A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 26, 1983
Lechosław N y k i e ľ
KIERUNKI ZM IA N M ATERIAŁOCHŁONNOŚCI BU D O W N ICTW A M IESZKANIOW EGO
N iedobór m ate ria łó w b u d o w la n y c h w tym rów nież pod staw o w y ch w y stę p u je już o d w ie lu lat» a w ositatnim o k re sie zjaw isk o to z a ry so -w ało się ze szczególną o stro śc ią . S po-w odo-w ało to isto tn e opó źn ien ia w realizacji zadań bu d o w n ictw a m ieszkaniow ego. .Przyczyniło się do teg o zarów no n iep ełn e w y k o rz y sta n ie zdolności p ro d u k c y jn y c h w y n ik ają c e z ikonieczności p rzy sto so w an ia zadań i sposobów ich re a liz a cji do m ożliw ości m ateriało w y ch , ja k i p rze sto je w p ro d u k cji w y n ik a -jąc e z bezw zględnego b ra k u p o d sta w o w y c h m ate ria łó w budow lanych. W y s tą p iły p o n a d to inne n iek o rz y stn e zjaw iska, sp o śró d k tó ry c h p rze d e w szystkim w ym ienić należy:
— p o w sta n ie nied o b o ró w m ate ria ło w y ch n a rynku, co uniem ożli-w iło o sią g n ię cie szybszego ożli-w z ro stu b u d oożli-w nictożli-w a indyożli-w idualnego,
— .zbyt w o ln y p o stę p w d o sk o n alen iu rozw iązań technologiczno- -toons'trakcyjnych1.
D oko n u jące się zm iany w m eto d ach b u d o w a n ia nie są postępem m ateriało o szczęd n y m 2, w sk a z u je na to u trz y m an ie się w sk aźn ik a u d zia-łu kosztów m ate ria łó w w p ro d u k cji g lo b aln ej na m niej w ięcej stałym poziom ie o d 1960 r. (mimo znacznych o d c h y le ń w k ró tk ic h ok resach ).
P rzy jm u jąc za k ry te riu m efe k ty w n o ść zużycia m a te ria łó w w p ro c e -sie p ro d u k cji m ożem y stw ierdzić, że budo w n ictw o jak o d ział gosp o d arki n a ro d o w e j c h a ra k te ry z o w a ł w lata ch 1970— 1977 n e u tra ln y typ pro -cesu w z ro stu dochodu n aro d o w e g o 3, w sk a ź n ik e fe k ty w n o śc i zużycia
* Mgr, starszy asy sten t w Zakładzie Ekonomiki Budownictwa i Inw estycji Insty-tutu Ekonomiki P rodukcji UŁ.
1 ÍC. M a t e j a , M. Z a r z y c k i , W stępna prognoza zmian jakościow ych materia-łów budow lanych, W arszaw a 1973, s. 9.
2 Odnosi się to do globalnego ujęcia w artościow ego, w jednostkach fizycznych w niektórych rodzajach budow nictw a (w tym w uspołecznionym budow nictw ie mie-szkaniowym) osiągnięto znaczny postęp (tab. 2, 4).
3 В. J ó ż w i a k , S. K r ó l , A. T a r c z e w s k i W ybrane problem y
m ate ria łó w w pro cesie tw orzenia dochodu n arodow ego w yniósł 1,00, a w sk aźn ik e fe k ty w n o śc i n ak ład ó w m a te ria ln y c h — 1,02 (dane dla bu d ow nictw a u sp o łecznionego)4.
W najbliższym o k re sie tru d n o oczekiw ać isto tn eg o zw iększenia po-daży m ate ria łó w budow lanych, będą natom iast ro sły zadania sto ją c e p rze d budow nictw em m ieszkaniow ym , jak o że o grom ne zaległości w te j dziedzinie n a k a z u ją zw iększać n a k ła d y in w e sty c y jn e na zasp o kajanie p o trz eb m ieszkaniow ych. Jeśli uw zględnić p o n adto n iew ielkie efekty-, ja k ie o sią g n ię to w zm niejszaniu m ateriało ch ło n n o ści te g o budow nictw a w o sta tn ic h latach, o czy w istą stan ie s ię teza, że w bud o w n ictw ie m iesz-kaniow ym istn ieje szczególnie pilna p o trzeba u p o w szechnienia takich m etod i rozw iązań m a te ria ło w o k o n stru k c y jn y ch , k tó re pozw olą na w y -datn e o b n iżenie jed n o stk o w e g o zużycia m a te ria łó w budow lanych. R ea-lizacja tego zadania je s t w aru n k iem k o niecznym o siąg n ięcia tak ieg o poziom u budow nictw a m ieszikaniowego, k tó ry pozw oli na stopniow e sk ra c a n ie k o lejk i po m ieszkania, a docelow o — na «przydzielenie k a ż -dej rodzinie sam o d zieln eg o m ieszkania,
ZMIANY W POZIOMIE MATERIAŁOCHŁONNOŚCI BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO W LATACH 1970— 1978
N a rozw iązyw anie problem ów m ieszkaniow ych m a pow ażny w pływ nie ty lk o budow nictw o realizo w an e przez jed n o stk i gosp o d ark i uspo-łecznionej, ale rów nież b udow nictw o indyw idualne, rea liz o w a n e poza sfe rą gosp o d ark i u sp o łecznionej. Z naczne jeg o rozm iary oznaczają, że zm niejszenie jego m ateriało ch ło n n o ści pow ażnie zaw aży ło b y na b ila n sie m ateriałó w b u d o w lanych, d latego też p rze d staw io n e zo staną ró w nież inform acje n a tem a t zużycia m ate ria łó w w tym sek to rze b u d o w -nictw a.
P raw id ło w a ocena poziom u i zm ian m ateriało ch ło n n o ści w ym aga p o służenia się jed n o stk am i fizycznym i, w ty m p rz y p a d k u będą to je d n o -stki w agow e przeliczone na 1 m2 po w ierzch n i u ży tk o w ej. Pełna o cena m ateriało ch ło n n o ści ze w zględu n a dużą liczbę .pozycji m a te ria ło w y c h zużyw anych w p ro ce sie w znoszenia b u d y n k u m ieszkalnego je s t b a r-dzo u tru d n io n a , d latego też w n iniejszym o p rac o w an iu u w zględniono o ddzielnie jed y n ie zużycie k ilk u p o d staw o w y ch m ateriałó w , tj. k r u -szyw , cem en tu i stali, n a to m ia st dla u w zg lęd n ien ia w ielkości zużycia chłonności produkcji budowlanej. X X V -lecle In stytu tu . Sesja naukow a, W arszaw a
1976, s. 164.
w szystkich m ateriałó w posłużono się w skaźnikiem ogólnego ciężaru budynku.
W tab. 1 p rzed staw io n o w ielkość po w ierzch n i u ży tk o w ej bu d y n k ó w m ieszkalnych o d d a n y c h do u ż y tk u w lata ch 1970 i 1977s o raz ich łącz-n y ciężar i zużycie pod staw o w y ch m ateriałów . Pozwoli to łącz-na ocełącz-nę p ro porcji w poszczególnych w ielk o ściach m iędzy budow nictw em m iesz- kaniow ym w g o sp o d arce u sp o łeczn io n ej i nie uspołecznionej.
T a b e l a 1 W ielkość i stru k tu ra powierzchni użytkow ej, ciężaru i zużycia podstaw owych
m ateriałów budow lanych w budow nictw ie mieszkaniowym
Budownictwo m ieszkaniow e
W yszczególnienie nostka ogółem uspołecznione nieuspołecznione
m iary 1970 1977 1970 1977 1970 1977
Powierzchnia
użytkowa tys. mJ 10 328 16 428 5 781 9 588 4 547 6 840
°/o 100 100 56,0 58,4 44,0 41,6
C iężar ogólny tys. t 37 574 55 547 14 945 21 604 22 629 33 943
% 100 100 39,8 38,9 60,2 61,1
Zużycie kruszyw a tys. t 24 499 36 822 10 234 15 432 14 265 21 390
°/o 100 100 41,8 41,9 58,2 58,1
Zużycie cementu tys. t 3 264 5 203 1 872 3 131 1 392 2 072
% 100 100 57,4 60,2 42,6 39,8
Zużycie stali tys. t 332 507 247 379 85 128
"/o 100 100 74,4 74,8 25,6 25,2
2 i ń d i o : O p r n c o w a n ie w ła s n o nu po d staw ie: A n a liz a m a te r ia ło c h ło n n o ś c i b u d o w n ic tw a w ś w ie tle p r z e p ły w ó w m h ;d zy g a l< izlo w y ch . 11 e ta p , K rn k 6 w 1979, s. 68—73.
Przede w szystkim zw raca uw agę zdecy d o w an ie w yższa m a te ria ło -chłonność budow nictw a indyw id u aln eg o niż budow nictw a w gospodarce uspołecznionej. B udow nictw o indyw idualne, stanow iące w w ielkości o d d a w a n ej pow ierzchni u ży tk o w ej nieco ponad 40% całego b u d o w n ic-twa m ieszkaniow ego, zużyw a aż ponad 60% o g ó ln ej m asy m ateriałó w b u d o w lanych zużyw anych przez ten rodzaj budow nictw a. S tru k tu ra w bu d o w y w an y ch m ateriałó w jest jed n a k odm ienna. P ro p o rcje
zużycia k ru szy w są zbliżone do p ro p o rcji o g ó ln eg o ciężaru budynków,, n a -tom iast udział w Tużyciu cem entu jest zbliżony do u d ziału w p o w ierzchni u ży tk o w ej. W p rz y p a d k u stali p ro p o rcje te są zd ecydow anie n ie -k o rzy stn e d la budow nictw a uspołecznionego.
