....._....... 020. ".", •• 'M",,'. "" o _ _ •. InwestY l'je ogólem .. _-- ..._--_.- -_._---. .-. __. .. . ........ _ . . . . . .. 2000 r.. 100). 20 .... ,." .." ......O.. O ----- -------- -- ----20 O O. ka (1999 rok =. 20 20. _. ._-~- ~.-. bezpo śre dnie. w tym: inwestycje. 100.0 100.0 .. .. Transport ogółem. Inwestycje. , ............. ............................. ""'"" 0 '""' " ' " " " " , ,. .. ........ ........ w tym: inwestycje bezpośrednie Inwestycje ogólem - _.. _. _ _ _ _ • • o _ _ ~ __ _ ~ _ _. Handel Inwestycje ...... .... ,,'. 2314.1 2310.5. .............. .. ... "",,". . . . . o .......... __.._-_._.. w tym: inwestycje. , ."""' .. "" .. 0 ........ _....... Inwestycje ogółem -•... ...... ... ----. ---------. --. ,. w tym: inwestycje. • . . . . - __ o. 41... 15764.3 1559.7 ,-- ""'"'.' ." . . 3750.3 1349.3. rodzaje. __ _______. bezpoś rednie. -"",. .......... 0 .... · .. ... ,. w. __ ___ 0_ w _ ". ,_. '" "0 _. _ _ _ _ ..... .... --_ .. ----. tym: inwestycje hez poś rednie. Inwestycje. ... - ---. ... - ---. ogółem. -- ---- -----. ........-. ••• • -.A. "' __ ___. w tym: inwestycje bcl[>Ośrednie. ,""' '"'" ". '. o. 100.0 100.0. ,. 80.8 --'-"'-" O 50.8. 7816.3 ....... .. .. 1848.6. ... ............. .. .. ". 19.7 19.7. ... .-. - ..... ....-. O. O. O. O. obsługi. 9.3 9.3. --- - ------ ----- --- ....... _______. 9507.7 325 1.0. 60,3. 19.7 19.7. 100.0 100.0. ". O "". 86.7. ludnoki. 26.0 ,----._-- O -_ 26.0 O. .......... .. 0 ... _ •• " " ,. ... ". 159. 1 100.0. _0 _ _ _ _ _ -. ~ -- -. produkcyjnej. O. .. .... -- ... _................ ....... ' " ",.. Działalność .. ,",. II. działalno śc i. NicprO<Jukcyjne formy ogó ł em ...Inwestycje ... .. ...... .. .... ...... .... ... ......... ....... .. O. ----- .._ ..... -- ................. " ... .. bezpoś rednie Pozos tałe. '",.,.'". O zabezpieczeniem fu nkcjonowania handlu. I dz i alalność zw iązana l. ogółem. ,"o",. 50.8 .. 50.8. .. .. .... ........... . .. _""._"".,,, _. O .. 2314.1 O 2310.5. O. "" ". Budownictwo. tym: inwestycje bel.poś rednie. w. o ",. '" o •• ' ". Dynami-. Rolnictwo. ,,, ." ',,,,, . ,,,. "-'.. Stan 11;1 I styczma. ". '". O. ,. 26.0 26.0 o"' o. ". ... ". --. 100.0 100.0 ... bankowa .. .. O --. .-. O. O --------. ... -- -----. O. ....... 9.3 9.3. ,. 100.0 -- - 100.0. ...--- ----. Źród ło; hnp:/Iwww.cconomic.pl(danewoparciuoBiuletyny EkonomiczneWyd/.ialu Ekonomil~Z" no· Handlowego Ambasady RP w Moskwie).. Po lskie inwestycje w Rosji lokowane są przede wszystkim w handlu (56% w 2001 r.), przemyśle (29,2%) i transporcie (12.1 %). Inwestycje bezpoś rednie są kierowane głów nie do prze mysłu (44.4%). handlu (3 1,6%) oraz branży Iransporlowej (22.4%). Największy ud z iał inweslycji bezpośrednich odno1owa no w przemyś l e lekki m, drzew ny m i celulozowo-pa pie rniczym (44,9%), budowy maszy n i obróbki melali (25,2%) oraz chemicznym i petroc hemicznym (19%»)".. 'o http://w\.iw.cconomi<:.pl.

