Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 63 (10), 1255-1257, 2007

Medycyna Wet. 2007, 63 (10) 1255

Praca oryginalna Original paper

Taenia pisiformis jest jednym z powszechnie

wy-stêpuj¹cych tasiemców w jelicie cienkim psów, kotów

oraz dzikich zwierz¹t miêso¿ernych. Tasiemiec

osi¹-ga 0,5-2 m d³ugoœci. Jego ¿ywicielem poœrednim s¹

g³ównie króliki i zaj¹ce, u których postaæ larwalna

(w¹gier Cysticercus pisiformis) rozwija siê najczêœciej

pod torebk¹ w¹troby na sieci i krezce oraz pod

op³uc-n¹. W¹gry mog¹ rozwijaæ siê równie¿ u myszy,

szczu-rów oraz innych gryzoni. Badania przeprowadzone

w latach 70. wykaza³y, ¿e w Polsce ekstensywnoœæ

in-wazji u psów waha³a siê w granicach 3,5-10% (9).

Natomiast w¹grzyca dotyczy najczêœciej dzikich

zajê-czaków. W woj. bia³ostockim i w Wielkopolsce

stwier-dzano j¹ u 1,1-1,5% sekcjonowanych zajêcy (5, 11).

Zbiorcze wyniki badañ z lat 1997-1999 u zajêcy z

ró¿-nych regionów Polski wskazuj¹ na znacznie wy¿sz¹

ekstensywnoœæ inwazji w¹grów Cysticercus

pisifor-mis (10,38%) (4). W hodowlach wielkotowarowych

w¹grzycê notowano u 4,27% królików poddanych

ubojowi, a ZHW w Warszawie w ci¹gu 5 lat

(1976--1981) wykaza³ cysticerkozê u 6% sekcjonowanych

królików (3). Opisywano równie¿ pojedyncze

przypad-ki wyst¹pienia cysticerkozy u królików laboratoryjnych

(1, 8).

Króliki i zaj¹ce zjad¹ jaja lub cz³ony tasiemca wraz

z zielonk¹, sianem lub wod¹. Uwolnione w

przewo-dzie pokarmowym onkosfery migruj¹ z krwi¹ do

w¹t-roby, a nastêpnie przez jej mi¹¿sz na powierzchniê

w kierunku b³ony surowiczej. Larwy osiedlaj¹ siê pod

b³on¹ surowicz¹ w¹troby, na krezce i sieci, rzadziej

pod op³ucn¹, przyjmuj¹c postaæ w¹grów Cysticercus

pisiformis – pêcherzyków wielkoœci 0,5-1 cm,

wype³-nionych p³ynem z wpuklonym do wnêtrza skoleksem.

Rozwój larwy do stadium inwazyjnego trwa oko³o

2 miesiêcy. ¯ywiciel ostateczny zara¿a siê, zjadaj¹c

¿ywiciela poœredniego lub jego narz¹dy wewnêtrzne

razem z zawartymi w nich w¹grami. Inwazja tasiemca

u ¿ywicieli ostatecznych z regu³y przebiega

bezobja-wowo. Paso¿yty mog¹ mechanicznie blokowaæ

prze-wód pokarmowy, a niekiedy oderwane proglotydy

wy-wo³uj¹ zapalenie wyrostka robaczkowego

(appendi-citis). Znacznie powa¿niejsze i czêsto fatalne w

skut-kach s¹ zara¿enia ¿ywicieli poœrednich.

Opis przypadku

Samica królika miniaturowego w wieku 4,5 miesi¹ca z objawami powiêkszenia jamy brzusznej by³a diagnozo-wana w Klinice Katedry Epizootiologii i Administracji Weterynaryjnej AR we Wroc³awiu. Z wywiadu wynika³o, ¿e cztery tygodnie przed wizyt¹ królik wykazywa³ brak ape-tytu oraz niechêæ do ruchu. Zwierzê by³o karmione sianem oraz standardowymi mieszankami dla gryzoni, dostêpny-mi w sklepach zoologicznych. Okresowo dostawa³o rów-nie¿ œwie¿¹ trawê z ³¹ki usytuowanej w pobli¿u lasu. Wy-konano laparotomiê diagnostyczn¹, w trakcie której usu-niêto z jamy brzusznej 350 ml p³ynu zawieraj¹cego liczne paso¿yty. Przeprowadzone badanie wykaza³o obecnoœæ 630 m³odocianych form Cysticercus pisiformis. Ze wzglêdu na pogarszaj¹c¹ siê kondycjê królika po kilku dniach

dokona-W¹grzyca w¹troby królika

ZENON SO£TYSIAK, MICHA£ BEDNARSKI*, JOLANTA PIEKARSKA Katedra Chorób Wewnêtrznych i Paso¿ytniczych z Klinik¹ Chorób Koni, Psów i Kotów

Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, pl. Grunwaldzki 47, 50-366 Wroc³aw

*Katedra Epizootiologii i Administracji Weterynaryjnej z Klinik¹ Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, pl. Grunwaldzki 45, 50-366 Wroc³aw

So³tysiak Z., Bednarski M., Piekarska J.