8 Podane w tabeli w ielkości doftyczą tylko budynków objętych badaniem, stąd pow ierzchnia użytkowa jest tu nieco niższa niż podaw ana w źródłach statystycznych.
P rz y cz y n y w ię k szej m ate ria ło c h ło n n o śc i budow nictw a in d y w id u al-nego są w znacznej m ierze o c z y w iste (na jed n o stk ę p o w ierzchni u ż y tk o w ej p rz y p a d a tu w ię c ej fundam entów , piw nic, tk o n stru tk cji d a ch o w y ch itd.), nie m ogą je d n a k w pełni tłum aczyć ta k w y sokiego jej p o -ziom u. R e la ty w n ie n isk i udział w zużyciu sta li czy cem e n tu w y n ik a ty lk o ze sto so w an ia in n y ch niż w budow nictw ie uspołecznionym roz-w iązań m ateriało roz-w o -k o n stru k c y jn y ch , tzn. roz-w m iejsce staili i cem entu zużyw ane są w iększe ilości m ate ria łó w śc ien n y ch (cegła, pustaki) czy drew na.
S tw ierd zen ie, że m ate ria ło c h ło n n o ść b u d o w n ictw a m ieszkaniow ego w g o sp o d arce u sp o łeczn io n ej jest niżisza niż w g o sp o d arce n ie u sp o -łeczn io n ej n ie oznacza, że je j poziom m ożna u znać za zado w alający . O sta tn ie lata p rzy n io sły tu p ew n ą popraw ę, k tó re j efektem b y ł sp a d e k u działu b u d ow nictw a u sp o łeczn io n eg o w ogólnej m asie m a te ria -łów zu ży ty ch w bud o w n ictw ie m ieszkaniow ym p rz y jednoczesnym w zroście jego u d z ia łu w o d d a w a n ej p o w ierzchni u ż y tk o w ej. Dla o ceny różnic w m ateriało ch ło n n o ści m iędzy budow nictw em uspołecznionym a n ie u sp ołecznionym o ra z skali zm ian, jak ie tu n a stą p iły na p rz e strz e -ni o m aw ian eg o z a k re su zo stan ą p rzed staw io n e w skaź-niki m ateriało-
chłoności (tab. 2).
T a b e l a 2 W skaźniki m ateriałochłonności budow nictw a m ieszkaniow ego (t/lm* p. u.)
W yszczególnienie Ogółem G ospodarka uspołeczniona nieuspołeczniona 1970 1977 1970 1977 1970 1977 C iężar ogólny 3,638 3,381 2,585 2,253 4,977 4,962 Zużycie kruszyw a 2,372 2,241 1,770 1,610 3,137 3,127 cem entu 0,316 0,317 0,324 0,326 0,306 0,303 stali 0,032 0,031 0,043 0,039 0,019 0,019
Ż r ó d ł o : O bliczen ia w laene na p o d ito w le tab . 1,
Z m niejszenie jed n o stk o w e g o zużycia m ate ria łó w b u d o w lanych, jak ie n a stą p iło n a p rze strz e n i la t 1970— 1977 było niem al w yłączn ie efektem o b n iżen ia m ateriało ch ło n n o ści w uspołeczn io n y m bud o w n ictw ie m iesz-kaniow ym , w k tó ry m ciężar jed n o stk o w y b u d y n k ó w w zn iesio n y ch w 1977 r. w y n ió sł tylko ok. 87% w sto su n k u do poziom u z ro k u 1970, a w ro k u 1978 uleg ł dalszem u obniżeniu o ok. 3%. W bud o w n ictw ie nie
uspołecznionym rów nież zaobserw ow ano p ew ien, sp ad ek jed n o stk o w e go zużycia m ateriałów , w yniósł on jed n ak zaledw ie ok. 0,3%, stą d tru -dno tu m ów ić o jak im k o lw iek p o stępie.
N a zm niejszenie ciężaru bu d y n k ó w w znoszonych w gosp o d arce u s -połecznionej złożyło się przed e w szystkim obniżenie jed n o stk o w eg o zużycia k ru sz y w i m ate ria łó w ściennych*. Z użycie k ru sz y w w całym bud o w n ictw ie m ieszkaniow ym spadło o ok. 6%, w tym w budow nictw ie uspołecznionym o ok. 9%, a nie uspołecznionym o ok. 0,3%. W ielkość jed n o stk o w eg o zużycia cem entu nie uległa zasadniczym zm ianom , n a -to m iast stali zo stała obniżona o ok. 3%, p rz y czym w sam ym bud o w n ic-tw ie uspołecznionym sp a d e k ten w yniósł ok. 9%.
S tw ierd zo n e już zostało, że odm ienność bu d o w n ictw a in d y w id u aln e -go (budow nictw o jednorodzinne) w znacznym sto p n iu usp raw ied liw ia jego w yższą m ateriało ch ło n n o ść niż b u d ow nictw a w gosp o d arce uspo-łecznionej (w zasadzie tylko b udow nictw o w ielorodzinne), rozbieżności są tu je d n a k zbyt duże a b y m ożna b y ło je tłum aczyć w y łączn ie sp e c y fiką budow nictw a indyw idualnego. P rzy jm u jąc poziom m a te ria ło c h ło n -ności budow nictw a m ieszk an io w eg o w g o sp o d arce usp o łeczn io n ej za
100, w g o sp o d arce nie u sp o łecznionej w z a k re sie jed n o stk o w eg o o g ó l-n e g o cię ż a ru b u d y l-n k ó w w 1970 r. w y l-n o sił o l-n 192,5, a w 1977 r. już 220,2, n ato m ia st w z ak resie jed n o stk o w e g o zużycia k ru sz y w an alo g iczne w s k a ź n ik i'p rz y jm u ją w arto ści 177,2 i 194,2, dla cem entu o d p o w ied -nio 94,4 i 92,9, a dla stali 44,2 i 48,7. M ożna te ra z stw ierdzić, że jeśli chodzi o zużycie m ateriałó w o strateg iczn y m znaczeniu dla b u d o w n ic -tw a, tzn. cem entu i stali, to b u d o w n ic-tw o w g o sp o d arce nie usp o łecz-nionej p rez e n tu je się stosunkow o k o rzy stn ie, nato m iast w sk aźn ik og ó lnego ciężaru, k tó ry m ożna tra k to w a ć jako p e łn y w skaźnik m a te ria ło -chłonności, jest z a strasz a ją c o w ysoki. Składa się n ań — obok dużego zużycia k ru szy w — znaczne zużycie m a te ria łó w ściennych, w ap n a i d r e wna. Istń ieją w szakże okoliczności łagodzące tę zdecydow anie n e g a tyw ną o cen ę m ateriało ch ło n n o ści b u d ow nictw a indyw idualnego. W y -m ienić tu n a le ż y w y k o rz y sty w a n ie -m ate ria łó w odjpadow ych (np. żużel, gruz), m ate ria łó w p ro d u k o w a n y c h lo k aln ie nie o b ciążający ch k ra -jow ego b ilan su o ra z m ate ria łó w o n isk ie j jakości. C h a ra k te ry sty c zn y m p rzy k ład em są tu kruszyw a, na k tó re zap o trzeb o w an ie b u d o w n ictw a indyw idualnego, a p rze d e w szystkim w iejskiego, je s t w znacznym sto p -niu p o k ry w a n e m iejscow ą, p ro d u k cją na b azie małycih złóż, n ieo p ła ca l-n y ch dla p rzem y sło w ej e k sp lo a tacji. P ol-nadto w y k o rz y sty w al-n ie m iejscow ych m ateriałó w przynosi korzyści z ty tu łu n iew ie lk ie g o a n g a żo -w ania tra n sp o rtu . M im o to -w y b u d o -w an ie jednego m ieszkania -w
to rz e n ie u sp ołecznionym sta n o w i dla g o spodarki n a ro d o w ej w iększe o b c ią ż e n ie niż w sek to rze uspołecznionym . W roiku 1977 przeciętna p o w ie rz c h n ia u ż y tk o w a m ieszk ań o d d a w a n y c h do u ż y tk u w y n o siła 49,4 m2 w g o sp o d a rc e u sp o łeczn io n ej o ra z 93,0 m2 w g o sp o d arce nie u sp o łe c z n io n ej7. O znacza to, że n a w y b u d o w a n ie jed n eg o m ieszkania p o trz eb a w g o sp o d arce u sp o łeczn io n ej łącznie 111,3 t m ateriałów , a w g o sp o d arce n ie u sp o łeczn io n ej aż 461,5 t. N a w ielkości te skada- ją się w g o sp o d a rc e u sp o łeczn io n ej m. in.: k ru sz y w o — 79,5 t, c e m en t — 16,1 t, s ta l — 1,9 t, a w g o sp o d arce n ie u sp o łecznionej: k r u -szyw o — 290,8 t, cem ent — 28,2 t, s ta l — 1,8 t.