(17) ·. bezpośrednie. polskich przedsiębiorstw.... Przykłady przedsięwzięć Rosji ~':. poczynionych przez. połskie. podmioty w. głębi. - CompUlerLand zainwestował 1,5 mln USD w spółkę Computer System for Business International Eastern Europe z Sankt Petersburga, działającą na rynku uslug z zakresu informatyzacji sektora bankowo-finansowego; - ze względu na znaczny spadek eksportu farmaceutyków do krajów b. ZSRR, a w szczególności do Rosji i na Ukrainę, swoje przedstawicielstwo na terenie Rosji otworzyly: Polpharma, Polfa Tarchomin i Polfa Kutno. W Rosji produkowane są też leki na licencji Polfy Pabianice; - Bartimpex wykupil za 330 tys. USD polowę udziałów w spółce zajmującej się montażem pieców gazowych do centralnego ogrzewania na Syberii. Ponadto grupa Atlas, lider na polskim rynku chemii budowlanej, szeroko znana także w Rosj i, zamierza uruchomić fabrykę swych wyrobów w miejscowości Dubn., 100 km na pólnoc od Moskwy. Inwestycja ma pochlonąć ok . 15 mln zlotych i dać zatrudnienie kilkudziesięciu osobom, Obecnie (2002 r.l trwa procedura rejestracji spólki Atlas Rosija, która będzie kolejnym podmiotem gospodarczym (tym razem zagranicznym) grupy. Na decyzję o uruchomieniu produkcji w Rosji wplynęly wyniki sprzedaży na tym rynku w 2000 r., które znacznie wzrosly w stosunku do wcześniej szego okresu. Warto też wspomnieć, że podczas II Forum Gospodarczego Polska- Rosja w Warszawie i Poznaniu w styczniu 2002 r. Budimex podpisal protokól z Gas Oil dot yczący budowy podziemnych zbiorników na gaz. Podpisano też umowę między Krajową Izbą G ospodarczą a Izbą Przemysłowo-Handlową Rosji, a także umowy między bankami : BGŻ i Wniesztorgbankiem oraz między Kredyt Bankiem a Wniesztorgbankiem. Zawarto również porozumienie dotyczące współpracy przemyslów stoczniowych z gwarancją Kredyt Banku. Obszarem Rosji szczególnie interesującym dla polskich inwestorów jest obwód kaliningradzki, przede wszystkim ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo z naszym krajem. W 2001 r. rząd polski przedłożył stronie rosyjskiej pakiet 30 propozycji gospodarczych dla Kaliningradu . Do jego elementów należąJ2: - modernizacja drogi Elbląg - Kaliningrad oraz otwarcie przejścia granicznego Grzechotki - Mamonowo i modernizacja przejścia Goldap - Ouslew, - budowa linii wysokiego napięcia na trasie Braniewo - Mamonowo oraz Elbląg - Kaliningrad, A"ali:'lI obrotów lowarowydr l r:wlkami wschodnimi .. . . s. 20; K.A . Kowalczy k. Ol'_ cil .. $. 26: K. Orłowski. Kierull ek WJch6d. " Businessman Magazinc" 2001, nr 8. s. 54-5S: Polsko ~Li t cwsb. Izha Gospodan.'za. http://www.plig.org.pllrosja.htm : M. Wielgo. Zlllu/owa{ Umj( . ..Gazeta Wyhorcza" 2002, nr 11. s. 25; Zdobywcy obcych rynków. s. 35: htlr: ll www.r;l s hion~t.rL bttp:/Iwww.krcdythank.pl li. 32. M. Graczyk, Furlka do Rosji. "Wprost" 2002, nr II. s. 42 -46..