Cysticercosis pisiformis in rabbit livers

Chronic rabbit liver cysticercosis resulting from the development of larval tapeworm Cysticercus pisiformis has been presented. Immature cysticerci that migrate in the rabbit liver induce local tracts of hepatocellular necrosis that are accompanied by inflammation. These tracts are replaced with connective tissue that produced fibrous scars, especially prominent on the capsule surface and liver parenchyma. The immature cysticerci were also detected in peritoneal liquid. The example of chronic hepatitis or hepatic scarring is a consequence of larvae migration. The mature cysticerci become located in the capsule surface and mesenterium. The following are visible microscopically: the central of larval tapeworm Cysticercus pisiformis, collateral necrosis, some free blood and ghost cells, degenerative granulocytes, histiocytes, including giant cells, mononuclear cells, and a fibroblastic contribution.

Medycyna Wet. 2007, 63 (10) 1256

no jego eutanazji. Wykonano sekcjê oraz badania

histo-patologiczne w¹troby. Preparaty barwiono metod¹ H-E. nych w¹grów na sieci i krezce jelit. W¹troba by³a wyraŸnieW badaniu makroskopowym stwierdzono obecnoœæ licz-powiêkszona z licznymi smugami barwy szaro-bia³ej wi-docznymi na powierzchni i przekroju (ryc. 1).

W obrazie histopatologicznym w¹troby dominowa³y licz-ne przekroje m³odocianych form Cysticercus pisiformis. (ryc. 2) W bezpoœrednim s¹siedztwie w¹grów wystêpowa³ limfo-histiocytarny naciek zapalny, a tak¿e komórki olbrzy-mie typu cia³ obcych (ryc. 3, 4). Wêdruj¹ce formy larwal-ne silnie uszkadza³y mi¹¿sz w¹troby. Kana³y po przebytej inwazji ulega³y procesom naprawy i w³óknienia. Obserwo-wano silny rozplem tkanki ³¹cznej w miejscu uszkodzeñ (ryc. 5), jak równie¿ w przestrzeniach miêdzyzrazikowych. Pomiêdzy komórkami ziarniny zapalnej oraz fibroblastami widoczne by³y makrofagi zawieraj¹ce hemosyderynê. Uszkodzenie w¹troby przez w¹gry Cysticercus pisiformis zwi¹zane jest z mechanicznym dra¿nieniem narz¹du pod-czas wêdrówki paso¿yta oraz z toksycznym dzia³aniem wytwarzanych przez paso¿yta zwi¹zków, bêd¹cych produk-tami przemiany materii (6).

Ryc. 1. W¹troba królika miniaturowego z licznymi bliznowa-tymi zaci¹gniêciami torebki i mi¹¿szu

Ryc. 2. Przekrój przez w¹gra (Cysticercus pisiformis) w

w¹t-robie królika. H-E, pow. 200 × Ryc. 3. W¹grzyca w¹troby królika. W s¹siedztwie widocznynaciek komórek zapalnych z udzia³em limfo-histiocytów i komórek olbrzymich typu cia³ obcych. H-E, pow. 200 ×

Ryc. 4. W¹grzyca w¹troby królika. Komórki olbrzymie typu cia³ obcych, naciek limfo-histiocytów i rozleg³e ognisko mar-twicy. H-E, pow. 100 ×

Ryc. 5. W¹grzyca w¹troby królika. Rozplem tkanki ³¹cznej w miejscu uszkodzeñ mi¹¿szu. H-E, pow. 200 ×