P rzed staw io n e in fo rm acje u p o w a ż n iają do stw ierd zen ia, że w o k re -sie, k ied y p o daż m a te ria łó w w pow ażn y m s to p n iu lim itu je w ielkość p ro d u k cji b u d o w la n ej i jed n o cześn ie istn ieje og ro m n e z ap o trzeb o w a-n ie a-na m ieszkaa-nia, a-n a le ż a ło b y p re fe ro w a ć m eto d y budo w aa-n ia stoso-w a n e o b ecn ie stoso-w g o sp o d a rc e u sp o łeczn io n ej. D otyczy to o czy stoso-w iś-cie a k tu a ln e j sy tu a c ji w z a k re sie sto so w an y ch m eto d i rozw iązań m a-te ria ło w o -k o n stru k c y jn y c h w b u d o w n ictw ie indyw idualnym . Pow yższa te z a w y n ik a zarów no z m n iejsz ej m a te ria ło c h ło n n o śc i b u d ow nictw a uspołecznionego, ja k i z. za o b se rw o w an ej w la ta c h 1970— 1977 te n d e n -cji zniżkow ej jej poziom u. N ie oznacza to jednak, że poziom te n jest już zad o w a lając y , a p o n a d to o b e c n a s tru k tu ra m eto d b u d o w a n ia s ta -w ia pod znakiem z a p y ta n ia m ożli-w ość u trz y m an ia te j te n d e n c ji -w n a j-bliższym o k resie .
Poziom m ateriało ch ło n n o ści b u d o w n ic tw a o k re śla ją sto so w an e m e -to d y w zn oszenia o b iek tó w oraz p rz y ję te w ram ach ty c h m e-to d szcze-g ó ło w e rozw iązania m ateria ło w o -k o n stru k c y jn e. O becnie d o k o n a n a zo-sta n ie a n a liz a zm ian, ja k ie n a s tą p iły w o zo-sta tn ic h la ta c h w m etodach re a liz a cji bu d o w n ictw a m ieszkaniow ego o raz ich w p ły w u na poziom m ateriało ch ło n n o ści. A naliza ta dotyczyć będzie ty lk o budow nictw a w g o sp o d arce u sp o łeczn io n ej, jak o że je s t ono w yłącznym dostaw cą m ieszk ań dla spółdzielczości m ieszkaniow ej, s tą d m a zasadnicze z n a-czenie dla tem pa z a sp o k a jan ia p o trzeb m ieszkaniow ych lu dności m iej-skiej.
P ro c es znaczn y ch p rze o b ra że ń w m eto d a ch w znoszenia b u d y n k ó w m ieszk aln y ch rozpoczął się w p o łow ie lat p ięćd ziesiąty ch , k ied y to p o w sta ły pierw sze o b ie k ty w ielkoblokow e, a w k ró tc e i w ie lk o p ły to -w e. L ata sześćdziesiąte p rz y n io sły objęcie ok. 80% b u d o -w n ict-w a re a li-z a cją m etodam i u p rli-zem ysłow ionym i o p a rty m i głów nie na p re fa b ry k a - cji b e to n o w ej. Po ro k u 1970 n a stąp ił d alszy ilościow y rozw ój re a liz a -cji m etodam i u p rzem ysłow ionym i, jednocześnie dok o n ały się zm iany
jak ościow e w k ieru n k u osiągnięcia w yższego sto p n ia u p rzem y sło w ienia, coraz w iększy był sto p ie ń w y k ończenia elem en tó w i coraz w ię k -szy z a k re s p re fab ry k a cji. P rzy jęcie tak ieg o k ie ru n k u p o stę p u technicz-nego w budow nictw ie m ieszkaniow ym p rzy n io sło — o prócz zm iany w o rg an iz acji p ro je k to w a n ia i w y k o n a w stw a o ra z korzyści z ty tu łu obniżenia praco ch ło n n o ści robót — rów nież p o w ażn e zm iany w w ie l-kościach i stru k tu rz e aso rty m e n to w ej zap o trzeb o w an ia na m ate ria ły budow lane. Z rezygnow anie z m eto d tra d y c y jn y c h , gdzie podstaw ow ym m ateriałem ściennym b yła cegła lub inne e le m e n ty drobnow ym iarow e, spow odow ało zaham ow anie w z ro stu a w p e w n y c h o k re sa c h n a w e t s p a -d ek zap o trzeb o w an ia na cegłę. R elaty w n ie szybszy n a to m ia st m usiał być p rz y ro s t zap o trzebow ania n a cem ent, k ru sz y w a (głów nie żwir) o raz stal zbrojeniow ą. Do o c e n y w pływ u zm ian w m etodach b udow ania na m ateriało ch ło n n o ść b u d ow nictw a m ieszkaniow ego posłużą w ielkości zużycia m ateriałó w w poszczególnych m eto d ach realizacji o ra z o b li-czone d la tych m etod w skaźniki m ateriało ch ło n n o ści.
T a b e l a 3
Powierzchnia użytkowa i ciężar budynków m ieszkalnych oddanych do użytku w roku 1970 i 1978 według m etody w ykonania
Powierzchnia użytkowa Ciężar otgółem
M etoda realizacji 1970 1978 1970 1978
tys. mJ «/o tys. m* °/o tys. t «/o tys. t
Ogółem 5 781 100 10 577 100 14 945 100 • 23 246 100 W ielkopłytow a 1 146 19,8 7619 72,0 2 299 15,4 15 712 67,6 W ielkoblokowa 3 253 56,3 2 604 24,6 8 071 54,0 6 461 27,8 M onolityczna 225 3,9 126 1,2 474 3,2 265 1,1 T radycyjna 1 157 20,0 228 2,2 4 101 27,4 808 3,5 Ż r ó d ł o : A n a liz a m a le r la lo c h lo n n o ic l..., I t u ip , j . 33, 36, lu p le m e n t.
P rzed staw io n e w tab. 3 dane p o z w a lają stw ierdzić, że istn ieją isto-tne różnice w poziom ie m ateriało ch ło n n o ści m iędzy poszczególnym i m etodam i. N iższy o d p rz e c ię tn e g o poziom m ateriało ch ło n n o ści w y s tę -p u je w m etodzie m on o lity czn ej i w ielk o -p ły to w ej, jak o że ich udział w pow ierzchni u ż y tk o w e j je s t w yższy niż w ciężarze, p o ró w n a n ie n a -tom iast tych udziałów dla m etody tra d y c y jn e j w sk azu je, że jest to zdecy d o w an ie n ajb a rd z ie j m a te ria ło c h ło n n a m eto d a w zn oszenia b u d y n -ków m ieszkalnych. N a przestrzen i o m aw ian eg o o k re su n a stą p ił pew ien sp a d ek p rze c ię tn e j m ateriało ch ło n n o ści, na co w sk azu je m niejszy w sk a -źnik w z ro stu ogólnego ciężaru (155,5) niż pow ierzchni u ż y tk o w ej (183,0).
D okładniejszą o c e n ę różnic w poziom ie m ate ria ło c h ło n n o śc i m iędzy poszczególnym i m etodam i o ra z zmian, jakie tu n a stą p iły w ciągu o s ta t-nich łat, um ożliw i p rześled zen ie p rze d staw io n y c h w tab. 4 w skaźników m ateriało ch ło n n o ści, o k re ś la ją c y c h faktyczne, jed n o stk o w e zużycie p od-staw o w y ch m ateriałów .
T a b e l a i W skaźniki m ateriałochłonności budow nictwa m ieszkaniowego
w edług m etod realizacji (kg/m* p. u.)
C iężar M etoda realizacji ogółem
Kruszywo Cement Stal M ateriały
ścienne 1970 1978 1970 1978 1970 1978 1970 1978 1970 1978 Ogółem 2585 2198 1770 1577 324 321 43 40 284 150 W ielkopłytow a 2006 2062 1464 1505 301 309 40 41 120 124 W ielkoblokow a 2481 2481 1737 1737 362 362 32 32 164 164 M onolityczna 2107 2103 1431 1429 276 270 40 40 276 270 T radycyjna 3545 3544 2233 2232 248 250 75 75 784 785
Budownictwo m ieszkaniow e ogółem = 100
W ielkopłytow a 77,6 93,8 82,7 95,4 92,9 96,3 93,0 102,5 42,3 82,7 W ielkoblokow a 96,0 112,9 98,1 110,1 111,7 112,8 74,4 80,0 57,7 109,3 Mdnoli tyczna 81,5 95,7 80,8 90,6 85,2 84,1 93,0 100,0 97,2 180,0 T radycyjna 137,1 161,2 126,2 141,5 76,5 77,9 174,4 187,5 276,1 523,3
Ż r ó d ł o : A n a llia m a terta lo ch lo n n o icl...
W y ra ź n ie tu w idać, jak 'znaczne są różnice w poziom ie m a te ria ło -chłonności m iędzy poszczególnym i m etodam i. Z p u n k tu w idzenia o g ó ln ej m asy zużyw alnych m ate ria łó w ln a jk o rz y stln iej p re z e ln tu je się — z a ró w no w ro k u 1970 ja k i 1978 — m etoda w ielk o p ły to w a. T y lko n ie -znacznie go rszy jest w sk aźn ik dla m eto d y m onolitycznej, trzeb a tu
jed n ak wziąć pod u w agę, że zakres stosow ania te j m etody jest n iew ie l-ki, co w y n ik a m. in. z b ra k u do p raco w an y ch , p o w ta rz a ln y c h rozw iązań k o n s tru k c y jn y c h i o rg a n iz a c y jn y c h bu d y n k ó w m ieszk aln y ch . M ożna się spodziew ać, że o p rac o w an ie tak ich rozw iązań i u p o w szech n ien ie stosow ania tej m eto d y pozw olą na o b n iżen ie jed n o stk o w eg o zużycia m ateriałó w . P o tw ierd za się sfo rm u ło w an a u p rze d n io teza o b ardzo w y so k iej m ateriało ch ło n n o ści m eto d y tra d y c y jn e j, dobrze zatem , że s ta -now i ona w o b ecnych w arunkacih zaledw ie niew ielki o d se te k całości b u d o w n ictw a m ieszkaniow ego. Z p u n k tu w idzenia zużycia poszczegól-n y c h m ate ria łó w k o lejposzczegól-ność m eto d m oże się różposzczegól-nić o d k o lejposzczegól-ności w y poszczegól-n i-k a ją c e j z o gólnego ciężaru b udyni-ków . Je d n o sti-k o w e zużycie i-k ruszyw jest n ajm n iejsze w m etodzie m onolitycznej, cem entu n ajm n iej zużyw a
się w m etodzie tra d y c y jn e j, a n a jw ię c e j w w ie lk o b lo k o w ej, z kolei m e-toda w ielk o b lo k o w a je st n ajk o rz y stn iejsz a z p u n k tu w idzenia zużycia stali. T rzeb a tu jeszcze zw rócić uw ag ą na fakt, że m etoda m onolitycz-na, nieco b ard ziej m aiteriałochłonna po d w zględem o g ó ln eg o ciężaru niż m etoda w ielkopłytow a, jest o d n ie j k o rzy stn iejsza z p u n k tu w idze-n ia zużycia kruszyw , cem eidze-ntu i stali, a w ięc m ate ria łó w o zidze-naczeidze-niu podstaw ow ym .