(18) Kowalski , Adriall Solek. - budowa elektrociepłowni gazowej o mocy 90 MW i udział połskic h firm w modernizacj i obiektów energetycznych. - budowa podziemnych zbiorników gazu, ud zia ł w zagospodarowaniu kałinin gradzkich z łóż ropy. dostawy połskiego gazu ziemnego do Kałiningradu. - powołanie współnych przedsiębiorstw produkcji mebłi. przetwórstwa spożywczego. przedsiębiorstwa mięs nego. domów mieszkałnych , sejfów, kas pancernych, szaf metalowych, jachtów. rozłewni oleju s łonecznikowego, za kładu montażu gazomierzy, zakładów stołarki budowlanej, gorzelni. wspólnej przechowalni owoców i rozlewni soków owocowych, fabryki makaronów, cukierniczej. rozlewni napojów i wód gazowanych. - rozbudowa oczyszczalni śc ieków oraz budowa i remont nabrzeży portowyc h. - uruchomienie połączenia lotniczego Warszawa - Kaliningrad i zwięk szenie liczby połącze,) morskich, autobusowyc h i kolejowych p omięd zy Polską a Kali ningradem. Ponadto należy zauważyć, że w sierpniu 2002 r. umowę o współpracy podpisało (, przygranicznych sa morządów z Warmii i Mazur oraz obwodu. Przewiduje ona m.in. wspólną budowę i otwieranie małyc h przejść granicznych. elektrowni wodnych i tworzenie rynków hurtowych. Od 1994 r. w obwodzie kałiningrad zk im zarejestrowano 493 przed s iębi orstwa zag raniczne z udziałem poł s ki ego kapitału (29% wszystkich przedsiębiorstw z kapitałem zag ranic znym). Daje to Połsce pierwsze miejsce w śród inwestorów zagranicznych pod względem liczby d zi ałając yc h na tym obszarze podmiotów prLed Litwą (23%) i Niemcami (1 8%). Nie wiadomo jednak. jaka liczba zarejestrowanych firm wciąż funkcjonuje . Wielkość napływu naszego kapitału jest oceniana na ok. 30-40 mln USD (w łatach 1990-2001) - co oznacza szóste miejsce pod wzgl ęde m wielkości zasobu inwestycj i w obwodzie 3) Największy mi po lskimi inwestorami w obwodzie Są3' : przedsiębiorstwo Andrex, importujące nawozy sztuczne z Federacji Rosyjskiej (9 mln USD), producent lodów Morus (1.5-2 mln USD). Zakłady Mięsne Drobimex Heintz Jantar (inwestycje rzędu 1,5 mln US D; kry zys rosyjski doprowadził jednak zakład do upadłości). a także : dom handłowy Adamczyk & Adamczyk. produkujący i sprzedający buty oraz galanterię skórza ną (współwłaściciel przeds iębiorstwa Jan Adamczyk zamierza założyć Związek Kup ców Polskich przy wsparciu władz polsk ich), Argos z Bytowa (produkcja chło dziarek) i Kross z Przasnysza (produkcja rowerów), Ehra Bydgoszcz i Nasz Styl Ols. Ponadto przedsiębiorstwo Polskie Autobusy Zasada SA zamierza produkować na terenie obwodu autobusy. W pierwszej kołejności mają trafiać na chłonny rynek. H. K. Orło ws k i. op. cit., s. 53-54 .. .H. I birln"..