Medycyna Wet. 2007, 63 (10) 1257 Zmiany chorobowe opisywane w ostrym stadium

w¹g-rzycy wystêpuj¹ w miejscach wêdrówek m³odocianych postaci larwalnych. Pod torebk¹ w¹troby i na powierzch-niach przekroju powstaj¹ krwawe, ciemnoczerwone, ostro odgraniczone ogniska wielkoœci 0,1-0,5 cm odpowiadaj¹-ce pojedynczym zrazikom lub obejmuj¹odpowiadaj¹-ce kilka zrazików w¹troby. Widoczne s¹ równie¿ rozga³êzione kana³y d³ugoœ-ci do 1 cm, wype³nione krwi¹. Przybieraj¹ one zabarwie-nie brunatnoczerwone, szaro¿ó³tawe lub szarozielonkawe w nastêpstwie rozpadu erytrocytów oraz wnikania do nich leukocytów i makrofagów. M³odociane paso¿yty pocz¹t-kowo wielkoœci g³ówki szpilki przyjmuj¹ postaæ jasnych pêcherzyków. Miejsca przebicia b³ony surowiczej przez larwy pokrywa miejscowy nalot w³óknika. Przy silnej in-wazji w¹troba jest w ca³oœci powiêkszona i usiana ciemno-czerwonymi ogniskami, czêsto zgrupowanymi. Ogniska te s¹ ostro zaznaczone z powodu wyraŸnych granic zrazików. Pozosta³a tkanka w¹trobowa zachowuje siê prawid³owo, ale najczêœciej wykazuje jaœniejsz¹, szarobrunatn¹ barwê w nastêpstwie mi¹¿szowego zwyrodnienia. Larwy, które nie dotar³y do b³ony surowiczej, obumieraj¹ i ulegaj¹ re-sorpcji. B³ona surowicza w¹troby jest pokryta rozleg³¹ war-stw¹ w³óknika (7, 10). Obraz histologiczny w ostrym sta-dium przedstawia w¹gry le¿¹ce w zniszczonej tkance w¹t-robowej pocz¹tkowo bez odczynu zapalnego. Komórki w¹trobowe w bezpoœrednim s¹siedztwie paso¿yta s¹ ob-umar³e a zraziki ulegaj¹ zniszczeniu a¿ po w¹ski r¹bek brze¿ny. W wyniku silnej migracji leukocytów, g³ównie granulocytów eozynoch³onnych, w bezpoœrednim s¹siedz-twie wytwarza siê zapalenie demarkacyjne. Makrofagi i komórki olbrzymie ustawiaj¹ siê palisadowo, wnikaj¹c do obszarów martwicy. Na obwodzie komórki nacieku za-palnego przenikaj¹ do s¹siedniej tkanki w¹trobowej i do tkanki miêdzyzrazikowej (2). Masowa inwazja paso¿ytów prowadzi najczêœciej do œmierci zwierzêcia w wyniku krwo-toku do jamy brzusznej, zniszczenia tkanki w¹trobowej, a tak¿e resorpcji toksyn i produktów przemiany materii wydzielanych przez paso¿yta.

Podsumowanie

Przedstawiony przypadek dotyczy przewlek³ej

for-my w¹grzycy u królika. Przeprowadzone badania

sek-cyjne i histopatologiczne w¹troby wykaza³y obecnoœæ

rozleg³ych zmian w postaci mlecznobia³ej torebki

su-rowiczej, a wskutek rozplemu tkanki ³¹cznej mi¹¿sz

pod torebk¹ wykazywa³ liczne pozaci¹gania

blizno-wate. W¹gry, które osi¹gnê³y b³onê surowicz¹

w¹tro-by, rozwija³y siê, powoduj¹c na jej powierzchni

od-powiedni do swej wielkoœci zanik z ucisku. Zmiany

histopatologiczne w w¹trobie przedstawiaj¹ obraz

póŸ-nej, zaawansowanej w¹grzycy, czyli wieloogniskowe

paso¿ytnicze zapalenie w¹troby (hepatitis multiplex

parasitaria) z masywnym rozplemem tkanki ³¹cznej

jako konsekwencj¹ procesów naprawczych.

Piœmiennictwo

1.Flatt R. E., Campbell W. W.: Cysticercosis in rabbits: incidence and lesions of the naturally occurring disease in young domestic rabbits. Lab. Anim. Sci. 1974, 24, 914-918.

2.Flatt R. E., Moses R. W.: Lesions of experimental cysticercosis in domestic rabbits. Lab. Anim. Sci. 1975, 25, 162-167.

3.Gibasiewicz W.: Choroby królików. PWN, Warszawa 1989, s. 129.

4.Gund³ach J. L., Sadzikowski A. B., Tomczuk K., Studziñska M. B.: Helminto-fauna zajêcy pochodz¹cych z ró¿nych regionów Polski. Annales UMCS. Sect. DD Medicina Veterinaria 2004, 59, 123-128.

5.Kozakiewicz B., Maszewska I., Wiœniewski B.: Parazytofauna przewodu pokarmowego zajêcy w regionie Wielkopolski. Medycyna Wet. 1982, 37, 574--576.

6.Nemeth I.: Immunological study of rabbit cysticercosis. VI. Isolation of specific antibodies from serum of rabbits infected with the larval form of Taenia pisiformis (Bloch, 1780) Gmelin, 1790. Acta Vet. Acad. Sci. Hung. 1973, 23, 13-23.

7.Nieberle K., Cohrs P.: Szczegó³owa anatomia patologiczna zwierz¹t domowych. PWRL, Warszawa 1968.

8.Owiny J. R.: Cysticercosis in laboratory rabbits. Contemp. Top. Lab. Anim. Sci. 2001, 40, 45-48.

9.Ramisz A., Martynowicz T.: Parasitic fauna of the digestive tract of dogs and cats in the city of Wroclaw with special reference to nematodes from the family ancylostomidae. Wiad. Parazytol. 1963, 59, 115-127.

10.Shield J. M., Heath D. D., Smyth J. D.: Light microscope studies of the early development of Taenia pisiformis cysticerci. Int. J. Parasitol. 1973, 3, 471-480. 11.Wieczorkowski S.: Paso¿yty przewodu pokarmowego i p³uc zajêcy woj.

bia³o-stockiego. Medycyna Wet. 1968, 24, 731-732.

Adres autora: dr hab. Zenon So³tysiak, ul. Sowiñskiego 3/5, 51-685 Wroc³aw; e-mail: zenon@ozi.ar.wroc.pl