Dla oceny skali różnic m iędzy m etodam i in te re su ją c e będzie p rz e -śledzenie w zględnych w ielkości w sk aźn ik ó w m ateriało ch ło n n o ści, o b li-czonych p rzy p rzy ję ciu za 100 śre d n ie g o poziom u m ateriało ch ło n n o ś-ci (tab. 4). W y ra ź n ie tu w idać, że różnice m iędzy m etodam i są bardzo duże. Przede w szystkim odnosi się to do m eto d y tra d y c y jn e j, ale ró w -nież m iędzy m etodam i u p rzem ysłow ionym i w y stę p u ją znaczne rozpię-tości, np. łączna m ateriało ch ło n n o ść m eto d y w ielk o b lo k o w ej b yła w 1978 r. o blisko 20% w yższa niż m eto d y w ielk o p ły to w ej, jed n o cześ-nie w z ak resie zużycia sta li p ro p o rcje są cześ-niem al całkow icie o d w ro tn e. N a p rze strz e n i o k re s u 1970— 1978 przeciętn a m ateriało ch ło n n o ść bud ow nictw a m ieszkaniow ego m ierzona łącznym ciężarem zu ży ty ch m a te ria łó w została obniżona o 15,0%, n a co złożyło się obniżenie je d -n ostkow ego zużycia k ru sz y w o 10,9%, cem e-ntu o 0,9%, stali o 7,0% i m ate ria łó w ścien n y ch o 47,2%. Jed n o cześn ie nie zao b serw o w an o p o -p raw y w skaźników w ram ach -poszczególnych m etod, w m etodzie w iel-koblokow ej i tra d y c y jn e j nie n a stą p iły w zasadzie żadne zm iany, w m e-todzie m onolitycznej sp a d e k w yn ió sł zaledw ie ok. 0,2%, a w m ee-todzie w ielk o p ły to w ej n astąp ił n a w e t w zro st m ateriało ch ło n n o ści o 2,8%. W y nika s tą d n iew ątpliw ie, że z ao b serw o w an y sp ad ek p rz e c ię tn e j m a te -riałochłonności sp o w o d o w an y został zm ianą stru k tu ry budow nictw a w edług m etod realizacji.
W tab. 5 przed staw io n o w pływ zm ian s tru k tu ry m etod realizacji n a zm iany w skaźników m ateriało ch ło n n o ści w bud o w n ictw ie m ieszka-niow ym . Z ostały o n e obliczone jak o różnica m iędzy rzeczyw istym w skaźnikiem o siągniętym w roku 1970 a sum ą iloczynów w skaźników dla poszczególnych m etod w roku 1970 i ich udziałów w całości b u -dow nictw a m ieszkaniow ego w ro k u 1978.
O kazuje się, że obniżka m a te ria ło c h ło n n o śc i sp o w o d o w an a była w całości zm ianą s tru k tu ry m etod bud o w an ia i b y łab y jeszcze w ię k -sza, g d y b y nie n a stą p ił p ew ien w zrost m ateriało ch ło n n o ści w sam ej m etodzie w ie lk o p ły to w ej. W y n ik a stąd, że w uspołecznionym b u d o w -n ictw ie m ieszka-niow ym w lata ch 1970— 1978 -n a stą p iły tylko ilościow e zm iany w rozm iarach realizacji poszczególnym i m etodam i, natom iast nie m iał m iejsca po stęp tec h n icz n y w znaczeniu d o sk o n a le n ia
organi-T a b e l a 5
Zmiany w skaźników m ateriałochłonności uspołecznionego budow nictw a m ieszkaniow ego z tytułu zmian struktury m etod realizacji (kg/m* p. u.)
W yszczególnienie Ciężar Kruszywo Cement Stal M ateriały ścienne O gólna zmiana w skaźników
m ateriałochłonności —387 — 193 —3 —3 — 134
Zmiana w skaźników z tytułu zm iany stru k tu ry metod
realizacji —427 —222 —9 — 4 — 137
Ż r ó d ł o : O bliczeniu w ła s n e n a p o d d a w l* ta b . J, 4.
zacji i technologii p ro d u k cji w k ie ru n k u o b n iżan ia jed n o stk o w e g o zu -życia m ateriałów . S y tu a cja ta każe n e g a ty w n ie u sto su n k o w ać s ię do m ożliw ości u trzy m an ia w nadchodząqym o k re sie sp adkow ej ten d e n cji p rze c ię tn ej m ateriało ch ło n n o ści budow nictw a m ieszkaniow ego, nie b ę -dą bow iem m ożliw e — na ró w nie w ie lk ą ja k d o tąd sk alę — dalsze zm ia-n y w s tru k tu rz e m eto d realizacji w dotychczasow ym k ieru ia-n k u .
W p ra w d zie średni poziom m ateriało ch ło n n o ści b u d ow nictw a m ieszkaniow ego w dużym s to p n iu w y n ik a ze s tru k tu ry tego budow nictw a w e dług m eto d w y k o n a n ia •— trz e b a je d n a k zauw ażyć, że m a te ria ło c h ło n -ność p o szczególnych m etod o k re ślo n a jest przy jęty m i szczegółow ym i rozw iązaniam i m ate ria ło w o k o n stru k c y jn y m i. W k a ż d ej z m etod istn ie -je w iele tak ic h rozw iązań (system ów ) n ie-je d n o k ro tn ie znacznie się od sieb ie różniących, w tym ta k ż e p od w zględem jed n o stk o w e g o zużycia m ateriałó w . W bud o w n ictw ie m ieszkaniow ym w ielorodzinnym w s a -m ej -m etodzie w ie lk o p ły to w ej sto so w an y ch jest kilka sy ste -m ó w o za-sięgu o g ó ln o k rajo w y m (W-70, W k-70, Szczeciński, OW T-67, OW T-70, W UF-T) i pew n a liczba lokalnych. D ane p rzed staw io n e w tab. 6 p o zw alają z o rien to w ać się w skali różnic m iędzy kilkom a w y b ran y m i sy s te -m a-m i, -m i-mo iż trzeba je tra k to w a ć jak o przybliżone ze w zględu na w y stę p u ją c e rozbieżności w inform acjach n a ten tem a t p o d a w a n y c h przez różne ź ró d ła 8.
• Rozbieżności te w ystępują m.in. między następującym i źródłami; Analiza ma-teriałochłonności budow nictw a w św ietle przepływ ów m iędzygałęziow ych. II etap, Kraków 1979, s. 77 i n.i W ska źn iki podstaw ow ych nakładów rzeczow ych dla budow -nictwa m ieszkaniow ego wielorodzinnego, W arszaw a 1977 oraz opracow anie cytow ane w tab. 6. W ram ach poszczególnych system ów w ystępują ponadto różnice m iędzy-regionalne w ynikające z dostosow ania system u do lokalnych w arunków surowcowych, różnic w strukturze oddaw anych m ieszkań czy różnic w strukturze wysokościow ej.
T a b e l a 6 W skaźniki m ateriałochłonności
w ybranych system ów realizacji w ielorodzinnego budow nictwa m ieszkaniowego (kg/m* p. u.)