(19) .' bezfJoJredllie. nie wyklucza też eksportu do Polski z uwagi na niższą O ]()% cenę. Również inni producenci autobusów: Autosan i Bus Trading przedstawili ofertę dla kaliningradzkich zakładów Avtotor dotyczącą wspólnej produkcji 1000 pojazdów rocznie. Według Konsulatu RP obwód kaliningradzki stwarza warunki do zwiększenia zaangażowania kapitałowego polskich przedsiębiorc ów w takich dziedzinach, jak: ochrona środowiska, przemysł meblarski, przemy sł farmaceutyczny, turystyka i uslugi. Do atutów obwodu (z punktu widzenia polskich podmiotów) należą czynniki geograficzne: sąsiedztwo z Polską, wspólny Zalew Wiślany (port w Elblągu), blisko ść portu gdańskiego, wspólna Mierzeja Wiślana, wzajemne powiązania miast polskich (Olsztyna, Gdańska, Elbląga, Szczecina) z miastami w obwodzie kaliningradzkim w ramach działalności Euroregionu Baltyki i Niemen. połączenie kolejowe Kaliningrad-Elbląg-Gdynia- Szczecin (tor europejski). Podstawowymi barierami inwestycyjnymi w Rosj i są": brak ratyfikacji przez s tronę rosyjską podpi sa nej w 1992 r. umowy o wzajemnej ochronie inwestycji. problemy ze zdobyciem gwarancji finan sowyc h dla realizowanych na terenie Federacji Rosyjskiej inwestycji oraz brak możliwośc i ubezpieczania więk szych przedsięwzięć. Niewątpliwie kontakty gospodarcze utrudnia równie? brak banków z du ży m kapitałem oraz nieznajomość rosyjskiego prawa przez polską stronę· Dodatkowo ciągle w Rosji brak uregul owań prawnych dotyczących własności ziemi oraz przejrzystego prawa podatkowego. wy stępują znaczne problemy ze zdobyciem kredytu kupieckiego oraz wysokie ryzyko handlowe związane m.in. z brakiem zdolności płatniczych u odbiorców. Du że znaczenie ma tak że stereotypowy obraz Rosji wśród polskich przedsiębiorców, obawy przed prze s tępczością i biurokracją oraz oczekiwania rosyjskich firm do wnoszenia przez inwestorów zagran icznych udziałów gotówkowych zamiast w postaci aportów. Zgodnie z miejscowymi realiami - partnerzy rosyjscy oczekują raczej jednego dużego biznesmena (partnera, inwestora) niż wiełu małych przed s iębiorców. Aby wykorzystać szansę, jaką daje niewątpliwie chłonny 150-milionowy rynek rosyjski, trzeba przejść od powiązań eksportowo-importowych do tworzenia pow iązań bankowych, ubezpieczeniowych, kooperacyjnych i bezpośredniej produkcji. Skomplikowana procedura celna przy imporcie towarów do Rosji powoduje, że relatywnie łatwiej sprzedawać na tamtejszym rynku towary produkowane na miejscu. Podkreśla się ponadto, że skończył s ię czas prostej wymiany towarowej i aby zdobyć rynek rosyjsk i, należy inwestować w zakłady produkcyjne na terytorium FR. Za szczególnie perspektywiczne należy uznać inwestowanie w przemys ł spożywczy, lekki, chemię gospodarczą i w infrastrukturę handlową. a tak że w prze-. rosyjski, ale. .l ~. przedsiębiorstwo. Pol sko- Litewska Izba Gospodarcza. http:/www.pli g.org .pl/pJlrosja.htm; K.A . Kowalczyk. op. ciI.. s. 24; M . WicI go. op. cit .. s. 25..

(20) RyJJlfd Kowal.'Iki, Adria" Sold mysł. paliwowo-energetyczny. szczególnie z reguły wielkich nakładów) .. związa ny. z wydobyciem (wymaga on. Pań stwo ukraińsk ie. zapewnia jednakowe warunki gospodarowania dla podmiotów rodzimych i zagranicznych'6. Mimo wprowadzenia wielu udogodnień dla zagranicznych inwestorów (poprzez stworzenie specja lnych stref ekonomicznych. określenie obszarów rozwoju priorytetowego czy też wprowadzenie tzw. specjalnego trybu inwestowania) wielkość inwestycji zagranicznych (tabela II ) wydaje się niewystarczająca dła kraju l iczącego ok . 