System Ogólny ciężar Ilość zużyw anych m ateriałów
budynku kruszyw o cement stal
Wk-70 1 797 1 340 313 41,0
OWT-67 1 943 1 500 240 39,3
Szczeciński 2 116 1 557 350 42,5
W-70 2 187 1 700 300 42,9
WUF-T 2 337 1 704 310 36,5
2 r ó d t o: B. J ó i w i a k, S. K r ó l , A. T a r c r e w s к i, W y b ran e p ró b lem y m a lerla to ch lo n n o icl p ro d u kc ji b u d o w la n ej. X X V - le c lt 7n*lylulu. S e s ja na u ko w a , W a r łw w a 197b, >. 160, 167,
S y stem y zo stały u sz ere g o w a n e w edług cię ż a ru jed n o stk o w eg o , p rz y j-m ując w arto ść te g o w sk aźnika dla sy ste j-m u W k-70 za 100, d la pozo-sta ły c h b ędą o n e n a stęp u jąc e : OW T-67 — 108,1, Szczeciński — 117,8, W -70 — 121,7, W UF-T — 130,1. Id en ty czn a je st kolejn o ść z p u n k tu w id zen ia jed n o stk o w e g o zużycia k ru szy w , analogiczne w skaźniki p rz y j-m u ją tu w artości: OW T-67 — 111,9, Szczeciński — 116,2, W -70 — 126,9, W U FT — 127,2. W z a k re sie zużycia cem entu różnice są jeszcze w ięk -sze — i tak w sy stem ie Szczecińskim je s t ono o ok. 45% w yż-sze niż w system ie OW T67. Są to różnice b ardzo duże, n ie k ie d y n a w e t w ięk -sze niż m iędzy m etodam i w ielk o p ły to w ą, w ielk o b lo k o w ą i m onolitycz-ną. W y n ik a stąd, że poziom m ateriało ch ło n n o ści w poszczególnych m e-to d ac h je s t o k re ślo n y p rze d e w szystkim istn ieją c ą s tru k tu rą sy stem ó w te с hno log i czn okons t г икс y j n y d h . W o sta tn ic h la ta c h w ram ach m eto dy w ie lk o p ły to w ej d o k o n y w a ły się pod tym w zględem p o w ażn e p rz e -o b raż e n ia sk ie r-o w a n e przede w szystkim na w p r-o w a d z a n ie system ów o w iększym z a k re sie p ie fa b ry k a c ji, a tym sam ym w ięk szej gotow ości o b iek tu po zam ontow aniu p refab ry k a tó w . O db y w ało się to drogą w p ro -w adzenia k ilk u -w ysoko up rzem y sło -w io n y ch system ó-w o zasięgu o g ó l-no k rajo w y m w m iejsce dużej liczby system ów lokalnych. Pozw oliło to, dzięki u jed n o lic e n iu m etod p ro d u k cji i m ontażu, na p ełn iejszą m e-ch anizację p ro ce só w p ro d u k cy jn y c h . Z m iany te n ie p rz y n io sły jed n a k obniżenia śre d n iej m ateriało ch ło n n o ści m eto d y w ie lk o p ły to w ej (tab. 4). ínlorm acje na tem at m ateriałochłonności system ów budow nictw a m ieszkaniow ego na terenie Łodzi znaleźć można np. w pracy: L. N y k i e l , Pracochłonność i m ateriało-chłonność w ielorodzinnego budow nictw a m ieszkaniow ego na przykładzie w ybranych system ów technologiczno-konstrukcyjnych, „A cta U niversitatis Lodziensis" 1980, Folia oeconomica 3, s. 112— 118.
P oniew aż nie przew id u je się dalszego w zrostu w ielkości b u d o w n ic-tw a realizo w an eg o m eto d ą w ielk o p ły to w ą, nie n a le ż y rów nież o czek iw ać isto tn y ch zm ian iw s tru k tu rz e sy ste m ó iw 9. Dalsze ob n iżan ie m a te -riałochłonności w ielo ro d zin n eg o b u d ow nictw a m ieszkaniow ego będ zie m usiało dokonyw ać się drogą przem ian w s tru k tu rz e m etod w k ie ru n -ku w d ra ż an ia i up o w szech n ian ia now ych rozw iązań o ra z d o sk o n alen ia d o tychczas sto so w an y ch sy stem ó w realizacji. P ew ną m iarą sk ali tego p ro b lem u m ogą być d o tychczasow e e fe k ty o sią g n ię te dzięki ob n iżen iu jed n o stk o w eg o zużycia m ate ria łó w . O tóż g d y b y n ie n a stą p iło o b n iż e -nie w skaźników m ateriało ch ło n n o ści w la ta c h 1970— 1978, w ów czas łączne zużycie m a te ria łó w w u sp ołecznionym b u dow nictw ie m ieszka-niow ym b y ło b y w 1978 r. w iększe o d fak ty c zn e g o (przy tej sam ej o d d a n ej do u ż y tk u pow ierzchni u ży tk o w ej) o 4312,7 ty s. t, w tym k ru sz y w o 2150,8 tys. t, cem en tu o 33,4 tys. it, stali 33,4 ty s. t i m a te ria łó w ścien n y ch o 1493,3 tiys. t 10. Ilość ta (dotyczy to łącznego ciężaru zu ży ty ch m ateriałó w ) je s t w y sta rc z a ją c a do w zn iesienia b lisko 40 tys. m ieszkań przy jed n o stk o w y m ciężarze zu ży w an y ch m a te -riałów i p rze c ię tn e j w ielkości now o o d d a w a n y c h m ieszkań n a pozio-m ie ro k u 1978.
O becna sy tu a cja, c h a ra k te ry z u ją c a się dużym poziom em rozw oju p o te n c ja łu p ro d u k cy jn e g o w y tw ó rn i e le m e n tó w p re fa b ry k o w a n y c h dla usp o łeczn io n eg o budow nictw a m ieszkaniow ego, w znacznym sto p n iu d e te rm in u je m etody budow ania, jak ie b ęd ą sto so w an e w najb liższy ch ' latach. W y n ik a stąd, że d o sk o n alen ie m eto d b udow ania o p a rty c h o p rz e -m ysłow ą p ro d u k cję ele-m en tó w p re fa b ry k o w a n y c h n a le ż y uznać obecnie za jed e n z p o d sta w o w y c h k ieru n k ó w p o stęp u technicznego. Przy o b e c -nym dynam icz-nym w zroście zadań sta w ia n y c h p rz e d budow nictw em m ieszkaniow ym p o stęp tech n iczn y n ie je s t już m ożliw ością, ale bez-w zględną koniecznością. G łóbez-w ne k ieru n k i bez-w d ra ż a n ia p o stęp u technicz-n e g o z technicz-n a jd u ją się w zględem sieb ie w u k ładzie zdeterm itechnicz-now atechnicz-nym , stąd w ynika, że zm iana u k ład u m ateria ło w o -k o n stru k c y jn eg o b u d ow nictw a n astęp o w ać m oże jed y n ie na drodze e w o lu c y jn e j, p rz y p ełnym stałym zabezpieczeniu p o trz eb m a te ria ło w y c h i sp rz ę to w y c h i w y m a g a a k tu -alnie długiego o k re s u czasu. O cen ia się, ż e p e łn y cykl ro zw ojow y no-w ej technologii zam y k a się no-w g ran ic ac h 10— 20 l a t 11. Z atem już te ra z istn ieje pilna p o trz eb a przy g o to w an ia technologii lat d ziew ięćdziesiąty ch o ra z odp o w ied n ieg o p o te n c ja łu p rze m y słu m a te ria łó w b u d o w la
-• Ocena rozw oju przem ysłu m ieszkaniow ego w najbliższych latach w św ietle potrzeb w y n ik a ją cy ch z a ktualnych uchw al Partii i Rządu, W arszaw a 1979, zał. 1.
10 Obliczenia w łasne na podstaw ie tab. 5 i cytow anego w cześniej Rocznika statystycznego, s. 374.
nych. W św ietle tych uw ag co n ajm n iej n iep o k o ją c a w y d a je się a k tu -alna sy tu a c ja , w k tó re j nie tylko b ra k je s t p ro g ra m u ro zw o ju m etod budow ania na la ła dziew ięćdziesiąte, ale rów nież b rak je st o s ta te c z nych p o sta n o w ie ń w sp raw ie m etod, jakie sto so w an e b ęd ą w b udow -nictw ie m ieszkaniow ym w d ru g iej połow ie lat o siem dziesiątych. O czyw iście d alej sto so czyw an a będzie m etoda czyw ielk o p ły to czyw a, plan u je się p e -w n e rozszerzenie z ak resu sto so -w an ia m eto d y m onolitycznej, pozostaje je d n a k k ilk u p ro c en to w a rezerw a na rozw iązania, co do k tó ry c h nie m a jeiszcze sk o n k re ty z o w a n y c h postanow ień.
PRZEWIDYWANE ZMIANY MATERIAŁOCHŁONNOŚCI BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO W LATACH 1980—1990
B ariera m ateriało w a sta ła się w o sta tn im czasie jednym z p o d sta w ow ych czynników o g ran ic zają cy c h m ożliw ości dalszego w y k o rz y s ty -w ania e k ste n sy -w n y c h czynnikó-w -w z ro stu m ożli-w ości p ro d u k q y jn y ch budow nictw a. S tw orzenie zatem m ożliw ości realizacji w z ra sta ją c y c h za-dań sta w ia n y c h p rze d budow nictw em w y m ag a stałeg o dosk o n alen ia m etod budow ania. W Polsce p o trzeb a ta w y stę p u je ze szczególną w y ra -zistością, jak o Że w y stę p u ją tu jeszcze isto tn e zan ied b an ia i o p ó źn ie-n ia 12. Z ie-naczie-ne ie-n a k ła d y k ap ita ło w e zw iązaie-ne ź przy sto so w aie-n iem z ap le-cza p ro d u k cy jn o -u słu g o w eg o budow nictw a do o k reślo n y c h technologii b udow ania n ie p o zw alają na szybkie zm iany m etod w znoszenia o b ie k tów, a zatem o b ecn ie o p rac o w y w a n e , w d rażan e czy n a w e t już sto so w ane technologie w znacznym stopniu o k re ś la ją rozw iązania, ja k ie b ę dą sto so w an e w lata ch dziew ięćdziesiątiych . A k tu a ln y s ta n bazy p r o -d u k c y jn ej bu -d o w n ictw a pozw ala są-dzić, że w n ajb liższy ch lata ch nie n ależy o czekiw ać daleko id ący ch zm ian, n a d a l w p re fa b ry k a ta c h do-m inow ać będzie b e to n — głów nie w ie lk a p ły ta, przy czydo-m do-m usi być o n a dosk o n alo n a — n ie k tó re elem en ty , a p rz e d e w szystkim ściany dzia-łow e i osłonow e, będą w y tw a rz an e z innych, lżejszy ch m a te ria łó w 13. O b ecn ie b eto n je s t n ajta ń szy m tw orzyw em , a le nie w iadom o jak b ę -dzie za p a rę lat, trzeba zatem dążyć do o g ran ic ze n ia sto so w an ia b eto n u ciężkiego do ty ch elem en tó w , gdzie jeg o w łaściw ości m ogą być w p e łni w y k o rz y sta n e . T ech n o lo g ia m onolityczna, np. p łytow osłupow a, w y -m aga nie ty lk o -m niejszego zużycia ciężkich -m ateriałó w k o n s tru k c y j-nych, ale jest te ż m niej p rac o c h ło n n a . W ielk a p ły ta zużyw a n ie k ie d y do 50% w ięcej b e to n u i 20—30% w ięcej stali niż odpow iednie bud y n k i
i* Polska 2000 — budow nictw o w okresie rew olucji naukow o-technicznej, w ypo-wiedź L. Rowińskiego, „M ateriały Budowlane" 1978, nr 7.