50 mln miesz kańców. potrzebując ego kapitału zagra nicznego w celu stymu lowania zmian strukt uralnych w gospodarce, zwiększenia produkcji i usług o wysokiej jako ści . kapi tału wprowadzającego nowe metody zarządzani a. Ukrail/{/.. ·. Tabela II. Zasób inwestycji bezpośrednich i jego struktura wedlug krajów pochodzenia inwestordw mi Ukrainie na dzień l lipca 2002 r . •. Wartość. K raj. ,owe SI YCJl. .. ·. SI ruk lu fa (w % ). (w In In USD) .. _.. .. ... e... y pf .. .._.. .. ,. .. . .. .... _._-. . .. ----,,-.-----. ,.,.,~--_ ._--. . __ .- .. 82 7.6. ... .. _-- . . ... .. --.' .. ._.. .•. .•. .. _..... .. •. ---- ... ". . .. . .. ~. Stany Zj cd nOClone -_._.-. .-. ... _-----_ ... Wi ci ka Bry tan .._..".'."..... -- --.... ,."" .... -. . ........._._. __ . .....--.... ..."..'"'" " " ... -'-. --_ Hol andi a ____._--.. _. '"-_ ..--_._---.. _...- _.". Rosj a .. .. _.. _--- . . .. Dz lew. ICle ..Wyspy . ._---._--.- . -_........_--------------- .. ......... ... ----..Niemcy . .. .. .......... ..... .. ...... """,'. - - - .-- -- -- ~. , __ o. ... .. ... .. ............ " .". ....... .... .. ................ .. _.,- , ,,,. .. ". '. 445.2..•,,,. .. ........ _.....-. -. ...........,,, ..•. __. ,. 388.0. ----. ... .. .. _._~".~.-. --. .. ... ._._. ._... _ . "' "~""._,-'. ---- . ... ~. ... .... .. .. . , ...., ..._-. .. .. 9.4 ... • "' ,." .. ...... . .-8 .2 ._. ...-. .. _-- .... --.-- ...... -- .. .. .."". _.. --~.. ~-'.. ._-. --. ~-. _. .. _.. -- -. -. '0 '_' ' . _ •• _ • • _ __ _o. _ , __ . _ _. .. ... .. ...... ...... _........ .... ....... . ",. _. .. ---".. ,,. .... _..... _... _- . .. _-..... " ' ' '.-. ... ",,,. .... ,,".". - ~.~_._"". .. ... .......... ...... .... .. _-- . -.... .. ··. .. ",., ... .. .... ........ ,, " , ". _. . ... " . ,,'. ....'". ,., _. .'. .. ,. '. "~.,,. ................ ... -~_._-- ---. ~---. •. Raze In. '. '. .. .. ---- ...... .. ,,""'. -------- .... - .. -. ~--- "--'. ..... _. ,. ... .. ... t _._-_ .. _._-_. -I 74..-----_._------_._-_._--t Korca Pld. _.. 70. 5 .. _----------_. .._---_ .. .. _. c-· ,,--_.- . .._------_.. ----------- --Pozostałe I I4 t 3. .... ------. .... ••. .. .. ~._. .. .. ·. ... ... """"_ ._... .. .. .. 3.7 .. .. - - ---3.6 . .. ._-- _....... .. ··. ----. ... ·. ... ··. 24. I. t00.0. 4745 •2 dzi eń. I O. 5. ... ,." .. _. ._._ .. ..,,", '""-"".,, ... .... .. -_ -.. 32 I .6 6.8 ..•_._. -- -- - f---.-..------- ----.-.. -..-.---.-.--- 6,5 ,_... 308 .7 ... . ... .._.._ ....... . ..... . . _----------------------• "'" 27 t.6 5.7 _ ... .._ .... . .. ". " • "' " · · .. I 99. 2 4.2 . .._,...... ... _-- ..... --_ . . .... ....._, .... ...... .... _.. -- .. .. ....... _ ._~ -- ~ --. _ - ---. Austfi • -_._---_ .. ----_. ---- --------_._. ,. • stan na. t7.4. .. .. . -----. _ ._ --- -~- - --- _. '.'. .' •. Szwajcari a ,."-~,,. __. .. ... _-"". ".,. --, .,~_.. ------_.._.. ---· 497.4 .. .. .. .... ------- .. l kwietn ia 2002 r.. Ź ródło: Mini sterstwo Gospodarki Ukrainy, hl lp:/Iwww.me.gov.ua; htlp:/Iwww.ukraina.llct.pl. W pierwszym kwartale 2001 r. struktura. gałęziowa. zasobu inwestycji bezpośrednich przedstawiała się następująco: przemysł spożywczy i przetwórstwo produktów rolnych - 806.9 mln USD, co stan owiło 17,8% inwestycji bezpoś rednich ulokowanych na Ukrainie; handel hurtowy i pośrednictwo w handlu - 673,4 mln USD (14,9%); pośred nictwo finansowe - 375,4 mln USD (8,3%); przemysł budowy ~6. M. Bogacka. Ukrain a - wamnki dos tępu do rY/lku (maszynopis), Ambasada RP w Kijowie,. W ydział. Ekon omi czno- Handlowy, Kijów 2002, s. 21-23..