w y k o n a n e w m onolicie p ły to w o slu p o w y m 14. N ależy zatem p rz e w id y -wać, że w przyszłości, w b u dow nictw ie nadziem nym dom inow ać będą ma;teiriałoos;zczędne k o n stru k c je szkieletow e, p rz y czym b ę d ą to p rze d e w szystkim k o n stru k c je żelbetow e, k tó re — ja k się w y d a je — będą b a r dziej e fe k ty w n e o d sta lo w y c h . Problem em do rozw iązania w k o n s tru k -cjach szk ieleto w y ch n adal p o z o sta ją lek k ie ścian y osłonow e. D otąd sto so w an o w n ich n ie k ie d y pow łoki z blachy, w y d a je się jednak, że będą one zastęp o w an e przez o g n io o d p o rn e cienkie p ły ty z p ra so w a -ny ch tw orzyw sztucz-nych i szkła.
O prócz zm ian w m etodach realizacji b u d y n k ó w m ieszk aln y ch po-w in n a także n astąp ić rez y g n a cja z b u d y n k ó po-w po-w y so k ich (popo-w yżej 11 ko n d y g n acji) o raz ze zw artych, b u d o w a n y c h w jed n e j tech n o lo g ii o s ie -d li1®. W tab. 7 p rze -d staw io n o p rze w i-d y w an ą s tru k tu rę m eto-d realizacji w b u d ow nictw ie m ieszkaniow ym z uw zględnieniem b u d o w n ictw a je -dnorodzinnego.
T a b e l a 7
Przew idyw ana struktura metod realizacji w budow nictw ie mieszkaniowym
M etody realizacji 1980 1 981— 1985 1 985 1 986— 1990 1 990 Budownictwo w ielorodzinne 100 100 100 100 100 w ielkopłytow a 84 81,5 79 70 61 w ielkoblokow a U 9,5 . 8 7 6 m onolityczna • 3 7,5 12 16 20
szkielet prefabrykow any
i trad y cy jn a 2 1,5 1 1 1
rezerw a — — — 6 12
Budownictwo
jednorodzinne 1Ó0 100 100 100 100
p refabrykow ane
ele-m enty w ielkopłytow e 4 .
6 7
prefabrykow ane
ele-m enty wielkoblo,kowe 0,5 ,
5 . .
10
m onolityczna 2 • 3,5 • 6
lekkie elem enty 0,5 • 2,5 8
pozostałe (w tym
głów nie tradycyjna) 93 .
83 .
09
Ż r ó d ł o . - O p r a c o w a n ia w ła s n a no p o d s ta w ie : K ie r u n k i rozw JqzaA m a te r la l o w o - k o n s tr u k c y / n y c h w b u d o w n ic tw ie m ie s z k a n io w y m w ie lo r o d z in n y m , le d n o r o d z ln n y m t u i y l e c z n o i c l p u b lic z n e / w la la c h /980 — 1990, W a rs z a w a 1979.
14 L. A n d r z e j e w s k i , T. C w i r k o - G o d y c k i , O w ielkie) płycie Inaczej, „M ateriały Budowlane" 1977, nr 7.
P rzew id y w an y sp a d ek u d ziału m eto d y w ie lk o p ły to w ej w realizacji w ielorodzinnego b u d o w n ictw a m ieszk an io w eg o je s t w yn ik iem z a trz y m ania ilościow ego rozw oju w y tw ó rn i w ie lk o p ły to w y c h elem en tó w p re fab ry k o w an y ch . Z w iększone z a d an ia teg o b u d o w n ictw a b ęd ą rea liz o w ane za pom ocą now o w p ro w ad zo n y ch rozw iązań m a te ria ło w o k o n stru k -cyjnych, p rze d e w szystkim w ram a ch m eto d y m on o lity czn ej. W ciągu najbliższych 10 lat p rze w id u je s ię niem al 7 -k ro tn y w zro st u d ziału tej m etody, nie je s t p rz y tym wykluczone., że ud ział ten będzie jeszcze w iększy. S tru k tu ra m etod realizacji, jak ie b ęd ą sto so w a n e w koń cu la t osiem dziesiątych, nie je s t jeszcze całk o w icie p rzesądzona. D ecyzje w sp ra w ie m etod, n a k tó re z o sta ła p o zo staw io n a re z e rw a zo stan ą p o d -ję te w term inie p ó źniejszym w zależności od tego, k tó re z rozw iązań o każą się w p ra k ty c e n aje fe k ty w n ie jsz e . Je śli now e rozw iązania, w tym rów nież tech n o lo g ia m o n o litu p ł ytow o -słu p o w eg o p ro p ag o w a n a przez prof. T. C w irko-G odyckiego o k a ż ą s ię e fe k ty w n iejsz e o d sto so w an y ch dotychczas, a p rze d e w szystkim o d o p a rty c h n a p re fa b ry k a c ji b e to n o w ej — a doty ch czaso w e o c e n y i o p in ie w ła śn ie n a to w sk a z u ją — w ó w czas b ędą o n e u p o w szechniane. Będzie to oczy w iście w y m ag ało o k r e -ślonego p rz y g o to w a n ia o rg a n iz a c y jn e g o i tech n iczn eg o p rz e d e w sz y stkim w z a k re sie z ap lecza technicznousługow ego, d o sta w sp e cja listy c z -nego sp rz ę tu oraz do staw m a te ria łó w b u d ow lanych.
W bud o w n ictw ie jed n o ro d zin n y m p rze w id u je się ro zszerzen ie u d z ia -łu m eto d u p rzem y sło w io n y ch w 1990 r. do ok. 23%. Być m oże pozw oli to w jakim ś s to p n iu zm niejszyć p rz e c ię tn y c ię ż a r jed n o stk o w y , a le z p e w n o ścią w z ro śn ie je d n o stk o w e zużycie cem en tu i kruszyw . Z achodzi zatem obaw a, że za k ilk a la t budo w n ictw o jed n o ro d zin n e m oże s ta now ić w iększe o b ciążenie dla k rajo w e g o b ila n su p o d staw o w y ch m ate riałó w b u d o w la n y c h niż obecn ie. T rzeb a p o n a d to zauw ażyć, że b udow nictw o je d n o ro d z in n e m a w o g ro m n ej w iększości c h a ra k te r ro zp ro szo ny, w pow ażn y m sto p n iu u tru d n ia ją c y w y k o rz y sta n ie ciężkiego sp rz ę -tu m ontażow ego. W y d a je się, że w b u d o w n ictw ie jednorodzinnym , a szczególnie w iejskim , n a le ż y p re fe ro w a ć ro zw iązan ia o k re śla n e jak o tra d y c y jn e u d o sk o n alo n e. P ow inny tu b y ć w y k o rz y sty w a n e ta k ie m a-te ria ły i w y ro b y ja k c eg ła lub w ięk sze e le m e n ty ceram iczne, bloczki z betonów kom órkow ych, d rew no i m a te ria ły drew n o p o ch o d n e. P odstaw ow ym w a ru n k ie m re a liz a cji p o stęp o w y ch k ieru n k ó w w b udow n ictw ie jed n o ro d zin n y m je s t zap ew n ien ie d o sta w o d p o w ied n ich m ate -riałó w bud o w lan y ch . W ram a ch PR-5 o p rac o w an o sz e re g n o w ych roz-w iązań dla b u d oroz-w nictroz-w a jed n o ro d zin n eg o , je d n a k roz-w najb liższy ch la-ta c h (do 1985 r.) n ie p rze w id u je się ich szero k ieg o up o w szech n ien ia
m. in. z pow o d u brafcu d o sta te cz n y c h ilości odpow iednich m ateriałó w b u d o w la n y c h 1®.
O prócz zm ian w stru k tu rz e m etod rea liz a cji bu d y n k ó w m ieszkaln y c h p rzew id u je się isto tieszkaln e zm iaieszkalny sto so w aieszkaln y c h rozw iązań m a te ria -ło w o -k o n stru k cy jn y c h w ram ach poszczególnych m etod. C h a ra k te r i k ieru n k i ty ch zm ian w w ielo ro d zin n y m bud o w n ictw ie m ieszkaniow ym
p rz e d sta w ia ją się n a stęp u jąc o : '
1. W z ak resie fu n dam entów i ścian podziem ia nie p rzew id u je się isto tn y ch zmian, n a d a l będzie to beton zw y k ły m on o lity czn y lu b w p o s -taci p re fa b ry k o w a n y c h w ielk ich płyt.
2. W zak resie e le m en tó w k o n s tru k c y jn y c h i ścian o sło n o w y ch k ie -ru n e k zm ian zostanie p rze d staw io n y w form ie u działu poszczególnych rozw iązań danego e le m e n tu w ram aah każdej z m etod — tab. 8.
3. W z ak resie ścian działow ych coraz pow szechniej sto so w an e b ęd ą e le m e n ty lekkie: p ły ty w y tw a rz a n e n a bazie gipsu, d rew n a i m a te ria -łów drew n o p o ch o d n y ch , p ły ty STG itd.
P rzedstaw ione w y żej ten d e n c je zm ian m ate ria ło w o -k o n stru k c y jn y ch p o zw alają stw ierdzić istn ien ie w y ra ź n ej te n d e n cji do obniżania ciężaru budynków , a tym sam ym ob n iżan ia m ateriało ch ło n n o ści budow nictw a. U w idacznia się to p rz e d e w szystkim w rozw iązaniach ścian osłonow ych, gdzie tra d y c y jn y b e to n będzie w y p ie ra n y przez lek k ie e le m e n ty z b e -tonu ko m ó rk o w eg o i lek k ie p ły ty na sz k ie lec ie d rew n ian y m lub m e-talow ym . W y ra ź n ie z a ry so w u je się talkże d ążen ie do ob n iżan ia cięża-ru stro p ó w p o p rzez w p ro w ad zen ie, a n a s tę p n ie zw iększanie zakresu sto so w an ia ele m en tó w p ły to w y c h z b e to n u sprężonego. S tro p y taikie, dzięki m ożliw ości o sią g a n ia w ięk szy ch rozpiętości, pozw olą n a roz-szerzen ie sto so w an ia ścianek działow ych z m a te ria łó w lekkich, a tym sam ym p o w stan ie sw oboda k sz ta łto w an ia i do k o n y w an ia zm ian u k ład u funk cjo n aln eg o m ieszkań.
P rzedstaw ione d o tychczas inform acje na tem at p rze w id y w an y c h zm ian w m eto d a ch realizacji z ad ań b u d ow nictw a m ieszkaniow ego p o z -w a la ją sform uło-w ać opinię, że najbliższe la ta n ie p rz y n io są z a sa d n i-czego o b n iżen ia poziom u m a te ria ło c h ło n n o śc i b u d ow nictw a mieszka* niow ego. Pow inna w praw d zie w y stą p ić pew na te n d e n c ja spadkow a, lecz tru d n o oczekiw ać, a b y p rzy n io sła o n a w y ra ź n ie o dczuw alne e fe k ty. N ie n a stą p ią isto tn e zm iany talk w stru k tu rz e zu ży w an y ch m ate -riałów , ja k i tem p ie w z ro stu zap o trzeb o w an ia n a m a te ria ły w stosuniku do tem p a w z ro stu w ielkości p ro d u k cji b u d o w lan ej. N ad al p o d sta w o -w ym m ateriałem k o n s tru k c y jn y m będ zie b e to n (m onolityczny lub
16 I. O g o n o w s k a , Prognoza rozw oju budow nictw a, „Problem y Rozwoju Bu-dow nictw a" 1977, n r 3— 4,
U d z i a ł roz w i ą z a ń m a t e r i a l o w o - k o n s t u k c y j n y c h p o s z c z e g ó l n y c h w r ó ż n y c h m e t o d a c h r e a l i z a c j i e l e m e n t ó w b u d y n k u W i e l k a p ł y t a W i e l k i b l o k M o n o l i t T r a d y c y j n a R o z w i ą z a n i a m a t e r i a ł o w o - k o n s t r u k c y j n e 1 9 8 0 1 9 8 5 1 9 9 0 1 9 8 0 1 9 8 5 1 9 9 0 1 9 8 0 1 9 8 5 1 9 9 0 1 9 8 0 1 9 8 5 1 9 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 11 12 1 3 W e w n ę t r z n e ś c i a n y k o n s t r u k c y j n e n a d z i e m i a p r e f a b r y k o w a n e e l e m e n t y w i e l k o p ł y t o w e z b e t o n u 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 10 0 1 0 0 n a k r u s z y w i e m i n e r a l n y m p r e f a b r y kow a n e e l e m e n t y w i e l k o b l o k o w e z b e t o n u 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 3 0 1 0 0 n a k r u s z y w i e m i n e r a l n y m — — — 9 0 7 0 — — — — — — — m o n o l i t y c z n y b e t o n n a k r u s z y w i e n a t u r a l n y m 1 0 0 1 0 0 1 0 0 — — — d r o b n o w y m i a r o w e e l e m e n t y c e r a m i c z n e 8 0 8 0 8 0 d r o b n o w y m i a row e e l e m e n t y z b e t o n u k o m ó r k o w e g o — — — — — — — — 2 0 2 0 2 0 Z e w n ę t r z n e ś c i a n y k o n s t r u k c y j n e 1 0 0 10 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 t r ó j w a r s t w o w e p ł y t y b e t o n o w e 7 7 8 5 9 3 — 3 0 1 0 0 — — — — — — p ł y t y b e t o n o w e n a k r u s z y w i e s z t u c z n y m 2 3 1 5 7 — — — — — — — — — p r e f a b r y k a t y w i e l k o b l o k o w e k a n a ł o w e — — — 1 0 0 7 0 — — — — — — — m o n o l i t y c z n y b e t o n n a k r u s z y w i e m i n e r a l n y m 1 0 0 1 0 0 1 0 0 — — — e l e m e n t y d r o b n o w y m i a r o w e — — — — — — — — — 1 0 0 100 1 0 0 Ś c i a n y o s ł o n o w e z e w n ę t r z n e 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 t r ó j w a r s t w o w e p ł y t y b e t o n o w e 5 4 5 0 4 0 — 1 0 7 5 15 2 0 — — — p ł y t y b e t o n o w e n a k r u s z y w i e s z t u c z n y m 1 4 1 0 5 — — — — — — ■ — — — p a s m o w e t r ó j w a r s t w o w e b e t o n o w e 1 4 1 5 10 1 5 2 5 3 0 1 0 1 5 15 — — —
w ielkow ym iarow e z betonu kom órkow ego 1 2 5 1 1 3 — — — — — —
pasm ow e z b etonu kom órkow ego 5 1 0 2 0 1 0 2 0 3 0 1 0 1 0 1 5
K ier u n k i z m ia n m a t e r ia ło c h ło n n o ś c i b u d o w n ic t w a
> T abela 8 (cd.)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 U 12 13
lek k ie p ły ty na szkielecie drew nianym lub
m etalow ym 5 10 20 10 20 30 10 30 50 - — _
drobnow ym iarow e elem enty ceram iczne — — — — — — 10 — — 40 30 30
drobnow ym iarow e elem enty z betonu kom órkow ego 7 3 — 64 24 — 55 30 — 60 70 70
Stropy 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
w ielkopłytow e pełne grubości 14 cm 20 12 — — — — — — — — — —
w ielkopłytow e pełne grubości 16 cm 60 65 70 5 5
w ielkopłytow e otw orow e grubości 24 cm — — — 94 55 — — — •— 5 — —
w ielkopłytow e otw orow e grubości 22 cm 20 20 20 5 40 90 — — — — 5 5
sprężone SP — 3 10 1 5 10 — 2 5 — — —
m onolityczne grubości 16 cm 100 98 95 — — —
z elem entów drobnow ym iarow ych betonow ych
i ceram icznych 95 90 90
w p refab ry k a tac h ), a zw iększone w y m agania co do jego jak o ści w y -w o łają konieczność z-w iększenia p ro d u k cji cem entó-w -w y so k ich m a-rek o raz p o p raw y jakości p ro d u k o w a n y c h k ru sz y w b u d o w lanych.
W y p a d a jeszcze w spom nieć o p o ten cjaln y c h m ożliw ościach zm niej-szan ia m ateriało ch ło n n o ści:
— w z a k re sie rozw iązań k o n s tru k c y jn y c h przez w y ra ź n e w y d z ie le -nie funkcji sp e łn ia n y ch przez p oszczególne e le m e n ty budynku,
— p rzez w p ro w ad zen ie n o w y ch m a te ria łó w i technologii w y k o n a -nia, p o zw alający ch na u z y sk a n ie elem en tó w o lepszych p a ra m etrac h technicznych,
— p rzez m ożliw ie m ak sy m aln e o b n iże n ie c ię ż a ru p o zo stały ch nie- k o n stru k c y jn y c h ele m en tó w budynków .
W y d a je się, że najlep szy m rozw iązaniem jest tu k o n stru k c ja szk ie-letow a lub szk ieie-letow o-trzonow a, m am y tu w y ra ź n e w y d zielen ie fun-kcji k o n stru k c y jn y c h i izolacyjnych. W ła śc iw e e fe k ty sto so w an ia tego ty p u k o n stru k c ji o siąg n ie się ty lk o sto su ją c s tro p y o w ięk szy ch roz- p ięto ściach i lek k ie ścian y (działow e i osło n o w e)17.
Istn ieje p o trzeb a rozw ijania na sz erszą skalę pro d u k cji b eto n ó w w yższych m a re k i stosow ania sta li o w ięk szej w y trzy m ało ści, pozw oli to na zm niejszenie p rze k ro jó w e le m en tó w lub um ożliw i sto so w an ie e lem en tó w drążo n y ch lub ażu ro w y ch . S tro p y o w iększych rozpiętoś- ciach z b eto n u sprężo n eg o są w k ra ju p ro d u k o w an e, ale jeszcze na niew ielk ą skalę.