(21) · polskich przedsiębiorstw .... maszyn (produkcja maszyn, urządzeń elektrycznych, elektronicznych i transportowych) - 343,2 mln USD (7.6%) ; transport - 319.4 mln USD (7.5%); metale i ich przetwórstwo - 248.3 mln USD (5.5%) ; przemysł chemiczny i rafineryjny (produkcja wyrobów chemicznych. gumowych i tworzyw sztucznych) - 200.1 mln USD (4.4%); obsługa i pośrednictwo nieruchomości - 190.8 mln USD (4,2'JW J . Zasób polskich inwestycji bezpośrednich na Ukrainie kształtował się na poziomie 69.3 mln USD na koniec 2001 r. 18 (wzrost o 7.2 mln USD w stosunku do roku poprzedniego)J9. Większa ich część przypada na zachodnią Ukrainę. Polskie przedsiębiorstwa zainwestowały w 8 obwodach tego regionu łącznie 47,0 mln USD, z czego 90.2% przypada na okręg lwowski (26.5 mln USD) i wołyński (15.9 mln USD). Dla porównania: Amerykanie zainwestowali na zachodniej Ukrainie 50.3 mln USD, Niemcy 43.2 mln USD. Szwajcarzy 39 mln USD. a Kanadyjczycy 31.4 mln USD. Obwód lwowski przyciągnął polskie inwestycje przede wszystkim do sektora bankowego (60% całości dokonanych inwestycji), sektora przemysłowego. przemysłu materiałów budowlanych. przetwórstwa. chemii i przemysłu lekkiego. W obwodzie wołyńskim inwestowano. podobnie jak w lwowskim. głównie w sektor bankowy, dodatkowo w przetwórstwo rolno-spożywcze i przemysł drzewny'° Wschodnia Ukraina to polskie inwestycje przede wszystkim w Dniepropietrowsku. Charkowie, Ługańsku oraz Doniecku. w którym na terenie specjalnej strefy ekonomicznej połskie przedsiębiorstwa ulokowały 5.06 mln USD (dane na początek 2001 r.)". Pomimo że przedsiębiorstwa z polskim udziałem stanowią 10% wszystkich przedsiębiorstw z udziałem kapitału obcego (z końcem 2001 r. zarejestrowanych było na Ukrainie 1800 podmiotów z polskim kapitalem. z czego działalność prowadzi lo ok. 490 firm, w tym 200 w branży produkcyjnej) to polskie inwestycje stanowią jedynie 1,58% całości wartości zagranicznych inwestycji bezpośrednich w gospodarce ukraińskiej'l. Koncentrują się one w przemyśle (gdzie stanowią 38.4% wartości dokonanych przez Połskę inwestycji), sektorze finansowym (32.8%) oraz handlu wewnętrznym (21,9%). Największą część inwestycji przemysłowych stanowią inwestycje w przemysł spożywczy (21.4%). następnie w metalurgię i przemysł metalowy (20,7%). przemysł lekki (10,9%). maszynowy. elektryczny i elektroniczny (9%) oraz chemiczny(9%). .17. http://www.ukraina.net.pl. Polska - lJkraiua ; dWIlstronne stosunki gospodarclt' (maszynopis). Ministerstwo Gospo· darki, Warszawa. lipiec 2002. s. 8-9. )11. Znac zne przyspieszenie napływu polskich inwestycji odnot owano w pierwszym p ó łroczu 2002 r. - na Ukra inę napłynęło ponad 20 mln USD. co spowod ował o zwiększenie się z,lsohu pol skich inwc-slycji bezpoś rednich w tym kraju do 80 mln USD. Zob.: 7.dobywcyobcych rynków. s. )5,. J9. 41. Polsko-Litewska Izba Gospodarcza, hu p:llwww.plig.org.pl /wspolprac<l _gospodarcl.u.hlml hltp:/Iwww.iscz.donClsk .ua. 4!. Polska _ Ukrailla; dwuslrolltlt' .f lo .w llki gospodarcl,t'. s. 8-9.. 40.