Szereg racji przem aw ia za u pow szechnieniem sto so w an ia leikikich p rzegród o c iep lan y c h — p rze d e w szystkim są o n e łatw iejsze do m ontaż u i transport'll. O praco w an o już w ie le ro d zajó w lekkich p ły t o sło -no w ych przew idzianych do sto so w an ia w p refa b ry k o w a n y ch ścianach, najczęstszy m rozw iązaniem są tu p ły ty tró jw a rstw o w e , w k tó ry c h zew -n ę trz -n e w airstw y w y k o -n a -n e są z m ate ria łó w sztyw -nych, a w a rstw ę w e w n ętrzn ą stan o w i m ate ria ł izolacyjny. Ja k o o k ład z in y z e w n ętrzn e służą: w odo o d p o rn a sk lejka, b ardzo tw a rd e p ły ty pilśniow e, p raso w an y azbestocem ent, p o w lekana blach a stalo w a itd., n a to m ia st w a rstw a izola c y jn a w y k o n a n a jest z w ełn y m in eraln ej, sty ro p ian u , pian k i p o liu -re ta n o w e j iitp.18 N a u w ag ę zasłu g u ją także ro zw iązania b a z u ją c e n a d rew n ie jak o p o d staw o w y m m a te ria le k o n stru k c y jn y m . P o d jęto już p ro d u k cję e le m en tó w o sło n o w y ch ścian z e w n ę trz n y ch dla system u W -70; ciężar 1 m2 ta k ie j śc ia n y w y n o si ty lk o ok. 40 kg, o p rac o w an o
17 T. J a r o s z , M ożliw ości zm niejszania ciężar u w konstrukcjach żelbetow ych, [w:] Obniżanie ciężaru bud yn kó w przez racjonalne stosow anie m ateriałów budow la-nych. Konlerencja problemowa, Jadw lsln 1975 r„ W arszaw a 1976.
łi W. D o m i ń c z у k, W. M e u ś, L ekkie przegrody budowlane, [w:] Obniżanie ulęiar u...
też k ilk a rozw iązań ścian d ziałow ych z m a te ria łó w d rew nopochodnych, ciężar tiych p ły t w y n o si 10— 20 k g /l m 2 śc ia n y 19. Za sto so w an iem d r e -w na o p ró cz jeg o lekkości p rze m a-w iają jeszcze d-w a a rg u m e n ty , po pierw sze — k o rz y stn y w p ły w n a w a ru n k i m i k ro k i :m at у с zne w po m iesz-czeniach, p o drugie — m im o oczyw istej, k o n ieczn o ści oszczędnego g o sp o d a ro w a n ia d rew n e m z a so b y su ro w c o w e do jeg o sp ro d u k cji są o d n a -w ialne.
W sp o m n ian e ro zw iązania lek k ic h p ły t śc ien n y ch w b u dow nictw ie m ieszkaniow ym z ró żnych po w o d ó w nie m ają jeszcze szero k ieg o zasto so w an ia ale w y d a je się, że w n ie d a le k ie j przy szło ści e le m e n ty le k -k ie coraz p o w szech n iej w y -k o rz y sty w an e b ęd ą do w znoszenia ścian n ien o śn y c h zarów no w k o n stru k c ja c h szk ieleto w y ch , ja k i w ie lk o p ły tow ych. O pinia tak a bierze się z przek o n an ia, że sto so w an ie ścian le k -kich m oże p rzy n ie ść zn aczące e fe k ty w p o staci zm niejszenia ciężaru b u d y n k ó w a tiym sam ym ob n iżen ia zużycia m ateriałów , p o n a d to z e b ra no już pew n e dośw iadczenia dzięki sto so w an iu tak ich e le m en tó w w in -n y c h ro d zajac h budow -nictw a, co p o w i-n -n o u łatw ić w łaściw y w y b ó r rozw iązań a n a s tę p n ie ich u p o rozw szech n ian ie rozw b u dorozw nictrozw ie m ieszk an io
-w ym . V
UWAGI KOŃCOWE
1. P ostęp tech n iczn y jaki d o k o n ał się w b u dow nictw ie m ieszk an io -w ym -w o sta tn ic h lata ch p rz y n ió sł isto tn e p rze o b ra że n ia -w stru k tu rz e zużyw an y ch m a te ria łó w — w y ra ź n ie zm niejszył się z ak res stosow ania, a zatem i u d z ia ł d rew n a i cegły, n a to m ia st szybsze niż p ro d u k cji bu-d o w lan ej biyło tem p o w zro stu p ro bu-d u k cji i zużycia w y ro b ó w z b e to n u i e le m en tó w żelb eto w y ch o ra z kru szy w . O gólny poziom m a te ria ło chłonności b u d ow nictw a m ieszk an io w eg o zm alał je d n a k tylko w sto su n k o w o niew ielkim sto p n iu i to w yłącznie w g o sp o d a rc e uspo łeczn io nej. O m ożliw ościach n a w e t b ard zo znacznego o g ran ic ze n ia jed n o stk o -w eg o zużycia m ate ria łó -w ś-w iadczą po-w ażne e fe k ty u zy sk an e -w tej dziedzinie w n ie k tó ry c h innych ro d zajac h bu d o w n ictw a (np. w b udow -n ictw ie przem ysłow ym ), w y m ag a to je d -n a k zm ia-n w s tru k tu rz e m etod w znoszenia o b iek tó w i sta łe g o d o sk o n alen ia m eto d już stosow anych.
2. K o n ty n u a cja p ro c e su zm niejszania cię ż a ru b u d o w n ic tw a m ieszkan io w eg o rea liz o w a ieszkan e g o w g o sp o d arce u sp o łeczieszkan io ieszkan ej w ym aga o p ra c o -w a n ia i u p o -w szech n ien ia n o -w y ch roz-w iązań m a te ria ło -w o -k o n stru k c y jnych, jak o że ro zw iązania sto so w an e o b e c n ie — w tjym ró w n ież w ra -ł* J. P a c e n 1 k, W. N o ż у ń s к 1, M otllw oścJ obniżenia ciężar u budynków przez stosow anie drew na I m ateriałów drew nopochodnych, [w:] O bniżanie ciężaru...
m ach m eto d y w ielk o p ły to w ej — w y m ag ają zbyt dużego zużycia p o d -staw ow ych m ateriałów . W ielu a u to ró w w y k azu je, że n a je fe k ty w n ie jszym k ieru n k iem ro z w o ju m etod budow ania w w ielorodzinnym b u d o w nictw ie m ieszkaniow ym będzie u p o w szech n ien ie stosow ania żelb e to -w ych k o n stru k cji szk ieleto -w y ch (m onolitycznych i prefab ry k o -w an y ch ) z lekkim w ypełnieniem . P onadto za p iln e zad an ie n a le ż y uznać p o d ję -cie działań m o d ern izacy jn y ch w istn ieją cy c h zak ład ach p refab ry k a cji w k ie ru n k u zm niejszenia ciężaru b u d y n k ó w w znoszonych m etodą w ie lk opłytow ą, P o d y lk to w an e je s t to lk o n iecznością zm niejszenia m a te ria łochłonności p rzy jednoczesnym pełnym w ykorzystaniu, istn ieją c e j b a -zy p ro d u k cy jn e j budow nictw a m ieszkaniow ego.
3. B udow nictw o ind y w id u aln e c h a ra k te ry z u je się n ajw y ższy m po-ziom em m ateriało ch ło n n o ści i jalk d o tą d nie zaznaczył się tu żaden postęp. N aw et n iew ie lk ie o g ra n ic z e n ie jed n o stk o w e g o zużycia m a te ria -łów p rzy niesie o grom ne e fe k ty oszczędnościow e, jak o że b udow nictw o to zużyw a o becnie w ięcej m ate ria łó w niż u sp o łecznione budow nictw o m ieszkaniow e i użyteczności publicznej razem . Z m niejszenie m a te ria ło chłonności budow nictw a indyw id u aln eg o w ym aga o p rac o w an ia szero -kiego zestaw u ty p o w y ch p ro je k tó w o m ateriało o szczęd n y ch rozw iąza-niach k o n stru k c y jn y c h . W y d a je się, że istn ieją dość duże m ożliw ości zarów no w k ieru n k u zm niejszania ciężaru k o n stru k cji, jak i w y k o rz y stan ia gorszych jakościow o m ateriałó w o niższych p a ra m e tra c h w y -trzym ałościow ych. A by m ożliw e było u p o w szech n ien ie ty c h rozw iązań konieczne jest p rzy ję cie w ygodnych, o d p o w ia d ają c y ch przyszłym u ż y t-kow nikom rozw iązań fu n k cjo n aln y ch , k o n k u re n c y jn y w sto su n k u do innych rozw iązań koszt realizacji o raz zab ezp ieczen ie d o sta w m a te ria -łów i ele m en tó w budow lanych.
4. R ealizacja m ateria ło o sz c zę d n y c h k ie ru n k ó w p o stę p u tech niczne-go w budow nictw ie m ieszkaniow ym staw ia o grom ne zadania p rz e d przem ysłem m ateriałó w budow lanych, zadania te p o w in n y być przy tym realizo w an e w y p rz e d za jąc o w sto su n k u do budow nictw a. Przem ysł m ate ria łó w bu d o w lan y ch p ow inien uruchom ić lu b rozszerzyć p ro d u k -cję szeregu ele m en tó w i m ateriałó w , a p rze d e w szystkim e lem en tó w lek k iej obudow y, lekkich ścianek działow ych, m ate ria łó w izo lacy jny ch o ra z lekkich elem en tó w k o n stru k c y jn y c h , w tym rów nież z d re w -na i m ate ria łó w drew nopochodnych.