(22) Rvs:Jlrtl Kowalski, Adria" Solek , Główne. polskie inwestycje na Ukrainie 4 ): - Nowy Stył (Charków); w produkcję krzeseł zainwestowano 1.5 młn USD. Przed się biorstwo zatrudnia ( łącznie ze spółkami-córkami) łOOO osób. a jego roczne obroty sięgają 25 mln USD (2002 r.); - Fakro-Lwów ; produkcja okien dachowych. Przedsiębiorstwo pow stało w ł997 l'. i zatrudnia ok. ł50 osób (2002 r.); - Fabryka Mebli Forte; przejmując budynki po Artiomowskiej Fabryce Mebłi zainwestowano w zakład produkcyjny 1.6 mln USD. Zatrudnia on ponad 120 osób (2002 r.). Jako przedsiębiorstwo tzw. priorytetowego rozwoju fabryka jest zwolniona m.in. z obowiązku odprowadzania podatku od zysku przez okres trzech lat od osiągnięcia po raz pierwszy zysku oraz 50% podatku przez następne trzy lata; - Kredyt Bank (Ukraina); centrala banku znajduje się we Lwowie. poza tym na terenie Ukrainy funkcjonuje 17 oddziałów i 25 fiłii Kredyt Banku (Ukraina); - Bank Pekao (Ukraina) Ltd.; bank powstał w 1997 l'. jako Bank Depozytowo-Kredytowy Ltd. (U kraina) z centralą w Łucku . Kapitał założycielski banku wynosi 10 mln USD. W październiku 2001 r. utworzono oddział w Kijowie; - Absolut Holding; grupa skupia kilka polskich przedsiębiorstw (najważniejsze z nich produkuje meble). Do grupy należy również kompleks biurowo-magazynowy Kempa Center. jeden z największych na terenie Ukrainy. Inwestycje AbsolUl Holding przekroczyły w 2001 r. 5 mln USD; - Ukraflora; przedsiębiorstwo zatrudnia ponad 1000 osób przy szklarniowej hodowli kwiatów na obszarze 30 ha. Obroty w 200! r. kształtowały się na poziomie I młn USD miesięcznie; - Inter GrocJin Auto; przedsiębiorstwo rozpoczęło budowę za kładu produkcyj· nego w Użgorodzie (inwestycja szacowana jest na lO mln USD) . Wśród obecnych na rynku ukraińskim polskich podmiotów wymienić należy ponadto następujące przedsiębiorstwa : Gino Rossi-Ukraina (produkcja butów w Dniepropietrowsku); Bizon-Ukraina (produkcja kombajnów zbożowych w Kowlu); WIKO (wyposażenie sklepów w ŁugaIlsku); Yaval (produkcja profili aluminiowych dła stolarki budowlanej w Charkowie); Ukr-Pak (produkcja opakowań); Most-Polfarm (produkcja łeków); EI-Plast-Lwów (produkcja rur połimerowych); , Snieżka-Ukraina (produkcja ekologicznych farb emulsyjnych); Tran s-AGRO (produkcja pasz i dodatków paszowych); Krono-Lwów (produkcja płyt wiórowych i pił śniowych); Polisynteza (produkcja wyrobów chemicznych); Mulliwita (produkcja farb) .. .n AI/a/ii:a obrotow towarowych :, ry"kami h'sc!Joclli;mi . ... s. 20; o. Andrzejewska, Gillo Roni SA - Sylll'l'/kafirmy, "Boss Gospodarka" 2002. nr 4, s. 19; P. K()ki ń s ki, Prol'o::wja ro :.lil.':'l' ,i I\' :.10 , tych, "Rzco.pospolila" 2001, nr 292. s. B5: K. Orłowski. op. dl.. s. SI - 52: I'ol",ko - Ukrain a: dWI/ · slrollllt' JIO.\'lIllki gmpodarc:;'l', s. 9; Zdobywcy obcych ry"kó\\', s, 35-36: hup:/lwww.krcdYlha nk.pl.